Zdzisław Chromiński, Krzysztof
Chromiński
Standardy oceny ucznia z
wychowania fizycznego w ujęciu
biologiczno-społecznym
Prace Naukowe. Kultura Fizyczna 4, 261-266
P R A C E N A U K O W E W y ż s z e j S z k o ł y P e d a g o g i c z n e j w C z ę s t o c h o w i e
Seria: KULTURA FIZYCZNA z. IV, 2001
Z dzisław Chrom iński K rzysztof Chrom iński
STANDARDY OCENY UCZNIA Z W YCHOW ANIA FIZYCZNEGO W UJĘCIU BIOLOG1CZNO-SPOŁECZNYM
U podstaw opracowania standardów oceny ucznia z wychowania fizycz nego leżą następujące funkcje: dydaktyczna, wychowawcza i społeczna. Po nadto przy ich opracowywaniu należy brać pod uwagę wymagania, jakie ry sują się we współczesnym świecie:
— potrzeba wzrostu energii i odporności fizycznej i psychicznej;
— zwiększenie aktywności fizycznej stanie się jednym z ważniejszych środków prewencji;
— wraz ze wzrostem stresogenności życia i większych obciążeń nauką wymagana będzie coraz większa dyscyplina w przestrzeganiu zdro wego stylu życia;
— sprawą na dziś staje się potrzeba coraz większego kontaktu ze środo wiskiem naturalnym;
— wzrośnie zainteresowanie ćwiczeniami relaksacyjno-koncentru- jącymi wzbogacającymi obok aktywności fizycznej nawyki kultural
ne;
— w najbliższym czasie należy spodziewać się wzrostu zainteresowania wzbogaceniem intelektualnym aktywności ruchowej;
— kształtowanie wyobraźni jak i potrzeba sukcesu wpływać będą na do bór treści programowych;
Wychowanie fizyczne winno odpowiadać na potrzeby społeczne, przygo tować młodego człowieka do wzrostu dynamiki i rytmu zachodzących prze mian. Szczególną uwagę należy zwrócić na zachowanie zdrowia, gdzie ważną rolę odgrywa równowaga dynamiczna, tak charakterystyczna dla wszystkich żywych organizmów. Dlatego też ważną sprawą w dzisiejszych czasach staje
262 Z . C h rom iń ski, K. C h ro m iń sk i
się poszerzenie granic adaptacyjnych organizm u w sferze fizycznej ja k i p sy chicznej oraz popraw a ich spraw ności. A. F. C apra (198 7) zauw aża: „Ż yjem y dziś w św iecie globalnie w spółuzależnionych zjaw isk biologicznych, p sycho logicznych, społecznych i środow iskow ych [...] Potrzebujem y now ej w izji rzeczyw istości, m u szą ulec zm ianie nasze dotychczasow e m yślenie, p ercep cja i w arto ści” . N ow a w izja rzeczyw istości odnosi się do uśw iado m ienia sobie w zajem nych pow iązań i zależności, które łą c z ą w szystkie zjaw isk a fizyczne, biologiczne, psychiczne, społeczne i kulturow e. U w aża się, że początki zm ia ny „paradygm atu” przechodzenia od m echanistycznej do holistycznej k o n cep cji rzeczyw istości zaczy n ają ju ż być w idoczne w e w szystkich dziedzinach obecnej dekady. C oraz bardziej ry su ją się trzy typy now ych potrzeb (D elphi
1997):
— zap otrzebow anie system u produkcji i dystrybucji na now e typy ro botników ;
— konieczność partycypacji, integracji ciągle rosnącej części spo łeczeń stw a w zm ieniające się system y rządów i podejm ow an ia decyzji; — po stępujące przyspieszenie tem pa zm ian system ow ych rodzi sp rzecz
ność m iędzy nauczycielam i i adm inistracją, przedstaw icielam i p o przedniej generacji, dziećm i m ającym i kontakt ze w sp ó łczesn o ścią oraz gw ałtow nie zm ien iającą się w iedzą, środow iskiem i te ch n o lo giam i oraz brakiem wizji i n iekom p eten cją polityków .
Pytanie podstaw ow e: ja k każdy człow iek m oże zdobyw ać kulturę ogólną, ja k rozw inąć je g o przydatność do zatrudn ien ia i zdolności do aktyw ności ek o
nom icznej? O dpow iedzi:
— człow iek przyszłości coraz bardziej będzie zm uszony do u czestn ictw a w sytuacjach kom pleksow ych, które ro z w ija ją się w sposób n iep rz e w idyw alny, a których rozum ienie w inno być co raz w iększe;
— rozum ienie św iata je s t m ożliw e wtedy, gdy m ożna postrzegać je g o sens, rozum ow ać je g o funkcjonow anie i odnaleźć w tym sw o ją drogę. Z arysow ane przez K om isję E uro p ejsk ą kierunki dalszego rozw oju ed u k a cji oraz przesłanki m erytoryczne przedm iotu w ychow anie fizyczne oraz „racja stan u ” w sk azu ją na potrzebę integracji system ow ej w ycho w an ia fizycznego z ed u k a cją ek o lo g iczn ą i zdrow otną, co łączy się z tzw. „nauczaniem c a ło ściow ym ” . N a ukształtow anie się nauczania całościow ego m iały wpływ : m e toda ośrodków zainteresow ań O w idiusza D erd y ’ego (1871 - 1931), nauczanie łączne K arola L inkickiego (1884 - 1938) oraz techniki C elestyn a F rein eta (1896 - 1966). Integracja to sw oiste zespolenie się, tw orzenie całości z części, przy czym ta całość nie je s t sum ą elem entów , ale je s t n ow ą jak o ścią . Stąd też proponow ana integracja w inna stanow ić n o w ą ja k o ś ć . W ram ach nurtu ed u k a
Standardy o cen y u czn ia z w ych o w a n ia fizy c zn eg o . 263
cji alternatyw nej w Polsce p rezentuje się koncepcję antypedagogiki. Jej za ło żenia to w ychow anie w w olności, tzn. w ychow anie do tw órczego d ziałania człow ieka, a w tym w iększe otw arcie na spo ntaniczność i potrzeby dzieci. W ychow anie w tym ujęciu to długi i żm udny proces w ym agający zaang ażo w ania zarów no dzieci, ja k i nauczycieli oraz sam ych dzieci, które pow inny zm ierzać „do pew nego rodzaju d oskonałości” (F ranczak K., N iew ęgłow ski J., 1995). „Integracja je s t procesem dostosow an ia do siebie zachow ań ludzi w grupie oraz pozytyw nym skutkiem tego procesu, w yrażającym się w zh a r m onizow aniu je d n o ste k zbiorow ości społecznej oraz ak cep tacja i w spólnych w artości i norm ” (por. N o w y L eksyko n , 1998).
Tak w ięc w zbogacenie w ychow ania fizycznego o now e treści w y ch ow a nia zdrow otnego i ekologicznego przyczyniłoby się do w zrostu autorytetu tak zintegrow anego przedm iotu. W zbogacenie każdego z tych przedm iotów 0 bieżące w sp ółdziałan ie z innymi przyniesie szereg now ych spostrzeżeń, które spo w o d u ją w zrost je g o skuteczności nauczania i w ychow ania oraz oszczędności. Ponadto bogaty zasób treści program ow ej, m etod, środków 1 form prow adzenia zajęć uczyni tak zintegrow any przedm iot bardziej in tere sującym dla uczniów . Być m oże przyczyni się to do w zrostu zainteresow ań tym przedm iotem i zrozum ienia procesów oraz w zajem nych zw iązków w kształtow aniu p rokreacyjno-sportow ych, zdrow otnych i ekologicznych po staw. S pow oduje to w zrost rangi społecznej tego przedm iotu. Program i za ło żenia przedm iotu „w ychow anie fizyczne i zd row otne” zostało spraw dzone z pozytyw nym skutkiem w ram ach eksperym entu radom skiego w latach 1992/93 i w ram ach eksperym entu w arszaw skiego w latach 1997/98 (C h ro m iński Z, 1998, 1999).
Z a ło żen ia m etodologiczne
O pracow anie standardów oceny ucznia przebiegało poprzez n astęp ujące etapy:
1) opracow anie i w drożenie testu spraw ności fizycznej do w szystkich szkół w Polsce (Z arządzenie M inistra O św iaty z 14.05.1985). Test ten w ytrzym ał próbę czasu i w tej chw ili je s t n ajp op ularn iejszy w P olsce. D okonano je d y n ie zam iany piłki lekarskiej 3 kg na 2 kg u d ziew cząt w rzucie oburącz w tył nad głow ą,
2) przyjęto n astęp u ją cą kolejność opracow ania standardów oceny ucznia z w ychow ania fizycznego (zdrow otnego i ekologicznego): — o pracow anie celów w ychow ania fizycznego (zdrow otnego i
ekologicznego);
264 Z . C h ro m iń sk i, K. C h ro m iń sk i
— przyjęcie stosow nych m etod dla poszczególnych kryteriów ; — opracow anie w skaźników oceny;
3) dokonano opracow ania trzech w ariantów oceny ucznia z w ycho w a nia fizycznego.
D w a spośród nich zostały próbnie w drożone do praktyki w ram ach p rze prow adzonych eksperym entów . W szystkie 3 w arianty ak tualnie są w drażane przez absolw entów P odyplom ow ych Studiów W ychow ania F izycznego, Z drow otnego i K orektyw y W SP — T W P w W arszaw ie.
P ierw szy w ariant stan dardów oceny ucznia z w ychow ania fizy c z n e g o Pierw szy cel: nauczanie podstaw ow ych um iejętności ruchow ych K ryterium : treści program ow e przew idziane dla danej klasy.
M etoda: ocena przy pom ocy sędziów kom petentnych (nauczyciel w y ch o w ania fizycznego i 2 uczniów z klasy, w której odbyw a się ocena).
W skaźniki: ocena szkolna — 6,5,4,3,2,1.
Drugi cel: o siąg nięcie ja k najszerszego potencjału m otorycznego. K ryterium : p o tencjał m otoryczny szeroki, średni, w ąski.
M etoda: test spraw ności fizycznej w opracow aniu w łasnym :
— dziew częta i chłopcy: klasy I - III; 40 m ze startu w ysokiego; rzut 1 kg (klasa I i II) i 2 kg (klasa III) piłką lekarską o b urącz w tył przez głow ę, trucht z p rędkością 7 - 8 m in/km przez 5 min (klasa I), 7 min (klasa II) i 10 min (klasa III),
— dziew częta i chło pcy klasy IV szkoły podstaw ow ej i starsze o raz szkoły ponadpodstaw ow e:
— bieg na 60 m ze startu niskiego
— rzut 2 kg (d ziew częta) i 3 kg (chłopcy) p iłk ą lekarsk ą oburącz w tył przez głow ę
— bieg na 600 m (dziew częta) i 1000 m (chłopcy).
W skaźniki: nauczyciel w ychow ania fizycznego w inien przeprow adzić b a dania spraw ności fizycznej w szkole testem przedstaw ionym pow yżej, który posiada w yso ką trafność i rzetelność oraz je s t prosty, m ożliw y do p rzep ro w a d zenia praw ie w każdych w arunkach. Po przeprow adzonych badaniach należy o bliczyć śre d n ią arytm etyczną oddzielnie d la d ziew cząt i ch łop ców w ram ach poszczególnych roczników . Średnie te w inny o bow iązyw ać przez pięć lat w ram ach tej sam ej liczby godzin obow iązkow ych zajęć w ychow ania fizycz
Standardy o c en y u cznia z w ych ow an ia fizy c zn eg o .. 265
nego. W skaźniki oceny z tytułu spraw ności fizycznej p rz ed staw iają się n astę pująco:
— ocenę c e lu ją cą i bardzo d o b rą otrzym uje uczeń, który uzyskał w szy st kie wyniki w poszczególnych próbach testu rów ne lub lepsze od średniej arytm etycznej (tzw. po ten cjał m otoryczny szeroki)
— ocenę d o b rą otrzym uje uczeń, który uzyskał w yniki o dpo w iadające średniej arytm etycznej lub lepsze tylko w dw óch próbach testu (tzw. po ten cjał m otoryczny średni)
— o c e n ą d o stateczn ą i d op u szczającą otrzym uje uczeń, który uzyskał w ynik o dpow iadający średniej arytm etycznej lub lepszy w je d n e j próbie testu (tzw. potencjał m otoryczny w ąski).
U czniow i, który na przestrzeni roku szkolnego do ko nał postępu w m in i mum dw óch próbach, podw yższa się ocenę o je d e n stopień z tytułu sp raw n o ści fizycznej.
T rzeci cel: kształtow anie postaw prorekreacyjno-sportow ych, ek o lo g icz nych i zdrow otnych.
M etoda: sam oocena ucznia w obec całej klasy przy uw zględnieniu n astę p ujących kryteriów : zasobu posiadanych w iadom ości, o k reślenia stop nia w ielko ści zaangażow ania i dokonanych prac.
W skaźniki: o cena szkolna — 6,5,4,3,2,1.
C zw arty cel: odnoszenie sukcesów .
M etoda: sam oocena ucznia w obec całej klasy przy uw zględnieniu k ry te riów: dziedzina, w ielkość sukcesów i ich częstotliw ość.
O cena szkolna — 6,5,4,3,2,1.
P iąty cel: opanow anie podstaw ow ych um iejętności z zakresu w ycho w an ia fizycznego, zdrow otnego i ekologicznego — um iejętność: organizacji p ro stych im prez i zaw odów , sędziow ania i prow adzenia zajęć.
K ryteria: w ybrany zestaw um iejętności. M etoda: spraw dzian praktyczny.
4) W skaźniki: ocena szkolna — 6,5,4,3,2,1. Z ocen cząstkow ych otrzym ujem y ocenę łączną.
266 Z . C hrom iń ski, K. C h ro m iń sk i
Bibliografía
1. C apra A. F.: P unkt zw rotny, PIW, W arszaw a 1987.
2. C hrom iński Z., B iolog iczne aspekty kształto w a nia a ktyw n o ści ruch o w ej i zain teresow ań zdrow otnych oraz p ró b a ich in teg racji j a k o czyn n ika w spom agającego w p rzyg o to w a n iu uczniów do ży c ia i o sią g a n ia s u k c e só w , W: M iędzynarodow aK onferencja nt. In teg ra c ja system o w a w y chow ania ekologicznego, fizy c zn e g o i zdrow otnego, C złuch ów 1998. 3. C hrom iński Z., R aport z w drożenia czw a rtej g o d zin y w ycho w a nia fiz y c z n e
go (sportow ego) i zdrow otnego w G m inie W arszawa - C entrum , W y dział K ultury Fizycznej, Sportu i Turystyki G m iny W arszaw a - C en trum . W arszaw a 1999.
4. D elphi E., P rzyszłe cele i strategie eduka cji dorosłych, W S P - T W P W ar szaw a 1997.
5. Frańczak K., N iew ęgłow ski J., W ychowanie w obec za ch o d zą cych przem ia n, Salezjański Instytut W ychow ania C hrześcijańskiego, W arszaw a 1995. ó.D erdy O., L inkicki K., F reinet C., Zaw ięckow ski R., O rganizacja edukacji
w czesnoszkolnej, „Życie Szkoły”, W arszaw a 1998.
SUM M ARY
Z d z i s ł a w C h r o m iń s k i K r z y s z t o f C h r o m iń s k i
STANDARDS OF ASSESSMENT OF A PUPIL IN PHYSICAL EDUCATION IN BIOLOGICAL AND SOCIAL TERMS
The grounds for establishing standards of pupil assessment in Physical Education are formed by the didactic, educational and social functions. The authors present stages of establishing standards for pupil assessment. The first variant of standards of pupil assessment in Physical Education is described.
