PREJS OFMCap
rola^d
EDYCJA DOKUMENTÓW NAPOTKANYCH
D • Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle X Wydawnictwo „W Drodze”, Wydawnictwo „Ber- ¡:?t
„ardinum” 8» ss. 723, nlb. 5, tabl. 8.
Dwa tomy edycji źródeł o n e ' l y w i
sce są kontynuacją to m u ^ y ó ^ rok 1989 pozostałe daty gra- ani w dziejach KoSciola mczne (1960 1974-1 ) ^ ościola w Polsce. M ożna je przyjąć S S " 1 8 a « g - S ^ s o w e wydawanych źródei, oparte
Kris ^
informację oonaju j y . zaznaczono inaczej, pochodzą z°ArchrwumS Archidiecezji Warszawskiej, z teczek Sekretara Episko-
a " d— y zas z późniejszych ,a. - z £ * £ Polski oraz że w czasie, gdy udostępniono je Autorowi, inie t iy y opatrzone sygnaturami. Inne pttblikowa^ne dokumenty j^ h o d z ą ^ m . in z książki Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974 (Pan b z Pisma O kólnego Sekretariatu Episkopatu Polski czy z niektórych wewnętrznych publikacji diecezjalnych (najczęściej maszynopisów) np.
Sacrum Poloniae M illenium (Częstochowa - m e mylić z ^ a w a n ą w Rzymie serią historyczną pod tym samym tytułem). Brak nato miast informacji o pochodzeniu dokumentów ” '0 ™ e 1 “ ' cim, jedynie przy niektórych zaznaczono, ze pochodzą z Pisma Ok
nego Sekretariatu Episkopatu Polski. . .
N ie ma też informacji, czy są to wszystkie dokumenty, jakie A u
torowi udało się odnaleźć, czy tylko ich wybór, a jeżeli ^ ó r t0 według jakich kryteriów. Lektura dokum entów, szczególnie pom iesz-
398 ROLAND PREJS OFMCap
&]
czonych w tomie trzecim, przekonuje, że jest to wybór. Przykład na s. 13 mamy list Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych do Se kretarza Episkopatu, który — jak wynika z treści — jest odpowie dzią na list Sekretarza Episkopatu. Listu Sekretarza Episkopatu nie opublikowano. Brak notatki Kierownika Urzędu d/s Wyznań, na która odpowiedzią jest publikowany na s. 140-141 list Sekretarza Episko- patu, zupełnie w tym kontekście niezrozumiały. Brak pisma Sekre
tariatu Episkopatu Polski do Ministra J. Kuberskiego, choć do jeg0 treści nawiązuje list Sekretarza Episkopatu do Ministra Sprawiedli
wości opublikowany na s. 255.
Większość dokumentów opublikowanych w tomie trzecim to ofi
cjalne komunikaty, przemówienia i kazania, a więc dokumenty, któ
re od chwili powstania miały charakter publiczny. Czy zatem innych dokumentów z lat 1975-1989 Peter Raina nie odnalazł, czy może nie zostały mu udostępnione? Bo trudno przypuszczać, by ich nie było. Wiadomości o tym zostały jednak okryte milczeniem.
Publikowany materiał jest dość jednostronny. Kwerendą objęto ar
chiwa kościelne i to nie wszystkie. Wydane źródła dotyczą tzw. cen
trali, a więc kontaktów Prymasa Polski i Sekretarza Episkopatu z głów
nymi władzami państwowymi. Na tym szczeblu rozgrywały się spra
wy o kluczowym znaczeniu dla życia Kościoła w Polsce, ale ich prak
tyczne zastosowanie miało miejsce w terenie. Materiał o niezastą
pionej wartości dla poznania recepcji ustaleń na szczeblu central
nym znajduje się w archiwach diecezjalnych. Niestety, nie zostały one objęte kwerendą. Nie przeprowadzono również kwerendy w ar
chiwach państwowych. Pomijam w tym miejscu sprawę ich dostęp
ności, zresztą np. dawne archiwum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej jest już dostępne dla historyków.
Nie sposób tymczasem zrozumieć działalności Kościoła w Polsce bez poznania mechanizmów zwalczania go. Nie dowiadujemy się, czy Peter Raina próbował dotrzeć do tych zbiorów i z jakim skutkiem.
Przypisy, podobnie jak w tomie pierwszym, są nader skąpe i nie wyjaśniają wielu ważnych spraw. Np. publikowana w t. 2 na s. 329 odmowa wydania zezwolenia na prowadzenie szkoły, bez przypisów, jest zupełnie niezrozumiała (jakiemu zgromadzeniu i w jakiej miej
scowości odmówiono?)
Lata 1960-1989 to w dziejach Kościoła w Polsce okres ważny.
W tym czasie rozegrały się takie wydarzenia jak odebranie Kościo
łowi szkół i zakładów wychowawczych, w tym likwidacja niższych se
minariów duchownych, walka o zachowanie czysto kościelnego cha
rakteru seminariów wyższych, usunięcie ze szkół nauki religii, prze-
edycja d o k u m e n t ó w n a po t k a n y c h 399 ipi do ounktów katechetycznych i w następstwie tego ob-
¡esienie je “ państwowych, brutalne przerwanie
i. £ 0 -gp
l968 r‘v T n<ci” sw n ’wojenny, męczeńska śmierć ks. Jerzego Po- nie „Solidarności , st■ J ? systematycznie postępujący rozpad pieluszki, wreszcte p > Wszystkie te sprawy znajdują odbicie
^ ^ u w fk o w a n y c h ^ o k u m e n ta c h .^ ^ ^ ^ ^ ^ y ^ ^ — w prze- nie uiatwia zrozumienia tych wy.
Jarzeń ani mechanizmówi jakim J ^ g a l y ^ ^ powt6rzyć W odniesieniu do d r u g t^ książki jest nie do pod- co napisano o tomie pierwszy m Na rzeteiną edycję ważenia, ale tylko w ^ Jiad aiacą wymogom wydawania źródeł bi
tych dokumentów, odpowia ją ą wy g przeciętnemu czytel- storycznych, musimy jeszczepoczek _ wszystkich ich
nikowi muszą stoi więc przed
mankamentów. Historyka wydań zauważyć trzeba nim konieczność własnej ta»erem * A ^
nieadekwamość podtytułu hs ązkl 1 ) siorm„k>wanie uzasadnio-
« * ^ I t l a T r ^ C u S n - ó w możliwie wszech- ne, gdyby w książce zna'" J, „ \ , “;’"Jlnvch ¡ak i państwowych, odno- stronny, zarówno z archi relacii między Kościołem a pań- szący sie do « * * * » £ w f h j ^ nakHloby raCzej S o p r ą t k u źródłowym do relacji m iedz, Kościołem a pan-
stwem w PRL.
