w procesie organizacji imprez sportowych

(1)

Studia i Materiaïy, 1/2019 (30): 101– 112 ISSN 1733-9758, © Wydziaï ZarzÈdzania UW https://doi.org/10.7172/1733-9758.2019.30.9

* Rafaï Szlachta – mgr, doktorant Uniwersytetu Warszawskiego na Wydziale ZarzÈdzania. https://orcid.

org/0000-0001-8983-6661.

Adres do korespondencji: Wydziaï ZarzÈdzania, Uniwersytet Warszawski, ul. Szturmowa 1/3, 02-678bWarszawa, Polska.

Znaczenie kultury

w procesie organizacji imprez sportowych

Rafa ï Szlachta

^*

Artykuï poĂwiÚcono problematyce wpïywu czynników kulturowych na organizacjÚ imprez sportowych. Warto podkreĂliÊ, ĝe wspóïczeĂnie wiÚkszoĂÊ organizacji sportowych, to twory wielokulturowe – koegzystujÈ w nich róĝne kultury, które wchodzÈ we wzajemne interak- cje, wspóïpracujÈ ze sobÈ, czasami wchodzÈ w konflikty. Rozwój praktyk organizacyjnych w obszarze sportu wyczynowego i powszechnego stanowi aktualnie wyzwanie nie tylko dla pañstw i organizacji miÚdzynarodowych, lecz takĝe dla osób peïniÈcych funkcje kierownicze wb wielokulturowych organizacjach sportowych, które odpowiedzialne sÈ za organizowanie róĝnej rangi imprez sportowych. Dziaïania organizacji sportowych powinny opieraÊ siÚ na specyfice otwartoĂci – kultura powinna umoĝliwiaÊ tworzenie okreĂlonej sfery dziaïañ, otwie- rajÈc jednoczeĂnie organizatorów imprez sportowych na otoczenie.

Sïowa kluczowe: kultura, czynniki kulturowe, kultura organizacji, sport, impreza sportowa.

Nadesïany: 09.03.19 | Zaakceptowany do druku: 12.04.19

The meaning of culture in the process of organising sports events

This publication is dedicated towards exploring the issues related to an influence of cultural factors on organisation and management of sporting events. The majority of contemporary sport federations and organisations are multicultural entities. Such aspect of multiculturality poses challenges, as while the members of such organisations are inclined towards co-opera- tion and they naturally engage into various interactions, misunderstandings and conflicts may arise if some issues are left unchecked. For the managing and organising cadre, the future development and evolution of sport disciplines constitutes a challenge on both local and international level. Moreover, c-level officials in the aforementioned (usually multicultural) organisations are most likely to be exposed to such topics as their role is to overcome organi- sational obstacles throughout the life cycle of any kind of a sporting event regardless of size and scale. The actions of sporting organisations should be built on openness, as such culture should empower and streamline necessary actions, while allowing for the organising cadre to open-up and increase the amount of interactions with their environment.

Keywords: culture, cultural factors, organisational culture, sport, sporting event.

Submitted: 09.03.19 | Accepted: 12.04.19

JEL: Z20

(2)

1. Wprowadzenie

Wieloaspektowe postrzeganie sportu, równieĝ przez pryzmat kwestii wpïywu czynników kulturowych na organizacjÚ imprez sportowych, przyczynia siÚ niewÈt- pliwie do wzrostu znaczenia tej dziedziny ĝycia we wspóïczesnej nauce. Przemiany, które zachodzÈ w sporcie stanowiÈ dzisiaj wyzwanie nie tylko dla szeregu instytucji – pañstw i organizacji miÚdzynarodowych, ale i takĝe dla wielu osób, peïniÈcych róĝ- norodne funkcje kierownicze w wielokulturowych organizacjach sportowych, na barkach których leĝy organizowanie róĝnej rangi imprez sportowych.

Kaĝdy z krÚgów kulturowych, nawet pomimo istnienia wielu róĝnorodnych elementów wspólnych, ïÈczÈcych je na gruncie wspólnej kultury (np. europejskiej), posiada indywidualne cechy bÚdÈce odwzorowaniem okreĂlonych tradycji oraz zwyczajów, a takĝe obyczajów panujÈcych w danej zbiorowoĂci ludzkiej. Te indywidualne cechy majÈ bezpoĂrednie przeïoĝenie na sposób organizacji eventów sportowych, w tym m.in. na ich oprawÚ, charakter widowiska, zakres uczestnictwa publicznoĂci, ewentualne dziaïania promocyjne itp.

Artykuï skïada siÚ z trzech czÚĂci.

Wb pierwszej z nich omówiono problema- tykÚ kwestii definicyjnych w kontekĂcie kultury oraz róĝnorodnych czynników kulturowych. W czÚĂci drugiej przedstawiono zagadnienia zwiÈzane ze specyfikÈ organizacji imprez sportowych, natomiast w czÚĂci trzeciej dokonano analizy czynników kulturowych w kontekĂcie organizacji imprez sportowych.

2. Kultura i czynniki kulturowe – kwestie definicyjne

Kultura i jej kontekst spoïeczny sÈ obecnie czÚĂciÈ modnej narracji czy badañ naukowych. Kultura weszïa do dysku- sji publicznej, co jeszcze kilkadziesiÈt lat temu wydawaïo siÚ maïo prawdopodobne (Glinka, 2017). Staïo siÚ tak miÚdzy innymi za sprawÈ licznych publikacji naukowych, wskazujÈcych na istotnÈ rolÚ czynników kulturowych w dziaïaniach róĝnorodnych organizacji (Baumol, 2004; Hofstede, Hofstede i Minkov, 2011; Jennings, Gre- enwood i Lounsbury, 2013).

Próba zdefiniowania „kultury” jest nie- wÈtpliwie zadaniem zïoĝonym (Suïkowski,

2012, s. 16). Samo pojÚcie „kultura” wywodzi siÚ z jÚzyka ïaciñskiego, mianowicie cul- tura pochodzÈca od czasownika colo, colere, oznacza „uprawianie”. Pierwotnie cultura oznaczaïa zatem uprawÚ ziemi, lecz z bie- giem lat znaczenie to zostaïo rozszerzone na oznaczenie wszystkiego, co wbjakikolwiek sposób moĝe byÊ „uprawiane”. Dotyczyïo to równieĝ racjonalnego rozwoju czïowieka oraz natury (Daszkiewicz, 2010, s. 45).

W XIX wieku szerszy sens nadaïy kulturze antropologia oraz socjologia. W swoim dziele Primitive culture opublikowanym wb1876 roku, brytyjski antropolog, E.B. Tay- lor, zdefiniowaï kulturÚ jako zïoĝonÈ caïoĂÊ, która obejmuje wiedzÚ, wierzenia, sztukÚ, prawo oraz moralnoĂÊ, a takĝe wszystkie inne zdolnoĂci czy teĝ nawyki nabyte przez czïowieka jako czïonka okreĂlonej spoïecz- noĂci. Taylor twierdziï równieĝ, ĝe ludzie ze swojej natury dÈĝÈ do poznania róĝno- rodnych wzorów kulturowych po pierw- sze – wb celu speïnienia potrzeb, po dru- gie –bzapewnienia przetrwania (Siemiñski, 2008).

Warto podkreĂliÊ, ĝe „kultura” jako pojÚcie zïoĝone oraz niejednoznaczne zyskaïa we wspóïczesnej literaturze przedmiotu szereg definicji, a takĝe koncepcji, które koncentrujÈ siÚ na róĝnorodnych jej aspektach (Allaire i Firsirotu, 1984). Sfor- muïowanie ogólnej definicji jednoznacznie odzwierciedlajÈcej mnogoĂÊ oraz wielo- aspektowoĂÊ tego zagadnienia jest zadaniem niebywale trudnym (Behrends, 2001, s. 56).

G. Hofstede definiuje kulturÚ jako zbiorowe programowanie umysïu, które zachodzi przede wszystkim w rodzinie ibnajbliĝszym otoczeniu, w szkole, jak rów- nieĝ róĝnorodnych grupach rówieĂniczych oraz miejscu pracy i miejscu zamieszkania (Hofstede, 2000, s. 38).

JednÈ z najpopularniejszych metafor objaĂniajÈcych i jednoczeĂnie porzÈdku- jÈcych pojÚcie „kultury” oraz pojawiajÈce siÚ w jej kontekĂcie czynniki kulturowe jest metafora trójpoziomowej góry lodo- wej opracowana przez E.H. Scheina (2010, s.b24), na którÈ skïadajÈ siÚ:

a) artefakty – dostrzegalne, a takĝe wyczu- walne struktury oraz procesy, obser- wowane zachowania; wszystko co jest moĝliwe do zidentyfikowania za pomocÈ zmysïów – dla odpowiedniej kategoryza- cji podzielono na jÚzykowe, materialne oraz behawioralne;

(3)

b) prezentowane wierzenia oraz wartoĂci, w tym: ideologie, ideaïy, cele, aspiracje, racjonalizacje;

c) podstawowe oraz fundamentalne zaïo- ĝenia, podĂwiadome, brane za pewnik wierzenia i wartoĂci.

Kultura nie jest nieskoñczenie nie- zmienna i jednoczeĂnie trwaïa. J.C. Usu- nier zaproponowaï swojÈ koncepcjÚ kultury jako okreĂlonego procesu, nie zaĂ okreĂlo- nego stanu (bÚdÈcego zbiorem cech) cha- rakteryzujÈcego danÈ jednostkÚ czy caïÈ grupÚ spoïecznÈ. Wprowadziï on pojÚcie

„dynamiki kulturowej”, w ramach którego analizuje siÚ, jak podstawowe zaïoĝenia kulturowe, dotyczÈce czasu, przestrzeni oraz koncepcji oddziaïujÈ na róĝnorodne modele interakcji ksztaïtujÈcych postawy, abtakĝe zachowania (Usunier, 2009).

W myĂl koncepcji Usuniera, zaïoĝenia kulturowe to jedynie pewne stwierdzenia, które odnoszÈ siÚ do rzeczywistoĂci, wbten sposób tïumaczÈc jej naturÚ (Usunier, 2009).

Analiza czynników kulturowych wpisuje siÚ w jeden z waĝnych trendów w badaniach – postulat kontekstualizacji (Glinka i That- chenkery, 2013).

Warto podkreĂliÊ, ĝe kulturowy kontekst dziaïania to okreĂlone wartoĂci, stereotypy, wizerunki, ale równieĝ szablony interpre- tacyjne oraz przekazywane praktyki, sposoby dziaïania (Glinka, 2015). Kulturowy kontekst nie jest jednak ïatwy do analizy. WartoĂci, symbole, przekonania oraz normy postÚpowania moĝna analizowaÊ za pomocÈ róĝnych modeli i metod na róĝnych poziomach organizacyjnych (w tym organizacji sportowych) zarówno spoïecznoĂci lokalnych, jak i spoïecznoĂci narodowych czy nawet na poziomie ponadnarodowym.

Kultura ma przy tym jednoczeĂnie charakter procesualny, zmienia siÚ oraz ksztaïtuje pod wpïywem róĝnych czynników (Glinka, 2015).

F. Bradley (2005), analizujÈc kulturÚ, wskazaï na dwie gïówne grupy czynni- ków, które oddziaïujÈ na zachowania oraz postawy ludzkie:

– wzorce kulturowe, w tym przede wszystkim ideologia narodowa, zachowania ibpostawy wobec ludzi z innych krajów;

– róĝnorodne bariery, dystans kulturowy.

S. Hollensen (2007) wymieniï cztery czynniki, które bezpoĂrednio wpïywajÈ na zachowania jednostek, a mianowicie:

zachowania indywidualne, kulturÚ naro-

dowÈ, kulturÚ organizacyjnÈ, a takĝe kul- turÚ branĝowÈ.

WĂród czynników, które mogÈ wpïywaÊ na ksztaïtowanie siÚ kulturowego kontekstu B. Glinka wyróĝnia: czynniki historyczne (zarówno historiÚ najnowszÈ, jak i tÚ odle- gïÈ w czasie); religiÚ, która jest waĝnym ěródïem wartoĂci, bÚdÈcÈ istotnym kryte- rium wyborów; system edukacyjny zwiÈ- zany z wartoĂciami, poglÈdami oraz posta- wami, które ksztaïtowane sÈ w procesach edukacji na róĝnych poziomach; teksty kultury (wb tym m.in.: literaturÚ, film, czy Ărodki spoïecznego przekazu); wypowiedzi, abtakĝe postawy i sposoby dziaïania autory- tetów powaĝanych w danych grupach spo- ïecznych; procesy internacjonalizacji oraz globalizacji zwiÈzane z przenikaniem siÚ wzorów (Glinka, 2015).

Badacze zwracajÈ uwagÚ na szczególne znaczenie wartoĂci oraz wyposaĝenia kulturowego, zakorzenienia zasad spoïeczeñstwa obywatelskiego oraz obecnoĂci historycznie uksztaïtowanego zespoïu czynników nazy- wanych przez Northa matrycÈ instytucjo- nalnÈ (Park, 2014).

WĂród badañ oraz publikacji, które prezentujÈ zwiÈzki kontekstu spoïecznego i wytwarzanej przez spoïecznoĂci kultury z rozwojem róĝnorodnych organizacji pojawiajÈ siÚ m.in. (Glinka, 2008): ogólne charakterystyki kulturowego kontekstu wb róĝnorodnych krajach, niejednokrotnie wykorzystujÈce gotowe modele – zdecy- dowanie najczÚĂciej jest to model wymia- rów kultury narodowej, który zostaï opra- cowywany przez G. Hofstede (Hofstede, Hofstede i Minkov, 2011); odkrywanie zwiÈzków zachodzÈcych pomiÚdzy aktyw- noĂciÈ organizacji a poszczególnymi wymia- rami kultury; sieci relacji spoïecznych (networks) oraz kulturowe uwarunkowania ich budowania; zaufanie w kontaktach z innymi organizacjami (Hensel i Glinka, 2012).

Podobnie jak definiowanie, badanie kultury jest zadaniem trudnym oraz pozbawio- nym wzorów metodologicznych, które nie budzÈ wÈtpliwoĂci (Sikorski, 2006). Bada- nia kultury odnoszÈ siÚ w gïównej mierze do dwóch zasadniczych aspektów: kultury narodowej, która jest elementem otoczenia organizacji i kultury organizacyjnej.

W pierwszym przypadku badacze dÈĝÈ do okreĂlenia wpïywu kultur narodowych na funkcjonowanie danej organizacji, w dru- gim zaĂ – analizie poddaje siÚ okreĂlony

(4)

system norm oraz wartoĂci podzielanych przez czïonków organizacji. Naleĝy pod- kreĂliÊ, ĝe wieloĂÊ ujÚÊ badañ nad kulturÈ organizacji wynika przede wszystkim zbwie- loznacznoĂci pojÚcia „kultura organizacyjna” (Szydïo, 2014).

Koncepcja kultur narodowych autorstwa Hofstede jest obecnie najbardziej rozpo- wszechnionym oraz najczÚĂciej cytowanym w literaturze przedmiotu przykïadem badañ o charakterze miÚdzykulturowym. Przepro- wadzone przez Hofstede analizy doprowa- dziïy do zaproponowania koncepcji, która opiera siÚ na czterech wymiarach: dystansie wïadzy, kolektywizmie – indywidualizmie, mÚskoĂci – kobiecoĂci, unikaniu niepewno- Ăci. Wymiary powyĝsze zostaïy uzupeïnione o tzw. orientacjÚ dïugo- lub krótkookre- sowÈ (Hofstede i Hofstede, 2007).

Meiler podkreĂla, ĝe kultura jest niero- zerwalnie zwiÈzana jest z kaĝdÈ organizacjÈ, w tym m.in. z organizacjami o charakterze sportowym (Meiler, 1998). Smircich uwaĝa zaĂ, ĝe „przenikanie siÚ teorii kultury z teo- riÈ organizacji jest manifestowane w wielu

‘tematykach’ czy teĝ obszarach treĂcio- wych, które sÈ przedmiotem zainteresowa- nia uczonych zajmujÈcych siÚ organizacjÈ ibkierowaniem (…)” (Smircich, 1989, s. 41).

Kultura organizacyjna jest trudna do zdefiniowania. NiewÈtpliwe bogactwo interpretacji jej istoty wprost sugeruje uĝy- tecznoĂÊ podejĂcia w kategoriach pluralizmu epistemologicznego, poniewaĝ kultura organizacyjna ma wiele znaczeñ oraz sen- sów w zaleĝnoĂci od jej interpretatora oraz kontekstu, w którym jest ona wykorzystywana (Suïkowski, 2012a).

Suïkowski pisze, ĝe „pojÚcie kultury organizacyjnej moĝna interpretowaÊ jako rozlegïÈ rodzinÚ wyrazów. Z jednej strony wyrasta ono z wieloznacznego i kluczowego dla nauk spoïecznych oraz humanistyki nurtu kulturowego, z drugiej zaĂ siÚga do interpretacji rzeczywistoĂci organizacyjnej w kategoriach socjologicznych i antropo- logicznych. Bogactwo interpretacji istoty kultury organizacyjnej sugeruje uĝytecznoĂÊ podejĂcia pluralizmu epistemologicznego.

Kultura organizacyjna ma wiele sensów ib znaczeñ w zaleĝnoĂci od interpretatora ibkontekstu, w którym jest wykorzystywana”

(Suïkowski, 2012b, s. 16).

Pierwszym, który uĝyï okreĂlenia kultura w stosunku do organizacji byï E. Jaques.

W pracy zatytuïowanej The Changing Cul- ture of a Factory z 1951 roku zdefiniowaï

on kulturÚ organizacyjnÈ jako: zwyczajowy, a takĝe tradycyjny sposób myĂlenia oraz dziaïania, podzielany w okreĂlonym stop- niu przez wszystkich czïonków, a którego kolejni, nowi czïonkowie muszÈ siÚ nauczyÊ lub przynajmniej czÚĂciowo zaakceptowaÊ w kontekĂcie tego, aby sami mogli zostaÊ zaakceptowani w organizacji (Kostera, 2000).

Kultura organizacyjna definiowana jest jako swoiste, niepisane „reguïy gry” spo- ïecznej w okreĂlonej organizacji, które pozwalajÈ uczestnikom ĝycia spoïecznego zrozumieÊ organizacjÚ oraz identyfikowaÊ siÚ z niÈ (Blau i Scott, 2003, s. 298). Kultura organizacyjna definiowana jest równieĝ jako zbiór pewnych wartoĂci i norm postÚ- powania charakterystycznych dla danej organizacji oraz okreĂlajÈcych swoistÈ oso- bowoĂÊ tej organizacji (Glinka ib Jelonek, 2010).

PoszukujÈc okreĂlonego, wspólnego rdzenia róĝnorodnych definicji kultury organizacyjnej, moĝna wskazaÊ na zastÚpu- jÈce elementy jÈ konstytuujÈce:

„1. Jest ona fenomenem spoïecznym i gru- powym.

3. Stanowi produkt grupy spoïecznej, którÈ jest organizacja.

4. Stanowi medium przekazywania zna- czeñ i wartoĂci pomiÚdzy luděmi.

5. Tworzy siÚ czÚĂciowo spontanicznie, ab czÚĂciowo podlega kontroli zarzÈ- dzajÈcych” (Suïkowski, 2012b, s. 15).

W literaturze przedmiotu (Glinka i Jelo- nek, 2010) zwraca siÚ uwagÚ, ĝe wiÚkszoĂÊ organizacji (w tym organizacje sportowe) to twory wielokulturowe. KoegzystujÈ wbnich róĝne kultury czy nawet subkultury, które wchodzÈ we wzajemne interakcje, wspóï- pracujÈ z sobÈ, czasami wchodzÈ w konflikty. Nawet jeĝeli potrafimy wyodrÚbniÊ pewien rdzeñ wartoĂci, ewentualnie zunifikujemy zewnÚtrznÈ otoczkÚ, to nadal pozostaje duĝo miejsca na róĝnice. W organizacjach istniejÈ zatem wartoĂci wspólne i jednolite, ale sÈ takĝe sfery odmienne (Glinka i Jelonek, 2010).

Interakcje miÚdzykulturowe zacho- dzÈ wb okreĂlonej organizacji wtedy, gdy wb kontakcie uczestniczy co najmniej dwóch przedstawicieli róĝnorodnych kultur. Moĝna je zdefiniowaÊ jako okreĂlone, wzajemne „oddziaïywanie osoby, która wywodzi siÚ z jednego krÚgu kulturowego na […] reprezentanta odmiennej kultury”

(Rozkwitalska, 2011, s. 21).

(5)

Zdaniem M. Kostery oraz M. ¥liwy (2012), dostrzeganie znaczenia wiedzy doty- czÈcej róĝnic kulturowych jest niezmiernie waĝne. Zdobycie jednak tej wiedzy nie jest kwestiÈ ïatwÈ. Kultura jest swego rodzaju

„okularami”, przez które postrzega siÚ otaczajÈcy nas Ăwiat. Jest równieĝ punktem odniesienia, w stosunku do którego ocenia siÚ inne kultury (Purgaï-Popiela, 2004).

Suïkowski podkreĂla, ĝe kultura organizacyjna, w tym równieĝ kultura organizacji o charakterze sportowym wpisuje siÚ bezpoĂrednio w paradygmaty nauk spoïecznych G. Morgana oraz G. Burella, a w zaleĝnoĂci od okreĂlonego paradyg- matu zróĝnicowane jest znaczenie kultury, metody jej badañ oraz metody zmiany kulturowej (Suïkowski, 2012).

DokonujÈc przeglÈdu paradygmatów, które stanowiÈ podstawÚ dla koncepcji wiÈĝÈcych kulturÚ z okreĂlonÈ organizacjÈ, Smircich wyróĝnia piÚÊ róĝnorodnych kie- runków badañ. StanowiÈ one punkty prze- ciÚcia pomiÚdzy teoriÈ organizacji ab teo- riÈ kultury, a zatem sÈ to: porównawcze badania miÚdzykulturowe prowadzone nad zarzÈdzaniem, wewnÚtrzna kultura okre- Ălonego przedsiÚbiorstwa, podejĂcie inter- pretatywne, poznawcza teoria organizacji, symbolizm organizacyjny, a takĝe nieĂwia- dome, ewentualnie podĂwiadome procesy w organizacji (Smircich, 1989, s. 41). Smir- cich podkreĂla, ĝe na podstawie zapropo- nowanej przez niÈ typologii naleĝy przyjÈÊ, ĝe w badaniach danej rzeczywistoĂci organizacyjnej kultura moĝe byÊ traktowana jako okreĂlona zmienna zewnÚtrzna (nie- zaleĝna), zmienna wewnÚtrzna (zaleĝna), ewentualnie jako metafora rdzenna (Smir- cich, 1983, s. 160).

Warto podkreĂliÊ, ĝe w kontekĂcie róĝ- norodnoĂci w organizacjach o charakterze kulturowym (w tym organizacji sportowych) istniejÈ sfery wartoĂci wspólne ibjednolite, jak równieĝ sfery odmiennoĂci (Glinka ibJelonek, 2010). IstotÈ tych róĝnorodnoĂci jest nie tylko aspekt wielonarodowoĂciowy, lecz takĝe pozostaïe cechy, które mogÈ przyczyniÊ siÚ do konfliktów w grupie.

RóĝnorodnoĂÊ kulturowa w organizacji ma zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki (Glinka i in., 2012). Do pozytywnych zali- czyÊ moĝna: poszerzenie znaczeñ, znacznie wiÚkszÈ otwartoĂÊ na nowe pomysïy oraz punkty widzenia, zwiÚkszenie moĝliwoĂci wyboru w organizacji, m.in. poprzez moĝ- liwoĂci tworzenia znacznie bardziej róĝ-

norodnych opcji. MiÚdzykulturowoĂÊ jest katalizatorem zmian zarówno przez roz- wój kapitaïu spoïecznego, jak ib poprzez pozytywne relacje interpersonalne (Roz- kwitalska, 2012). WĂród pozytywnych efektów interakcji miÚdzykulturowych naleĝy wymieniÊ takĝe: wzrost kreatywno- Ăci, zdolnoĂci adaptacyjnych, satysfakcji oraz poprawÚ komunikacji (Stahl, Makela ibZanderd i in., 2010), lepsze zrozumienie zagranicznych czïonków organizacji, bardziej efektywnÈ wspóïpracÚ z podmiotami zagranicznymi, lepsze kwalifikacje marketingowe, wiÚkszÈ kreatywnoĂÊ (Glinka ibin., 2012). Do konsekwencji róĝnorodnoĂci obcharakterze kulturowym zaliczyÊ moĝna m.in.: zwiÚkszenie niepewnoĂci zwiÈza- nej ze wzrostem róĝnorodnoĂci, trudnoĂci wbuzgadnianiu dziaïañ oraz znaczeñ, bïÚdy zachodzÈce w komunikacji, które prowadzÈ do trudnoĂci w porozumieniu (Glinka i in., 2012).

F. Wilson zaznacza, ĝe z kulturÈ orga- nizacyjnÈ jest podobnie, jak z przewidywa- niem pogody – zawsze jakaĂ pogoda jest, ale nie zawsze dobra (Wilson, 2010). Kul- tura organizacyjna scala jednak organiza- cjÚ, a nowym czïonkom jest przekazywana w procesie ich socjalizacji (Klimann i in., 1985). Moĝe równieĝ uruchamiaÊ wyobraě- niÚ oraz energiÚ i potencjaï ludzi w organizacji (Anderson i in., 2016).

AnalizujÈc zatem kontekst kultury organizacyjnej w organizacjach branĝy sportowej, po uwzglÚdnieniu przedstawionych powyĝej aspektów teoretycznych moĝna zauwaĝyÊ, ĝe dziaïania tych organizacji powinny opieraÊ siÚ na specyfice otwarto- Ăci – kultura powinna umoĝliwiaÊ tworzenie okreĂlonej sfery dziaïañ, otwierajÈc jedno- czeĂnie organizatorów imprez sportowych na otoczenie.

3. Specyfika organizacji imprez sportowych

Sport jest okreĂlany jako dziaïalnoĂÊ fizyczna, która dÈĝy do moĝliwie dosko- naïych wyników, lecz nie ma charakteru produktywnego. Odróĝnia go to od pracy fizycznej, której efekt mierzy siÚ uĝyteczno- ĂciÈ wytworów o charakterze materialnym (Lipiec, 2007, s. 120).

Uchwycenie istoty sportu jest jednym zb najistotniejszych zagadnieñ filozofii sportu. Zdaniem J. Lipca jest to wzglÚd- nie autonomiczna czÚĂÊ kultury, instytu-

(6)

cja miÚdzynarodowego ĝycia publicznego, specyficzna dziedzina aktywnoĂci ludzkiej, wystÚpujÈca z reguïy w charakterze Ărod- ków wychowawczych oraz terapeutycznych.

Jest to równieĝ gaïÈě biznesu, zbiór wyspe- cjalizowanych zawodów czy typ rozrywki majÈcy miejsce na róĝnorodnych imprezach sportowych (Lipiec, 2007).

Impreza sportowa jest zdarzeniem spo- ïecznym oraz jednoczeĂnie kulturowym, bezpoĂrednio dostÚpnym percepcji wzro- kowej o charakterze sportowo-rekreacyj- nym, która organizowana jest z racji rywa- lizacji sportowej zawodników i przebiega zgodnie z uznanymi powszechnie reguïami (przepisami), w której uczestniczÈ takĝe –bjako strony – widzowie tworzÈcy widow- nie, organizatorzy imprezy i sÚdziowie (Ryba, 2001).

Ustawa o bezpieczeñstwie imprez masowych z dnia 20 kwietnia 2009 roku definiuje imprezÚ sportowÈ jako majÈcÈ na celu wspóïzawodnictwo sportowe, ewentualnie popularyzowanie kultury fizycznej, organi- zowanÈ na stadionie lub w innym obiekcie niebÚdÈcym budynkiem lub terenie umoĝ- liwiajÈcym przeprowadzenie imprezy masowej, hali sportowej lub w innym budynku umoĝliwiajÈcym przeprowadzenie imprezy masowej.

PojÚcie „imprezy sportowej” uĝywane jest w co najmniej dwóch znaczeniach (Mosz, 1994):

– neutralnym, które jest synonimem wyda- rzenia sportowego, bezpoĂrednio ukie- runkowanego na atrakcyjnoĂÊ odbywa- jÈcych siÚ zawodów sportowych;

– wartoĂciujÈcym – czyli kategorii pewnej estetyzacji sportowej rzeczywistoĂci, która akcentuje rodzÈce siÚ w procesie odbioru okreĂlone doznania estetyczne, w tym doznania o charakterze kulturowym.Warto podkreĂliÊ, ĝe u podïoĝa kaĝdej imprezy sportowej znajdujÈ siÚ emocje rywalizacyjne, a takĝe moĝliwoĂci spotkañ wielokulturowych. Wraĝenia te zapewniajÈ mistrzostwa, mecze, turnieje, mitingi oraz igrzyska (Ryba, 2000).

Organizator imprezy sportowej, oprócz wielu wytycznych, w tym wytycznych fede- racji europejskich oraz Ăwiatowych w danej dyscyplinie, musi speïniaÊ równieĝ kryteria, które okreĂlone zostaïy w ustawie o sporcie z dnia 25 czerwca 2010 roku, a takĝe wbustawie o bezpieczeñstwie imprez masowych z dnia 20 kwietnia 2009 roku.

Proces organizacji imprezy sportowej jest przedsiÚwziÚciem niezwykle zïoĝonym.

Ryszkowski (1996) podkreĂla, ĝe zïoĝo- noĂÊ organizacji imprezy sportowej wynika wbgïównej mierze z nastÚpujÈcych uwarun- kowañ:

– zróĝnicowanego krÚgu kulturowego uczestników oraz odbiorców;

– koncentracji okreĂlonych i jednoczeĂnie znaczÈcych zasobów materialnych oraz ludzkich w ograniczonym czasie i miejscu;

– potrzeby dziaïania o charakterze zespo- ïowym;

– niepowtarzalnoĂci imprezy sportowej;

– zróĝnicowanej liczby róĝnorodnych uczestników, zespoïów, ewentualnie dys- cyplin oraz konkurencji;

– róĝnorodnego poziomu oraz prestiĝu sportowego.

Organizator imprezy sportowej zobligo- wany jest do zapewnienia bezpieczeñstwa, a przepisy obowiÈzujÈcego prawa nakïadajÈ na niego obowiÈzek speïnienia okreĂlonych wymogów w tym zakresie, m.in.:

– zapewnienia odpowiedniego bezpieczeñ- stwa osobom, które uczestniczÈ w impre- zie sportowej;

– zabezpieczenia imprezy sportowej pod wzglÚdem medycznym;

– ochrony porzÈdku publicznego;

– zapewnienia odpowiedniego stanu tech- nicznego obiektów budowlanych, wbktó- rych odbywajÈ siÚ imprezy sportowe wraz ze sïuĝÈcymi tym obiektom instala- cjami oraz urzÈdzeniami technicznymi, w szczególnoĂci przeciwpoĝarowymi ibsanitarnymi.

Organizowanie imprez sportowych, nie- zaleĝnie od ich wielkoĂci oraz charakteru, obliguje organizatora do posiadania okre- Ălonych, szczególnych kompetencji, a takĝe doĂwiadczenia ze strony wszystkich pod- miotów imprezÚ organizujÈcych.

4. Czynniki kulturowe a organizacja imprez sportowych

Przemiany, które zachodzÈ w sporcie oraz ich dynamika stanowiÈ dzisiaj wyzwanie dla wielu nie tylko instytucji – pañstw iborganizacji miÚdzynarodowych, lecz takĝe osób peïniÈcych róĝnorodne funkcje kierownicze w wielokulturowych organizacjach sportowych, na barkach których leĝy organizacja róĝnej rangi imprez sportowych.

(7)

Naleĝy zauwaĝyÊ, ĝe nomenklatura ib struktura pojÚÊ zwiÈzanych ze sportem jest niezwykle zróĝnicowana. PrzyczynÈ tego zróĝnicowania jest m.in. wpïyw róĝ- norodnych czynników majÈcych charakter kulturowy (Jaworski, 2009).

W literaturze naukowej od dawna pod- kreĂla siÚ zïoĝony charakter sportu jako zjawiska spoïecznego, które powiÈzane jest tak z rywalizacjÈ na zawodach sportowych, jak i z kulturÈ, wychowaniem, ksztaïceniem, religiÈ, sztukÈ, rozrywkÈ, zabawÈ czy teĝ zarzÈdzaniem (WiĂniewski, 2012). Wspóï- czesny sport to juĝ nie tylko sfera kultury (bytu, spoïecznej oraz symbolicznej), lecz takĝe skuteczne narzÚdzie marketingowe, polityczne, spoïeczne w rozmaitych jej rodzajach oraz zakresach (Bosiacki i ¥niadek, 2012).

B. Burgan i T. Mules (1992) wymieniajÈ kilka aspektów korespondujÈcych ze sportem w kontekĂcie jego rozpowszechniania (takĝe za pomocÈ imprez sportowych):

– aspekt kulturowy;

– aspekt spoïeczny;

– aspekt ekonomiczny (istotny wkïad sportu m.in. we wzrost gospodarczy oraz tworzenie miejsc pracy);

– aspekt organizacyjny, wskazujÈcy na waĝnÈ funkcjÚ róĝnorodnych pod- miotów funkcjonujÈcych w zakresie zarzÈdzania ruchem sportowym czy teĝ organizacji róĝnorodnych eventów sportowych.

„Sport” jest najbardziej rozpowszech- nionym pojÚciem, które sïuĝy opisowi form aktywnoĂci fizycznej. Jednakĝe, w niektó- rych pañstwach, w tym w Polsce, nadal aktualnym pozostaje okreĂlenie „kultura fizyczna”, które definiowane jest jako róĝ- norodna dziaïalnoĂÊ ruchowa czïowieka, wbtym m.in. organizacja imprez sportowych oraz powiÈzane bezpoĂrednio z tÈ dziaïal- noĂciÈ normy o charakterze etycznym, spo- ïecznym, a przede wszystkim kulturowym (PiÈtkowska, 2006, s. 131).

Zdaniem Krawczyka, pojÚcie „kultura fizyczna” to zintegrowany oraz utrwa- lony system zachowañ przede wszystkim w dziedzinie dbaïoĂci o rozwój fizyczny oraz sprawnoĂÊ ruchowÈ i zdrowie, który przebiega wedïug przyjÚtych w okreĂlonej zbiorowoĂci wzorców. Krawczyk podkreĂla, ĝe historyczne rozumienie oraz znaczenie tego pojÚcia jest bezpoĂrednio powiÈzane z kulturÈ danego narodu oraz powinno byÊ rozpatrywane w kontekĂcie kulturowym,

który obowiÈzuje w konkretnym miejscu oraz czasie (Krawczyk, 1995).

Zdaniem Kosiewicza, kultura fizyczna obejmuje swoim zasiÚgiem zarówno sport dla wszystkich, czyli wszelkie zjawiska oraz sfery, które odnoszÈ siÚ do uwarunkowa- nych kulturowo aspektów dbaïoĂci o ludzkie ciaïo, jak i sport wyczynowy (zawodowy, olimpijski, wyczynowy) majÈcy swoje uze- wnÚtrznienie m.in. w coraz liczniej organi- zowanych obecnie imprezach sportowych (Kosiewicz, 2010).

PiÈtkowska podkreĂla, ĝe pojÚcie „kultury fizycznej” z roku na rok traci znaczenie na rzecz „sportu”. WĂród przyczyn tego zjawiska naleĝy wymieniÊ przede wszystkim wpïyw czynników globalizacyjnych oraz coraz czÚstszÈ koniecznoĂÊ poszukiwania wzajemnych punktów odniesienia pomiÚ- dzy róĝnorodnymi oĂrodkami, jÚzykami ibkrÚgami kulturowymi (PiÈtkowska, 2006).

MajÈc na uwadze znaczenie kontekstu kulturowego sportu naleĝy zauwaĝyÊ, ĝe sport kreuje wartoĂci, reguluje zachowania, ksztaïtuje normy wspóïĝycia, pokazuje wïasny ceremoniaï, ma równieĝ swój habi- tus, czyli zespóï zwyczajów (Doktór, 2015).

Bourdieu rozumie habitus jako „[…]

nabyte dyspozycje, trwaïe sposoby bycia ibpostÚpowania, które wyraĝajÈ siÚ poprzez ciaïa” (Bourdieu, 1995, s. 15). Habitus jest odbiciem w okreĂlonej jednostce tego, co zewnÚtrzne oraz spoïeczne, jeĝeli przyj- miemy, ĝe jednostki te twórczo uĝywajÈ przyswojonych w procesie socjalizacji sche- matów myĂlenia i dziaïania (co pomimo skïonnoĂci do determinizmu spoïecznego akceptowaï równieĝ sam Bourdieu). Warto podkreĂliÊ, ze habitus jest takĝe „eksterio- ryzacjÈ wewnÚtrznoĂci” oraz „ustrukturyzo- wanÈ strukturÈ strukturujÈcÈ” (Bourdieu, 1995, s. 15). Jest zatem efektem spoïecz- nych uwarunkowañ, ale i czynnikiem sprawczym czy ěródïem dalszej reproduk- cji kulturowej, okreĂlonych schematów dziaïania, percepcji ewentualnych ocen (zarówno klasowych, narodowych, etnicznych, jak i pïciowych itd.). Jednostki, które socjalizowane sÈ w podobnym kontekĂcie spoïecznym wyksztaïcajÈ zbliĝone, podobne habitusy oraz coĂ, co moĝna nazwaÊ pokre- wieñstwem stylu, w tym takĝe stylu klaso- wego. Warto podkreĂliÊ, ĝe styl ten przeja- wia siÚ w wielu róĝnorodnych dziedzinach ĝycia (takĝe i w sporcie), jednak zawsze zachowuje swojÈ specyfikÚ (Lenartowicz, 2012, s. 59).

(8)

Bourdieu (2005) sportowi oraz kulturze fizycznej poĂwiÚciï w swoich pracach duĝo miejsca. Nie interesowaï siÚ jednak sportem ani kulturÈ fizycznÈ per se, a raczej niedostrzegalnymi dla ogóïu elementami pewnej specyficznej klasowej socjalizacji, która w odpowiedni sposób ksztaïtuje zróĝnicowane spoïecznie sportowe gusta, ewentualnie postawy wobec ciaïa. Bourdieu zainteresowany byï m.in. tym, jak powstaje popyt na produkty oraz usïugi sportowe, a takĝe jak to siÚ dzieje, ĝe ludzie intere- sujÈ siÚ zupeïnie odmiennymi dyscyplinami sportowymi (Bourdieu, 1978, s. 819).

Kulturowe relacje w sporcie majÈ trzy wymiary. Pierwszy wymiar to wnoszona do sportu kultura otoczenia zewnÚtrznego.

Dyfuzja wartoĂci, ideaïów nawet wierzeñ dokonuje siÚ ïatwo, gdyĝ sport jest kontro- lowany przez spoïeczeñstwo (Heinemann, 2015). Drugi wymiar kultury sportu wynika z wewnÚtrznej dyferencjacji: podziaïu pracy oraz scenariuszy ról róĝnych uczest- ników. Trzeci wymiar to tzw. wsad kultury sportu do kulturowego otoczenia. ¥rodo- wisko sportowe wspóïtworzy kulturÚ sym- bolicznÈ, wirtualnÈ oraz realnÈ (Doktór, 2015).

Dudek zauwaĝa, ĝe kaĝdy z krÚgów kulturowych, nawet mimo istnienia wielu róĝnorodnych elementów wspólnych, które ïÈczÈ je na gruncie wspólnej kultury, np.

europejskiej, posiada indywidualne cechy bÚdÈce odwzorowaniem okreĂlonych tradycji oraz zwyczajów oraz obyczajów panujÈ- cych w danej zbiorowoĂci ludzkiej (Dudek, 2011). Te indywidualne cechy krÚgów kulturowych majÈ bezpoĂrednie przeïoĝenie na sposób organizacji eventów sportowych, w tym m.in. na ich oprawÚ, charakter widowiska, zakres uczestnictwa publicznoĂci, ewentualne dziaïania promocyjne itp.

W kontekĂcie rozwaĝañ na temat czynni- ków kulturowych majÈcych wpïyw na orga- nizacjÚ imprez sportowych naleĝy zauwa- ĝyÊ, ĝe zarówno ustrój prawny organizacji sportowych, jak i sposób ich funkcjonowania ulegï obecnie zbliĝeniu do podmiotów gospodarczych, które uczestniczÈ w walce na rynku usïug. Federacje sportowe wraz z dziaïalnoĂciÈ statutowÈ, którÈ prowa- dzÈ, staïy siÚ wspóïczeĂnie peïnoprawnymi uczestnikami gry, jaka toczy siÚ w obro- cie handlowym. Odpowiednie wykreowa- nie widowiska sportowego jako produktu medialnego, marketingowego oraz kulturowego staïo siÚ kwestiÈ kluczowÈ powo-

dzenia finansowego imprezy sportowej (Sznajder, 2012).

Naleĝy jednak podkreĂliÊ, ĝe niezaleĝ- nie od wspóïczesnych przeobraĝeñ syste- mowych organizacje sportowe zachowaïy wbduĝej mierze swojÈ toĝsamoĂÊ i, poza kie- rowaniem siÚ rachunkiem ekonomicznym, nadal muszÈ odgrywaÊ swoje tradycyjne role, przede wszystkim zwiÈzane z zaspo- kajaniem potrzeb oraz realizacjÈ funkcji o charakterze kulturowym (WaĂkowski, 2011).

WspóïczeĂnie przemysï sportowy zwiÈ- zany m.in. z organizacjÈ coraz liczniej- szych imprez sportowych ma ogromny udziaï wbglobalnych rynkach oraz przynosi wymierne zyski (Doktór, 2005). Dlatego tak waĝne jest skuteczne zarzÈdzanie sportem, którego podstawowym celem jest tworzenie odpowiednich i niezbÚdnych warunków (kulturowych, spoïecznych, organizacyjnych, technicznych, psychologicznych itp.) do realizacji róĝnorodnych zadañ w sporcie, a takĝe skoordynowania oraz uzgodnienia sposobu dziaïania, np. przy organizacji zawodów sportowych (Klisiñski, 2011).

Jak podkreĂla siÚ w literaturze poĂwiÚ- conej problematyce zarzÈdzania sportem, oprócz kultury organizacyjnej równieĝ zasoby ludzkie, czyli kadry sÈ strategicz- nym zasobem organizacji sportowych (Pan- fil, 2015). WartoĂÊ rynkowa produktu sportowego uzaleĝniona jest przede wszystkim od poziomu sportowego (kwalifikacji oraz umiejÚtnoĂci) kadry instytucji sportowych, która ten produkt z jednej strony tworzy, zbdrugiej zaĂ – go stanowi (Strugarek 2006).

Dla organizatorów sportu (odpowiedzial- nych m.in. za organizacjÚ eventów o charakterze sportowym) duĝe znaczenie majÈ odpowiednie relacje z osobami z innych Ărodowisk (Kubów, 2014).

Wspóïczesne kadry organizacji sportowych muszÈ pamiÚtaÊ, ĝe wĂród konstytu- tywnych cech zarzÈdzania sportem, obok najczÚĂciej akcentowanych funkcji kierow- niczych, literatura przedmiotu wymienia równieĝ aspekt kulturowy, który nakazuje spojrzeÊ na tÚ sferÚ przede wszystkim przez pryzmat integracji okreĂlonej grupy ludzi poïÈczonych wspólnym przedsiÚwziÚciem, np. zwiÈzanym z organizacjÈ imprezy sportowej, co warunkuje jej gïÚbokie osadze- nie w okreĂlonej kulturze organizacyjnej (Drucker, 2009).

WĂród zasobów organizacji sportowych wymienia siÚ przede wszystkim w literatu-

(9)

rze ukierunkowanej na zarzÈdzanie sportem: zasoby niematerialne, w tym kulturÚ organizacyjnÈ (rytuaïy, mity, legendy, normy), klimat organizacyjny, wiedzÚ, abtakĝe zasoby rzeczowe oraz zasoby ludzkie (Panfil, 2015).

Zadania poszczególnych osób odpowie- dzialnych za organizacjÚ imprez sportowych powinny byÊ szczegóïowo zdefinio- wane oraz rozdzielone zgodnie z zasadÈ racjonalnego podziaïu pracy. Naleĝy teĝ zauwaĝyÊ, ĝe w kontekĂcie organizacji masowych imprez o charakterze sportowym, trzeba liczyÊ siÚ z wysokim stopniem moĝliwych zdarzeñ nieprzewidzianych (Jesioïowska-Rygas i Rygas, 2014). Dlatego teĝ, bÚdÈc organizatorem wielokulturowych przedsiÚwziÚÊ sportowych naleĝy przygoto- waÊ siÚ na róĝnorodne sytuacje wyjÈtkowe (Ryba, 1998).

Panfil i Seweryniak uwaĝajÈ, ĝe charak- terystycznÈ obecnie tendencjÈ w sporcie jest postÚpujÈcy nieustanie proces umiÚdzy- narodowienia kadr organizacji sportowych.

Przyczynia siÚ to jednoczeĂnie do wielokul- turowoĂci tych kadr (Panfil i Seweryniak, 2009).

Sport staje siÚ zatem przestrzeniÈ dia- logu miÚdzykulturowego realizowanego wb obrÚbie zarówno samych organizacji sportowych, jak i coraz bardziej zróĝnico- wanych etnicznie oraz kulturowo spoïe- czeñstw (¿yĂko i PiÈtkowska, 2007).

Wspóïpraca wzajemna obcokrajowców, w tym wspóïpraca zachodzÈca przy organizacji imprez sportowych, rodzi wiele interakcji miÚdzykulturowych, przewaĝnie o charakterze pozytywnym. Wielokulturo- woĂÊ zwiÈzana jest bezpoĂrednio ze zïoĝonÈ sieciÈ wielu toĝsamoĂci opartych na róĝ- nicach: etnicznych i narodowych, jÚzyka, religii, profesji, pïci, doĂwiadczenia zawo- dowego oraz pozycji w strukturze (Glinka, 2010).

Sport uwaĝa siÚ zatem za uosobienie procesów miÚdzykulturowych dziÚki ïÈcze- niu ludzi w zgodnych dziaïaniach, w których róĝnorodne grupy kulturowe uczestniczÈ wbsporcie razem i nie jest dla nich waĝne czy sport, którym zarzÈdzajÈ lub który upra- wiajÈ, pochodzi ze stron rodzimych, czy przybyï wraz z odmiennÈ kulturÈ (Mazur i Wawrzyczek, 2016). MiÚdzykulturowoĂÊ w sporcie postuluje zatem symetrycznoĂÊ, wzglÚdnÈ równoĂÊ grup kulturowych bez wyróĝniania grupy dominujÈcej lub podpo- rzÈdkowanej (Pïoszaj i Firek, 2018).

Z zaprezentowanÈ powyĝej problema- tykÈ bezpoĂrednio zwiÈzane jest takĝe zjawisko tzw. szoku kulturowego, równieĝ w kontekĂcie imprez sportowych przepro- wadzanych w róĝnych regionach Ăwiata.

AnalizÚ pojÚcia „szoku kulturowego”

przeprowadziïa E. ¿ymierska, która na podstawie przeprowadzonych przez siebie badañ wywnioskowaïa, ĝe szok kulturowy to zespóï okreĂlonych symptomów psy- chicznych, fizjologicznych oraz spoïecznych wynikajÈcych przede wszystkim z trudnoĂci funkcjonowania w obcej kulturze (¿ymierska, 2008). Z punktu organizacji imprez sportowych znajomoĂÊ tematyki szoku kulturowego jest bardzo waĝna. Zawodnik – obcokrajowiec, ewentualnie pracownik umiÚdzynarodowionej kadry w organizacji sportowej moĝe odczuwaÊ dyskomfort zwiÈzany z konsekwencjami szoku kulturowego, co moĝe wpïywaÊ na obniĝenie koncentracji, wydolnoĂci itp.

W kontekĂcie miÚdzykulturowoĂci wb organizacjach sportowych naleĝy wspo- mnieÊ o koncepcjach J. Lauringa oraz J.b Selmera, którzy przeprowadzili badania zwiÈzane z czynnikami decydujÈcymi o spójnoĂci w grupach wielokulturowych.

Lauring i Selmer wyodrÚbnili okreĂlone elementy, które bezpoĂrednio wpïywajÈ na spójnoĂÊ grupy (group cohesiveness).

Naukowcy zaliczyli do nich przede wszystkim standaryzacjÚ komunikacji wewnÚtrz- nej (postulat wprowadzenie jednego jÚzyka oficjalnego) oraz odpowiednie zaangaĝo- wanie caïej grupy (zorientowanie na zadania), a takĝe konflikty w grupie i zaufanie.

AnalizujÈc kwestiÚ zaangaĝowania, badacze stwierdzili, ĝe osoby dziaïajÈce w grupie, które postrzegajÈ siebie jako odmienne (wb stosunku do pozostaïych czïonków grupy), wykazujÈ znacznie mniejszy poziom zaangaĝowania w pracÚ tej grupy (Lau- ring i Selmer, 2010). W zakresie jÚzyka oficjalnego warto podkreĂliÊ, ĝe jÚzykiem umoĝliwiajÈcym we wspóïczesnym Ăwiecie standaryzacjÚ komunikacji wewnÚtrznej, jest jÚzyk angielski. W kwestii konfliktów naukowcy wskazali ich dwie najwaĝniejsze przyczyny: emocjonalne (w tym: frustracje, tarcia, napiÚcia oraz niechÚÊ) oraz zwiÈ- zane z zadaniami (róĝnorodne zdania oraz pomysïy na temat sposobu realizacji zadania). Lauring i Selmer zauwaĝyli jednak, ĝe wszelkie powyĝsze animozje natury emo- cjonalnej znacznie sïabnÈ, gdy okreĂlona grupa jest silnie zmotywowana do realizacji

(10)

wyznaczonego przez siebie zadania (Lau- ring i Selmer, 2010).

MajÈc na uwadze organizacjÚ masowych i jednoczeĂnie udanych (równieĝ pod wzglÚdem finansowym) imprez sportowych, naleĝy pamiÚtaÊ, ĝe przedstawiciele trady- cyjnych struktur sportowych niejednokrotnie nie potrafiÈ, a czasami nie chcÈ doko- nywaÊ zmian wymaganych w kontekĂcie unowoczeĂnienia branĝy sportowej. Nie- jednokrotnie koncentrujÈ siÚ oni nawet na spowalnianiu tych zmian i obronie przed dopïywem nowych pomysïów oraz nowych kadr (równieĝ wielokulturowych). Niedo- stosowanie starych struktur sportowych m.in. do organizacji imprez sportowych sprzyja powstawaniu nowych, komercyjnie nastawionych podmiotów. Zadania, których nie podejmujÈ istniejÈce od lat organizacje, pomimo ĝe teoretycznie by mogïy, zaczy- najÈ realizowaÊ nowe podmioty (Starakie- wicz i Kubów, 2004).

Wieloaspektowe postrzeganie sportu (takĝe przez pryzmat kwestii wpïywu czyn- ników kulturowych na organizacjÚ imprez sportowych) przyczynia siÚ niewÈtpliwie do wzrostu znaczenia tej dziedziny ĝycia we wspóïczesnej nauce. Sport przestaï byÊ, jak dotychczas, przedmiotem róĝnorodnych badañ, które realizowane byïy wyïÈcznie wbuczelniach wychowania fizycznego, a staï siÚ obecnie sferÈ coraz chÚtniej podejmo- wanÈ przez licznych badaczy uniwersytec- kich.

5. Zako ñczenie

„Kultura” jako pojÚcie zïoĝone oraz niejednoznaczne zyskaïa we wspóïczesnej literaturze przedmiotu wiele definicji i koncepcji, które koncentrujÈ siÚ na róĝnorodnych jej aspektach, w tym m.in. na aspekcie zwiÈ- zanym z organizacjÈ imprez sportowych.

WiÚkszoĂÊ wspóïczesnych organizacji sportowych to twory wielokulturowe: koeg- zystujÈ w nich róĝne kultury, które wcho- dzÈ we wzajemne interakcje, wspóïpracujÈ ze sobÈ, czasami wchodzÈ w konflikty.

Nawet jeĝeli potrafimy wyodrÚbniÊ pewien rdzeñ wartoĂci, ewentualnie zunifikujemy zewnÚtrznÈ otoczkÚ, to nadal pozostaje duĝo miejsca na róĝnice.

BadajÈc kontekst kultury organizacyjnej w organizacjach branĝy sportowej, naleĝy postulowaÊ, aby dziaïania tych organizacji opieraïy siÚ na specyfice otwartoĂci – kultura powinna umoĝliwiaÊ tworzenie okre-

Ălonej sfery dziaïañ, otwierajÈc jednocze- Ănie organizatorów imprez sportowych na otoczenie.

Bibliografia

Allaire, Y. i Firsirotu, M.E. (1984). Theoriesof Organizational Culture. Organization Studies, 5, 194–220.

Anderson, J.M., Lee, J.B., Mark, S. i Price, J.M.

(2016). Leading with Culture Driving Organizational Performance through the Alignment of People, Strat- egy and Culture (s. 3–4). New York: SpencerStuart.

Aniszewska, G. (2007). Kultura organizacyjna wbzarzÈdzaniu (s. 13). Warszawa: PWE.

Baumol, W. (2004). Entrepreneurial Cultures And Countercultures. Academy of Management Learning and Education, 3, 316–326.

Behrends, T. (2001). Organisationskultur und Inno- vativitaet. Ein kulturtheoretische Analyse des Zusam- menhangs zwischen sozialer Handlungsgrammatik und innovativem Organisation-sverhalten (s. 56).

Munchen: Rainer Hampp Verlag.

Blau, P.M. i Scott, R. (2003). Formal organizations:

A comparitive approach (s. 298). Redwood City:

Stanford University Press.

Bosiacki, S. i ¥niadek, J. (2012). Sport jako element strategii promocji miasta. PrzedsiÚbiorczoĂÊ i ZarzÈ- dzanie, 10, 13–23.

Bourdieu, P. (1978). Sport and Social-class. Social Science Information, 17, 819.

Bourdieu, P. (1995). Sociology in Question (s. 15).

London: Sage Publications.

Bourdieu, P. (2005). Dystynkcja. Spoïeczna krytyka wïadzy sÈdzenia. Warszawa: Scholar.

Bradley, F. (2005). International Marketing Strategy, 5th Edition (s. 96). Harlow: Prentice Hall.

Burgan, B. i Mules, T. (1992). Economic impact of sporting events. Tourism Management, 19.

Burrell, G. i Morgan, G. (1979). Sociological Para- digms and Organizational Analysis: Elements of the Sociology of Corporate Life. London: Heinemann.

Daszkiewicz, W. (2010). Podstawowe rozumienie kultury – ujÚcie filozoficzne. Roczniki Kulturoznaw- cze Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawïa II, 1, 45.

Doktór, K. (2015). Otoczenie a organizacje spor- towe. ZarzÈdzanie Zasobami Ludzkimi w Sporcie, 5(106), 16.

Drucker, P.F. (2009). ZarzÈdzanie XXI wieku –bwyzwania. Warszawa: MT Biznes.

Dudek, D. (2011). PojÚcie kultury fizycznej w polskiej tradycji terminologicznej do roku 1939 roku (s. 34).

Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.

(11)

Glinka, B. (2008). Kulturowe uwarunkowania przed- siÚbiorczoĂci w Polsce (s. 249). Warszawa: PWE.

Glinka, B. (2015). PrzedsiÚbiorczoĂÊ i kultura.

ZarzÈdzanie w Kulturze, 1(16), 1–13.

Glinka, B. i Jelonek, A.W. (2010). ZarzÈdzanie miÚdzykulturowe (s. 57–58). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloñskiego.

Glinka, B., Kostera, M. i Brzozowska, A. (2012).

RóĝnorodnoĂÊ kulturowa wspóïczesnych organiza- cji. W: B. Glinka, M. Kostera (red.), Nowe kierunki w organizacji i zarzÈdzaniu. Organizacje, konteksty, procesy zarzÈdzania (s. 295), Warszawa: Oficyna abWoltersKluwer business.

Glinka, B. i Thatchenkery, T. (2013). A Compara- tive Study of Perceptions Towards Entrepreneur- ship in India, Poland, and the USA. International Journal of Human Resources Development Manage- ment, 13(2/3), 119–135.

Glinka, G. (2017). PrzedsiÚbiorcze spoïeczeñstwo.

W: A. Rogut, K. Wach, Globalne i regionalne wyzwa- nia przedsiÚbiorczoĂci i innowacyjnoĂci (s. 9–24).

Warszawa: Wydawnictwo Spoïecznej Akademii Nauk.

Heinemann, K. (2015). Einfĕbrung in die ökonomie des sports (s. 54). Schondorf: Hofmann Verlag.

Hensel, P. i Glinka, B. (2012). UrzÚdnicy i przed- siÚbiorcy. Kulturowe bariery wspóïpracy, Warszawa:

Poltext.

Hofstede, G. (2000). Kultury i organizacje (s. 38–40).

Warszawa: PWE.

Hofstede, G., Hofstede, G.J. i Minkov, M. (2011).

Kultury i organizacje. Warszawa: PWE.

Hofstede, G. i Hofstede, G.J. (2007). Kultury iborganizacje. Warszawa: PWE.

Hollensen, S. (2007). Global Marketing, 4th Edition (s. 219–220). Harlow: Prentice Hall.

Jaworski, Z. (2009). Kultura fizyczna w spoïeczeñ- stwie nowoczesnym. W: Z. Dziubiñski, K. Jankow- ski (red.), Kultura fizyczna – kontrowersje wokóï rodowodu i treĂci (s. 471). Warszawa: Wydawnictwo SALOS RP.

Jennings, P.D., Greenwood, R., Lounsbury, M. i in.

(2013). Institutions, Entrepreneurs and Communi- ties: a Special Issue on Entrepreneurship. Journal of Business Venturing, 28(1), 1–9.

Jesioïowska-Rygas, A. i Rygas, A. (2014). Oblicza wielkich imprez sportowych i ich ekonomiczne rezultaty dla pañstw wspóïorganizujÈcych, Studia Gdañskie. Wizje i rzeczywistoĂÊ, X, 54–56.

Klimann, R.H., Saxton, H.J. i Sarpa, R. (1985).

Gaining Control of the Corporate Culture. San Fran- cisco: Jossey Bass Publ.

Klisiñski, J. (2011). Rynek dóbr i usïug sportowych (s.b34). Bielsko-Biaïa: Wydawnictwo Naukowe Aka- demii Techniczno-Humanistycznej.

Kosiewicz, J. (2010). O biologicznym i spoïecznym kontekĂcie kultury fizycznej i sportu. W: J.bKosie- wicz (red.), Nauki spoïeczne wobec sportu wspóïcze- snego (s. 10–58). Warszawa: Wydawnictwo ibKsiÚ- garnie.

Kostera, M. (2000). ZarzÈdzanie personelem (s. 13).

Warszawa: PWE.

Krawczyk, Z. (1995). Teoretyczne orientacje wb socjologii kultury fizycznej. W: Z. Krawczyk (red.), Socjologia kultury fizycznej (s. 26). Warszawa:

Wydawnictwa AWF.

Kubów, M. (2014). Czynniki wpïywajÈce na zdol- noĂÊ do identyfikacji szans w przedsiÚbiorczoĂci wbbranĝy sportowej – na przykïadzie organizatorów sportu. W: A. Postuïa, B. Glinka, J. Pasieczny (red.), Oblicza przedsiÚbiorczoĂci. Warszawa: Wydawnic- twa Naukowe Wydziaïu ZarzÈdzania Uniwersytetu Warszawskiego.

Lauring, J. i Selmer J. (2007). Multicultural organizations: Common language and group cohesive- ness. International Journal of Cross Cultural Man- agement, 10, 267.

Lenartowicz, M. (2012). Klasowe uwarunkowania sportu z perspektywy teoretycznej Pierre’a Bourdieu. Sport w kulturze, Kultura i spoïeczeñstwo, 3, 59.

Lipiec, J. (2001). Poĝegnanie z OlimipiÈ (s. 120).

Kraków: Wydawnictwo Fall.

Mazur, Z. i Wawrzyczek, I. (2016). Interculturality and Sport: Mediatizationof Culture Contact. Artes Humanae, 1, 1.

Mosz, J. (1994). Widowisko sportowe (s. 54). Kra- ków: Zespóï wydawców.

Panfil, L. i Seweryniak, T. (2009). Wybrane czynniki umiÚdzynarodowienia kadr organizacji sportowych.

Wrocïaw: Wydawnictwo AWF.

Panfil, R. (2015). ZarzÈdzanie w sporcie. Warszawa:

Wydawnictwo PRS.

Park, H.W. (2014). Transition fromthe Triple Helix to N-Tuple Helices? An interview with E. G. Caray- annis and David F.J. Campbell. Scientometrics, 99(1), 203–207.

Perek, R. (2010). Prawne aspekty zabezpieczenia imprez masowych. Katowice: Wydawnictwo Szkoïy Policji w Katowicach.

PiÈtkowska, K. (2006). Wykorzystanie funduszy strukturalnych UE na infrastrukturÚ sportowÈ w Pol- sce (s. 131–139). Warszawa: Polski Instytut Spraw MiÚdzynarodowych.

Pïoszaj, K. i Firek, W. (2018). MiÚdzykulturowa edu- kacja olimpijska (s. 37). Warszawa: Wydawnictwo Imprint Media.

Purgaï-Popiela, J. (2004). Kulturowe uwarunkowania fuzji i przejÚÊ. W: A. Pocztowski (red.), ZarzÈ- dzanie zasobami ludzkimi w procesach fuzji i przejÚÊ (s. 73). Kraków: Oficyna Ekonomiczna.

(12)

Rozkwitalska, M. (2012). Bariery w zarzÈdzaniu miÚdzykulturowym. Perspektywa filii zagranicznych korporacji transnarodowych (s. 21–57). Warszawa:

Oficyna a Wolters Kluwer business.

Ryba, B. (1998). Planowanie i realizowanie imprez sportowych. W: B. Ryba (red.), ZarzÈdzanie przed- siÚwziÚciami sportowymi (s. 83–86). Warszawa: Pol- ska Korporacja Menedĝerów Sportu.

Ryba, B. (2000). Organizacja imprez sportowych.

Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Korporacji Menedĝerów Sportu.

Ryba, B. (2000). Podstawa organizacji i zarzÈdzania instytucjami sportowymi (s. 34). Warszawa: Wydaw- nictwo Polskiej Korporacji Menedĝerów Sportu.

Ryszkowski, W. (1996). Planowanie imprez sporto- wych. W: B. Ryba (red.), Organizacja imprez spor- towych (s. 74). Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Korporacji Menedĝerów Sportu.

Schein, E.H. (2010). Organizational Culture and Leadership (t. 2, s. 24). The Jossey-Bass Business

& Management Series. Nowy Jork: John Wiley and Sons.

Siemiñski, M., (2008). Ksztaïtowanie kultury orga- nizacyjnej przedsiÚbiorstw przemysïowych (s. 10).

Toruñ: Wydawnictwo „Dom Organizatora”.

Sikorski, Cz. (1999). Kultura organizacyjna wyso- kiej tolerancji niepewnoĂci. Organizacja i Kierowa- nie, 1.

Sikorski, Cz. (2006). Kultura organizacyjna (s. 54).

Warszawa: C.H. Beck.

Sikorski, Cz. (2009). Ksztaïtowanie kultury organiza- cyjnej. Filozofia, strategie, metody. ódě: Wydawnic- two Uniwersytetu ódzkiego.

Smircich, L. (1983). Concepts of culture and orga- nizational analysis. Administrative Science Quarterly, 28.

Smircich, L. (1989). Koncepcje kultury a analiza organizacyjna. W: A. Marcinkowski, J. Sobczak (red.), Wybrane zagadnienia socjologii organizacji.

CzÚĂÊ II: Perspektywa kulturowa w badaniach orga- nizacji (s. 41). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloñskiego.

Stahl, G.K., Makela, K., Zanderd, L. i Maznevski, M.L. (2010, December). A look at the bright side of multicultural team diversity. Scandinavian Journal of Management, 26(4), 439–447.

Starakiewicz, U. i Kubów, M. (2014). Ksztaïtowa- nie postaw przedsiÚbiorczych w procesie edukacji z wykorzystaniem studium przypadku i metafor ze Ăwiata sportu. Horyzonty Wychowania, 13(28), 95–109.

Strugarek, J. (2006). Organizacja i prowadzenie imprez sportowych, rekreacyjnych i turystycznych (s.b54). Poznañ: Wydawnictwo Naukowe Uniwersy- tetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Suïkowski, . (2012a). Kulturowe procesy zarzÈdza- nia (s. 16). Warszawa: Difin.

Suïkowski, . (2012b). WieloznacznoĂÊ kultury organizacyjnej. W: J. Woroniecki, . Prysiñski (red.), PrzedsiÚbiorczoĂÊ i ZarzÈdzanie. Szanse ib zagroĝenia rozwoju przedsiÚbiorczoĂci – aspekty rachunkowe, finansowe i organizacyjne, (t. XIII, z.b12, s. 16). ódě: Wydawnictwo Spoïeczna Aka- demia Nauk.

Sznajder, S. (2012). Marketing sportu. Warszawa:

PWE.

Szydïo, J. (2014). Paradygmaty kultury organizacyj- nej. Economics and Management, 4, 85.

¥liwa, M. (2012). Kwestie praktyczne zarzÈdzania w kontekĂcie wielonarodowym. Perspektywa firmy i jej interesariuszy. W: B. Glinka, M. Kostera (red.), Nowe kierunki w organizacji i zarzÈdzaniu. Orga- nizacje, konteksty, procesy zarzÈdzania. Warszawa:

Wolters Kluwer Polska.

Ustawa o bezpieczeñstwie imprez masowych z dnia 20 marca 2009 r. (DzU 2009 Nr 62, poz. 504).

Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (DzU 2010 Nr 127, poz. 857).

Usunier, J.C. (2009). Marketing Across Cultures (2nd Edition, s. 28–103). Harlow: Prentice Hall.

WaĂkowski, Z. (2011). Kompetencje menedĝera sportu i determinanty ich ksztaïtowania. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, 168, 252.

Wilson, F.M. (2010). Organizational behaviour and work. A critical introduction (3rd Edition, s.b220– 235). Oxford: Oxford University Press.

WiĂniewski, E. (2012). Marketing sportowy wyzwa- niem dla miast i regionów (s. 14). ódě: Wydawnic- two Spoïeczna Akademia Nauk.

¿akowicz, K. (2009). Diagnoza psychologiczna.

Diagnoza jako kompetencja profesjonalna (s. 62).

Gdañsk: GWP.

¿ymierska, E. (2008). Intercultural Environments.

Innovative Management Journal, 1.

¿yĂko, J. i PiÈtkowska, M. (2007). Sport a dialog wielokulturowy. W: J. Nowocieñ (red.), Spoïeczna- edukacyjne oblicza wspóïczesnego sportu i olimpi- zmu. Wychowanie patriotyczne przez sport (s. 104).

Warszawa: Estrella.