St u d ia P o lit ic ae U n iv er sit at is S ile sie n sis T o m 1 3
Studia Politicae Universitatis Silesiensis
Tom 13
KATOWICE 2014
CENA 22 ZŁ (+ VAT)
Więcej o książce
ISSN 0208-6336 ISSN 2353-9747
Studia Politicae Universitatis Silesiensis
Tom 13
NR 3275
Studia Politicae
Universitatis Silesiensis
Tom 13
pod redakcją
Jana Iwanka i Rafała Glajcara
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego • Katowice 2014
Redaktor serii: Nauki Polityczne
Mariusz Kolczyński
Recenzenci
Robert Alberski, Magdalena Musiał-Karg, Łukasz Tomczak
Rada Programowa „Studia Politicae Universitatis Silesiensis”
Andrzej Antoszewski (Uniwersytet Wrocławski)
Roman Bäcker (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) Bogusława Dobek-Ostrowska (Uniwersytet Wrocławski) Ján Koper (Matej Bel University in Banská Bystrica, Slovakia) Barbara Krauz-Mozer (Uniwersytet Jagielloński)
Tomasz Mielczarek (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach) Andrzej Podraza (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II) Alicja Stępień-Kuczyńska (Uniwersytet Łódzki)
Stanisław Sulowski (Uniwersytet Warszawski)
Tadeusz Wallas (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Ryszard Zięba (Uniwersytet Warszawski)
Kolegium Redakcyjne
Jan Iwanek (przewodniczący)
Mariusz Kolczyński, Mieczysław Stolarczyk, Sylwester Wróbel, Rafał Glajcar (sekretarz)
Publikacja jest dostępna także w wersji internetowej:
Central and Eastern European Online Library www.ceeol.com
Spis treści
Od Redakcji
Systemy polityczne
Jan Iwanek: Standardization of modern democracy / Standaryzacja demokracji współ‑
czesnej
Zbigniew Kantyka: Polish experiment 1980—1989 — revolution or transformation?
Antinomies of transition from authoritarianism to democracy / Polski eksperyment lat 1980—1989 — rewolucja czy transformacja? Antynomie przejścia od autorytaryzmu do demokracji
Rafał Glajcar: Evolution of the Polish political regime in the period of democratic transi- tion / Ewolucja polskiego reżimu politycznego w okresie tranzycji demokratycznej Waldemar Wojtasik: Parliamentary elections in Poland 1989—2011 / Wybory parlamen‑
tarne w Polsce 1989—2011
Sebastian Kubas: Similarities and differences of main left-wing parties in Poland and Hungary: The case of SLD and MSzP in comparative perspective (1989—2014) / Podobieństwa i różnice głównych partii lewicowych w Polsce i na Węgrzech: Przy- padek SLD i MSzP w perspektywie porównawczej (1989—2014)
Stosunki międzynarodowe
Mieczysław Stolarczyk: Ewolucja stanowiska Polski wobec Wspólnej Polityki Bezpie‑
czeństwa i Obrony Unii Europejskiej / Evolution of Polish position towards European Union Common Security and Defence Policy
7
.
13
25 44 68
83
105
6
Spis treściKomunikowanie społeczne
Mariusz Kolczyński: Strategic dilemmas of pre-election marketing in the age of the mediatisation of politics: The case of the Warsaw referendum of 2013 / Strategiczne dylematy marketingu międzywyborczego w dobie mediatyzacji polityki: Casus refe‑
rendum warszawskiego w 2013 roku
Myśl polityczna
Agnieszka Turoń-Kowalska: Kryzys kultury europejskiej w ujęciu Leszka Kołakowskie‑
go / The crisis of European culture from Leszek Kołakowski’s point of view
Recenzje i omówienia
Barłomiej Michalak, Mieszane systemy wyborcze. Cele, rozwiązania, konsekwencje.
Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2013, ss. 466 (Robert Radek)
Sprawozdanie z VII Ogólnopolskiej Konferencji Akademickich Ośrodków Politolo‑
gicznych, Ustroń, 13—14 maja 2014 (Maciej Marmola, Tomasz Okraska) Noty o Autorach
139
153
179 185 189
Od Redakcji
Z ogromną przyjemnością prezentujemy Czytelnikom trzynasty już tom „Studia Politicae Universitatis Silesiensis”. Czynimy to z tym większą satysfakcją, że publikacja ta stanowi ważne dla środowiska politologicznego forum wymiany myśli, poglądów i koncepcji.
Niniejszy tom, podobnie jak poprzednie, jest zróżnicowany pod względem tematycznym, a zamieszczone w nim artykuły odzwierciedlają zainteresowa- nia badawcze ich autorów. Kontynuując obraną we wcześniejszych tomach strategię publikowania tekstów, w których poruszana jest problematy‑
ka wchodząca w skład różnych subdyscyplin politologicznych, artykuły pomieszczono w czterech blokach tematycznych: „Systemy polityczne”, „Sto‑
sunki międzynarodowe”, „Komunikowanie społeczne” i „Myśl polityczna”.
Uzupełnienie całości stanowi dział „Recenzje i omówienia”, w którym trady‑
cyjnie znaleźć można informacje o interesujących publikacjach z dziedziny nauk politycznych oraz sprawozdania z ważnych dla środowiska politologicz- nego wydarzeń. Tym razem autorami wszystkich opracowań są pracownicy i doktoranci Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Ze szczególną mocą pragniemy podkreślić, że sześć z ośmiu artykułów zamieszczonych w tym tomie zostało przygotowanych w języku angielskim.
Mamy nadzieję, że w ten sposób efekty badań i analiz prezentowanych na łamach „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” będą mogły dotrzeć do szerszego kręgu odbiorców, zwłaszcza osób związanych z zagranicznymi ośrodkami naukowymi.
Całość otwiera dział „Systemy polityczne”, w którym znalazło się pięć
artykułów. Ich tematem przewodnim jest dwudziestopięciolecie przemian
demokratycznych w Polsce. Pierwszy tekst, zatytułowany Standardization of
modern democracy, którego autorem jest Jan Iwanek, poświęcony został teo-
8
Od Redakcjiretycznym aspektom demokracji. Czas, jaki upłynął od przełomowego roku 1989, sprzyja nowemu spojrzeniu na jeden z najczęściej opisywanych, ale także najbardziej niejednoznacznych wytworów ludzkiej myśli i praktyki poli- tycznej. Autor zwraca uwagę na to, że dominujące współcześnie demokracje narodowe funkcjonują w określonym otoczeniu, co sprzyja wytwarzaniu się ponadnarodowych wzorców rozwiązań ustrojowych. W ten sposób krystali‑
zuje się płaszczyzna wspólnych, podobnych sobie cech demokracji, które, jeśli będą akceptowane i utrwalone jako wytwory kulturowe, staną się stan- dardami demokracji współczesnej. Mając to na uwadze, autor wprowadza pojęcie demokracji transnarodowej.
W drugim artykule, zatytułowanym Polish experiment 1980—1989 — revolution or transformation? Antinomies of transition from authoritarian‑
ism to democracy, którego autorem jest Zbigniew Kantyka, została podjęta próba oceny tego, w jakim stopniu wydarzenia z lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia w Polsce i będący ich konsekwencją zwrot polityczny można określić mianem rewolucji. Mimo upływu ponad ćwierćwiecza nadal nie ma jednomyślności w tej kwestii, a przecież chodzi o skuteczną inicjację procesu, który doprowadził do całkowitej zmiany światowego układu geo‑
politycznego.
Kolejny artykuł, Evolution of the Polish political regime in the period of democratic transition, autorstwa Rafała Glajcara, został poświęcony skomp‑
likowanym relacjom pomiędzy parlamentem, prezydentem i rządem w latach 1989—1991. Okres tranzycji, którego początek wyznacza uruchomienie procesu rozkładu reżimu autorytarnego („okrągły stół”), a koniec wiąże się z zainstalowaniem podstawowych mechanizmów demokratycznych (pierwsze w pełni rywalizacyjne wybory parlamentarne), był punktem wyjścia w zakre‑
sie kształtowania się rozwiązań instytucjonalnych. Dokonywane wówczas wybory wpłynęły na kierunek ewolucji reżimu politycznego w latach kolej- nych. Jednocześnie analiza relacji między legislatywą i egzekutywą we wstępnej fazie transformacji jest zadaniem szczególnie trudnym, jeśli punk‑
tem odniesienia uczyni się tradycyjne modele reżimów politycznych (parla‑
mentaryzm, prezydencjalizm, semiprezydencjalizm). Z ich wykorzystaniem wiąże się istnienie zarówno na gruncie formalnym, jak i w rzeczywistości politycznej określonego demokratycznego minimum, co we wstępnej fazie zmiany systemowej nie zawsze można jednoznacznie stwierdzić.
Jednym z najważniejszych wyzwań, przed którym stają państwa wchodzące na ścieżkę demokratycznego rozwoju, jest implementacja pod‑
stawowych mechanizmów gwarantujących nieskrępowaną rywalizację polityczną. Tym samym w centrum zainteresowania stają wybory parlamen‑
tarne. One właśnie stanowią główną oś analizy przeprowadzonej przez Wal‑
demara Wojtasika. W artykule zatytułowanym Parliamentary elections in
Poland 1989—2011 koncentruje się on na tym, jak ewolucja systemu wybor-
9
Od Redakcji
czego do Sejmu RP wpływała na instytucjonalizację systemu partyjnego.
Postępująca stabilizacja tego ostatniego widoczna jest na poziomie trwałości bytów partyjnych oraz wzorców rywalizacji partyjnej na arenie wyborczej.
W odniesieniu do największych ugrupowań zauważalne okazuje się również to, że wybory są czynnikiem utrwalania przywództwa partyjnego.
Dział „Systemy polityczne” zamyka artykuł Sebastiana Kubasa, za- tytułowany Similarities and differences of main left ‑wing parties in Poland and Hungary. The case of SLD and MSzP from comparative perspective (1989—2014). Wpisuje się on w nurt badań porównawczych. Autor skupił się na analizie wpływu głównych partii lewicowych w Polsce i na Węgrzech na przebieg procesów transformacji. W obydwu państwach dominujące pozy‑
cje po lewej stronie sceny politycznej zajęły partie będące sukcesorkami ugrupowań komunistycznych sprzed zmiany systemowej. Szerokie tempo‑
ralne ramy analizy pozwalają dostrzec nie tylko oczywiste różnice w zakre‑
sie ich funkcjonowania, ale także podobieństwa, których, jak się okazuje, jest niemało.
Każdy z kolejnych trzech działów obejmuje po jednym artykule.
W pierwszym z nich, „Stosunki międzynarodowe”, znalazł się artykuł Mieczysława Stolarczyka, zatytułowany Ewolucja stanowiska Polski wobec Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej. Na pod‑
stawie zmieniających się uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych oraz zidentyfikowania odmienności stanowisk kolejnych rządów w zakresie WPBiO autor wyodrębnia trzy fazy obrazujące ewolucję stanowiska Polski w przedmiotowej sprawie. Zagadnienia poruszone w tym artykule z jednej strony dotyczą niezwykle istotnej kwestii w kontekście bieżącej sytuacji międzynarodowej, z drugiej nie sposób przejść obojętnie wobec faktu, że wśród wielostronnych środków kształtowania bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego Polski WPBiO nigdy nie zajmowała miejsca priory‑
tetowego, porównywalnego z NATO.
W dziale „Komunikowanie społeczne” znalazł się artykuł Strategic dilem‑
mas of pre ‑election marketing in the age of the mediatisation of politics — the case of the Warsaw referendum of 2013. Jego autor, Mariusz Kolczyński, czyniąc punktem odniesienia referendum w sprawie odwołania prezydent m.st.
Warszawy, Hanny Gronkiewicz -Waltz, zastanawia się, czy w polskich realiach politycznych podmioty rynkowe realizują długookresowe strategie polityczne oraz czy przyjęta strategia przekłada się na określoną i czytelną odbiorczo koncepcję marketingowych działań międzywyborczych. Oprócz wybranej opcji strategicznej, podmioty rywalizacji politycznej powinny brać pod uwagę niemalże oczywisty fakt, że współcześnie to media masowe limitują obszar i definiują kwestie będące przedmiotem dyskursu politycznego.
Ostatni artykuł w niniejszym tomie został umieszczony w dziale „Myśl
polityczna”. Zatytułowany jest on Kryzys kultury europejskiej w ujęciu
10
Od RedakcjiLeszka Kołakowskiego. Jego autorka, Agnieszka Turoń -Kowalska, anali‑
zuje myśl wybitnego polskiego filozofa. Stanowi ona punkt odniesienia dla rozważań na temat człowieczeństwa, kultury europejskiej, a przede wszyst‑
kim zagrożeń dla nich we współczesnym świecie. Jednym z najistotniejszych jest dehumanizacja współczesnej kultury europejskiej. Winno się ją jednak postrzegać nie tylko jako zagrożenie, ale przede wszystkim wyzwanie, by nie pozbawiać jej najistotniejszej cechy, a więc negatywnej czujności względem tego, co ogłasza się jako niewzruszone.
W dziale „Recenzje i omówienia” znaleźć można sporządzoną przez Rober- ta Radka recenzję książki autorstwa Bartłomieja Michalaka, pt. Mieszane systemy wyborcze. Cele, rozwiązania, konsekwencje, oraz przygotowane przez Macieja Marmolę i Tomasza Okraskę sprawozdanie z VII Ogólnopol‑
skiej Konferencji Akademickich Ośrodków Politologicznych.
Licząc na to, że aktualny tom „Studia Politicae Universitatis Silesiensis”
spełni Państwa oczekiwania, zachęcamy wszystkich zainteresowanych do prezentowania efektów badań na łamach naszego wydawnictwa.
Redaktorzy tomu
Noty o Autorach*
Jan Iwanek, dr hab. prof. UŚ — kierownik Zakładu Systemów Politycznych Państw Wysoko Rozwiniętych w Instytucie Nauk Politycznych i Dzien‑
nikarstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Zbigniew Kantyka, dr — starszy wykładowca w Zakładzie Teorii Polityki i Myśli Politycznej Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uni- wersytetu Śląskiego w Katowicach
Rafał Glajcar, dr — adiunkt w Zakładzie Systemów Politycznych Polski i Państw Europy Środkowej i Wschodniej Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Waldemar Wojtasik, dr hab. — adiunkt w Zakładzie Systemów Politycznych Państw Wysoko Rozwiniętych Instytutu Nauk Politycznych i Dzien‑
nikarstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Sebastian Kubas, dr — adiunkt w Zakładzie Systemów Politycznych Polski i Państw Europy Środkowej i Wschodniej Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Mieczysław Stolarczyk, prof. dr hab. — kierownik Zakładu Stosunków Międzynarodowych w Instytucie Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Mariusz Kolczyński, dr hab. prof. UŚ — dyrektor Instytutu Nauk Politycz- nych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego Katowicach, kierownik Zakładu Badań nad Zachowaniami Politycznymi
Agnieszka Turoń -Kowalska, mgr — asystent w Zakładzie Teorii Polityki i Myśli Politycznej Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
* Według kolejności opracowań zamieszczonych w tomie
190
Noty o AutorachRobert Radek, dr — adiunkt w Zakładzie Systemów Politycznych Państw Wysoko Rozwiniętych Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Maciej Marmola, mgr — doktorant w Instytucie Nauk Politycznych i Dzien‑
nikarstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Tomasz Okraska, mgr — asystent w Zakładzie Stosunków Międzynarodo-
wych w Instytucie Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu
Śląskiego w Katowicach
Redaktorzy Barbara Konopka Krystian Wojcieszuk
Projektant okładki i stron działowych Beata Klyta
Redaktor techniczny Barbara Arenhövel
Korektor Luiza Przełożny
Łamanie
Bogusław Chruściński
Copyright © 2014 by
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Wszelkie prawa zastrzeżone
ISSN 0208 ‑6336 ISSN 1895 ‑3492 (wersja drukowana) ISSN 2353‑9747 (wersja elektroniczna)
Wydawca
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego ul. Bankowa 12B, 40 ‑007 Katowice www.wydawnictwo.us.edu.pl
e-mail:wydawus@us.edu.pl
Wydanie I. Nakład 90 + 50 egz. Ark. druk. 12,0.
Ark. wyd. 14,0. Papier offset. kl. III, 90 g.
Cena 22 zł (+ VAT) Druk i oprawa: „TOTEM.COM.PL Sp. z o.o.” Sp.K.
ul. Jacewska 89, 88-100 Inowrocław
St u d ia P o lit ic ae U n iv er sit at is S ile sie n sis T o m 1 3
Studia Politicae Universitatis Silesiensis
Tom 13
KATOWICE 2014
CENA 22 ZŁ (+ VAT)
Więcej o książce
ISSN 0208-6336 ISSN 2353-9747
