Norejko Alina

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI — . ....ii l: n a

I. Materiały dokumentacyjne

1/1 - relacja w łaściw a

I/2 - d okum enty (sensu stricto) dot. osoby relatora

I/3 - inne m ateriały d okum en tacyjne dot. osoby relatora

II. Materiały uzupełnieniające relację —

III. Inne materiały (zebrane przez „relatora” ):

II1 /1 - dot. rodziny relatora —

III/2 — dot. ogólnie okresu sprzed 1 9 3 9 r. —

III/3 - dot. ogólnie okresu okupacji (1 9 3 9 - 1 9 4 5 )

III/4 - dot. ogólnie okresu po 1 9 4 5 r.

III/5 - in n e...

IV. Korespondencja

V. Wypisy ze źródeł [tzw.: „nazw iskow e karty inform acyjne” ]

VI. Fotografie

2

3

Relacja Wojskowej Służby Kobiet : ALINA KŁOS

//U^cJ-e<n'ćitu_j Dane osobowe

I . Kłos Alina z domu Norejko

M. ^qjas

\

^

i.dą /l/lig)|U)5(^g urodzona lo czerwca 192o roku w Rostowie nad Donem Imię ojca Stanisław matki Salomea

sto pień wojskowy : szeregowiec zamieszkała 62 2oo Gniezno zamężna 3-ch synów 2 córki I I . Dane środowiskowe

w y k s z t a ł c e ń / e : In stytut Rodziny M arii w głudach

praca społeczna do 1939 : Towarzystwo Rozwoju Ziem Wschodnich praca zawodowa : S p ó łd zieln ia I n ż y n i e r i i Budowlanej Warszawa

karacelistka

I I I . Służba konspiracyjna

1 / 1 9 4 1 - V I I . 1944 ZWZ-AK Okręg Radomsko-Kielecki Obwód

Iłża Podobwód Starachowice O d d ział X2xxeć

"P r zedśw it ( Świadkowie, r e l a c ja wfash^

V I I I $ 4 4 - 6 . 1 o . 4 4 Powsta nie V,arszqwskie Relacja własna

Relacja opracowęa na podstawie dokumentów osobowych Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wlkp.

za zgodą zai^beresowanej / z a ł ą c z n i k /

Dołączono dokumenty : życiorys ze szeczegółowycm opisem d z ia ł a l n o ś c i kon sp iracy jnej , oświadczenia świadków i zaś wiadczenie kombatanckie

O (U l . <Vfo

4

Mm

Ślina Kłos ' A /

' ... « .

G2-2oo Gniezno

Do roku 1935 mieszkałam w Wiśniewie k/Warszawy,gdzie kształciłam się w Instytucie Rodziny Marii w Płudach-.Od roku 1935 przebywałam w Warsza­

wie,pracując i ucząc się nadal.Później wciągnęłam się w pracę społecznąwwTo- warzystwie Rozwoju Ziem Wschodnich w sekcji bibliotecznej.Prezesem "Towarzy- stwa"był dr Wilczyński.Przed wybuchem wojny otrzymałam posadę w Spółdzielni Inżynierii Budowlanej przy Al.Jerozolimskich.

Przez cały miesiąc działań wojennych i oblężenia przebywałam w Warszawie.W ro- kul940,aby uniknąó wywozu do Niemiec,znajomizałatwili mijaracę w Starachowicach w fabryce amunicji.Tam też zetknęłam się z podziemną organizacJąAA.K.,do której wstąpiłam.Zostałam zaprzysiężona przez "Orłę^/Irenę Koziełł-Poklewską/,oraz

drugą osobę,której pse&ionimu nie pamiętam /mój psefcfaonim:"Dąbrówka"/.Należa- \kiuA^L łam do"Białeqo Krzyża",sekcja pomoc żołnierzowi,pod kierunkiem "Helenv"/zgineła ^ Ulx w obozie/,szkolącą naszą grupę w organizowaniu punktów kulturalno-oświatowych,$ ps

świetlic,stołówek,zakwaterowania dla żołnierzy powracających z frontu i szpita- c li.Jednocześnie zajmowałam się nauczaniem dzie4i z rodzin ukrywających się/m.in.

Anię Koziełł-Poklewską,Leszka Króla-synk;jukrywającego się lotnika,zastrzelonego później wraz z żoną przez Niemców,Andrzejka Czajkowskiego,a także córki p.Lu­

bieńskiej, wysiedlonej ze Środy Wielkopolskiej./

W lipcu 1944 r.w czasie urlopu pojechałam do Warszawy,by odwiedzić rodzinę.Tam też zaskoczyło mnie Powstanie warszawskie.Nie mogąc nawiązać kontaktu z właści­

wym oddziałem,zostałam skierowana do Kwatermistrzostwa do kapitana "Mateusza"

/Jerzy Gniot-Niewęgłowski/,gdzie pozostałam jako łączniczka.Pozostały mi w pa­

mięci pseudonimy niektórych osób,jak "Basia","Matysi9","Lidia","Orlik","Stań­

czyk", "Tygrys", "Kruk", "01eńka"/żona kapitana Mateusza",z domu Bernacka,wysie­

dlona z Poznania/.Nasz punkt mieścił się w kinie "Palladi$|n" czy "Helgoland", przy ul.Złotej- zresztą kilkakrotnie musieliśmy się przemieszczać - ostatnia kwatera przy ul.Widok.Po kapitulacji 6.10.1944r.mężczyźni zostali zabrani do <

niewoli,a reszta została skierowana do obozu w Pruszkowie."Oleńka" ija trzymały­

śmy się razem i uniknęłyśmy obozu tylko dzięki wypadkowi,któremu uległam,naje- \ ghana przez jadących motocyklem Niemców.Silny upadek na tył głowy spowodował utratę przytomności.Z relacji "Oleńki" wiem.że jeden z jadących Niemców wycią­

gnął pistolet i wycelował do mnie,drugi go Jednak powstrzymał.Tak nas pozosta­

wiono.Po jakiimś czasie,dzięki staraniom"Oleńki",zabrano nas na platformę konną,

5

jadącą do Pruszkowa,powożoną przez Niemcaj^a opłatą,którą była nasza gaża,a może

^eż z litości,zgodził si}j! zostawić nas we Włochach - miejscu zamieszkania "Oleń­

ki".Pod osłoną nocy dotarłyśmy jakoś do jej mieszkania,kolejne godziny zeszły nam na niszczeniu druków i papierów konspiracyjnych oraz zakopywaniu maszyny do pisa­

nia.Tymczasem patrole niemieckie bardzo skrupulatnie poszukiwały uczestników P o ­ wstania.Ponieważ nie byłam tam meldowana,ukrywałam się wraz z innymi uchodźcami w piwnicznych kryjówkach,do czasu,aż brat "Oleńki*Zbigniew Bernacki /wysiedlony z Poznania/,zabrał nas do Marianowa.Po wszystkich tych przejściach zapadłam na ciężką chorobę /woda w płucach/,tak,że aż do maja 1945 r.leżałam w szpitalu w Ra­

wie Mazowieckiej.Stamtąd zostałam przewieziona do Mosiny, gdzie zamieszkała "Oleń­

ka". Przez następne lata,już po moim wyjeździe z Mosiny,utrzymywałam z nią stały kontakt- aż do jej śmierci w lipcu 1991 r.Paręlat wcześniej wypełniałam też ankie­

tę,dotyczącą jej udziału w Powstaniu.

Sama nigdy nie ubiegałam się o przywileje z tytułu uczestnictwa w Powstaniu i pra­

cy konspiracyjnej uważając,że większe prawo do tego mają osoby,które przeszły obóz czy doznały trwałego kalectwa.Dziś również mnie to krepuje, bo przecież był to obowiązek każdego Polaka.Niestety,dziś oboje z mężem utrzymujemy się z jego jak­

że niskiej nauczycielskiej emerytury,niewspółmiernej do pracy pełnej poświęcenia i wyrzeczeń,a nierzadko i upokorzeń,jakie spotykały nauczycieli bezpartyjnych.W cza­

sie wojny mąż mój również zwiągany był z A.K, i nauczaniem konspiracyjnym.Niełatwo było się nam - Jak wielu Polakom z pewnością -odnaleźć w powojennej rzeczywistości ; wychować i wykształcić pięcioro dzieci,co przy moim nadszarpniętym zdrowiu i Kil­

kakrotnym pobycie w szpitalu,przy jedynej pensji męża,byłacz$asem zadaniem ponad siły.W tamtym czasie,w latach 60-tych,przypadkowo nawiązałam kontakt zjckapitanem

"Mateuszem",który po wyjściu z obozu w Niemczech wyemigrował do Stanów.Z naszej korespondencji zachowały się niektóre jego listy,nawiązujące do Powstania,które załączam jako dowód wiarygodności,sugerujące,bym robiła starania 0-±jr|toi>Q^ę z tytu­

łu mego w nim uczestnictwa.Chciał mi dostarczyć potrzebne w tym celu oświadczenie, z czego zrezygnowałam ze względów,o których wspomniałam,choć faktem jest,że te przełT- życia,ciągłapapięcie nerwów od chwili wybuchu wojny,oblężenia Warszawy,okresu oku­

pacji,pracy w fabryce,zagrożeniach i przykrościach ze strony Hiemców,są do dziś ogromnym dla unie obciążeniem.

W wydarzeniach,które opisałam,mogą być pewne nieścisłości,dotyczące zwłaszcza precyzyjnego wskazania dat.

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

o»D'1

Jj,. ^M/**-/**

62 - gOO G n i e z n o ,

S z a n o w n a Pani !

D z i ę k u j e m y Pani b a r d z o za r e l a c j ę , K t ó r ą o t r z y m a l i ś m y za p o ś r e d n i c t w e m pani S t a n i s ł a w y G o d l e w i c z . Z a ł o ż y l i ś m y Pani. t eczkę o a o h o w ą o n u m e r z e i n w e n t a r z a 820. P r o s i m y j e d n a k o jej u z u p e ł n i e n i e , to jest o p r z y s ł a n i e n a m - o c z y w i ś c i e o ile jest to m o ż l i w e - z d j ę ć i d o k u m e n t ó w z o k r e s u Pani s ł u ż b y k o n s p i r a c y j n e j . W a ż n e b y ł o b y także b a r d z i e j s z c z e g ó ł o w e o p i s a n i e d z i a ł a l n o ś c i sekcji "Biały K r z y ż " czy c a ł e g o o d d z i a ł u

"Przedświt". A m o ż e m a Pani j e s z c z e k o n t a k t z p a n i ą I r e n ą Koziełł - P o k l e w s k ą czy z p a n i ą H e l e n ą Ś m i g i e l s k ą 7 J e ś l i tak - p r o s i m y b a r d z o o ich adresy. A m o ż e u d a ł o b y się Pani z a c h ę c i ć je do n a p i s a n i a p o d o b n y c h r e l a c j i ? - b y l i b y ś m y b a r d z o w d z i ę c z n i .

J e s z c z e raz d z i ę k u j e m y b a r d z o za n a d e s ł a n e m a t e r i a ł y .

Z w y r a z a m i s z a c u n k u i n a j l e p s z y m i ż y c z e n i a m i -

/ItzdrC.

M a r t a Czyi&ak

D o k u m e n t a l i s t k a D z i a ł u W S K

19

20

i - UNDACJ A

Archiwum Pomorskie Armii Krajowe] Toruń, 21. 07. 1998

u l . W G a r b a r y 2 , t e l . 6 5 - 2 2 - 1 8 6

87-100 TORUŃ

Pani Alina Kłos 62 - 200 Gniezno <

Szanowna Pani !

Pragniemy Panią poinformować, że 19. 05. 1998 r. otrzymaliśmy, za pośrednictwem p. M ani Krzyżańskiej, Przewodniczącej Komisji Weryfikacyjnej ŚZŻ AK O kręg Wielkopolska, materiały dotyczące Pani służby konspiracyjnej: relację oraz oświadczenia świadków, Romualdy Boduszewskiej i Anny Ratusińskiej (kserokopie). M ateriały te włączyliśmy do Pani teczki osobowej.

Dziękujemy za nie serdecznie. ..

Z wyrazami szacunku i najlepszymi życzeniami - M arta Czyzak

Dokumentalistka Działu WSK

21

22