Trzcińska-Kamińska Zofia

1

S P IS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I • .

. . . & $ & ...

... i c ę e f m 1/1. R elacja —

1/2. Dokumenty (sensu slricto) dotyczące osoby relatora — •

1/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby relatora —

II. Materiały uzupełniające relację j i $ • ^ " 0 111/1 - Materiały dotyczące rodziny relatora — .

ill/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. — II1/3— Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (19.39-1945) -

i

. " ljl/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r.

III/G - inne... — 1 -

IV. Korespondencja —

V. Nazwiskowe karty in fo rm a c y jn e *^

VI. Fotografie —

2

3

. i .teALA WAiCi i

L. ^

-g.

•M

^ O

! C Ą / W

-J L . C

} £ , £ \J(

u & t J r ć l u t t f i w o ~Z-

•--- -- II

Mirosława Palaszewska ’

Zycie nie oszczędziło jej krzyży rr Zofia Trzcińska-Kamińska (1890-1977)

Poniższy artykuł je st przedrukiem z N o w ej M yśli P olskiej N r 29-30 (20-27.07.2003)

W marcu 1939 roku w gmachu w ojew ództw a śląskiego została otw arta w ystaw a zbiorow a rzeźb Zofii Trzcińskiej-K am ińskiej pod w ysokim protektoratem M arszałka Edwarda Śmigłego-Rydza. Zaprezentow ano na niej praw ie 80 rzeźb w brązie, m arm urze, gipsie i drewnie. N apisano w ówczas o niej, że służyła Bogu i N arodowi. Sama rzeźbiarka tak się w ypow iadała na tem at roli artysty w życiu społecznym.

"D zisiejszy artysta m usi wyczuć tętno sw ego czasu, m usi rolę swoją uświadom ić sobie, i do roli tej dorosnąć, m usi siebie sam ego w ychow ać dla idei, i aby odbyć drogą bojowca, musi w coś wielkiego uwierzyć i o to do w alki stanąć. (...) Cóż będzie zatem bojowym rynsztunkiem artysty?

Oto przede wszystkim je g o wew nętrzne przekonanie, je g o wiara, je g o uświadom ione życie wewnętrzne. Dziś przestaje być ważnym, ja k ą się szkołą maluje czy rzeźbi, lecz to z czego się dzieło artysty rodzi. Z ja k ie g o ducha pow staje, w co się wierzy, co się w yraża i ja sn y sposób w yrażania swych wierzeń, ja sn e, zrozum iałe wypowiedzenie swego "Credo".

Dziś nie może artysta być bezwyznaniowym, bezideoyvym, bo skala sztuki je g o będzie zawsze p odążać za napięciem życia w ewnętrznego, będącego wyrazem je g o prawdy, je g o umiłowań".

Zofia K ossak we wstępie inform atora w ystaw )' podkreśliła, że ”sztuka Zofii Trzcińskiej- Kam ińskiej wierna je s t tym słowom. Nie błądzi, nie buntuje się, lecz służy. Służy Bogu i Narodowi, a czyni to wzniośle i pięknie. "Czym treść je s t wyższa, tym potrzebuje ^ doskonalszej form y". Już na tej w ystaw ie zw iedzający mogli zobaczyć w spaniałe rzeźby religijne (Bogurodzica Akadem icka I, Bogurodzica Akadem icka II, Bogurodzica III, N ajśw iętsza Panna Adwentowa, K rólow a K o ron y Polskiej, Cor Jesu, K rucyfiks bolesny, M atka Boża Frasobliwa, statuetki św. A n toniego i iw. Jacka - repliki z ołtarza okrętow ego ma m/s "Piłsudski", "Serce Jezusa", "Pan Jezus B o lesn y”, "Pośredniczka Łaski", "Sw.

Katarzyna Sienieńska"). Zaprezentow ano odlew "Krucyfiksu z adorującym i świętym i", którego oryginał znajdował się w klasztorze OO. D om inikanów na Służewie, natom iast 14 płaskorzeźb Męki Pańskiej (Stacje D rogi K rzyżow ej) w ykonane w brązie - w kościele Matki Boskiej Częstochowskiej w W arszaw ie. Duże kam ienne figury "Bogurodzica Akadem icka F i 11 znajdow ały ' się na dziedzińcu gm achu W ydziału A rchitektury Politechniki W arszawskiej.

Zofia Trzcińska-K am ińska była także au torką rzeźb historycznych, począw szy od

"Popiersi Króla Bolesława Chrobrego", "Króla W ładysław a Łokietka", "Stefana Batorego",

"M arszałka Józefa Piłsudskiego", posążek "Królowej Jadwigi". Była także autorką portretów wykonanych w brązie lub m arm urze (A rtura Górskiego, Stanisław a M ichalskiego, Stefana Żerom skiego, M atki R óży Czackiej, Haliny Konopackiej. G enerała L. Rayskiego, Zofii Kossak. Mili K am ińskiej).

N iezw ykły życiory s

Zofia Trzcińska-K am ińska była kobietą nietuzinkow ą. Przyszła na świat 26 g ru d n ia 1890 roku \\ rodzinie ziem iańskiej w W iep rzcu na Lubelszczyźnie. Jej rodzice gospodarowali we własnym majątku Leśce. Pradziad H e n ry k K am iń sk i, pułkow nik napoleoński, generał Wojsk Polskich w kam panii pow stania listopadowego poległ w bitwie pod Ostrołęką 26 maja 1831 r. Matka naszej bohaterki pochodziła ze starej w ielkopolskiej rodziny ziemiańskiej Unrugów. Z kolei brat Zofii W itoldowej Trzcińskiej poślubi! córkę

http://w w w .dom inikanie.com /ztrzkam .htm 2004-03-11

4

Juliusza K ossaka Jadw igę, ich córka poślubiła Stanisława Ignacego Witkiewicza Krewnymi były także Aniela i Karola Zagórskie spokrew nione z Josephem Conradem.

Pierwszych lekcji rysunku młodej Zofii udzielał mieszkający w Lublinie K onstanty K ietlicz-Rayski oraz Antoni K am ieński i W ładysław P. syn W ładysława Ślewińskiego.

Zanim pojawiła się w W arszaw ie m iała na koncie staże studiów zagranicznych: w Berlinie uczyła się rzeźby pod kierunkiem prof. Levin-Funcke, m alarstw a u Lovisa Corintha, w Paryżu przez rok uczyła się rysunku. W m aju 1909 roku pojaw iła się na Polnej w W arszaw ie w pryw atnej pracow ni profesora W ładysław a Ślewińskiego. Zygm unt K am iński przyszedłszy do pracow ni spostrzegł now ą. nieprzeciętną koleżanką. Przedstaw ili się sobie.

Przyszły profesor rysunku na Politechnice W arszawskiej tak opisał po latach swoje wrażenia:

"Więc przede w szystkim piękny w zrost, dobra, m ocna figura zdradzająca świetny stan znakom itego odżyw iania od długiego szeregu pokoleń. Proporcjonalna do w zrostu głow a zwieńczona im ponującą grzyw ą w łosów. Chyba w łaśnie te włosy rozśw ietliły szarość naszej pracowni, bo były bardzo jasne, "blondasińskie", o szczerozłotym odcieniu dojrzałej, pełnej połysków pszenicy. "Ale w całej tryskającej żyw otnością p o sta ci najciekawsze, było oblicze o krótkim nosku i różow ociepłej tonacji, a w tej ruchliwej, ujaw niającej wszelkie zm ienne i przelotne uczucia tw arzy najżyw sze były1 oczy: niewielkie, błękitne, okolone ja sn ym i rzęsami rozrzutnie ciskały iskram i wesołości i niezw ykłej inteligencji. : (...) Wyczuwało się w j e j zachow aniu p ew n o ść siebie, bezwzględną odwagę, porywczość, praw dom ów ność posunięta^ aż do zadziorności i górujące p o n a d wszystkim nam iętne zaciekawienie życiem. Od razu intuicyjnie zorientowałem się, że ta dziew iętnastoletnia indyw: i dualność w yrosnąć m usiała w cieple starego gniazda rodzinnego, że wyhodowana została w atmosferze środow iska starej p o lskiej kultury’".

W II B rygadzie L egionów

Poślubiła Zygm unta K am ińskiego 27 listopada 1909 roku w kościele św. A leksandra w W arszawie. M łodzi m ałżonkow ie w yjechali do Paryża, następnie do Rzym u, potem nastąpił kolejny w yjazd do Paryża. W e w rześniu 1915 roku zaciągnęła się w Lublinie do II ✓ Brygady Legionów Polskich i w pełnym rynsztunku w yruszyła na front bojowy I wojny światowej. Skorzystała, że m ąż był zajęty w W arszaw ie p racą dydaktyczną i organizacją W ydziału Architektury Politechniki W arszaw skiej. O swojej decyzji nie pow iadom iła także rodziców. Przyjm ujący jej zgłoszenie znajom y porucznik Boczarski otrzym ał od rtm.

O stoi-Zagórskiego w iadom ość, że ochotniczka m oże być przyjęta pod w arunkiem , że nie będzie rozpoznana jak o niewiasta. Pani Zofia zakupiła więc potrzebny ekwipunek: m undur, buty kawaleryjskie, czapkę ułańską. Piękne złociste włosy padły ofiara nożyc. Fryzjer dokończył dzieła i ostrzygł głowę m aszynką przy skórze.

Kiedy Z y g m u n t Kamiński zaniepokojony brakiem wiadomości od żony przyjechał do Lesiec, ona znajdowała się na W ołyniu. Była je d n ą z nielicznych kobiet, które wstąpiły do Legionów. Przed n ią tak ą decyzję podjęła m. in. artystka-m alarka Zofia Plewińska Zofia Trzcińska-K am ińska w ybrała służbę w kawalerii. Zaciągnęła się jak o Zygm unt Tarło. W K om endzie L egionów otrzym ała wojskowy dokum ent podróży do Łucka i wyruszyła na front. Zygm unt K am iński dow iedziaw szy się o całej historii natychmiast złożył w K om endzie Legionów w Lublinie podanie z prośbą o natychm iastow e wycofanie legionisty Zygm unta Tarły z szeregów. Zygm unt K am iński zanotował:

"Wprawdzie wojaczka żony trwała zaledw ie półtora miesiąca i w najm niejszym nawet stopniu nie, zaw ierała efektownych m om entów bojowych, ale może służyć ja jk o przyczynek do uzupełnienia wiedzy obyczajow ej o tam tych odległych ju ż czasach. (.J O k o lice , w śród których w ypadło Zygm untow i Tarle wojować, w pam ięci wojaka utrw aliły się raczej ja k o smutna, mato urodzajna ziemia, o piaszczystych przew ażnie gruntach. Wrażenie melancholii pogłębiało opustoszenie kraju z ludności, w znacznym procencie w ygnanej na tułaczkę na wschód przez cofające się wojska rosyjskie. (...) Juz pierw sze zetknięcie z Jroniem przyniosło Zygm untow i Tarle przedsm ak obyczaju wojskowego. Gdy p o marnie

http://w w w .dom inikanie.com /ztrzkam .htm 2004-03-11

5

przedrzem anej n ocy w w agonie w ylądow ał w Ł ucku objuczony rynsztunkiem , z karabinkiem w je d n e j ręce i z ciężką bo zaw ierającą p rzy b o ry m alarskie w alizką w drugiej, trzeba pecha, że krocząc dość nieporadnie p o zatłoczonym chodniku głów nej arterii m iasta mocno po trącił m ijanego oficera. Oficer, którym okazał się p o ru czn ik czy też chorąży Legionów, znany m alarz lw ow ski K azim ierz Sichulski, brutalnie "ochrzanił" stopionego Tarłę wyrazam i nie używ anym i wpraw dzie w stosunkach parlam entarnych. N atom iast w ygłoszonych z energią odpow iadającą w ulkanicznem u tem peram entow i Sichuły".

Po tym w stępnym incydencie, p ierw szy dzień życia fro n to w eg o p rzyn ió sł naszemu wojakow i sam e pow odzenia. K om enda łucka p rzyd zieliła podw odę, którą Tarło dojechał szczęśliwie do oddalonej K om endy 11 Brygady, w tow arzystw ie oficera Legionów Warchałowskiego, brata Jerzego, znanego działacza i p ro p agatora p o lskiej sztuki stosowanej. Prezentacja w Kom endzie L egionów w ypadła niespodziew anie pom yślnie".

Jako Tario została przydzielona do plutonu kaw alerii sztabow ej K om endy Legionów.

Znalazła się pod dow ództw o szefa plutonu chor. Józefa M ączki. Przydzielono jej w ierzchowca. R ozpoczęła służbę w ojskow ą. W arunki służby nie były łatwe. "Może zadziałał tu dobry humor, wesołość Tarły i w rodzona zuchow ata je g o dziarskośó, może zyskała uznanie w zorow a um iejętność ja z d y konnej, dość że koleżeńskie stosunki ułożyły się poprawnie. W ciągnięcie się w styl i charakter należyty’ w ym agań wojskowych miało przebieg dla now icjusza stosunkow o łatwy. O bow iązki służby plu to n u sztabowego p olegały

na pełnieniu p rzy b o czn ej ochrony dow ództwa L egionów i sztabu".

Legionista Tarło brał udział w szkoleniu (ćw iczenia z bronią, inspekcje koni. alarmy bojowe). Już na początku służby trafił Tarło "na ciężki okres p rzem arszu i posuw ania się ofensyw y naprzód. N astąpiło całkowite oderwanie się sztabu i oddziałów o d zapłecza zaopatrzeniowego, co pociągnęło za sobą dłuższy okres postu. Pluton sztabow y cierpiał g łód i pragnienie. Studnie były zatrute p ow rzucanym i zw łokam i psów, kotów i rozmaitym świństwem. N ie było jedzenia, wsie były opustoszałe i popalone. D ow óz zaopatrzenia z H interlandu nie docierał. W obawie p r ze d tyfusem nie wolno było p ić w ody z row ów i kałuż

Legionista nasz brał udział w spotkaniu z K ozakam i. Innym razem ruszył z meldunkiem do R ydza-Śm igłego, z rozkazu kpt. Juliusza K leeberga w yruszył do płk. Grzesickiego dowódcy III B rygady Legionów. Po nadejściu do sztabu oficjalnego pism a w sprawie zw olnienia ze służby w Legionach Zygm unta Tarły, ten dość szybko zjawił się w W arszawie ju ż po cyw ilnem u, czyli w szatach niew ieścich. M ąż z trudem j ą poznał.

W ychudła do tego stopnia, że z m ocnej niew iasty pozostał niemal suchy szkielet.

O d d a n a rzeźbie

N asza bohaterka zapragnęła1 uczcić pam ięć poległych legionistów wykonaniem pomnika. Poniew aż nie um iała rzeźbić, zapisała się do W arszawskiej Szkoły' Sztuk Pięknych na kurs rzeźby u profesora Edwarda Wittiga. Już w 1916 roku powstała m onum entalna postać B eliniaka stojącego w zadum ie nad pły tą grobową. Po wykonaniu modelu glinianego pom nik został odlany w brązie. Beliniak stał się początkiem pracy rzeźbiarskiej. Praca ta została zaprezentow ana na zorganizow anej w Lublinie w 1917 roku wystawie Legionów.

Rzeźbie pozostała w ierna do końca życia. Latem 1918 roku w yjechała do W iednia, aby doskonalić się w rzeźbie Pod kierunkiem prof. H anaka rozpoczęła w Kungstgew erbe Schule studia od pracy rzeźbiarskiej w m arm urze, zaznajom iła się także w techniką kucia w metalu. Profesor Hanak pow iedział, że praw dziw e dzieło sztuki musi być wewnętrznie przeżyte, musi być wyrazem tęsknot i bólów tw órcy. W 1919 roku otworzyła w łasną pracow nię na Rynku Starego M iasta w W arszaw ie. Tu pow stała "Poganka”, którą można podziwiać w Parku Łazienkow skim . Pierw szą w ystaw ę zorganizow ała w 1922 roku. Była w ielokrotnie nagradzana w okresie m iędzyw ojennym .

W latach 11 wojny światowej wiele jej rzeźb uległo zagładzie. Okupant niemiecki zniszczył doszczętnie jej pomnik Tadeusza K ościuszki w ykonany dla Poznania w 1931

http://w w w .dom inikanie.com /ztrzkam .htm 2004-03-11

6

roku (odtw orzony przez artystkę w 1967 roku) Praca nad nim trw ała dw a lata. Pom nik składał się z figury Kościuszki o czterom etrow ej w ysokości, ujętej sym bolicznie w ruchu, w yrażającym m iłość ojczyzny, której przysiągł bronić. Figura została odlana w brązie i stanęła na w ysokim cokole ozdobionym trzem a alegorycznym i postaciam i. Z przodu W ielkopolska: w ykuta postać kobieca w stylizow anym stroju ludow ym , ze sztandarem i gałązką dębow ą. U jej gotowy do lotu orzeł. D w ie boczne figury w yobrażały postacie m ęskie, z których pierwsza w zywa odgłosem rogu obrońców w olności , druga to zbudzony lud.

W 1939 roku i w Powstaniu Warszawskim straciła większość swoich rzeźb podczas kolejnych pożarów pracowmi. W łączyła się w życie konspiracyjne. W jej m ieszkaniu na ul. M yśliw ieckiej 10 pow ielono pierw szy num er konspiracyjnego czasopism a "Znak"

D ziałała w Społecznej Organizacji Sam oobrony: aby pom óc zdobyć fundusze na pom oc dla najbardziej potrzebujących - narysow ała M atkę B o żą O strobram ską - reprodukcje tego obrazka następnie sprzedawano. Po w ojnie pośw ięciła się sztuce sakralnej. M atka Boża była tem atem , który pojawiał się najczęściej w jej tw órczości. Była autorką stacji Drogi Krzyżowej w kilku kościołach. I tak, bilans roku 1948 tak przedstaw iła w swoich notatkach : "Praca ... dała b. duży p lo n - 4 ko?npozycje Najśw. Serca (260 cm, 130, 60, 40 cm), 2 ujęcia iw. Jacka (posążek i medal), w reszcie p o są g N iepokalanej D ziew icy (260), która stanęła na Bielanach". Rok następny pragnęła "pońvięcić kultow i Świętych, ale także plakietce Najśw. Serca - malutka^ ta ką intym ną i serdeczną pragnę zro b ić ”.

P o m n ik K a rd y n a ła H lo n d a

Z kolei 10 m aja 1950 roku w liście do Zofii K ossak donosiła: "Gertruda rzeźbi bez przerwy, to m aleństw a miniaturowe, to znów ogrom ne (!), no, dw um etrow e p rzeszło posągi.

- Stara się zachow ać w tej p ra cy możliwie spokojnie, nie speszyć się, boć nie o d ilości fig u r zależy zbaw ienie! Teraz znow u posą g Najśw. Serca, ale z ja k że słodkim obliczem ! Ta słodycz, ta delikatność, przyjacielskość napełnia pokojem . Wreszcie oblicze przyjacielskiej, żyw e sło d kie”. (Imię Gertruda przybrała artystka w stępując w latach okupacji do III zakonu dominikanek).

Rzeźby z jej pracowni znalazły się w w ielu kościołach i kaplicach na terenie całej Polski. 3 maja 1957 roku w sali rycerskiej klasztoru na Jasnej Górze poświęcono tablicę pamiątkową Ślubów Jasnogórskich Jana Kazimierza jej autorstwa. W dw unastą rocznicę śmierci kardynała A ugusta H londa 22 października 1960 roku prym as Stefan W yszyński poświęcił w archikatedrze św. Jana w W arszaw ie pom nik swojego poprzednika dłuta Zofii Trzcińskiej-K am ińskiej N apis na pom niku głosił: "August Kardynał Hlond, syn ziem i śląskiej 1881-1948, arcybiskup Gniezna i Poznania 1926-1946;

arcybiskup gnieźnieńsko-w arszaw ski 1946-1948; metropolita, Prym as Polski". Zofia Kossak tak pisała do autorki po poświęceniu pom nika: "P om nik Kard. H londa przepiękny.

Dostojny, szlachetny. Dreszcz przechodzi na myśl, że p rzy innym Prymasie m ogła była stanąć na tym miejscu ja k a ś abstrakcyjna potw ora. Wasze dzieło je s t Boże i w szyscy katolicy p o lscy będą Wam wdzięczni tak długo, j a k będzie stała katedra. Piękny, trw ały śla d praw dziw ej twórczości".

Jej rzeźba, figura Matki Kościoła, znalazła się w ogrodzie warszaw skiej rezydencji prym asa na ul. M iodowej. Dnia 5 maja 1965 roku po odpraw ieniu rannej M szy św. w kaplicy dom u arcybiskupiego wraz z dom ow nikam i i najbliższym i w spółpracow nikam i ks.

prymas S. W yszyński zszedł do ogrodu, gdzie pośw ięcił figurę, jak o nowy tytuł chwały Matki N ajśw iętszej. Po poświęceniu figury pow iedział: "W rej p o sta ci M aryja uczy małe Dziecię Jezus chodzić po ziemi. Wiemy, że Bóg umie chodzić po świecie.,. ale z woli Ojca Niebieskiego. Niem owlęciu Bożemu na ziem i przyd an a była Służebnica Pańska, aby Go wprowadzić w świat

Pozostały dzielą

http://w w w .dom inikanie.com /ztrzkam .htm 2004-03-11

7

Ks. Włodzimierz Mozolewski w spom inał, że W alenty M ajdański posłał go do rzeźbiarki, aby j ą poprosił o wykonanie rzeźby św. Józefa Zasłuchanego: "św. J ó z e f trzym a w rekach Jezusa, ale takiego ju ż praw ie w w ieku szkolnym , i słucha z uwagą co Jezus do niego mówi. Chodziło o to, by tą rzeźbą zachęcić ojców rodzin, aby m ieli czas dla dzieci i chcieli z uwagą i uszanowaniem w słuchiw ać się w to, co do nich m ów ią dzieci". A rtystka w ykonała tę rzeźbę. Zaangażow ała się także w obronę życia dzieci poczętych. W swojej ankiecie personalnej Związku Artystów Polskich napisała, że obok pracy artystycznej pośw ięca się z zam iłow ania obronie godności życia poczętych dzieci i um acnianiu godności m acierzyństwa. W 1948 roku nakładem Kurii D iecezjalnej w K atow icach ukazała się broszura jej autorstwa "Będę m atką..." Pisała w niej, że dziecko je st bogactw em rodziny. Zakończyła słowami: "W szakżesz to ona, ta m łoda matka, je s t nadzieją Polski. N a takich kobietach przyszłość Ojczyzny spoczyw a! Ona to je s t praw dziw ym , m ężnym żołnierzem Rzeczypospolitej!! Bo pow ołuje do życia najpotężniejszą, niezw ałczoną moc.

Jedyną, która Polskę odbuduje, uprawi, zaludni, obroni i doprow adzi do wielkiego zw ycięstw a narodu Polskiego, polską rzeszę niemowląt".

Zm arła 27 października 1977 roku. Tylko na lam ach "Tygodnika Pow szechnego"

ukazały się w spom nienia ks. Adama Bonieckiego "Na zgliszczach m oich m arm urów znalazłam inny program ”. Ks. Boniecki w spom inał: "Kiedy spotkałem p a n ią Zofię,- była człowiekiem bardzo głęboko religijnym. G dzieś m iędzy w ierszam i we w spom nieniach m ęża można znaleźć wzmiankę, że nie zawsze ta k było. Wiele razy p rzy różnych okazjach dostawałem od niej fotografie j e j stacji M ęki Pańskiej. Mówiła, że to je s t bodaj najważniejsze nabożeńsnvo. Życie nie oszczędziło j e j krzyży, w śród których może je d n y m z najboleśniejszych była tragiczna śm ierć [w nuka] Bartka, a p rzecież m odlitwę za niego w m urow ała p o d stopę m atki Bożej, tej, którą opłaciła p o wojnie p o b yt wnuka w internacie.

Dowcipna, zaw sze naładowana ja k im iś niezw ykłym i opowieściami, nadużywająca takich słów ja k "kolosalny", "fantastyczny", "wstrząsający", była mądra, ową mądrością, zdobyw aną przez uważne patrzenie na świat, długie, niem al przez dziew ięćdziesiąt lat patrzenie z wielką ciekawością; i była dobra dobrocią w iernej przyjaźni, której nie przeszkadzają całe lata oddalenia". Zgodnie z jej w o lą została pochow ana w habicie dom inikańskim (jak wspom niano, była członkinią trzeciego zakonu św. D om inika).

D obrze, że pozostały jej dzieła.

Od redakcji:

W kościele oo. dom inikanów na S łużew ie w W arszaw ie, po prawej stronie naw y bocznej, znajduje się figura św. Józefa, autorstw a Zofii Trzcińskiej - K am ińskiej. Inna figura św. Józefa tej samej autorki je st w chórze klasztornym . Siostry m isjonarki dom inikanki w Zielonce też mają w sw oim ogrodzie figurę M atki Bożej, w ykonaną przez naszą siostrę tercjarkę.

http://w w w .dom inikanie.com /ztrzkam .htni 2004-03-11

8

9

10

11

12