KONDYCJA EKONOMICZNA MAYCH I REDNICH
PRZEDSIBIORSTW Z OBSZARÓW WIEJSKICH WARMII
I MAZUR
Marcin Ratajczak
Szkoa Gówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Streszczenie. W artykule przedstawiono kondycj ekonomiczn maych i rednich przed-sibiorstw zlokalizowanych na obszarach wiejskich województwa warmisko-mazurskie-go. Podjte zostay zagadnienia dotyczce rednich wyników ekonomicznych i nansowych osiganych przez analizowane podmioty gospodarcze oraz okrelona zostaa rentowno brutto badanych rm. Okrelono tak e statystyczn zale no pomidzy sekcj gospodar-ki a zyskami osiganymi przez badane przedsibiorstwa. Wykorzystano badania wasne obejmujce lata 2005–2007. Z przeprowadzonej analizy wynika, e kondycja ekonomiczna badanych maych i rednich przedsibiorstw w du ej mierze uzale niona jest od rodzaju prowadzonej przez nich dziaalnoci gospodarczej oraz ich mo liwoci rozwojowych. Sowa kluczowe: przedsibiorczo, mae i rednie przedsibiorstwa, obszary wiejskie, kondycja ekonomiczna
WSTP
Pojcie przedsibiorczoci stao si bardzo popularne w ostatnich kilkunastu latach zarówno w literaturze naukowej, jak i jzyku potocznym. Problematyka dotyczca przed-sibiorczoci jest przedmiotem bada prowadzonych w wielu orodkach naukowych i podejmowana w ramach wielu takich dyscyplin naukowych, jak: ekonomia, zarzdzanie, socjologia czy psychologia. Dyscypliny te, z uwagi na swoje zainteresowania, podejmuj jej aspekty ekonomiczne, spoeczne, osobowociowe czy edukacyjne. Jednak w wikszo-ci podej do tego zagadnienia, a szczególnie w znaczeniu mikroekonomicznym, przed-sibiorczo czona jest z dziaalnoci gospodarcz oraz korzyciami o charakterze ekonomicznym osiganymi przez podmioty dziaajce na rynku lokalnym, regionalnym czy w caej gospodarce [Sikorska-Wolak 2008]. W ujciu makroekonomicznym
nato-Adres do korespondencji – Corresponding author: Marcin Ratajczak, Szkoa Gówna Gospodarst-wa Wiejskiego w Warszawie, Wydzia Nauk Ekonomicznych, Katedra Ekonomiki Edukacji, Ko-munikowania i Doradztwa, ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa,
miast przedsibiorczo rozumiana jest jako gówny czynnik rozwoju gospodarczego, co podkrela ju na pocztku ubiegego stulecia J. Schumpeter, pokazujc zgodno pomi-dzy makroekonomiczn teori rozwoju gospodarczego a mikroekonomiczn koncepcj indywidualnego przedsibiorcy i innowatora [Schumpeter 1960].
Mae i rednie przedsibiorstwa wpywaj bardzo korzystnie na dynamik rozwo-ju gospodarczego, pozwalaj zmniejsza bezrobocie oraz o ywiaj gospodark lokaln. Charakteryzuj si prost struktur organizacyjn, a ich waciciele potra umiejtnie dopasowa si do zmiennych warunków rynkowych i szybko podejmowa korzystne decyzje. Do podstawowych wskaników obrazujcych wkad maych i rednich pod-miotów gospodarczych w rozwój ekonomiczno-spoeczny kraju nale y du y udzia tych przedsibiorstw w wytwarzaniu produktu krajowego brutto, udzia w ogólnej liczbie pod-miotów zarejestrowanych i aktywnych, wielko przychodów oraz zatrudnienia w tych przedsibiorstwach [Wo 1996].
W polskiej gospodarce przedsibiorczo udowodnia, e jest podstaw wszelkich przeksztace spoecznych i podstawowym czynnikiem wpywajcym na wzrost gospo-darczy oraz przeobra enia rynkowe. Dlatego bardzo istotne jest jej pobudzanie, zwasz-cza w regionach o bardzo niskim poziomie rozwoju gospodarczego, czyli na obszarach wiejskich.
Przemiany ustrojowe, jakie od wielu lat dokonuj si w Polsce, przyniosy okrelone konsekwencje dla rolnictwa i obszarów wiejskich. Najwa niejsze z nich to spadek do-chodowoci gospodarstw, bezrobocie strukturalne oraz bieda. Pogbio to dysproporcje w poziomie ycia midzy miastem a wsi. Problemy rozwoju obszarów wiejskich w Pol-sce s przedmiotem dyskusji od wielu lat i wpywaj na poszukiwanie nowych strategii rozwoju wsi. Coraz czciej badacze stwierdzaj, e sposobem na wyjcie z kryzysu wsi jest odejcie od monofunkcyjnoci i zastosowanie w gospodarce wiejskiej funkcji poza-rolniczych.
Znaczenie obszarów wiejskich w Polsce jest bardziej istotne ni w innych krajach eu-ropejskich. Wie w naszym kraju jest miejscem zamieszkania dla prawie 40% polskiego spoeczestwa, dla ponad 30% stanowi gówne ródo utrzymania, a dla jednej czwartej jest to miejsce zatrudnienia [Kodziski 1999]. W zwizku z tym istnieje du a potrzeba kreowania przedsibiorczoci w rodowisku wiejskim oraz, dziki temu, szukania mo li-woci zatrudnienia i zwikszenia dochodów ludnoci wiejskiej. Powinno to si odbywa przede wszystkim przez rozwój infrastruktury obszarów wiejskich i wykorzystanie zaso-bów wytwórczych w tych regionach [Makarski 1999].
Przedsibiorczo na obszarach wiejskich wystpuje w tych samych formach, co w innych dziaach gospodarki, jednak ró ni si uwarunkowaniami jej rozwoju. Ró nice te wynikaj z dotychczasowego, monofunkcyjnego zagospodarowania terenów wiejskich, a zmiana tej sytuacji w kierunku ich wielofunkcyjnego rozwoju wymaga oddziaywa-nia na mieszkaców wsi i ksztatowaoddziaywa-nia u nich postaw przedsibiorczego zachowaoddziaywa-nia w dziaalnoci i w rozwijaniu nowych przedsiwzi (maych i rednich przedsibiorstw wiejskich). W polskich warunkach gospodarowania szczególnie istotne jest wspieranie istniejcych ju przedsibiorstw przez tworzenie wokó nich korzystnego klimatu oraz promowanie instytucji majcych na celu wspieranie nowo tworzonych rm [Brodziski, Marks 1999].
Rozwój maej i redniej przedsibiorczoci na obszarach wiejskich jest obecnie ko-niecznoci. Pozwala to na zatrudnienie i uzyskanie dochodu dla rozpoczynajcego takie przedsiwzicie, jak te dla czonków jego rodziny i wszystkich mieszkaców wsi. Dla-tego rozwój pozarolniczych form aktywnoci gospodarczej jest szans zarówno dla osób je rozpoczynajcych, jak i dla caych rodowisk wiejskich. Rozwój przedsibiorczoci na terenach wiejskich zmierza przede wszystkim do tworzenia nowych stanowisk pracy oraz pozyskiwania dodatkowych dochodów. Jest to obecnie jedyna szansa poprawy sytuacji materialnej mieszkaców wsi.
Rozwój maych i rednich rm wiejskich ma ogromne znaczenie w procesie wyrów-nywania dysproporcji midzy miastem a wsi. Rozwijanie przedsibiorczoci dotyczy wszystkich dziaów produkcyjnych i jest szans na wyjcie z zapaci produkcyjno-eko-nomicznej na wsi [Kawa 2004]. Ze wzgldu na to, e obszary wiejskie w Polsce cha-rakteryzuj si du ym rozdrobnieniem dziaalnoci gospodarczej, gównym elementem przedsibiorczoci s wanie mae i rednie podmioty gospodarcze. Wzrost liczby tych podmiotów na wsi mo e by tak e istotnym czynnikiem oddziaujcym pozytywnie na przeludnienie agrarne, z którym mamy do czynienia obecnie, przez wzrost liczby pracu-jcych.
Szczególnie po dan na obszarach wiejskich wydaje si by maa i rednia przedsi-biorczo, jako czynnik aktywizujcy ich rozwój, umo liwiajcy ich wielofunkcyjno oraz przyczyniajcy si do ograniczenia wielu niekorzystnych zjawisk, jak: du a skala bezrobocia jawnego i ukrytego, saba sytuacja nansowa rodzin rolniczych, niewielki stopie zaawansowania pozarolniczych funkcji wsi oraz rosnca migracja modych ludzi do miast. Wymienione niekorzystne zjawiska wystpuj w najwikszym nasileniu na ob-szarach wiejskich poo onych peryferyjnie, zwaszcza na pónocno-wschodnich terenach Polski. Rozwój przedsibiorczoci jest dla tych obszarów szans o ywienia spoeczno--gospodarczego przez dywersy kacj gospodarstw rolnych oraz wielofunkcyjny rozwój tych terenów [Sikorska-Wolak 2008].
Celem artykuu jest okrelenie kondycji ekonomicznej maych i rednich przedsi-biorców z obszarów wiejskich województwa warmisko-mazurskiego.
CHARAKTERYSTYKA BADANEJ POPULACJI
Badania zostay przeprowadzone w 2008 roku metod ankietow za pomoc kwe-stionariusza oraz obejmoway 186 maych (10–49 pracowników) i rednich (50–249) przedsibiorstw prowadzcych dziaalno pozarolnicz na obszarach wiejskich Warmii i Mazur.
W badanej próbie mae przedsibiorstwa stanowiy 76%, a rmy rednie 24%. Prawie 43% ankietowanych rm zlokalizowane byo na obszarach wiejskich podregionu elbl-skiego, 38% w podregionie olsztyskim oraz okoo 19% w podregionie eckim.
Okoo 74% badanych podmiotów miao stabiln pozycj na rynku, poniewa dziaao juz kilkanacie lat (przed 1989 rokiem powstaa co pita rma, a w latach 1990–1999 ponad poowa badanych przedsibiorstw). W okresie przed akcesj Polski do struktur Unii Europejskiej, czyli latach 2000–2004, zostao utworzonych 20% badanych rm,
a po wejciu naszego kraju do Wspólnoty Europejskiej utworzono zaledwie 11 podmio-tów (5,9% badanej populacji).
M czyni byli wacicielami 54% ankietowanych podmiotów, a kobiety 46%. Wystpowao wyrane zró nicowanie wacicieli rm w odniesieniu do ich wieku. Ponad poowa ankietowanych miaa 46 lat i wicej (odpowiednio przedzia 46–55 lat stanowi 38%, a powy ej 56 lat okoo 13% badanych wacicieli). Co trzeci przedsi-biorca znajdowa si w przedziale wiekowym 30–45 lat (60 jednostek gospodarczych), a najmodsi waciciele, w wieku do 30 lat, stanowili okoo 17% caej badanej populacji.
Korzystnie prezentowaa si struktura wacicieli badanych rm wedug ich wykszta-cenia, co przedstawiono w tabeli 1.
Zarzdzajcy 43% rm mieli wyksztacenie wy sze, co jest pozytywnym zjawiskiem, jeli chodzi o prowadzenie dziaalnoci na obszarach wiejskich (biorc pod uwag migra-cje osób wyksztaconych ze wsi do miast). Jeli chodzi o pe, to nie byo w przypadku tego poziomu wyksztacenia wyranego zró nicowania – wystpowaa nieznaczna prze-waga kobiet. Wyksztacenie wy sze mieli gównie waciciele w przedziale wieku 30–55 lat (ponad 60%). Co czwarty zarzdzajcy z wyksztaceniem wy szym mia do 30 lat.
Prawie poowa ankietowanych miaa wyksztacenie rednie. Nieznaczn przewag mieli w tej grupie m czyni, a przedzia wiekowy zdominowany by przez zarzdzaj-cych w wieku 46–55 lat. Pozostali waciciele rm mieli jedynie wyksztacenie zasadni-cze (okoo 10% badanej populacji) – wystpowaa du a dominacja m czyzn w wieku 30–55 lat (ponad 83%).
Struktura badanych przedsibiorców wedug sekcji, w jakiej prowadzili dziaalno gospodarcz, przedstawiona zostaa na rysunku 1.
Ponad 1/3 ankietowanych prowadzia dziaalno w sekcji handlowej, co jest cha-rakterystyczne tak e dla wszystkich maych i rednich podmiotów w skali kraju. Znacz-nie wikszy by udzia przedsibiorców zajmujcych si przetwórstwem przemysowym i budownictwem (odpowiednio co czwarty oraz co pity ankietowany), co wynikao z czstego lokalizowania tych podmiotów na obszarach wiejskich w pobli u du ych miast. Pozostae sekcje, transport oraz hotele i restauracje, stanowiy okoo 19% struktury badanych podmiotów. Trzeba zwróci uwag na to, e na obszarach wiejskich praktycz-nie praktycz-nie wystpoway podmioty z sekcji obsuga praktycz-nieruchomoci i rm.
Tabela 1. Wyksztacenie wacicieli przedsibiorstw w zale noci od pci i wieku (%) Table 1. Education of business owners, depending on age and gender (%)
Wyksztacenie Ogóem Pe Wiek
Kobieta M czyzna do 30 lat 30–45 lat 46–55 lat powy ej 55 lat
Wy sze 43,0 52,5 47,5 26,3 28,8 32,5 12,4
rednie 47,0 45,5 54,5 10,2 34,1 42,0 13,7
Zasadnicze 10,0 11,1 88,9 5,6 38,9 44,4 11,1 ródo: Badania wasne.
Interesujcym aspektem jest tak e to, jakie formy prawne miay badane podmioty gospodarcze (rys. 2).
Najwicej badanych podmiotów wiejskich (ponad 70%) funkcjonowao jako spóki z ograniczon odpowiedzialnoci i jako osoby zyczne prowadzce dziaalno gospo-darcz. Te dwie formy prawne wyranie zdominoway badan populacj i byy tak e najbardziej popularne w skali caego kraju. W pozostaych przypadkach ankietowane przedsibiorstwa funkcjonoway jako spóki jawne, co dziesite jako spóki cywilne, 2 przedsibiorstwa byy zarejestrowane jako spóki akcyjne.
Handel Przetwórstwo Budownictwo Transport Hotele i naprawy przemysowe i restauracje
Rys. 1. Struktura badanych przedsibiorstw wedug sekcji gospodarki (%) Fig. 1. The structure of the surveyed companies by sections of the economy (%) ródo: Badania wasne.
Source: Author’s research.
Rys. 2. Struktura badanych przedsibiorstw wedug formy prawnej (%) Fig. 2. The structure of the surveyed companies by legal form (%) ródo: Badania wasne.
KONDYCJA EKONOMICZNA BADANYCH PRZEDSIBIORSTW WIEJSKICH Z WARMII I MAZUR
W tabeli 2 przedstawiono rednie wyniki nansowe badanych przedsibiorstw w la-tach 2005–2007 (w cenach bie cych). Nale y podkreli, e w przypadku tych danych bardzo du e znaczenie miaa skala dziaania badanych podmiotów wiejskich.
Prawie poowa badanych przedsibiorców osigaa rednie przychody ze sprzeda y produktów lub usug w latach 2005–2007 w granicach 100–300 tysicy zotych, a ponad 1/3 ankietowanych w granicach 50–100 tysicy zotych. Te dwie grupy przedsibiorców wyranie dominoway pod wzgldem wielkoci rednich przychodów ze sprzeda y i sta-nowiy ponad 83% caej badanej populacji. Okoo 10% badanych rm, gównie rednich, osigao rednie przychody w analizowanym okresie wynoszce powy ej 300 tysicy zotych, co byo bardzo dobrym wynikiem dla rm wiejskich. Byy tak e dwa podmioty mae, które miay rednie przychody poni ej 10 tysicy zotych.
Du a liczba badanych przedsibiorstw (okoo 47%) ponosia rednie koszty operacyj-ne i nansowe na poziomie 50–100 tysicy zotych. Nie byo w przypadku ponoszonych kosztów tak wyranej tendencji lokalizacji przedsibiorstw, jak w przypadku przycho-dów – udzia procentowy by znacznie bardziej rozdzielony pomidzy grupy kosztów. Co czwarta badana rma miaa rednie koszty w latach 2005–2007 na poziomie 100–300 tysicy zotych (przede wszystkim mae podmioty nieposiadajce nowoczesnych techno-logii), a co pita na poziomie 10–50 tysicy zotych. W grupie podmiotów ponoszcych rednie koszty powy ej 300 tysicy zotych wystpoway wycznie podmioty rednie (1,6% ankietowanych), a koszty poni ej 10 tysicy zotych notoway rmy posiadajce nowoczesne technologie produkcji (5,4% badanych).
W osiganych rednich zyskach, podobnie jak w przypadku kosztów, lokalizacja przedsibiorstw bya rozo ona w trzech grupach wielkoci. Co trzeci badany osign rednie zyski w latach 2005–2007 na poziomie 50–100 tysicy zotych, a okoo 30% ankietowanych w granicach 10–50 tysicy zotych (dominacja maych podmiotów). Co czwarte, gównie rednie przedsibiorstwo miao rednie zyski w przedziale 100–300 ty-sicy zotych w analizowanym okresie. Wród badanych podmiotów notujcych rednie zyski powy ej 300 tysicy zotych wystpoway wycznie rednie rmy (3,8%
ankieto-Tabela 2. rednie wyniki nansowe badanych podmiotów w latach 2005–2007 (% wskaza) Table 2. The average nancial results of surveyed companies in 2005–2007 (% of responses)
Przedzia wysokoci Przychody ze sprzeda y produktów/usug Koszty (operacyjne i nansowe) Zysk Powy ej 300 tys. z 9,7 1,6 3,8 100–300 tys. z 48,9 26,9 24,7 50–100 tys. z 34,4 46,8 36,0 10–50 tys. z 6,0 19,3 30,1 Poni ej 10 tys. z 1,0 5,4 5,4
ródo: Badania wasne. Source: Author’s research.
wanych), a w grupie osigajcej redni zysk poni ej 10 tysicy zotych byy tylko mae podmioty gospodarcze (5,4% badanej populacji).
W porównaniu z latami 2002–2004 w przypadku okoo jednej trzeciej ankietowanych przedsibiorców zysk uleg niewielkiej poprawie, a 1/4 z nich zauwa ya znaczn jego popraw (rys. 3). Wynikao to przede wszystkim z tego, e w latach 2002–2004 polska gospodarka dopiero wychodzia powoli z kryzysu lat poprzednich i potem nastpio wy-rane o ywienie gospodarcze (obrazuj to tak e analizy dotyczce ogólnych tendencji sektora maych i rednich przedsibiorstw w latach 2002–2006 w Polsce).
Co pite badane przedsibiorstwo wykazao, e zysk w analizowanych okresach by na tym samym poziomie, a dla 17%, gównie maych rm, zysk uleg niewielkie-mu spadkowi. W przypadku 8% badanych przedsibiorstw zysk, w porównaniu z latami 2002–2004, uleg du emu spadkowi, co mo e wynika z trudnoci w poradzeniu sobie ze zwikszon konkurencj na rynku po wejciu Polski do Unii Europejskiej.
Sytuacj nansow badanych przedsibiorstw obrazuje tak e wskanik rentownoci brutto (rys. 4). W ostatnich dwóch latach, w 65% ankietowanych maych i rednich rm, wskanik ten wynosi do 5% – bya to warto charakterystyczna dla redniej rentowno-ci brutto w skali caego kraju.
Co pity podmiot osign warto tego wskanika w granicach 5–10% (dominacja rednich rm). Wartoci w przedziaach 10–15% i powy ej 15% mo na byo zaobser-wowa tylko w przypadku przedsibiorstw rednich. Wystpowaa tak e grupa maych podmiotów, która zanotowaa rentowno brutto poni ej 0% – stanowia ona prawie 7% badanej populacji. Du e znaczenie przy obliczaniu tego wskanika odgrywaa skala dzia-ania tych podmiotów i dlatego w najwikszych przedsibiorstwach osiga on najwy sze wartoci.
uleg znacznej poprawie uleg niewielkiej poprawie jest na tym samym poziomie uleg niewielkiemu spadkowi uleg duemu spadkowi
Rys. 3. Zmiana zysku w badanych rmach w porównaniu z latami 2002–2004 (%) Fig. 3. Change in surveyed companies’ pro t compared to the years 2002–2004 (%) ródo: Badania wasne.
Za pomoc odpowiednich metod analizy danych empirycznych okrelono statystycz-n niezale no pomidzy sekcj dziaalnoci (PKD) a rednim zyskiem osiganym przez badanych przedsibiorców. Prezentuje to tabela 3.
Przeprowadzony w tym celu test niezale noci F2 wykaza, e badane zmienne nie s wzajemnie niezale ne, czyli osigane rednie zyski uzale nione byy od rodzaju prowa-dzonej dziaalnoci przez badanych maych i rednich przedsibiorców.
Trzeba podkreli, e najwy sze rednie zyski osigay mae i rednie przedsibior-stwa przemysowe oraz rednie handlowe. Najni szy redni zysk w analizowanym okre-sie wystpowa w maych podmiotach transportowych oraz w sekcji hotele i restauracje. Obliczone wspóczynniki pokazuj, e sia zale noci midzy analizowanymi zmiennymi
Rys. 4. Rentowno brutto badanych podmiotów w ostatnich dwóch latach (%) Fig. 4. Gross pro tability of the enterprises in the last two years (%)
ródo: Badania wasne. Source: Author’s research.
Tabela 3. Okrelenie statystycznej niezale noci pomidzy sekcj dziaalnoci (PKD) a rednim zyskiem osignitym przez badanych przedsibiorców
Table 3. Statistical relationship between the section of the economy and pro ts of the surveyed companies
TEST NIEZALE NO CI F2 Hipotezy:
H0: [badane zmienne s wzajemnie niezale ne]
H1: [badane zmienne nie s wzajemnie niezale ne]
F2 = 20,03 > 2
D
F = 16,92, zatem odrzucamy hipotez H0 na rzecz H1 przy D = 0,05
Wspóczynnik zbie noci T Czuprowa Txy = 0,26 Wspóczynnik kontyngencji C Pearsona – zwyky Cxy = 0,50 Wspóczynnik kontyngencji C Pearsona – skorygowany skorCxy = 0,57
Zmienna X: Sekcja dziaalnoci (PKD) Zmienna Y: redni zysk osignity w latach 2005–2007 ródo: Badania wasne.
bya stosunkowo du a – zwaszcza skorygowany wspóczynnik kontyngencji C Pearsona
mia wysok warto wiadczc o du ej sile zale noci tych zmiennych.
Za pomoc testu niezale noci F2 okrelono tak e statystyczn niezale no pomi-dzy podregionem (miejscem) prowadzenia dziaalnoci a rednimi przychodami ze sprze-da y osignitymi przez badanych przedsibiorców (tab. 4).
Test wykaza, e badane zmienne nie s wzajemnie niezale ne, czyli rednie przycho-dy ze sprzeda y osignite w latach 2005–2007 uzale nione byy od podregionu prowa-dzenia dziaalnoci przez ankietowanych przedsibiorców. Najwy sze rednie przychody uzyskiwali przedsibiorcy z podregionu olsztyskiego, a najni sze wystpoway w bada-nych podmiotach podregionu eckiego. Tak e obliczone wspóczynniki pokazuj, e sia zale noci midzy analizowanymi zmiennymi bya w miar du a.
WNIOSKI
Badane przedsibiorstwa wiejskie osigay rednie przychody ze sprzeda y pro-duktów lub usug w latach 2005–2007 w granicach 100–300 tysicy zotych, a kosz-ty ponoszone przez analizowane podmiokosz-ty byy w przedziale 50–100 kosz-tysicy zokosz-tych. W osiganych zyskach lokalizacja badanych rm rozo ona bya w trzech grupach wyso-koci, pomidzy 10 a 300 tysicy zotych. Trzeba tak e podkreli, e rentowno brutto w du ej wikszoci badanych wynosia do 5% i bya to warto charakterystyczna dla redniej rentownoci brutto w skali caego kraju. Tak e przeprowadzone analizy staty-styczne potwierdziy wystpowanie zale noci pomidzy analizowanymi zmiennymi.
Na postawie powy szych danych mo na stwierdzi, e kondycja ekonomiczna ba-danych podmiotów wiejskich bya w du ej mierze uzale niona od rodzaju prowadzonej dziaalnoci oraz mo liwoci rozwojowych tych przedsibiorstw.
Tabela 4. Okrelenie statystycznej niezale noci pomidzy podregionem (miejscem) prowadzenia dziaalnoci a rednimi przychodami ze sprzeda y osignitymi przez badanych przedsibiorców
Table 4. Statistical relationship between place of business and average sales revenue achieved by the surveyed companies
TEST NIEZALE NO CI F2
Hipotezy:
H0: [badane zmienne s wzajemnie niezale ne]
H1: [badane zmienne nie s wzajemnie niezale ne]
F2 = 11,22 > = 9,49, zatem odrzucamy hipotez H
0 na rzecz H1 przy D = 0,05
Wspóczynnik zbie noci T Czuprowa Txy = 0,26 Wspóczynnik kontyngencji C Pearsona – zwyky Cxy = 0,43 Wspóczynnik kontyngencji C Pearsona – skorygowany skorCxy = 0,53
Zmienna X: Podregion (miejsce) prowadzenia dziaalnoci Zmienna Y: rednie przychody ze sprzeda y osignite w latach 2005–2007 ródo: Badania wasne.
Source: Author’s research. 2 D
PIMIENNICTWO
Brodziski Z., Marks R., 1999. Przedsibiorczo jako czynnik rozwoju wiejskich obszarów pro-blemowych oraz maych i rednich miast dotknitych bezrobociem strukturalnym. [w:] Aktywizacja spoecznoci lokalnych na obszarach wiejskich. Centrum Rozwoju Obsza-rów Wiejskich UWM w Olsztynie, Olsztyn.
Kawa M., 2004. Grupy producentów rolnych jako forma przedsibiorczoci zespoowej. Uniwer-sytet Rzeszowski, Rzeszów.
Kodziski M., 1999. Aktywizacja gospodarcza obszarów wiejskich. IRWiR PAN, Warszawa. Makarski S., 1999. Teoria i praktyka przedsibiorczoci w agrobiznesie. [w:] Uwarunkowania
roz-woju przedsibiorczoci gospodarczej na obszarach wiejskich w kontekcie integracji z Uni Europejsk. Uniwersytet Warmisko-Mazurski, Olsztyn.
Schumpeter J., 1960. Teoria rozwoju gospodarczego. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Sikorska-Wolak I., 2008. Wieloaspektowo przedsibiorczoci i jej postrzeganie przez
mieszka-ców wsi. [w:] Doradztwo w dziaalnoci przedsibiorczej. Wydawnictwo SGGW, War-szawa.
Wo A., 1996. Mikroekonomia. Key Text, Warszawa.
ECONOMIC CONDITION OF SMALL AND MEDIUM ENTERPRISES FROM RURAL AREAS OF WARMIA AND MAZURY
Abstract. The article presents the economic condition of small and medium-sized enterpri-ses in rural areas of Warmia and Mazury, especially regarding their average economic and nancial results, as well as the gross pro tability of the surveyed rms. Author also identi- ed the statistical relationship between the section of the economy and proidenti- ts of the survey-ed companies. Author ussurvey-ed his own studies, covering the period 2005–2007. The analysis shows that the economic condition of small and medium-sized enterprises largely depends on the type of economic activities they carry out and the development opportunities. Key words: entrepreneurship, small and medium enterprises, rural areas, economic condi-tion.
