Postępowanie nakazowe

Opracowała Dominika Dyrka

Postępowanie nakazowe

i upominawcze

Postępowanie nakazowe

 Właściwość rzeczowa sądów rejonowych i okręgowych – określenie właściwości zgodnie z art.

16 i 17 kpc.

 Sąd rozpoznaje sprawę w postępowaniu nakazowym na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie – wybór rodzaju postępowania należy do powoda.

 Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym to warunkowe pozytywne merytoryczne orzeczenie wydawane w postępowaniu odrębnym.

 Od pozwu w postępowaniu nakazowym pobiera się czwartą część opłaty – art. 19 ust. 2 KSCU.

 Rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu

niejawnym w składzie jednoosobowym.

Postępowanie nakazowe

 W postępowaniu nakazowym nie może zapaść orzeczenie merytorycznie oddalające powództwo.

 Przedmiotem postępowania nakazowego

może być tylko dochodzenie roszczeń

pieniężnych lub świadczeń innych rzeczy

zamiennych, pod warunkiem, że

okoliczności uzasadniające roszczenie są

udowodnione dokumentami wskazanymi w

art. 485 kpc.

Katalog dokumentów – 485 kpc

 Dokument urzędowy – art. 244 kpc i 1138 kpc.

 Zaakceptowany przez dłużnika rachunek – np. faktura VAT.

 Wezwanie dłużnika do zapłaty – dokument prywatny, z którego wynika: kto jest dłużnikiem, wysokość zobowiązania, wymagalność zobowiązania, termin w jakim zobowiązanie powinno być spełnione, stosunek prawny, z którego zobowiązanie wynika.

 Pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu:

1. Uznanie właściwe – umowa zawarta pomiędzy uprawnionym a zobowiązanym;

2. Uznanie niewłaściwe – oświadczenie wiedzy

zobowiązanego.

Katalog dokumentów – 485 kpc

 Art. 485 § 1 pkt. 4 kpc – polecenie zapłaty, będące jednym ze sposobów rozliczeń bezgotówkowych.

 Art. 485 § 2 kpc

1. weksel,

2. czek,

3. warrant (części dowodu składowego, który stwierdza ustanowienie zastawu na rzeczach złożonych do składu),

4. rewers ( części dowodu składowego, który stwierdza posiadanie rzeczy złożonych do składu)

- należycie wypełniony, którego treść na nasuwa wątpliwości.

 Art. 485 § 2a kpc – inne dokumenty mogące stanowić podstawę wydania nakazu zapłaty.

 Art. 485 § 3 kpc – wyciąg z ksiąg bankowych musi spełniać kumulatywnie warunki wskazane w dyspozycji przepisu.

Powodem w takiej sprawie może być wyłącznie bank.

Brak podstaw do wydania nakazu

zapłaty w postępowaniu nakazowym

 Jeżeli nie ma podstaw do wydania nakazu zapłaty przewodniczący podejmuje czynności związane ze skierowaniem sprawy do postępowania zwykłego lub postępowania odrębnego.

 Stwierdzając brak podstaw do nakazu zapłaty przewodniczący wydaje zarządzenie wzywające powoda do uzupełnienia opłaty od pozwu.

 Brak podstaw do wydania nakazu zapłaty może występować, gdy:

1. brak jest wniosku o wydanie nakazu zapłaty,

2. powód domaga się roszczenia nienadającego się do trybu nakazowego,

3. nie dołączono do pozwu wszystkich wymaganych dokumentów,

4. dołączone dokumenty nie spełniają wymogów.

Treść nakazu zapłaty

 W treści nakazu zapłaty zawarty jest obowiązek pozwanego spełnienia świadczenia w całości wraz z kosztami na rzecz powoda w terminie 14 dni albo wniesienia zarzutów w tym samym terminie.

 Sąd nie może wydać nakazu co do części

dochodzonego roszczenia.

Nakaz zapłaty jako tytuł

zabezpieczenia i tytuł wykonawczy

 Nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym wzmacnia pozycję powoda, bowiem z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia bez nadawania mu klauzuli wykonalności.

 Nakaz zapłaty wydany na podstawie

weksla, czeku, warrantu, rewersu staje się

natychmiast wykonany po upływie dwóch

tygodni od chwili jego doręczenia.

art. 492 ¹ kpc

 Stanowi przykład sytuacji, w której sąd z urzędu może uchylić swoje merytoryczne orzeczenie.

 Dwie podstawy uchylenia nakazu zapłaty z urzędu:

1. Brak możliwości doręczenia nakazu zapłaty pozwanemu.

 miejsce pobytu pozwanego nie jest znane,

 doręczenie nie może nastąpić w kraju,

2. Braki w zakresie zdolności sądowej i procesowej pozwanego.

 Skutkiem uchylenia nakazu zapłaty jest

pozbawienie go cech tytułu

zabezpieczającego.

Drugi etap postępowania nakazowego

 Koncentracja materiału procesowego będzie podległa tzw. dyskrecjonalnej władzy sędziego.

 Zamknięty katalog przyczyn z jakich sąd nie będzie mógł pominąć spóźnionych twierdzeń i dowodów:

1. gdy strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w zarzutach bez swej winy,

2. gdy uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy,

3. gdy wystąpią inne wyjątkowe okoliczności.

Zarzuty od nakazu zapłaty

 Szczególny rodzaj pisma procesowego, który powinien spełniać wymogi z art. 126 i nast. kpc oraz art. 493 kpc:

1. Wniosek o uchylenie nakazu zapłaty w całości lub w części,

2. Wniosek o oddalenie powództwa w całości lub w części albo wniosek o odrzucenie pozwu.

 W części niezaskarżonej nakaz zapłaty się uprawomocnia.

 Od zarzutów w postępowaniu nakazowym pobiera się od pozwanego ¾ należnej opłaty – art. 19 ust. 4 KSCU.

 Do potrącenia w postępowaniu nakazowym mogą być zgłoszone tylko wierzytelności udowodnione dokumentami, o których mowa w art. 485 kpc.

 Wniesienie powództwa wzajemnego jest niedopuszczalne.

Odrzucenie zarzutów od nakazu zapłaty

 Sąd odrzuca zarzuty od nakazu zapłaty w sytuacji, gdy:

1. ich wniesienie nastąpiło po terminie,

2. zarzuty nie zostały opłacone,

3. nie usunięto w terminie ich braków formalnych,

4. są one niedopuszczalne z innych przyczyn.

 Niezaskarżony nakaz zapłaty ma skutek prawomocnego wyroku, a więc korzysta z powagi rzeczy osądzonej (art. 366 kpc) i wiąże krąg podmiotów określony w art.

365 kpc.

 Prawomocny nakaz zapłaty stanowi tytuł

egzekucyjny.

Drugi etap postępowania nakazowego

 W toku postępowania powód nie może wystąpić z nowymi roszczeniami. Od powyższego zakazu ustawodawca wprowadził dwa wyjątki:

1. W razie zmiany okoliczności – żądanie zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu.

2. W sprawach o świadczenia powtarzające się - możliwość rozszerzenia żądania pozwu o świadczenie za dalszy okres.

 W postępowaniu wywołanym wniesieniem zarzutów nie są dopuszczalne przekształcenia podmiotowe określone w art.

194 – 196 kpc, 198 kpc.

 Prawidłowe wniesienie zarzutów następuje wtedy, gdy zostały

wniesione w ustawowym terminie oraz gdy spełniają wszelkie

warunki formalne dla tego rodzaju pisma procesowego.

Drugi etap postępowania nakazowego

 Wniesienie zarzutów nie wywołuje skutku anulacyjnego.

 Na skutek prawidłowo wniesionych zarzutów sąd wydaje rozstrzygnięcie po przeprowadzeniu obligatoryjnej rozprawy.

 Wydanie postanowienia o uchyleniu nakazu zapłaty oraz o odrzuceniu pozwu albo umorzeniu postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

 Po przeprowadzeniu rozprawy sąd może wydać wyrok:

1. utrzymujący w całości lub w części nakaz zapłaty,

2. uchylający w całości nakaz zapłaty i orzekający o

żądaniu pozwu.

Cofnięcie zarzutów

 Cofnięcie zarzutów w całości lub w części może nastąpić w każdym czasie.

 Cofnięcie podlega ocenie sądu i nie zależy od zgody powoda.

 Uznanie cofnięcia za dopuszczalne sąd

wyraża poprzez wydanie postanowienia o

pozostawieniu nakazu zapłaty w mocy.

Postępowanie upominawcze

 Właściwość rzeczowa sądów rejonowych i okręgowych ustalana jest zgodnie z art. 16 i 17 kpc.

 Postępowanie upominawcze prowadzone jest wyłącznie na posiedzeniu niejawnym.

 Co do zasady jest obligatoryjne, gdy są spełnione przesłanki z art. 498 kpc i brak jest negatywnych przesłanek z art. 499 kpc.

Postępowanie upominawcze jest niezależne od woli powoda.

 Postępowanie upominawcze kończy się wydaniem nakazu zapłaty i jest prowadzone tylko z udziałem powoda.

 Postępowanie nakazowe ma pierwszeństwo przed postępowaniem upominawczym.

 W postępowaniu upominawczym opłata jest taka sama jak w

postępowaniu zwykłym. W przypadku uprawomocnienia się

nakazu zapłaty sąd z urzędu zwraca powodowi ¾ uiszczonej

opłaty.

Podstawy postępowania upominawczego

 Możliwość wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym ograniczona jest tylko do roszczeń pieniężnych.

 W postępowaniach odrębnych: w sprawach małżeńskich, ze stosunku pomiędzy rodzicami a dziećmi, o naruszenie posiadania zastosowanie przepisów o postępowaniu upominawczym jest wykluczone.

 W postępowaniu upominawczym nie można orzec o ustaleniu istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa ani też wydania rzeczy.

 W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych postępowanie upominawcze jest niedopuszczalne.

 Jeżeli nie ma podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym sprawa zostaje przekazana do rozpoznania w postępowaniu zwykłym lub w postępowaniu odrębnym.

 Stwierdzenie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty nie wymaga

formy postanowienia. Najczęściej występuje to w formie

odpowiedniego zarządzenia przewodniczącego.

Dodatkowe ograniczenia możliwości wydania nakazu zapłaty

 Nakaz zapłaty nie może być wydany, jeżeli według treści pozwu:

1. roszczenie jest oczywiście bezzasadne,

2. przytoczone okoliczności budzą wątpliwości,

3. zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego, a świadczenie to nie zostało jeszcze spełnione,

4. miejsce pobyty pozwanego nie jest znane

albo gdyby doręczenie mu nakazu zapłaty

nie mogło nastąpić w kraju.

Treść nakazu zapłaty w

postępowaniu upominawczym

 Nakaz zapłaty to warunkowe orzeczenie, które ma zawsze treść pozytywną i uwzględnia roszczenie dochodzone pozwem.

 W postępowaniu upominawczym istnieje możliwość wydania nakazu zapłaty co do części roszczenia, niektórych roszczeń albo co do niektórych pozwanych.

 Nakaz zapłaty powinien w swej treści zawierać postanowienie w przedmiocie kosztów procesu.

 Od zawartego w nakazie zapłaty orzeczenia o kosztach przysługują:

1. zażalenie – jeśli nakaz zapłaty wydał sąd,

2. skarga na orzeczenie referendarza sądowego – jeśli

nakaz zapłaty wydał referendarz sądowy.

Uchylenie nakazu zapłaty, sprzeciw od nakazu zapłaty

 Okoliczności wskazane w art. 502

§ 1 kpc muszą ujawnić się po wydaniu nakazu zapłaty.

 Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym jest jedynym i szczególnym środkiem zaskarżenia przysługującym niezależnie od tego, czy nakaz został wydany przez sąd, czy przez referendarza sądowego.

 Sprzeciw powinien spełniać wymogi przewidziane dla pism procesowych (art. 126 i nast. kpc) oraz wymogi z art. 503 § 1 kpc.

 Sprzeciw od nakazu zapłaty musi zawierać wskazanie

zakresu zaskarżenia, tj. czy pozwany zaskarża nakaz

zapłaty w całości, czy w części.

Sprzeciw od nakazu zapłaty

 Konsekwencją zaskarżenia nakazu zapłaty w części jest uprawomocnienie się nakazu zapłaty w części niezaskarżonej.

 Sprzeciw wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty lub też do sądu, w którym nakaz wydał referendarz sądowy.

 Sprzeciw nie podlega opłacie sądowej.

 Pozwany ma obowiązek przedstawienia w sprzeciwie zarzutów, które pod rygorem utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, np.:

1. nieprawidłowego wskazania WPS,

2. braku jurysdykcji krajowej,

3. zapisu na sąd polubowny,

4. zawarcia umowy o mediację,

5. żądań związanych z obowiązkiem złożenia kaucji.

Podstawy odrzucenia sprzeciwu

 Wniesienie sprzeciwu po upływie terminu,

 nieusunięcie braków formalnych sprzeciwu w terminie,

 niedopuszczalność sprzeciwu, np. gdy został on wniesiony przez osobę nieuprawnioną,

 zaniechanie użycia formularza sądowego

lub złożenie nieprawidłowo wypełnionego

formularza.

Skuteczne wniesienie sprzeciwu

 Skutkiem prawidłowego wniesienia sprzeciwu przeciwko całemu nakazowi zapłaty jest utrata mocy tego nakazu.

 Utrata mocy nakazu zapłaty skutkuje rozpoznaniem sprawy we właściwym dla niej postępowaniu zwykłym lub odrębnym.

 Orzeczenia wydane na skutek wniesienia sprzeciwu i utraty mocy nakazu zapłaty podlegają zaskarżeniu na zasadach ogólnych.

 Częściowa utrata mocy nakazu zapłaty może być

rozpatrywana w ujęciu podmiotowym,

przedmiotowym, podmiotowo-przedmiotowym.

Bibliografia:

Marszałkowska-Krześ E. (red.), Kodeks

Postępowania Cywilnego. Komentarz, Warszawa

2017, Legalis BeckOnline.