Common law
Zajęcia nr 10 – 12 grudnia 2017 r.
Obowiązywanie Common law
Common law czyli prawo zwyczajowe
Obowiązywanie: Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Nowa Zelandia oraz pozostałe terytoria zależne tych państw
Historyczne kolonie: Indie, Nigeria, Hong-Kong
Historia rozwoju
Do 1066 r. mieszkańcy Wysp Brytyjskich podlegali prawu zwyczajowemu.
Było to prawo zwyczajowe Anglów i Sasów, które stosowano w
zależności od regionu. Stosowanie prawa było dowolne i arbitralne.
Powszechność obowiązywania sądów bożych (ordalia) lub innych prób prawdomówności.
W 1154 roku król Anglii, Henryk II Plantagenet zakazał stosowania ordaliów i
wprowadził do angielskiego porządku prawnego system prawa zwany common law, który obowiązywał na terytorium całej Anglii (bez wyjątku).
Stworzenie common law naruszało jurysdykcję kościoła rzymsko-katolickiego i
stosowane przez niego prawo kanoniczne, co doprowadziło do konfliktu z angielskim duchowieństwem -> sprawa arcybiskupa Canterbury, Thomasa Becketa, św. Kościoła RK
Osąd należał do ławy przysięgłych, która orzekała na postawie przedstawionych
dowodów, choć nie była nimi związana. Wprowadzono zasadę zaprzysięgania stron i świadków.
Sądy królewskie
Sądy królewskie na przełomie XIII i XIV wieku zaczęto nazywać Sądami Westminsterskimi. Dzieliły się one na:
• Sąd Spraw Pospolitych (Court of Common Pleas) – zajmował się sprawami cywilnymi, wykształcił się pod koniec XIII w.
• Sąd Ławy Królewskiej (Court of King’s Bench) – sprawy karne i odwoławcze od Sądu Spraw Pospolitych.
• Sąd Skarbowy (Exchequer) – podatki.
Warunki wpływające na umocnienie systemu Common law
1164 – Konstytucje z Clarendon (Henryk II)
1215 – Magna Charta Libertatum (Jan bez Ziemi) 1534 – Act of Supremacy (Henryk VIII)
1628 – Petition of Rights (Karol I) 1679 – Habeas Corpus Act (Karol II)
1689 – Bill of Rights (Wilhelm III Orański)
Precedens
W przeciwieństwie do prawa kontynentalnego wyrok sądowy tworzy prawo (prawo powszechnie obowiązujące). Anglosaski precedens
składa się z dwóch elementów:
• ratio decidendi – wiążące propozycje rozstrzygnięcia kwestii prawnych
• obiter dictum – propozycje rozstrzygnięcia kwestii prawnych niemających kluczowego znaczenia dla sprawy
Ratio decidendi
Jest wiążące w danej sprawie i dla sądów niższej instancji oraz sądów apelacyjnych. Nie jest wiążące dla Sądu Najwyższego.
Może zostać unieważnione przez inny sąd. Zasady unieważnienia reguluje stare decisis (związanie decyzją), które różni się w zależności od regionu (US, UK, CA, AU).
distinguishing/overruling/case of first impression
Overruling to unieważnienie precedensu i może być dokonane tylko przez sąd niezwiązany unieważnianym precedensem.
Distinguishing to stwierdzenie istnienia rozbieżności pomiędzy stanem faktycznym bieżącej sprawy a okolicznościami faktycznymi jakie miały miejsce w sprawie precedensowej.
W XV wieku ustalił się zwyczaj, iż strona przegrywająca sprawę mogła odwoływać się bezpośrednio do monarchy, np. argumentując, iż
przyznane według norm common law odszkodowanie nie było słusznym ekwiwalentem za zajęcie ziemi i żądając w zamian usunięcia
samowolnego zajęcia.
To dało początek systemowi sądownictwa słuszności (equity),
administrowanemu przez Lorda Kanclerza i sądy kanclerskie, w którym nie sądzono według ścisłych reguł common law.
Equity Common law Kształtowane najczęściej w sprawach cywilnych Cywilne, karne i skarbowe
Słuszność, sprawiedliwość jako podstawa
wyrokowania. Na tym opiera się sędzia, nie na
precedensach Podstawą wyrokowania – prawo: precedens, zwyczaj
Wyrok: która ze stron ma rację, nakaz lub zakaz
określonego działania (nie odszkodowanie) Odszkodowanie w sprawach cywilnych Brak ławy przysięgłych, tylko jeden sędzia Duża rola ławy przysięgłych; każdy miał
zagwarantowany proces z ławą przysięgłych, szczególnie w sprawach karnych
Częściowa kodyfikacja, większa niż common law;
spisanie decyzji Brak kodyfikacji
Opis Common law
Pierwszym kompleksowym traktatem opisującym Common law było Commentaries on the Laws of England autorstwa sędziego Williama Blackstone’a, opublikowane w latach 1765-1769.
W Stanach Zjednoczonych:
dzieło sędziego Sądu Najwyższego Olivera Wendella Holmesa Jr.
