Pamięci profesora Bohdana Dobrzańskiego (1909-1987)

P A M IĘ C I P R O F E S O R A

B O H D A N A D O B R Z A Ń S K IE G O

(1909— 1987)

Profesor Bohdan Dobrzański (1909— 1987)

204

W dniu 15 lipca 1987 r. zm arł w W arszaw ie w w ieku 78 lat, em ery­

tow any profesor zw yczajn y, członek rzeczyw isty Polskiej Akadem ii Nauk,

dr habil. Bohdan Dobrzański.

Prof. В. Dobrzański pochodził z U krainy, szkołę średnią kończył w P u ­

ławach, a studia rolnicze w Politechnice L w ow sk iej w 1934 r. T am też

pracował przez kilka lat i uzyskał w 1939 r. doktorat.

G łów n y okres działalności naukow ej prof. Dobrzańskiego w iąże się

z L ublin em i n au k ow ym i placów kam i tego miasta. Tu m ieszkał i pra­

cował w latach 1 946-1969 n ajpierw w U niw ersytecie M . C u r ie -S k ło -

dow skiej, a później w W y ższej Szkole R olniczej (obecnie A k adem ii R ol­

niczej). Tu habilitował się, został profesorem , a następnie członkiem P o l­

skiej A k adem ii Nauk. O d 1969 r. m ieszkał w W arszaw ie, nadal u trzy ­

m ując ścisłą w ięź z L ublin em .

Działalność prof. Dobrzańskiego była w ielostronna, przy czym zarów ­

no w pracy badaw czej, jak dydaktyczn ej, a także o rgan izacyjn o-n au k o-

w ej m iał w ybitne osiągnięcia. W pracy naukow ej kierow ał się zasadą,

aby tem atyka w ynikała nie tylko z zam iłow ania do w ybranego kierun­

ku, ale była też użyteczna nauce rolniczej. Następną Jego cechą w pra­

cach badawczych było dążenie do kom pleksow ego rozw iązyw ania proble­

m ów naukow ych.

Do szczególnie znaczących pod w zględem poznaw czym należą Jego

prace dotyczące: a) genezy i system atyk i, zwłaszcza rędzin, oraz ew olu ­

cji gleb, w szczególności pod w p ły w e m erozji, b) dynam iki w łaściwości,

przede w szystk im w odnych, w glebach lessow ych i w piaskowych, c) pod­

niesienia urodzajności gleb lekkich, w ty m także przez przebudow ę ich

profilu, d) badania właściwości fizyczn ych gleb za pom ocą n ow ych ,

w łasnych m etod (opracowanych wspólnie).

B y ł inicjatorem i w spółautorem w ielu m ap glebow ych Polski w róż­

nych podziałkach, пр.: 1 : 1 ООО 000, 1 : 300 000, 1 : 500 000, oraz w sp ół­

autorem m ap y gleb Europy w skali 1 : 2 500 000 i 1 : 1 000 000 opraco­

wanych z in icja ty w y F A O (był członkiem zespołu do spraw gleboznaw ­

czych tej organizacji). W ostatnich latach zainicjow ał w Instytucie A g r o ­

fizyki n ow y kierunek badaw czy — fizyk ę roślin i płodów rolnych —

w ażny dla prac hodow lanych i procesów technologicznych.

Dorobek n au kow y prof. Dobrzańskiego jest im ponu jący, w ynosi około

300 publikacji (sam odzielnych i współautorskich), większość z nich to

prace naukow o-badaw cze. Od przeszło 20 lat kierow ał faktycznie glebo­

znaw stw em polskim .

O grom ne są zasługi prof. Dobrzańskiego w dziedzinie kształcenia k a­

dry naukow ej i dydaktycznej. Będąc kontynuatorem szk oły znakom itego

polskiego gleboznaw cy — prof. A . M usierow icza, stw orzył własną szkołę

gleboznaw czą, był bow iem w ych ow aw cą licznej k ad ry naukow ej i fa ­

chow ej. B y ł prom otorem 30 doktorów, p rzy czym 15 z nich uzyskało sto­

pień doktora habilitowanego, a 9 — tytu ł profesora. W ie lu uczniów Pro­

P a m i ę c i p r o f . B o h d a n a D o b r z a ń s k i e g o

205

fesora k ieru je zakładam i naukow ym i w Lublinie i w innych miastach

Polski. Ponad 200 studentów w ykonało pod Jego opieką prace m agister­

skie. Z uczniami sw ym i u trzym yw ał do ostatnich dni przyjacielskie sio-'

sunki, ciesząc się ich sukcesami.

Do specjalnej fo rm y pracy dydaktycznej prof. Dobrzańskiego można

zaliczyć Jego podręczniki, sk rypty i przewodniki z zakresu gleboznaw ­

stwa dla słuchaczy w yższych uczelni, dla szkół średnich oraz broszury

dla m asow ego odbiorcy — łącznie ponad 40 pozycji (niektóre w wielu

wydaniach).

W y ją tk o w o duży jest w kład prof. Dobrzańskiego w organizację nau­

ki w Polsce. Zorganizow ał i kierował przez 23 lata Katedrą G leboznaw ­

stw a na W y d ziale R oln ym U n iw ersytetu , a następnie W y ższej Szkoły

Rolniczej w L ublinie. B y ł inicjatorem , organizatorem i kierow nikiem

pierw szej w Polsce K a te d ry G leboznaw stw a na W y d ziale Biologii i Nauk

0 Ziem i w U niw ersytecie w L ublinie. Zorganizow ał i kierow ał przez kil­

ka lat Pracownią G leboznaw stw a M elioracyjn ego w Instytucie M eliora­

cji i U ży tk ó w Zielonych. Z jego in icja ty w y pow ołany został w 1.968 r.

w Lublinie Zakład, a następnie Instytut A g ro fizy k i P A N , którym kiero­

w ał do 1980 r. W latach 1 969-1979 kierow ał K ated rą Gleboznaw stw a

w S G G W -A R w W arszaw ie.

W ie le czasu i energii pośw ięcił prof. Dobrzański na stanowisku rek­

tora U n iw ersytetu M . C. Skłodow skiej w L ublinie (1952-1955), a na­

stępnie jako organizator i rektor W y ż sz e j S zk o ły R olniczej (1955-1959

1 1 9 6 8-1969). Przez 20 lat b ył redaktorem sekcji rolniczej w w yd aw n ic­

twie (ciągłym ) A nn ales U M C S , a przez 2 lata jego redaktorem naczel­

n ym .

Niem ałe są zasługi prof. Dobrzańskiego dla P olskiej A k ad em ii Nauk.

P ełnił w niej fu nkcję zast. sekretarza naukow ego, a także sekretarza

W y d ziału Nauk R olniczych i L eśnych, b ył członkiem P rezyd iu m P A N

oraz kierował K o m itetem G leboznaw stw a i Chem ii R olnej.

W y ra ze m troski Profesora o należną rangę polskiego gleboznaw stw a

w świecie i upow szechnienie tej d yscyp lin y b y ły Jego starania, uw ień ­

czone sukcesem w 1968 г., o powTołanie Polish Journal o f Soil Science —

czasopisma o zasięgu m iędzynarodow ym , którego był redaktorem naczel­

n ym do ostatnich dni. Zorganizow ał również druk zeszytów specjalnych

P r o b le m y A g ro fizy k i.

B y ł także redaktorem n aczeln ym R oczn ików Nauk

R oln iczych

serii D (m onografie).

Ż y w y był udział prof. Dobrzańskiego w pracach licznych rad nauko­

w ych i technicznych oraz kom isjach. N ależał do różnych tow arzystw

naukow ych, krajow ych i zagranicznych. Na szczególne podkreślenie za­

słu guje Jego udział w Polskim Tow arzystw ie G leboznaw czym . Z orga­

nizow ał Oddział Lubelski, a także spraw ow ał przez w iele lat fu nkcję w i­

ceprzewodniczącego Zarządu Głów nego.

2 0 6

w ielokrotnie w yróżnian y licznym i nagrodam i (państw ow ym i, M inistra

Nauki i Szkolnictw a W yższego, Sekretarza Polskiej A k ad em ii N auk i in ­

nym i), a także w ysokim i odznaczeniami p aństw ow ym i (Sztandar P racy

I klasy, K r z y ż K om andorski Orderu Polonia Restituta i w iele innych).

U n iw ersytet M . C. Skłodow skiej, A kadem ia Rolnicza w Lublinie

oraz A k ad em ia R olniczo-Techniczna w O lsztynie obdarzyły Go godnoś­

cią doktora honoris causa. Św iadectw em uznania dla Jego osiągnięć było

powołanie

G o ' na członka

honorowego W ęgierskiej A kadem ii N auk,

W szechzw iązkow ej Rolniczej A k adem ii Nauk Z S R R i R olniczej A k a d e ­

mii N auk N R D .

Niezależnie od tego oficjalnego uznania, w yrażanego nagrodam i i od­

znaczeniam i, prof. Dobrzański cieszył się, ze w zględu na sw oją ogromną

kulturę i życzliwość dla w szystkich, a także pogodne usposobienie, po­

wszechną sym patią i szacunkiem .

W zm arłym nauka polska straciła w ybitnego uczonego i organizatora

nauki w dziedzinie gleboznaw stw a, znakom itego nauczyciela i w y ch o ­

w aw cę, człowieka w ielkiej m iary i z ogrom nym autorytetem .

Stanisław Uziak

W Y K A Z W A Ż N IE J S Z Y C H P U B L IK A C J I PROF. В. D O B R Z A Ń S K IE G O I. P R A C E N A U K O W O -B A D A W C Z E

1. W artość nawozow a supertom asyny pod buraki pastewne w świetle doświadczeń polowych (z A . M usierowiczem ). Upraw a Roślin i Naw ożenie, N r 2, Poznań 1934.

2

torfow isk niskich (z A. M usierowiczem ). U praw a Roślin i Nawożenie, N r 11-12, Poznań 1934.

3. M ateriały do poznania dynam iki gleb polskich (z A . M usierowiczem ). Upraw a Roślin i Nawożenie, N r 3, Poznań 1935.

4. Przyczynek do poznania w pływ u nawożenia mineralnego na wysokość i jakość plonów siana łąk górskich (z A . Musierowiczem ). Łąka i torfowisko, W a r ­ szawa 1937.

5. Potrzeby nawozowe Połonin H uculszczyzny i pasma gór B aby Ludow ej i C zy w - czyna (z A . M usierowiczem ). Kosm os A ., t. L X III , z. 2, L w ó w 1938.

8

sec. E, vol. I, 1946.

8

9. G ospodarka wodą w glebie lessow ej. Annales U M C S, sec. B, vol. II, 1947. 10. Rola frakcji koloidalnej w szczerku zbielicowanym przy m agazynow aniu skład­

ników pokarm owych dla roślin. Annales U M C S , sec. E, vol. II, 1947.

11. Charakterystyka niektórych gleb lessowych północnej krawędzi Podola. A n n a ­ les U M C S , sec. E, vol. II, 1947.

12. Badania gleboznawcze terenów Sośnica (z J. Piszczkiem). Annales U M C S , sec. E, vol. II, 1947.

Pamięci prof. Bohdana Dobrzańskiego 2 0 7

13. Rzekom e lessy i rzekom e gleby w okolicy Leżajska (z A. M alickim ). Annales U M C S, sec. B, vol. III, 1948.

14. M apa gleb powiatu mieleckiego (z J. Piszczkiem). Annales U M C S , sec. B, vol. III, 1948.

15. D ynam ika gleb piaszczystych. Annales U M C S , sec. B, vol. IV , 1949.

16. M ady w dolinie W isłoka (z A . Nipaniczem). Annales U M C S, sec. B, vol. IV , 1949,

17. G leby w oj. krakow skiego i rzeszowskiego (z A . M alickim ). Annales U M C S, sec. B., vol. IV , 1949.

18. Badania terenowe i laboratoryjne gleb obszaru przeznaczonego pod doświad­ czenia m elioracyjne w Lublinie. Annales U M C S , sec. E, vol. IV , 1949.

19. W ystępow anie rędzin na skałach fliszu karpackiego. Annales U M C S, sec. E. vol. V , 1950.

20. W stępne badania nad łąkam i południow o-w schodniej Lubelszczyzny (z J. M o ­ tyką i S. Zaw adzkim ). Annales U M C S , sec. E, vol. V , 1950.

21. Projekt układu pól na erodowanych czarnoziemach w W erbkow icach (z S. Z ie m - nickim). Annales U M C S , sec. E, vol. V I, 1951.

22

23. W p ły w wieloletniego nawożenia na fizyczne własności gleby. Annales U M C S, sec. E, vol. V III, 1953.

24. Próba wapnowania bielicowych gleb piaszczystych lessem (z K . O rzechow­ ską). Annales U M C S , sec. E, vol. V III, 1953.

25. M etoda oznaczania współczynnika przepuszczalności gleb (z S. Ziem nickim ). Annales U M C S , sec. E, vol. V III, 1953.

26. Glin ruchomy w glebach terenów fliszow ych (z J. W ondrauschową). Annales U M C S, sec. E, vol. V III, 1953.

27. Fizyko-chem iczna i biologiczna charakterystyka niektórych gleb K otliny K ło d z­ kiej (z A. Szem berem i S. Zawadzkim ). Annales U M C S , sec. E, vol. V III, 1953. 28. W p ły w erozji na ew olucję czarnoziem ów (z B. Zbysław em ). Rocz. N auk Rol.,

ser. F, t. 71, z. 1, 1953.

29. Przyrodniczo-genetyczna klasyfikacja gleb Polski (z innymi autorami). Rocz. Nauk Rol., ser. D, t. 74, 1956; wyd. II, Rocz. Glebozn., t. V II, z. 2, 1959. 30. Czarnoziem y na lessach Przedkarpacia (z B. Zbysław em ). Annales U M C S,

sec. E, vol. X , 1955.

31. Procesy glebowe a m elioracje rolne. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., z. 3, 1956. 32. Das Problem der W assererosion der Böden in Polen. V I ° Congres International

de la Science du Sol, V I, 36, Paris 1956.

33. W p ły w wieloletniego nawożenia na właściwości i żyzność lekkiej gleby bie- licow ej. Annales U M C S, sec. E, vol. X I , 1957.

34. G leby terenu dorzecza B iałej W o d y (z J. Glińskim , T. Guzem , J. Pom ianem ). Rocz. Nauk Rol., ser. F, t. 72, z. 3, 1958.

35. Ustalenie m etodyki oznaczania składu mechanicznego gleb. Rocz. Glebozn., dod. do t. V II, 1958.

36. Influence de la fum ure sur la teneur en humus des sols. Réunion des C om ­ missions II et V de 24 au 31 août, H am bourg 1958.

37. Erozja wrodna w terenie w ystępow ania rędzin kredow ych na przykładzie gleb pola przeciwerozyjnego w N owosiółkach (z J. Borowcem ). Annales U M C S , sec. E, vol. X III , 1960.

38. G leby Rolniczego Zakładu Doświadczalnego Elizówka z uwzględnieniem w p ły ­ wu erozji wodnej (z J. Borowcem i J. G aw likiem ). Annales U M C S , sec. E. vol. X III , 1960.

208

s - UŁiak

39. Zasobność gleb w ojew ództw a rzeszowskiego w łatw o dostępny dla roślin fosfor i potas (z J. Pom ianem ). Annales U M C S , sec. E, vol. X I I , 1959.

40. Badania gleb obszaru przeznaczonego do nawodnienia g o d a m i ściekowym i miasta Lublina (z S. U ziakiem i S. Zawadzkim ). Annales U M C S, sec. E, vol. X I I , 1959.

41. Zależność rozw oju niektórych grup drobnoustrojów glebow ych od ukształto­ wania terenu dorzecza G rajcarka (z J. Gaw likiem ). Annales U M C S, sec. E, vol. X I V , 1961.

42. Charakterystyka gleb R Z D Czesławice (z R. Turskim i J. Pomianem). Annales U M CS, sec. E, vol. X I V , 1961.

43. Tarasow anie zboczy jako wynik kształtow ania erodowanych gleb dorzecza Białej W ody i Czarnej W ody (z J. Glińskim i T. Guzem). Rocz. Glebozn., t. I X , z. 2, 1960.

44. Z badań w pływ u erozji wodnej na ew olucję gleb w Polsce. W iad. IM U Z , t. I, z. 4, 1960.

4,5. Influence of the parent rock and of utilization of the land on the m obile alum inum content in the soil. Transactions of 7th International Congress of Soil Science, vol. II, M adison 1960.

46. Changes of structure and properties of mountains soils under the influence of terracing (z J. Glińskim ). Transactions of 7th International Congress of Soil Science, M adison 1960.

47. Zróżnicowanie pokryw y glebow ej Pogorów Chełm skich na przykładzie gleb R Z D Uhrusk (z J. Borowcem ). Annales U M C S , sec. E, vol. X V I , 1961. 48. Przydatność rolnicza gleb dorzecza górnego biegu G rajcarka (z J. Glińskhri

i T. Guzem). Rocz. N auk Rol., ser. D, t. 96, 1962.

49. Charakterystyka erodowanych gleb dorzecza Czarnej W ody (z J. Glińskim , T. Guzem i J. Pom ianem ). Rocz. Nauk Rol., ser. D, t. 96, 1962.

50. Porównanie różnych sposobów pobierania próbek glebow ych do oznaczania odczynu oraz przysw ajalnego fosforu i potasu (z I. Dechnikiem). Post. Nauk Rol., nr 2(80), 1963.

51. Zależność zawartości różnych form boru w bielicow ej glebie lekkiej od rodza­ ju wieloletniego nawożenia. Zesz. Probl. Post. N auk Rol., z. 40a, 1963. 52. Przydatność użytkow a gleb Karpat fliszow ych. Rocz. Glebozn., dod. do t. X III,

1963

53. Dynam ika wilgotności gleby wytw orzonej z piasku użytkow anej pod uprawą połową i lasem (z H. D om żałem ). Annales U M C S , sec. E, vol. X V I I I , 1963. 54. Sraw nienije niekotorych m etodow analiza m echaniczeskowo sostawa poczw

(z A. Musierowiczem ). Sbornik robot po m etodikie issledowanij w obłasti fiziki poczw. A . N -Is I, Leningrad 1964.

55. Rendzinas and their place in the soil classification, V l llt h International C on­ gress of Soil Science, V , Bucharest 1964.

56. Zależność w ystępow ania rędzin na W yżynie Lubelskiej od działania erozji wodnej. Annales U M C S , sec. E., vol. X I X , 1964.

57. Zasobność gleb użytków zielonych w rejonie K anału W ieprz— Krzna w miedź i kobalt (z J. Glińskim ). Annales U M C S , sec. E, vol. X I X , 1964.

58. W lijan ije pachoty na strukturu poczwiennowo pokrowa erodirowanoj tieri- torii. Izm ienienije poczw pri okulturiwanii, ich kliasyfikacja i diagnostika. M CC h., PJJD, M oskw a 1965.

59. W stępne w yniki doświadczeń z orką m elioracyjną na glebie w ytworzonej z piasku (z H. D om żałem i S. N awrockim ). Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., z. 50b, 1965.

60. Próba oceny wartości rolniczej gleb uprawnych (z I. Dechnikiem , J. Glińskim). Post. Nauk Rol., nr 5, 1965.

Pamięci prof. Bohdana Dobrzańskiego 2 0 9

61. W artość rolnicza gleb upraw nych w ojew ództw a lubelskiego określona na pod­ stawie ich zasobności i plonowania (z I. Dechnikiem , J. G lińskim , R. Turskim ). Annales U M C S , sec. E, vol. X X I , 1965.

62. Quantitative direct spectrographic determination of trace elem ents in soils (z J. G lińskim , J. M agierskim i M . M alickim ). Agrochim ica, vol. X , nr 3, 1966. 63. Properties of humic acids of soils from eroded areas (z R. Turskim ). Pol.

J. Soil Sei., vol. I, nr 1, 1968.

>64. Changes of some soil properties in a cause of tim e on the T rajan W a ll (Romania) (z J. Glińskim , J. Pom ianem , R. Turskim ). Pol. J. Soil Sei., vol. I, nr 1, 1968.

65. The distribution of trace elements in profiles of eroded soil (z J. Glińskim ). Pol. J. Soil Sei., vol. I, nr 2, 1968.

66

67. W p ły w m elioracyjnej orki na wilgotność i zapas wody w glebie wytw orzonej z piasku (z H. Dom żałem ). Zesz. Probl. Post. Nauk Roi., z. 77b, 1968.

68

69. Pokryw a glebow a w ojew ództw a lubelskiego (z S. Uziakiem ). Prz. Geogr., t. X L I, z. 1, 1969.

70. Z badań następczego w pływ u orki m elioracyjnej na fizyczne i chemiczne w łaściwości gleb wytw orzonych z piasków (z H. Dom żałem ). Annales U M C S, sec. E, vol. X X I I , 1967.

71. Ocena przydatności gleb w ojew ództw a lubelskiego dla upraw y tytoniu na podstawie ich aktualnej bonitacji i uzyskiwanych plonów (z R. Turskim , I. Dechnikiem , J. Glińskim ). Annales U M C S , sec. E, vol. X X I I I , 1968.

72. Zróżnicowanie pokryw y glebow ej Roztocza na przykładzie gleb okolic P an a- sówki (z R. Turskim , J. Borowcem , J. G lińskim , H. Dom żałem ). Annales U M C S, sec. E. vol. X X I I I , 1968.

73. Zależność plonowania w łókna lnu od typologii, zasobności i bonitacji gleb (z T. Przybyszem , B. Szotem). Annales U M C S , sec. E, vol. X X I I I , 1968. 74. The application of statistical m odel for proportional data in pedological stu­

dies (z T. Przybyszem ). Pol. J. Soil Sei., vol. II, nr 1, 1969.

75. Influence of water erosion on the distribution of trace elements in soils and on soil organic compounds (z J. Glińskim , R. Turskim ). Geological Institute Technical and Econom ical Bulletins. Ser. C, Pedology, nr 18, Bucharest 1970. In M em oriam N. C. Cernescu et M . Popovat.

76. W ystępow anie niektórych pierw iastków w glebach w ojew ództw a rzeszowskie­ go w zależności od rodzaju skały m acierzystej i typologii gleb (z J. Glińskim i S. Uziakiem ). Annales U M C S , sec. E, vol. X X I V , 1969.

77. W p ły w pyłów z cementowni na niektóre właściwości gleb (z J. G lińskim , M . M isztalem ). Rocz. Glebozn., t. X X I , z. 2, 1970.

78. W ystępow anie m ikroskładników w glebach Bieszczadów (z J. Glińskim ). Rocz. Glebozn., t. X X I , z. 2, 1970.

79. W p ły w zw iązków chemicznych stosowanych do odśnieżania na zasolenie gleb zieleńców W arszaw y (z Z. Czerw ińskim , S. Borkiem, M . Kępką, T. M a jsterk ie- wiczem ). Rocz. Glebozn., t. X X I I , z. 1, 1971.

80. A n electrom agnetic apparatus for determ ination of stickness of soil (z M . G ro - chowiczem , R. O rłow skim , R. W alczakiem ). Pol. J. Soil Sei., vol. IV , nr 1, 1971. 81. The availability of the m ethod of desorption of nitrogen fo r estim ation of the 14

2 1 0 S. Uziak

surface area of soil m aterial (z J. Staw ińskim , R. W alczakiem ). Pol. J. Soil Sei., vol. IV , nr 2, 1971.

82. Rozm ieszczenie m ikroelem entów w profilach gleb strefy tropikalnej i um iar­ kow anej (z J. G lińskim i V u Cao Thai). Annales U M C S , sec. E, vol. X X V I , 1971.

83. W p ły w w arunków ekologicznych na właściwości sorpcyjne gleb wytw orzonych ze skał w ęglanow ych W ietn am u Północnego i Polski (z R. Turskim , N go van Phu). Annales U M C S , sec. E, vol. X X V I , 1971.

84. Zależność plonowania buraka cukrowego od odczynu, zasobności w P

2

5

85. Plonow anie zbóż w zależności od typologii gleb niektórych rejonów w ojew ódz­ tw a rzeszowskiego (z I. Dechnikiem , J. Glińskim , B. Szotem). Annales U M C S , sec. E, vol. X X V I , 1971.

86

87. Ocena przydatności rolniczej surow ców odpadowych z przem ysłu i kopalni­ ctwa. Część I. W łaściw ości chemiczne i fizyczne odpadów z przem ysłu i k o ­ palnictw a zastosow anych w doświadczeniach polowych (z J. Gastołem i J. S y t- kiem ). Rocz. Nauk Rol., ser. A , t. 98, z. 1, 1972.

88

derate zones (z J. G lińskim i V u Cao Thai). Pol. J. Soil Sei., vol. V , nr 1, 1972.

90. Typologia i właściwości gleb wytw orzonych z gliny zw ałow ej zlodowacenia środkowopolskiego (z S. Borkiem , Z. Brogow skim , K . Czarnowską, Z. C zerw iń­ skim, M . K ępką, K . K on ecką-B etley, A . Kuźniarow ą, I. Łakom cem , Cz. Św ię­ cickim ). Rocz. Nauk Rol., ser. D, t. 151, 1973.

91. W p ły w intensyfikacji rolnictw a na w łaściwości wodne gleby (z B. G otchold, R. Obrączką). Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., z. 145, 1973.

92. The possibilities fo r the application of soil surface measurements in the eva­ luation of som e soil properties (z I. Dechnikiem , J. Stawińskim ). 10th Inter­ national Congress of Soil Science, vol. I, M oscow 1974.

93. The distribution of energetic compounds in m echanical particles of som e soils (z Z. Brogow skim , K . K on ecką-B etley). Pol. J. Soil Sei., vol. V II, nr 2, 1974,

94. The new apparatuses for m easurem ent of physico-m echanical soil properties (z I. Dechnikiem , A . Pukosem). Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., z. 168, 1975. 95. Badania gleboznawcze Parku Łazienkowskiego w W arszaw ie w nawiązaniu

do ochrony środowiska. Cz. I. C harakterystyka gleb (z S. Borkiem , K . Czar­ nowską, Z. C zerw ińskim , D. Czępińską-K am ińską, M . Kępką, K . K o n eck ą -B e t­ ley, A . Kusińską, A . M azurkiem , J. Praczem). Rocz. N auk Rol., ser. A , t 101 z. 1, 1975.

96. Badania gleboznawcze Parku Łazienkowskiego w W arszaw ie w nawiązaniu do ochrony środowiska. Cz. II. W p ły w aglom eracji m iejskiej na gleby i rośli­ ny (z K . Czarnowską, Z. Czerw ińskim , K . K on ecką-B etley, J. Praczem). Rocz. Nauk Rol., ser. A , t. 101, z. 1, 1975.

97. W artość rolnicza gleb w schodniej Polski (z I. Dechnikiem , J. G lińskim , R. T u r­ skim, B. Szotem , R. Dębickim). Rocz. Nauk Rol., ser. D, t. 161, 1976.

98. Charakterystyka sił lepkości w glebie w ytw orzonej z lessu (z I. Dechnikiem^ J. Lipcem , R. O rłow skim ). Rocz. Glebozn., t. X X V I I , z.

4

Pamięci prof. Bohdana Dobrzańskiego 2 1 1

99. Soil aggregation and w ater-stability index (z B. W itkow sk ą i R. W alczakiem ). Pol. J. Soil Sei., vol. V III, nr 1, 1976.

100. A n attempt to diagnose the genetic horizons of soils on the basis of the con­ tent of exchangeable m etal cations in mechanical fractions (z Z. Brogow skim , A . Kusińską, К . Zem brzycką). Pol. J. Soil Sei., vol. I X , nr 2, 1976.

101. Powierzchnia w łaściw a gleb Polski (z I. Dechnikiem , J. Glińskim , H. Ponde- lem , J. Stawińskim ). Rocz. N auk Rol., ser. D, 1977.

102. Procesy glebow e i w łaściwości gleb aglom eracji m iejskiej na przykładzie Ogrodu Saskiego w W arszaw ie (z Z. Czerw ińskim , J. Praczem, A . M azu r­ kiem ). C złow iek i środowisko, 1(1), 1977.

103. Procesy kształtow ania się gleb wytw orzonych z gliny zw ałow ej W ysoczyzny Siedleckiej (z K . K on ecką-B etley, D. Czępińską-K am ińską). Zesz. N auk. S G G W - -A R , Rolnictwo, nr 16, 1977.

104. Soil oxygen conditions fo r em ergence of tom ato seedlings (z J. G lińskim , S. Łabudą, W . Stępniewskim ). Pol. J. Soil Sei., vol. X I , nr 2, 1978.

105. Application of scanning m icroscopy in studies of the m orphology of m echa­ nical fractions o f soils (z Z. B rogow skim , J. Koconiem ). Pol. J. Soil Sei., vol. X I , nr 1, 1978.

106. M orphology of natural zeolites occurring in soil as determined b y electron m icroscopy (z Z. Brogow skim , J. Koconiem ). B iuletyn de TAcadem ie Polo­ naise des Sciences. Serie des Sciences de la Terre, vol. X X V I I , nr 1-2, 1979. 107. A conductometric method for the control o f the m oisture dynamics of m ineral

soils (z M . M alickim ). Pol. J. Soil Sei., vol. X I I , nr 2, 1979.

108. T he influence of the ionic character of a flocculent on the aggregation of soil m aterial (z M . H ajnosem ). Pol. J. Soil Sei., vol. X I I , nr 2, 1979.

109. Tem perature effect on the horizontal infiltration process in soil (z H. C za- chorem). Rocz. Glebozn., t. X X X I I , z. 3, 1981.

110. W a te r perm eability as a factor of the soil structure (z B. W itkow sk ą-W alczak ). Rocz. Glebozn., t. X X X I I , z. 3, 1981.

111. Charakterystyka w arunków przyrodniczych K am pinoskiego Parku Narodowego (zespołowa) (w :) „W p ły w działalności człowieka na środowisko glebow e K P N ” . W y d . S G G W -A R , W arszaw a 1983.

112. Suitability of som e soil conditioners and waste substances for decreasing soil susceptibility to erosion (z I. Dechnikiem , R. D ębickim , J. Lipcem). Pol. J. Soil Sei., vol. X V , nr 2, 1982.

113. K ryteria wyróżnienia i przestrzenne ujęcie gleb .Polski według F A O (z F. K u ź - nickim, S. Białouszem). Rocz. Nauk Rol., ser. D, t. 188, 1984.

114. W p ły w agregacji czarnoziemu na jego wodno-pow ietrzne charakterystyki

(z B. W itk o w sk ą-W a lczak , R. W alczakiem ). Zesz. Probl. Post. N auk Rol., z. 315, 1986.

115. M orfologia, struktura i ultrastruktura ziarn pyłu gleb piaskowych K a m p i­ noskiego Parku Narodow ego. (W :) „W p ły w działalności człowieka na środo­ w isko glebow e K am pinoskiego Parku Narodowego (1984-1985)” (z Z. B rogow ­ skim , J. K oconiem , M . Okołowicz). W y d . S G G W -A R , W arszaw a 1986.

II . P O D R Ę C Z N IK I, S K R Y P T Y , B R O S Z U R Y , M A P Y

1. Naw ożenie łąk górskich — Carynek. L w ó w 1938.

2. G leba, rozdz. (W :) „A grotechnika” . P W R iL , W arszaw a 1950; w yd. II 1952; w yd III, 1956; w yd. IV , 1964.

3. Podstaw ow e wiadom ości o glebie. P W R iL , W arszaw a 1952.

4. G leba i jej żyzność (z M . Strzem skim ). Upowszechnienie W iedzy Rolniczej, P W R iL , W arszaw a 1952.

2 1 2 S. Uziak

5. R osyjsko-polski słownik rolniczy (zespołowa). P W R iL , W arszaw a 1952.

6. Przewodnik m etodyczny do podręcznika gleboznaw stw a — dla rolniczych stu­ diów zaocznych. W arszaw a 1953; wyd. II, 1954; wyd. III, 1955; wyd. IV , 1956; w yd. V , 1962; wyd. V I, S G G W 1965 (z J. Chlipalską).

7. Erozja gleb w Polsce (z A . M alickim i S. Ziem nickim ). P W R iL , W arszaw a 1953. 8. Podstawowe wiadom ości o glebach i ich ulepszaniu. Biblioteka Dwuletnich K u r­

sów Szkolenia M asow ego. P W R iL , W arszaw a 1954.

9. Podstaw ow e wiadom ości o glebie i m elioracjach. Podstaw y Rolnictwa. Cz. I. Dla uczestników m asowego szkolenia rolniczego. P W R iL , W arszaw a 1955. 10. G leboznaw stw o, rozdz. V II. (W :) Przewodnik Budownictw a W o d n o -M elio ra c y j-

nego. t. I, P W R iL , W arszaw a 1955.

11. O naszych glebach. P Z W S , W arszaw a 1955.

12. W iadom ości o glebie. Produkcja roślinna i jej organizacja. P W R iL , W arszaw a 1956.

<i*3/)M apa gleb Polski w skali 1 : 1 000 000 (z innym i autorami). P W R iL , W arszaw a ^ 1950.

/Й Л М а р а gleb Polski w podziałce 1 :1 000 000 (z innym i autorami). Instytut U p ra -— ; w y Naw ożenia i G leboznaw stw a, W arszaw a 1958.

• 15. )Mapa gleb Polski, podziałka 1 :30 0 000 (z innym i autorami), arkusz Zam ość, ^ arkusz Kielce, arkusz Przem yśl, arkusz N ow y Sącz, arkusz Lublin. Państw.

Przeds. W y d . Geol., W arszaw a 1959.

!6 . N ajw ażniejsze wiadom ości o glebie. Upraw a roślin. T. I. Podręcznik dla SPR (z Z. K łoczkow skim i S. W iśniew skim ). P W R iL , W arszaw a 1960; w yd. II, 1962; wyd. III, 1963; w yd. IV , 1964; wyd. V , 1966.

17. G leby i ich wartość użytkowa. P W R iL , W arszaw a 1961; w yd. II, 1966.

18. Rozpoznawanie gleb i podstawy kartografii gleboznawczej, (z S. U ziakiem

i S. Zawadzkim ). Skrypt W S R , Lublin 1963; wyd. II, 1965; wyd. III, 1967. 19. Gleby i ich rozmieszczenie (Geografia Powszechna), T. I, P W N , W arszaw a 1963. 20. W ielk a Encyklopedia P W N . H asła: gleboznaw stw o, geografia gleb, gleba i inne.

P W N , W arszaw a 1963.

21. Encyklopedia — Przyroda i Technika. H asła: gleba, gleby Polski. W iedza Po­ wszechna, W arszaw a 1963; wyd. II, 1967.

22. Zarys geografii gleb. P W N , W arszaw a 1966.

23. A tlas Świata P W N , mapki barwne gleb Europy (z R. Turskim ). A zja, Australia, A fry k a , A m eryka Północna i Południowa, (z S. Uziakiem ). W arszaw a 1965-1966. 2 4 ./M a p a gleb Polski w skali 1 : 2 500 000, barwna (z R. Turskim i S. Uziakiem).

P W R iL , W arszaw a 1966.

/25; Soil m ap of Europe 1 : 5000000 (z innymi autorami). F A O , Belgium 1965. 26. Gleboznaw stw o. Podręcznik dla techników w odno-m elioracyjnych. P W R iL , W a r ­

szawa 1966; wyd. II, 1970; wyd. III, 1972; wyd. IV , 1983.

27. Rozpoznawanie i analiza gleb. Skrypt dla studentów biologii i geografii

(z S. Uziakiem). U M C S , Lublin 1966; wyd. II uzupełń., P W N , W arszaw a 1970; wyd. III, P W N , W arszaw a 1972.

28. W iadom ości o glebach. Ogólna uprawa roślin. T. I. Podręcznik dla techników rolniczych (z S. Bacem i T. Bartoszkiem). P W R iL , W arszaw a 1967.

29. W skazów ki do ćwiczeń z gleboznaw stw a i chemii rolnej. Skrypt dla studentów W ydziału Ekonom iczno-Rolniczego. Cz. III. Ćwiczenia terenowe (z T. Barszcza- kiem, H. G łębow skim , S. M ercikiem). S G G W , W arszaw a 1969.

30. Nowoczesna uprawa roślin (z Z. Czerw ińskim , A . Jakubiec, I. M atelą, D. N e l­ ken, H. N ow ak, J. Stelmachem ). Podręcznik dla uczestników Przysposobienia Rolniczego. P W R iL , W arszaw a 1969; wyd. II, 1971; wyd. III, 1975; wyd. IV , 1979; wyd. V , 1980; wyd. V I, 1981; wyd. V II, 1984; wyd. V III, 1986.

Pamięci prof. Bohdana Dobrzańskiego 2 1 3

sposobienia Rolniczego. P W R iL , W arszaw a 1968; w yd. II, popraw., 1970; wyd. III, uzupełń., 1972; w yd. IV , 1974.

32. G leboznaw stw o. Z ajęcia praktyczne (z J. Borowcem , J. G lińskm , R. Turskim , S. U ziakiem , J. W ondrausch, S. Zawadzkim ). Skrypt dla studentów wydziałów rolniczych W SR. P W N , W arszaw a 1970; w yd. II, 1971.

33. U praw a roślin (z S. Bacem i T. Bartoszkiem ). T. I. Podręcznik dla techników rolniczych. P W R iL , W arszaw a 1970; w yd. II, 1971; w yd. III, 1972; w yd. IV , 1973; w yd. V , 1974; w yd. V I, 1977; w yd. V II, 1979; w yd. V III, 1979, wyd. I X , ^ 1981; w yd. X , 1984.

/3 4 . )Polska — M apa gleb w skali 1 : 500 000 (praca zbiorowa) oraz G leby Polski — \ o b j a ś n i e n i a do m apy gleb (z J. Siutą, M . Strzem skim , T. W itkiem , S. Zaw adz­

kim). Całość w ydana przez W y d . Geolog., W arszaw a 1972.

35. Znaczenie fizyki wody glebow ej w gleboznaw stw ie i m elioracjach wodnych (z K . M ichałow ską, R. W alczakiem ). Problem y A grofizyki 10, 1973.

36. Zarys gleboznaw stw a ogólnego. Skrypt, U M C S , Lublin 1973.

37. Zarys charakterystyki gleb Polski (z J. Siutą, M . Strzem skim , T. W itkiem , ^ - ^ S . Zawadzkim ). W y d . Geolog., W arszaw a 1973.

/ 3 8 . JM apa gleb Polski w skali 1 : 1 000 000. Charakterystyka gleb wyróżnionych na m apie gleb Polski w skali 1 : 1 000 000 (z S .,K o w a liń sk im , F. Kuźnickim , T. W it­ kiem i S. Zaw adzkim ). W y d . Geol., W arszaw a 1974.

39. Produkcja roślinna (zespołowa). Podręcznik dla uczniów zasadniczych szkół rolniczych. P W R iL , W arszaw a 1980; w yd. II, 1983; wyd. III, 1985.

40. G leboznaw stw o. Podręcznik dla studentów akademii rolniczych (zespołowa). P W R iL , W arszaw a 1981.

41. K la syfik a cja gleb i kom pleksy glebow o-rolnicze. Poradnik nawożenia i ochrony roślin. Agrochem . 1984/85.

42. Badanie gleb w laboratorium i w polu (z S. Uziakiem , Z. K lim ow iczem , J. M e l­ ke). Przewodnik do ćwiczeń z gleboznaw stw a dla studentów biologii i geografii. U M C S , Lublin 1987.

Oprócz w ym ienionych w wykazie publikacji w dorobku znajduje się ponad 140 pozycji, obejm ujących prace badawcze o charakterze przyczynków, doniesienia, ar­ tykuły naukowe i popularnonaukowe, artykuły popularne, broszury, recenzje i in­ ne. Ponadto należy wspom nieć o 4 patentach, opracowanych ze współpracownikam i.

П А М Я Т И ПРОФЕССОРА БО ГД АН А ДОБЖ АНЬСКОГО (1909-1987) 15 июля 1987 года в Варшаве в возрасте 78 лет скончался профессор доктор, действитель­ ный член Польской Академии Наук Богдан Добжаньский. Проф. Б. Добжаньский родился на Украине, среднюю школу окончил в Пулавах, высшее сельскохозяйственное образование получил в 1934 г. во Львовском политехническом инсти­ туте, где потом работал несколько лет и в 1939 г. защитил докторскую диссертацию. Научная деятельность проф. Добжаньского связана, главным образом, с Люблином. Здесь он жил в 1946-69 гг., защитил диссертацию на звание доцента, стал профессором, а затем членом П А Н . Деятельность проф. Б. Добжаньского была многосторонней, причем он достиг больших успехов как в научно-педагогической, так и в научно-организаторской деятельности. Проф. Добжаньский был автором 300 работ (в основном научноисследовательских) в области генезиса, систематики и эволюции почв, динамики свойств, физики, эрозии и кар­ тографии почв (сотрудничал с ФАО), учебников, пособий и научно-популярных публикаций.

2 1 4 S. Uziak Он создал собственную школу почвоведения, воспитал и подготовил много ученых и специалитов. Под руководством проф. Добжаньского было написано и защищено 30 док­ торских диссертаций, авторы 15 из них затем защитили диссертации на звание доцента, 9 — стали профессорами. Больше 200 студентов написали под научным руководством про­ фессора Добжаньского дипломные (магистерские) работы. В Люблине проф. Добжаньский руководил кафедрой почвоведения сельскохозяйствен­ ного факультета Университета Марии Кюри-Склодовской и Сельскохозяйственной акаде­ мии, кафедрой почвоведения на факультете биологии и наук о земле этого университета, лабораторией мелиорационного почвоведения и Институтом агрофизики Польской Акаде­ мии Наук. Был ректором Университета Марии Кюри-Склодовской и Сельскохозяйственной академии, редактором секции сельскохозяйственных наук Annales, издаваемых Универси­ тетом, и главным редактором журнала Polish Journal o f Soil Science.

С 1969 г. и до смерти проф. Добжаньский живет в Варшаве, где руководит кафедрой почвоведения в Сельскохозяйственной академии, является заместителем научного секретаря П А Н , секретарем Отдела сельскохозяйственных и лесных наук, председателем Комитета почвоведения и сельскохозяйственной химии и Комитета агрофизики. Кроме того, проф. Добжаньский был членом многих научных обществ как в стране, например Польского общества почвоведов (организатором отделения общества в Люблине и вице-председателем его Главного правления), так и за рубежом. Деятельность проф. Б. Добжаньского была отмечена правительственными и государ­ ственными наградами. Он был доктором honoris causa Университета Марии Кюри-Скло­ довской и Сельскохозяйственной академии в Люблине и Олыитыне, почетным членом Вен­ герской Академии Наук, Академии сельскохозяйственных наук СССР и Академии сельско­ хозяйственных наук ГДР. Проф. Б. Добжаньский был человеком огромной культуры, доброжелательным и вни­ мательным к людям и поэтому пользовался огромным уважением и симпатией окружающих. Польская наука понесла огромную утрату, потеряла выдающегося ученого и организа­ тора в области почвоведения, замечательного педагога и воспитателя молодежи, человека большого ума и сердца. T H E L A T E P R O F E S SO R B O H D A N D O B R Z A Ń S K I (1909-1987)

O n July 15, 1987, died in W a rsaw Bohdan Dobrzański, professor emeritus, full m em ber of the Polish Academ y of Sciences.

Professor Bohdan Dobrzański was born in Ukraine. H e m atriculated from the secondary school in P uław y and in 1934 completed his agricultral studies at the L w ó w Polytechnic, in which he worked for several years and obtained his doctor’s degree in agricultural sciences in 1939.

T h e activities of the late Professor Dobrzański were versatile which resulted in great achievements both in his research and didactic w ork as w ell as in the organization of scientific centers.

He was author of about 300 works (largely scientific-research publications) concerning the genesis, systematics and evolution of soils, dynamics of properties, physics, erosion and cartography of soils (co-operated w ith F A O ), and author of m anuals, handbooks, guidebooks and popularized scientific papers.

Prof. B. Dobrzański created his own pedological school and educated num e­ rous soil scientists and specialists for agriculture. Under his supervision 30 persons wrote their doctor’s dissertations of w hom 15 have obtained their habilitated P hD ’s and 9 are professors. O ver 200 students guided by him wrote their m aster’s theses.

Pamięci prof. Bohdana Dobrzańskiego

215

In Lublin, Professor Dobrzański was head of the Departm ent of Soil Science at the A gricultural Faculty of the M aria C u rie-Skłodow ska U niversity and then of the Agricultural A cadem y, of the Soil Science D epartm ent at the Faculty of Biology and Earth Sciences of the U niversity, of the Laboratory of Land R ecla­ m ation Pedology and of the Institute of Agro-physics of the Polish A cadem y o f Sciences. H e was rector of the M aria C urie-Skłodow ska U niversity and A gricul­ tural A cadem y and also editor of the agricultural section of Annales XJMCS and chief editor o f P olish Journal of Soil Science.

From 1969, Professor B. Dobrzański lived in W arsaw , w here he directed the Soil Science D epartm ent at the W a rsaw A gricultural U niversity. He was deputy of the scientific secretary o f the Polish A cadem y of Sciences, secretary of the D ivision of Agricultural and Forest Sciences and Chairm an of the Com m ittee of Soil Sciences and Agricultural C hem istry and of the C om m ittee of Agrophysics.

H e belonged to num erous Polish and foreign scientific societies, being parti­ cularly active in the Polish Society of Soil Science (organizer of its Lu blin D ivi­ sion and vice-president of its Headquarters).

In recognition of his great m erits and scientific achievem ents Professor B. D o­ brzański was awarded several of the highest distinctions and prizes from the state. He was conferred doctor’s degreee Honoris Causa by the M aria C u rie-Skłodow ska U niversity and the Agricutural A cadem y in Lu blin and Olsztyn. H e was appointed honorary m em ber of the Hungarian A cadem y of Sciences, the A ll-U n io n A gricu l­ tural A cadem y of Sciences in the U S S R and of the G D R Agricultural A ca d em y of Sciences.

Professor D obrzańskie considerable culture and friendliness w on him great affection and honour.

B y the death of Professor Bohdan Dobrzański the Polish science has lost an em inent scholar in pedology, outstanding teacher and educationist, and a noble, upright and highly respected person.

P ro f. dr S. U ziak

Z ak ład G leboznaw stw a U M C S A k a d em ic k a 19, 20-033 L u b lin