Ferdynand Pasternak
"De institutione ad vitam religiosam ducendam iuxta instructionem
"Renovationis causam", Roma 1969 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 14/3-4, 313-315
1971
[3] R ecenzje 313 cie m usi to być w ład z a zw y czajn a czy też w y sta rc zy w ład za delego
w ana), w reszcie su g estie odnośnie zapow iedzianej w ty c h d o k u m en tach refo rm y , czy n a w e t zniesienia sy stem u b en eficjalnego, za któ reg o zn ie
sieniem o p ow iada się n iedw uznacznie sa m A utor.
P rz y zn a ć trze b a, że o m aw ian a ro z p ra w a A uto ra, m im o pew n ej k o m p ila cji p u b lik o w a n y ch w różnych okresach i różnych przedm iotow o z a gadnień, stan o w i logiczną i te m aty cz n ą całość. W nikliw e choć te o re tyczne ro zw aż an ia A uto ra, tchnące now ością i o ryginalnością ujęcia, a zw łaszcza d o k u m e n to w an e szeroko rozległą w iedzę z z a k resu p ra w a rzym skiego, kodeksow ego i soborow ego — czyta się z sa ty sfa k c ją , m im o że niekiedy u tr u d n ia nieco zrozum ienie w łaściw ego to k u w yw odów dość zw ięzły i sw oisty język praw n iczy — ty m tru d n ie jsz y , że nie pozbaw iony dość licznych błędów d ru k a rsk ic h . Z p ro p o n o w an ą przez A u to ra d efi
n ic ją a k tu p raw n eg o i jego w n ik liw ą an a liz ą m ożna się n apew no zgo
dzić — je st ona bow iem p rze k o n y w u ją c a i zgodna z ogólnie p rz y ję tą w y k ła d n ią k an o n isty c zn ą. Często się je d n a k zdarza, ta k że i w k a n o n i- styce, że z b y t su b te ln e rozw ażnia teorety czn e zaciem n iają n iek ied y jasność i p rzejrzy sto ść sam ego rozum ow ania, a zw łaszcza jego p r a k tyczne zastosow ania p ra w n e — czego, w y d a je się, nie zupełnie zdołał też u n ik n ą ć A utor. N ie w y d a je się rów nież, aby A u to r w analizie sw o
jej posoborow ego p ojęcia u rzę d u kościelnego, w yczerp ał w szystkie n a su w ając e się tru d n o ści, w ze staw ien iu te j d efin c ji z pojęciem k o d ek so w ym . T ru d n o tu je d n a k obarczać zarzu te m A utora, k tó ry — podobnie ja k i w iększość k an o n istó w — oczekuje zapew ne bliższych określeń i p rec y zji tego za g ad n ien ia w now ym K. P. K.
N ato m iast w y cz erp u jąc e i ch y b a ro zstrz y g ają ce dla d y sk u to w a n ej ciągle przez au to ró w kw estii, są w yw ody o osobow ości p ra w n e j u rzędu kościelnego, co ta k w op arciu o in te rp re ta c je A u to ra d o k try n y ko d ek so w ej ja k i soborow ej, nie może budzić zastrzeżeń.
O prócz w arto śc i m e ry to ry czn y ch om aw ianego dzieła — n a jego po zy ty w n ą ocenę i polecenie d la głębszego i uw ażniejszego stu d iu m w p ły w a także, zasto so w an a w ty m dziele, d oskonała n au k o w a m etoda a n a lity c z n e j p ra c y k an o n isty c zn ej. k tó r a może być d la innych w zorem .
O. F. P a stern a k
D e in s titu tio n e ad v ita m relig io sa m d u cen d am iu x ta In stru ctio n em
„ R en ovation is ca u sa m ” — cura et stu d io „C om m entarii pro R e lig io sis”, R om a 1969, In stitu m Iu rid icu m C laretanum , s. 322.
P od pow yższym ty tu łe m w y d ał In s ty tu t P ra w n y K lare ty n ó w p rac ę zbiorow ą, dotyczącą p ra w a zakonnego, w op arciu o dok u m en ty soboru W aty k ań sk ieg o II oraz odnośne d o k u m e n ty posoborow e. C elem zb io ru opraco w ań — ja k to p o d k reśla słow o w stę p n e do czyteln ik a — je s t p o dan ie fachow ego a zarazem p rak ty czn eg o k o m e n ta rz a do w y d a n e j dn.
6 . 1 .1969 r. in s tru k c ji „R enovationis c a u sa m ”, dotyczącej odnow y życia zakonnego w o p arc iu o w sk a z a n ia soboru W aty k ań sk ieg o II, ja k ró w nież z e b ran ie różn y ch su g e stii i o pinii w y b itn y c h znaw ców życia zakon
nego odnośnie p ra k ty c z n e j rea liza cji te jże odnow y in sty tu tó w za k o n
314 R ecenzje [4]
nych. Celow i te m u służyć m a ją — nie ty lk o sam a In s tru k c ja p rz y to czona n a w stę p ie — ale ta k ż e w szy stk ie ro zp raw y oraz dołączone do tego zbioru dokum enty.
Nie sposób w te j k ró tk ie j rec en zji om aw iać szczegółowo poszczególne a rty k u ły — w szystkie one b ow iem z a w ie ra ją w iele cennego m a te ria łu do w łaściw ego zrozum ienia, ta k sam ej n a u k i soborow ej w k w estii od
now y zakonów , ja k zw łaszcza k ie ru n k u odnow y w łaściw ie p o ję tej fo r m acji zakonnej. M ogą być one w ielk ą pom ocą d la w szystkich, k tó rzy ex professo z a jm u ją się ty m i pracam i, ja k rów nież stanow ić m ogą klucz do w łaściw ego zrozum ienia du ch a odnowy. Mogą w reszcie służyć jako p ra k ty c z n y in s tru k ta r z dla w szystkich, któ rzy o d d ają się odpow iedzial
nej p rac y w ychow aw czej i p edagogiczno-dydaktycznej w in sty tu ta c h zakonnych.
A oto au to rz y i p ro b le m a ty k a za w a rty c h w zbiorze opracow ań: a r ty k u ły pierw sze, stan o w iące w p ro w ad zen ie a zarazem k o m e n tarz k an o n i- styczny do w spom nianej In stru k c ji, zam ieszcza A n astasiu s G u t i e r r e z (Intro d u ctio ; C anones e t no rm ae com parata). W a rty k u ła c h tych w y ja śn ia A u to r cel, g ran ice i m otyw y w yd an ej In s tru k c ji a n astęp n ie zestaw ia jej przepisy z obow iązującym d o tą d p raw em kodeksow ym , u k az u ją c różnice i w prow adzone zm iany w d otąd obow iązujących d y spozycjach kodeksow ych. Z kolei Josephus F u e r t e s om aw ia n a tu rę p o stu la tu i now icjatu , zaś Ig n atiu s T i n g P o n g L e e , w szeregu n a stę p u ją cy ch po sobie opracow ań, om aw ia n a s tę p u ją c e zagadnienia: u s ta now ienie n o w icjatu i zw iązane z ty m fa k te m now e u p ra w n ie n ia p rz e łożonych zakonnych (De n o v itia tu co n stitutione); o w iększej liczbie no w icjató w (De n o v itia tu s p lu ra lita te ); o odby w an iu n o w icjatu w dom u zakonnym nie przeznaczonym na n o w icjat (De n o v itia tu in domo non ad n o v itia tu m d e stin a ta); o czasie trw a n ia n o w icjatu — ciągłym i p rz e ry w a n y m (De n o v itia tu d u ratio n e); o okresow ej nieobecności w dom u n o w icjack im lu b w n ow icjacie (De absentiis a nov itiatu ); w reszcie 0 w cześniejszym te rm in ie i m iejscu p ierw szej p ro fe sji zakonnej (De p r i
m a consecratione a n tic ip a n d a e t e x tra n o v itiatu s domum).
A loisius D i e z pośw ięca z kolei dw a a rty k u ły n a stę p u ją c y m zagad
nieniom : działalność w ychow aw cza w czasie trw a n ia n o w icjatu (De a c tiv ita te fo rm ativ a) oraz m ożliw ość przejścia z n o w icjatu w łaściw ego je d n e j k ateg o rii (np. k le ry k ó w i b ra c i zakonnych) do dru g iej (De tr a n situ ab u n a in alia m classem ).
K w estii zależności i w spółżycia now icjusza z m agistrem , profesam i 1 przełożonym i zakonnym i pośw ięca sw oją ro zp raw ę E d u ard u s F a - b r e g a t (De n ec essitu d in e in te r novitios eo ru m q u e m a g istru m e t p ro fessos ac superiores). R ów nież szereg zw iązanych z n o w icjate m k w estii om aw ia C aius G o r r i c h o : o stu d iac h w czasie trw a n ia n o w icjatu (De stu d iis in d ecu rsu n ovitiatus), o fo rm a cji p o n ow icjackiej (De fo r
m a tio n e p o st novitiatu m ), o zobow iązaniach czasow ych (De vinculis te m po rariis), o czasie p ro fe sji w ieczystej (De tem p o re professionis p e rp e tu ae).
Z ag a d n ien ia w y n ik a ją c e z In s tru k c ji a zw iązane z o k re se m 'p o n o w i- c ja c k im om aw ia w k ilk u końcow ych a rty k u ła c h X av e riu s O c h o a : o okresow ej nieobecności w dom u zakonnym (e k sk la u strac ja ) i opusz
czeniu zakonu z za m ia re m p o w ro tu — ja k o śro d k ach p ro b ac ji pow ołania
[5] R ecenzje 315 zakonnego (De a b se n tia e domo et egressu e religione cum spe re a d m is- sionis ta n q u a m m edium p asto ra le p ro b atio n is religiosorum ), o w ła ś c i
w ym p rzy g o to w a n iu k a n d y d a tó w do p ro fe sji w ieczystej (De p r a e p a r a tio n e ad professionem p erp e tu am ), w reszcie o obow iązku w p ro w a d za n ia do życia i u sta w o d a w stw a zakonnego norm z a w arty ch w om aw ianej In s tru k c ji (Exsecutio n o rm a ru m Instructionis).
D w a końcow e a rty k u ły pośw ięcone są zagadnieniom ogólnym , m ia n o w icie n ie k tó ry m w y b ra n y m problem om życia zakonnego jak : pojęcie sta n u zakonnego, zobow iązania w y n ik a ją c e z trzech ra d ew angelicznych, 0 sensie p ojęcia „zakon a p o sto lsk i”, o różnicy m iędzy zakonam i a sto w arzy szen iam i bez ślubów publicznych, o znaczeniu fo rm a c ji now icjac- kiej, za stą p ien iu p ro fe sji czasow ej in n y m i zobow iązaniam i, o ro d za ju 1 mocy w iążącej zobow iązań (A nastasius G u t i e r r e z : N onnulla p ro - b le m a ta selecta), w reszcie o szczególnych i niezm iennych elem e n ta ch życia zakonnego (A ntonius P e i n a d o r: P ra e c ip u a a tq u e im m u tab ilis in v ita religiosa).
Po a rty k u ła c h tych, zw iązanych z now ą In stru k c ją , zam ieszczony je st w zbiorze do d atek za w ierając y odnośne dok u m en ty Stolicy św. i K o n g reg a cji rzy m sk ich a dotyczące om aw ianego przedm iotu.
Całość o p raco w an a je st g ru n to w n ie i przejrzyście a poszczególne z a g adnienia, w chodzące w· sk ła d now ej In stru k c ji, om ów ione są i sk o m en to w an e n a płaszczyźnie h istorycznej, teologicznej i kanonicznej — w św ietle zw łaszcza d okum entów soboru W a tykańskiego II. B iorąc z a te m pod uw agę obow iązyw alność w sp o m n ian ej In s tru k c ji w e w szy stk ich zakonach i in sty tu ta c h zakonnych — je st rzeczą pew ną, że te n g r u n to w n y k o m e n tarz k an o n isty czn y do In s tru k c ji dać może w szsy tk im z a konom doskonały m a te ria ł do rozpoczęcia i p rze p ro w ad z en ia dzieła r e form y życia zakonnego w dziedzinie o b ję tej In stru k c ją . W ydaje się, iż w y ła n ia się p iln a p o trzeb a p rze tłu m a cz en ia tego k o m e n tarza ta k ż e i n a języ k polski, aby m ógł on być pom ocny nie ty lk o dla zakonów k le ry c kich ale ta k ż e i dla laick ich — zw łaszcza żeńskich — w p rz e p ro w ad z a
nym przez nie obecnie dziele odnowy.
O. F. P a stern a k
DOMINE H uinbertus S. X.: L ’errore sem p lice intorno a lle proprietà e sse n z ia li d el m atrim on io ed il suo in fu sso su lla v a lid ità d el m od esto.
D issertatio ad lauream in F a cultate lu r is C anonici P o n tificiae U n iv e r
sita tis G regorianae, P arm a 1966, s. X X I 132.
A u to r p rac y d o k to rsk iej, k tó rą chcę tu p rze d staw ić za jm u je się nie błędem w ogóle, ale dotyczącym m ałżeństw a, nie jego istoty ty lk o p rz y m iotów, a w ięc sa k ra m en taln o śc i, n ierozerw alności i jedności m a łże ń stw a. N a całość te j p ra c y sk ła d a ją się n a stę p u ją c e jej części: 1. P rz e d m ow a, w k tó re j A u to r w sk a z u je n a w agę opracow yw anego te m a tu i ogranicza te m a t w czasie od w iek u X V I do K odeksu P ra w a K anonicz
nego. 2. Spis tre śc i całej książki. 3. B ib lio g rafia podzielona n a dw ie części: a) źródła, b) lite ra tu ra . 4. M ały w ykaz uży w an y ch przez A u to ra skrótów . 5. Część głów ną d y se rta c ji A u to r dzieli n a cztery rozdziały,
