394
S z k o d a , że w obu k o m e n ta rz a c h n i e ma s z e r s z e j w zm ianki o a p o k a t a s t a s i s w u j ę c i u O ry g e n e s a , k t ó r a w tym d z i e l e n a j s i l n i e j d o s z ł a do g ł o s u , a k t ó r ą uczony z A l e k s a n d r i i p r z e d s t a w i a j a k o h i p o t e z ę t e o l o g i c z n ą b ę d ą c ą owocem j e g o p o s z u k i wań w k r ę g u n a d z i e i , a n ie w o b r ę b i e p e w n o śc i j e g o p r z e m y ś le ń L e k tu r ę d z i e ł a "0 z a s a d a c h " z a m y k a ją i n d e k s y : I n d e k s im io n i nazw , in d e k s rz e c z o w y o r a z b i b l i o g r a f i a u w z g lę d n ia ją c a obco j ę z y c z n e , a l e t y l k o n i e k t ó r e p r z e k ła d y " P e r i A rch o n " i o p r a c o w a n ia . D ziw i t r o c h ę f a k t , że o p ra c o w a n ia w ym ienione ja k o o s t a t n i e p o c h o d z ą z 1958 r . i 1968 r . ; b r a k p o n a d to c a ł o ś c i o wego z e s t a w i e n i a b i b l i o g r a f i i p o l s k i e j , a z w ła s z c z a a r t y k u ł u k s .M .S k ib n ie w s k ie g o : " P o j ę c i e n a t c h n i e n i a u O r y g e n e s a " , Ali 2 7 /1 9 3 1 / 2 4 - 3 1 . Omawiany p r z e k ł a d j e s t b e z c e n n ą pomocą d l a w s z y s t k i c h , k t ó r z y p r a g n ą g ł ę b i e j z a p o z n a ć s i ę z m y ślą O ry g e n e sa / g e n i u s z a c h r z e ś c i j a ń s t w a - j a k n a z w a ł go J . D a n i e l o u / ja k o t e o l o g a , e g z e g e - ty o r a z c z ło w ie k a K o ś c i o ł a , k t ó r y w P o ls c e j e s t w c ią ż t a k ma ł o z n a n y . k s .K a z im ie r z Jasm an 4 . O ry g e n e s , F i l o k a l i a . T łum , i o p r a ć . K .A u g u s ty n ia k , W arszaw a 19 7 9 , P a x , s . 2 7 2 . Od 1952 r . do t e j p o ry u k a z a ło s i ę s z e r e g d z i e ł Ojców K o ś c i o ł a w p o ls k im p r z e k ł a d z i e , p u b lik o w a n y c h p r z e z I n s t y t u t W ydawniczy " P a x " . O s ie m n a s tą p o z y c ją t e j s e r i i j e s t w ł a ś n i e " F i l o k a l i a " O ry g e n e s a , k t ó r ą o trz y m a liś m y w s ta ra n n y m o p r a c o w an iu i p r z e k ł a d z i e K .A u g u s ty n ia k . " F i l o k a l i a " - "u m iło w a n i e p ię k n a " - t o a n t o l o g i a z d z i e ł A le k s a n d r y jc z y k a , s p o r z ą d z o n a p r z e z ś w .B a z y le g o i ś w .G rz e g o rz a z N a z ja n z u . Ci dwaj
395
-Kapadooczyoy IV w ., świadomi rod zących s i ę sporów o ry g e n e - so w sk ió h , w y b ra li z pism sły n n e g o A lek sa n d ry jczy k a , k tó re g o c e n i l i ja k o duchowego m is tr z a t o , co b y ło n a jp ię k n ie j s z e i bez z a r z u tu . W a n t o l o g i i t e j można w ięc z n a le ź ć w y ją tk i z komentarzy i h o m i l ii do k s ią g S ta reg o i Nowego Testam entu ukazujące g ł ę b i ę eg z eg ez y O rygenesa, o b szern e fragm enty d z i e ł a "Przeciw C elsu so w i" , p o zw a la ją ce poznać g e n iu s z a c h r z e ś c i ja ń stw a ja k o g o r liw e g o a p o lo g e t ę , a o s t a t n i a c z ę ś ć d z i e ł a p rzy n o si g ię t k ą myśl c h r z e ś c ij a ń s k ie g o f i l o z o f a ^ k tó ry wbrew g n o s ty c k ie j w i z j i ś w ia ta b ron i lu d z k ie j w o ln o ś c i i z n a c z e n ia w olnej w o li w drodze do Boga, tłum aczy ja k n a le ż y s p o j r z e ć na problem w szechw iedzy B ożej a z ł e p ostęp o w a n ie c z ł o w iek a , p r z y ta c z a dowody na t o , że m a teria n ie może n ie m leć p o czą tk u , wykazuje nawet ja k n ie d o r z e c z n a j e s t nauka o zbawio nyoh lub p o tęp io n y ch z n atu ry.
Sam t e k s t " F ilo k a lii" z o s t a ł poprzedzony dobrym wstępem tłu m a c z k i. Znajdujemy w nim n ie ty lk o rzeczow e wprowadzenie w tr e śc io w y układ d z i e ł a , a le w ie le cennych uwag d o ty czą cy ch eg zeg ezy uczonego z A le k s a n d r ii. Można by je d y n ie z autorką dyskutować ozy p o tró jn y s e n s Pisma św. Orygenes wyprowadza r z e c z y w iś c ie Et B i b l i i n ie su g eru ją c s i ę p la to ń sk im tr ó jp o d zia łem d u sz y . We w s tę p ie / s . X V II/ bowiem czytamy: "Orygenes zna p la t o ń s k i tr ó j p o d z ia ł duszy, a le go n ie p rzyjm u je, p o n ie waż n ie zn a jd u je on p o św ia d c zen ia w P iśm ie" . Jak jednfk ro zum ieć słow a A lek sa n d ry jczy k a : "Jak bowiem cz ło w ie k sk ła d a s i ę z c i a ł a , duszy i ducha, w te n sam sposób zbudowane j e s t Pismo" /" F ilo k a lia " 1 , 1 1 / . Znał on bowiem tryoh otom ię a n tr o p o lo g ic z n ą z pism F ilo n a z A le k s a n d r ii i być może ona za su gerow ała mu tr ó j p o d z ia ł Pisma. Można s i ę z g o d z ić , i ż n ie przyjm uje p la to ń s k ie g o t r ó jp o d z ia łu d u szy , a le n ie w o d n ie s i e n i u do p a tr z e n ia na sen sy Pisma Ś w ięte g o , l e c z co do
pod-- 3 9 6
sta w y w ła s n y c h t e o l o g i c z n y c h ro z w a ż a ń . W sw o ic h a n t r o p o l o g i c z n ych p o g lą d a c h o d w o łu je s i ę bowiem do t e o l o g i i Bożego o b ra z u w r o z u m ie n iu c z ło w ie k a w je g o o s t a t e c z n y c h w y m ia ra c h . Ryzykowne w y d a je s i ę s t w i e r d z e n i e K .A u g u s ty n ia k , i ż O ry g en es sw ój t r ó j p o d z i a ł w r o z u m ie n iu P ism a w y p ro w ad zał z k s i ą g ś w i ę t y c h . J e ś l i c h o d z i o p o l e c e n i e z a w a r te w k s i ę d z e P rz y s łó w / P r z 2 2 ,2 0 - 2 1 / : " Z a p e sz j e t r z y r a z y z ro z w a g ą i z r o z u m i e n i e m . . . " / n o t a beno - t e k s t n ie je d n o z n a c z n y zd a n ie m b i b l i s t ó w / , t o r a c z e j n a l e ż a ł o by j e o d n i e ś ć do m etody c z y t a n i a P ism a , k t ó r a u m o ż liw ia od k ry w a n ie p o t r ó j n e g o s e n s u . Na p o t w i e r d z e n i e te g o r o d z a j u te z y można p r z y t o c z y ć j e s z c z e w ypow iedź z p o c z ą tk u / 5 / " H o m ilii n a te m a t K s i ę g i K a p ł a ń s k i e j " O ry g e n e s a , g d z ie mówi w p r o s t , że "samo Pism o s k ł a d a s i ę n i e j a k o z c i a ł a , k t ó r e j e s t w i d z i a l n e , z d u s z y , k t ó r ą w nim można p o j ą ć rozum em , i z d u c h a , k t ó r y j e s t w e d le "o b razó w i c i e n i a r z e c z y w i s t o ś c i n i e b i e s k i e j " /H b r 8 , 5 ; F i l o k a l i a 1 , 3 0 / . C ały w s tę p p r z y n o s i c z y t e l n i k o w i te m a ty c z n e om ów ienie d z i e ł a i s ta n o w i w y s t a r c z a j ą c e w p ro w a d z e n ie do j e g o l e k t u r y . Żywa p a g in a n ad te k s te m u ł a t w i a o d n a l e z i e n i e p o s z c z e g ó ln y c h f r a g m entów , a k a ż d y r o z d z i a ł p o p rz e d z o n y j e s t k r ó tk im z a s y g n a l i zow aniem te m a ty c z n y m , in fo rm u ją c y m c z y t e l n i k a ^ c z e g o dany t e k s t d o t y c z y . " F i l o k a l i a " z a w ie r a r ó w n ie ż o p ra c o w a n ą p r z e z A .B o b e- r a S J b i b l i o g r a f i ę , k t ó r a o b e jm u je n a j w a ż n i e j s z e p o z y c je o b c o j ę z y c z n e z w ią z a n e z wydanym d z i e ł e m , p r z e k ł a d y o r a z b i b l i o g r a f i ę p o l s k ą /o p r a c o w a n ia i p r z e k ł a d y / . Można w y r a z ić w tym m i e j s c u ż y c z e n i e , żeb y tomy PSP p u b lik o w a n e p r z e z ATK mogły z a w ie r a ć r ó w n ie ż t a k w y c z e r p u ją c e i d o k ła d n e b i b l i o g r a f i e . L io z n e fa ch o w e p r z y p i s y s p o rz ą d z o n e p r z e z K .A u g u s ty n ia k ś w ia d c z ą o b e n e d y k ty ń s k ie j p ra c y nad te k s te m i z w i ę k s z a j ą w a r to ś ć c a łe g o w y d a n ia .
