"Vox P a tru m " 8 / 1 9 8 8 / z . 14
WPŁYW EUCHARYSTII
NA WEWNĘTRZNY WZROST CZŁOWIEKA
W NAUCZANIU ŚW. AUGUSTYNA
W V II k s i ę d z e "W yznań" św . A u g u s ty n a c z y ta m y , że p o d c z a s
je d n e g o z e s w o ic h p r z e ż y ć w e w n ę trz n y c h u s ł y s z a ł on g ł o s C h r y s t u s a : "Jam pokarm d o r o s ł y c h , d o r o ś n i j , a b ę d z i e s z m nie p o ż y w a ł;
i n i e w c h ł o n i e s z m nie w s i e b i e , j a k s i ę w c h ł a n i a c i e l e s n y p o k a rm , l e c z t y s i ę we m nie p r z e m ie n is z " ^ * . W ypada p r z y p o m n ie ć , i ż w y d a r z e n ie t o m ia ło m i e j s c e j e s z c z e p r z e d n a w ró c e n ie m s i ę p ó ź n i e j s z e g o B is k u p a L lip p o n y , w c z a s i e , k i e d y na s k u t e k s p o t k a n i a s i ę z n e o p la to n iz m e m z r o z u m i a ł o n , że ś w i a t ł o praw dy z n a j d u j e s i ę we w n ę tr z u c z ł o w i e k a . S ło w a s k ie r o w a n e p r z e z C h r y s t u s a do A u g u s ty n a w y r a ż a j ą p o t r ó j n ą p ra w d ę . P r z e d e w s z y s tk im p o u c z a j ą o n e , i ż e u c h a r y s t i a j a k o pokarm d o r o s ł y c h p o w in n a b y ć u d z ia łe m o só b d o j r z a ł y c h d u chow o. Po d r u g i e p o d k r e ś l a j ą n a d n a t u r a l n y a s p e k t e u c h a r y s t i i , k t ó r a n i e j e s t pokarm em m ającym n a c e l u p o d trz y m y w a n ie f i z y c z n y ch s i ł c z ł o w i e k a . Po t r z e c i e w r e s z c i e w s k a z u j ą j a s n o , i ż owo cem e u c h a r y s t i i j e s t w e w n ę trz n a p r z e m ia n a c z ł o w i e k a w C h r y s t u s a . Tę sam ą p ra w d ę , j a k k o l w i e k p r z e d s t a w i o n ą w n i e c o innym k o n t e k ś c i e , w y ra ż a z n a n e o k r e ś l e n i e e u c h a r y s t i i , k t ó r ą św . Au g u s t y n nazyw a " s a k ra m e n te m p o b o ż n o ś c i , z n a k ie m j e d n o ś c i i w ęzłem 2 m i ł o ś c i " . O k r e ś l e n i e t o z o s t a ł o w łą c z o n e do K o n s t y t u c j i o l i t u r g i i S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I , k t ó r y u c z y : " Z b a w i c i e l n a s z p o d c z a s O s t a t n i e j W ie c z e r z y , t e j n o c y , k i e d y z o s t a ł w y d a n y , u s t a n o w ił E u c h a r y s t y c z n ą O f i a r ę C i a ł a i K rw i S w o j e j , aby w n i e j na c a ł e w i e k i , a ż do sw ego p r z y j ś c i a , u t r w a l i ć O f i a r ę K r z y ż a i t a k u m iło w a n e j O b l u b i e n i c y K o ś c io ło w i p o w ie r z y ć p a m ią tk ę sw e j M ęki
1 2 C o n f e s s i o n e s V II 1 0 , 1 6 , PL 3 2 , 7 4 2 , t łu m . Z . K u b ia k /Ś w . A u g u s ty n , W y z n a n ia , W arszaw a 1 9 8 2 ^ /, 1 2 0 . I n I o a n n i s p i e t a t i s I E v a n g e liu m 2 6 , 13, o sig n u m u n i t a t i s ! CCL 3 6 , 2 6 6 : "0 s a c r a m e n tu j o Y in cu lu m c a r i t a t i s ! " .
268 -i Z m a rtw y c h w s ta n -ia : s a k ra m e n t m -i ł o s -i e r d z -i a , j e d n o ś c i , wę z e ł m i ł o ś c i , u c z t ę p a s c h a l n ą , w k t ó r e j pożywamy C h r y s t u s a , w k t ó r e j d u s z a n a p e ł n i a s i ę ł a s k ą i o tr z y m u je z a d a te k p r z y s z ł e j chw a ł y ' ^ . Celem a r t y k u ł u j e s t p r ó b a u k a z a n ia wpływu e u c h a r y s t i i na w ew n ętrzn y w z r o s t c z ło w ie k a w n a u c z a n iu św . A u g u s ty n a . S ł u s z n i e zau w ażo n o , że B isk u p H ippony "w sw ej b o g a t e j t w ó r c z o ś c i n i e p o ś w ię c a o so b n e g o d z i e ł a e u c h a r y s t i i , j a k k o l w i e k w j e g o n a u c e
4
z a jm u je ona p o c z e s n e m i e j s c e " . D la te g o o p ra c o w u ją c pow yższy t e m at k o r z y s t a ć będziem y z w ie lu p ism w i e l k i e g o D o k to ra K o ś c i o ł a ,
a z w ła s z c z a z je g o t r a k t a t ó w ^ .
I . EUCHARYSTIA JAKO SAKRAMENT POBOŻNOŚCI
S to su n k o w o p r z e z d ł u g i c z a s d o k t r y n a e u c h a r y s t y c z n a św. A u g u sty n a b u d z i ł a w i e l e z a s t r z e ż e ń ze s t r o n y n i e k t ó r y c h t e o l o gów. Z n a l e ź l i s i ę w śró d n ic h n aw et t a c y , k t ó r z y s k ł o n n i b y l i
z a l i c z a ć go w p o c z e t d y n a m istó w czy t e ż s y m b o lis tó w . W niem ałym s t o p n i u p r z y c z y n i ł a s i ę z p e w n o ś c ią do te g o t e r m i n o l o g i a B is k u p a H ip p o n y n a s t r ę c z a j ą c a c z ę s t o k r o ć w i e l e t r u d n o ś c i , z w ła s z c z a w k w e s t i i d o t y c z ą c e j r e a l n e j o b e c n o ś c i C h r y s tu s a P a n a pod p o s t a - c ia m i c h l e b a i w in a . B e z p o ś r e d n ią je d n a k p r z y c z y n ą b ra k u n a l e ż y t e g o z r o z u m ie n ia e u c h a r y s t y c z n e j d o k tr y n y św. A u g u sty n a b y ło , j a k s i ę w y d a je , n i e d o s t r z e ż e n i e a l b o t e ż u t r a c e n i e z p o l a w id z e n ia p r z e w o d n ie j i d e i c a ł e j j e g o t e o l o g i i , j a k ą j e s t " C h r i s t u s t o - t u s " . D o p ie ro w o s t a t n i c h l a t a c h d o k tr y n a t a z o s t a ł a , j e ś l i moż n a ta k s i ę w y r a z i ć , z r e h a b i l i t o w a n a , g łó w n ie d z i ę k i te o lo g o w i n ie m ie c k ie m u K a rlo w i R a h n e ro w i, k t ó r y ja k o p ie r w s z y s t a n ą ł w j e j Q o b r o n ie . 3 S a c ro s a n c tu m C o n c iliu m I I 4 7 , w: S o b ó r W a ty k a ń sk i D r u g i, P a r y ż 1 9 6 7 , 3 1 . 4 P o r . I . B ie d a , E u c h a r y s t i a , SWP 4 8 9 . 5 6 7 Do t e j g ru p y p ism o . A. T ra p e z a l i c z a : I n I o a n n i s E v a n g e liu m t r a c t a t u s , I n E p is to la m I o a n n i s ad P a r t h o s , E n a r r a t i o n e s i n P sa lm o s i S e rm o n e s. P o r . A. T r a p e , S . A g o s tin o , w: J . Q u a s te n , P a t r o l o g i a , T o r in o 1 9 7 8 , I I I 3 7 4 . P o r . W. G r a n a t, D ogm atyka k a t o l i c k a , t . 7 / 1 : S a k ra m e n ty ś w i ę t e E u c h a r y s t i a , L u b li n 1961, 2 2 1 . P o r . T. J . Van B a v e l, I n t r o d u c t i o n i n th e S p i r i t u a l i t y o f S t . A u g u s tin e , New York 1 9 8 0 , I I 1 3 0 .
269
B isk u p ow i H ippony s ta w ia n o t e ż n ie j e d n o k r o t n ie z a r z u t , że w s w o je j t e o l o g i i z b y t mocno a k c e n to w a ł c z y n n ik sa k r a m e n ta ln y ,
m n iej n a to m ia s t z w r a c a ł uwagę na w ia r ę p e r s o n a ln ą . Tego r o d z a
j u o p i n i e w ydają s i ę być c a łk o w ic i e n ie s p r a w ie d liw e , p ozb aw ion e o
j a k ic h k o lw ie k p odstaw i b a rd zo p ow ierzchow ne . W t e o l o g i i bow ie ó w .A u gu styn a w ia r a i sakram en t s ta n o w ią n ie r o z e r w a ln ą c a ł o ś ć .
W iara j e s t n ieo d zo w n a , by t o , co c z ło w ie k p rzyjm u je w sakram en c i e , m ogło wydać owoc duchowy^0. E u c h a r y s tia ja k o sak ram en t n i e j e s t w o g ó le z r o z u m ia ła b ez w ia r y . B iskup Hippony w j e d n e j ze
sw o ic h mów ta k t ę k w e s t ię p r z e d s ta w ia :
"Na o ł t a r z u w i d z i c i e C hleb i K i e l i c h . Otóż o czy
w asze temu s i ę s p r z e c i w i a j ą , a l e żąda te g o w a sza w ia r a : C hleb j e s t C iałem C h r y s tu s a , w k i e l i c h u
j e s t Krew C h r y s tu s a . D la te g o z a ś , b r a o ia , nazywa s i ę t o sakram entem , bo co in n e g o w id zim y, a c o i n
nego p rzyjm u jem y. To, co w id zim y, ma p o s t a ć c i e le s n ą ; t o , co przyjm ujem y, ow ocuje d u c h o w o " " .
Owoce, j a k i e e u c h a r y s t ia p r z y n o s i c z ło w ie k o w i, m ają war t o ś ć n a d p rzy ro d zo n ą , a i c h p r z y c z y n ą sp ra w czą j e s t tz w . v i r t u s s a c r a m e n t i. N ie obejm uje ona swoim d z ia ła n ie m t y c h , k t ó r z y
C hleb i napój duchowy sp o ż y w a ją w sp o só b c i e l e s n y . Według bo
wiem B isk u p a Hippony t e n p ra w d ziw ie p rzy jm u je C ia ło i Krew Pań s k ą , k t o "pożywa w e w n ę tr z n ie , a n ie z e w n ę t r z n ie ; k to pożywa
w s e r c u , a n ie p r z y c is k a zębam i" i2
E u c h a r y s tia j e s t sama w s o b i e czymś św ię ty m . D o n a t y ś c i, mówi A u g u sty n , n i e m ają r a c j i t w ie r d z ą c , że w ażn ość sakram entu j e s t u z a le ż n io n a od s t o p n i a ś w i ę t o ś c i t e g o , k to go s p r a w u je .
C zło w iek bowiem n ie w yw iera b e z p o ś r e d n ie g o wpływu na t o , co 13
w sw o je j i s t o c i e od n ie g o n ie z a le ż y . Aby c z ło w ie k d z i ę k i eu c h a r y s t i i mógł w z r a s ta ć w e w n ę tr z n ie , p o w in ien t e n sak ram en t t r a ktow ać w t a k i s p o s ó b , w j a k i n a le ż y okazywać c z e ś ć i sz a c u n e k
9 P o r. T. J . Van B a v e l, d z . c y t . , 1 2 7 -1 3 0 .
10 P o r . In I o a n n is E vangelium 5 3 , 1 0 , CCL 3 6 , 4 5 6 . Sermo 2 7 2 ,
Augustynem
PL 3 8 , 1246, tłu m . J . S a l i j /Rozmowy ze ś w ię t y Poznań 1 9 8 5 /, 1 4 8 -1 4 9 .
12 In I o a n n is E vangelium 2 6 , 1 2 , CCL 3 6 , 2 6 6 , tłu m . Wł. S z o ł - d r s k i - W. K a n ia , PSP 1 5 /1 , 3 7 5 .
- 270 rz e c z o m b o s k im . W s z c z e g ó l n o ś c i z a ś t r z e b a , by p r z y s t ę p o w a ł do S t o ł u P a ń s k ie g o z w i a r ą i c z y s t o ś c i ą s e r c a : " P a t r z c i e w i ę c , b r a c i a , n a C h le b n i e b i a ń s k i , duchow o go p o ż y w a j c i e , n i e w i n n o ś ć p r z y n o ś c i e do o ł t a r z a " ! ! . D la B is k u p a H ip p o n y p rz y jm o w a ć w s p o s ó b duchow y / s p i r i t u a l i - t e r / e u c h a r y s t i ę , o z n a c z a c z y n i ć t o z w i a r ą . C z ło w ie k z a ś ż y - j ą c y w n i e w i n n o ś c i t o t e n , k t o s p e ł n i a w y m ag an ia m i ł o ś c i , k t ó r e j b r a k ie m i z a p r z e c z e n i e m j e s t g r z e c h . Co w i ę c e j , ma on rów n i e ż m i e j s c e w te d y , k i e d y m i ł o ś ć " j e s t m n i e j s z a n i ż p o w in n a b y ć - i t o n i e z a l e ż n i e od t e g o , c z y m ożna w o lą t e n b r a k p r z e z - 15 w y c i ę ż y ć , c z y n i e " . A z a te m n i e w o ln o c z ło w ie k o w i p r z y s t ę p o wać do S t o ł u P a ń s k i e g o b e z w ia r y i c z y s t o ś c i s e r c a .
P ra w d z iw a p o b o ż n o ś ć , z j a k ą c z ło w ie k p o w in ie n p rzy jm o w ać C i a ł o i Krew P a ń s k ą , ma p r z e j a w i a ć s i ę t a k ż e w s y n o w s k ie j b o - j a ź n i . Temu, k t o mimo b r a k u w ia r y i m i ł o ś c i o d w a ż y łb y s i ę p rz y
s t ą p i ć do S t o ł u P a ń s k i e g o , B is k u p H ip p o n y p o w ta r z a z a św . Pa
w łem , że "w yrok s o b i e sp o ż y w a i p i j e „16 . N ie o z n a c z a to je d n a k , by w im ię j a k i e j ś f a ł s z y w e j p o b o ż n o ś c i c z ło w ie k m ia ł s t r o n i ć
od e u c h a r y s t i i , k t ó r a j e s t " c o d z ie n n y m le k a r s tw e m C i a ł a P a ń - 17
s k i e g o " . Z d an iem B is k u p a H ip p o n y b y ło b y s t r a t ą c z a s u p ro w a d z e n i e d ł u g i c h d y s k u s j i n a d ty m , k t o z c h r z e ś c i j a n j e s t b a r d z i e j c z y t e ż m n ie j g o d n y p r z y s t ę p o w a n i a do S t o ł u P a ń s k i e g o . K ażdy sam p o w in ie n b a d a ć s i e b i e s z c z e r z e w obec Boga i p y t a ć
s i ę , c z y r z e c z y w i ś c i e s p e ł n i a w a r u n k i p o b o ż n e g o u c z e s t n i c t w a w e u c h a r y s t i i . N ie m ożna bowiem p rz y jm o w a ć C h r y s t u s a do sw o je go s e r c a i r ó w n o c z e ś n i e b l u ź n i ć Bogu swoim ż y c ie m . E u c h a r y s t i a j a k o s a k r a m e n t p o b o ż n o ś c i ma moc u ś w i ę c a n i a c z ł o w i e k a , p o n ie w a ż d z i ę k i n i e j m ie s z k a on n i e j a k o w C h r y s t u - 19 s i e , a C h r y s t u s w nim . C h r z e ś c i j a n i e n i e t y l k o z a ś p r z y jm u j ą C i a ł o i Krew P a ń s k ą , by duchow o u c z e s t n i c z y ć w ś w i ę t o ś c i 14 I n I o a n n i s H v a n g e liu m 2 6 , 1 1 , CCL 3 6 , 2 6 5 , PSP 1 5 / i , 3 7 4 . 15 De p e r f e c t i o n e i u s t i t i a e h o ia in is 6 , 1 5 , PL 4 4 , 2 9 8 , S a l i j 33 16 1 K or 1 1 , 2 9 . 17 E p i s t o ł a 5 4 , 3 , 4 , PL 3 3 , 2 0 1 , S a l i j 1 5 3 . 18 P o r . I n I o a n n i s E v a n g e liu m 2 7 , 11, CCL 3 6 , 2 7 5 - 2 7 6 . 19 P o r . t a . i ż e , 2 6 , 1 8 , CCL 3 6 , 2 6 8 .
271
-C h r y s t u s a j a k o p o s z c z e g ó l n e o s o b y , a l e r ó w n ie ż po t o , by p o
p r z e z d z i a ł a n i e J e g o D ucłia, być żywymi c z ło n k a m i J e g o M is ty c z 20
n eg o C i a ł a , t j . K o ś c i o ł a .
I I . EUCHARYSTIA JAKO ZNAK JEDNOŚCI
E u c h a r y s t i a , t a k j a k w s z y s t k i e in n e s a k r a m e n t y , n a l e ż y do s z e r o k i e j d z i e d z i n y zn a k ó w . "Z nak - mówi A u g u s ty n - obok t e g o ,
że w y c is k a s w o ją fo rm ę w z m y s ła c h , j e s t c z y m ś, co samo p r z e z „21 s i ę p rz y w o d z i na m y si c o s in n e g o . Coż in n e g o e u c h a r y s t i a j a k o zn ak może p r z y w o d z ić n a m y ś l , j e ś l i n i e j e d n o ś ć K o ś c i o ł a ? W s t a r o ż y t n o ś c i c h r z e ś c i j a ń s k i e j , j a k s ł u s z n i e z a u w a ż a H. de L u b a c , e u c h a r y s t i ę w ią z a n o w s z c z e g ó l n i e s i l n y s p o s ó b z K o ś - 22 c io łe m . P i e r w s z e ś w ia d e c tw o t a k i e g o e k l e z j o l o g i c z n e g o s p o j r z e n i a na e u c h a r y s t i ę s p o ty k a m y w " D id a c h e " : " J a k t e n C h le b łam an y a z e b r a n y s t a ł s i ę c z y z b i e r z e K o ś c i ó ł Twój z T w o je " 2 3 . ia n y b y ł po g ó r a c h , ś je d n y m , t a k n i e c h s i ę k ra ń c ó w z ie m i w K r ó le s tw o T e k s t t e n w y w ie r a ł s t a ł y wpływ n a t r a d y c j ę l i t u r g i c z n ą i n a ; , 24 t e o l o g i ę n i e k t ó r y c h O jców , w tym r ó w n ie ż n a św . A u g u s ty n a K o ś c i ó ł , k t ó r e g o G łow ą j e s t C h r y s t u s , j e s t J e g o c i a -25 ł e . C z ło n k a m i t e g o c i a ł a s ą w s z y s c y , k t ó r z y p r z e z s a k r a m e n t c h r z t u św . z o s t a l i w ł ą c z e n i do K o ś c i o ł a . K o ś c i ó ł j e s t p o d o b ny do M a r y i, p o n ie w a ż i on r o d z i w d z i e w i c z y s p o s ó b d z i e c i B o- 27 ż e , s t a j ą c s i ę w t e n s p o s ó b i c h M a tk ą . R o z s ia n y j e s t w p raw -20 P o r . ta m ż e , 2 7 , 1 1 , CCL 3 6 , 2 7 5 - 2 7 6 . 21 De d o c t r i n a C h r i s t i a n a I I , 1 , 1 , CCL 3 2 , 3 2 , t ł u m . J . S u l o - w s k i , PSP 2 2 , 4 0 . 22 P o r . H. d e L u b a c , C o rp u s M y s tic u au Moyen A g e, P a r i s 1 9 4 4 , 1 9 . L 'E u c h a r i s t i e e t l ' & g l i s e 23 24 25 D id a c h e 9 , 4 , SCh 2 4 8 , 1 7 6 , t ł u m . M. M i c h a l s k i , ALP P o r . A. Hamman, C o rp o M i s t i c o , DPAC I 7 8 8 . P o r . E n a r r a t i o n e s i n P s a lm o s 6 4 , 1 4 , CCL 3 9 , 8 3 5 ; 1 2 2 , 4 0 , 1 8 1 8 ; 1 2 6 , 8 , CCL 4 0 , 1 8 6 3 ; 1 2 7 , 1 1 , CCL 4 0 , 1 8 7 5 ; 1 6 - 1 9 , CCL 4 0 , 2 1 5 0 - 2 1 5 6 . I 1 9 . 5 , CCL 1 4 7 , 26 27 P o r . CCL P o r . ta m ż e , 3 , 7 , 9 , CCL 3 8 , 1 0 -1 1 ; 1 6 , 1 , CCL 3 8 , 9 2 ; 2 1 , 3 8 , 1 2 6 ; 9 0 , 2 , 1, CCL 3 9 , 12 6 7 ; 1 1 7 , 7 , CCL 4 0 , 1 6 6 0 . ta m ż e . 9 0 . 2 . 1 . CCL 3 9 , 1 2 6 7 . 1 5 ,
272 -d z i e po cały m ś w i a c i e , l e c z Duch ś w i ę t y , b ę -d ą c y z a s a -d ą j e -d n o ś c i , o ż y w ia g o , u m a c n ia i g ro m a d z i w s z y s tk ic h j e g o c z ło n k ó w we w s p ó ł- 2 8 n o c i e w i a r y , sak ra m e n tó w i m i ł o ś c i . Być we w s p ó ln o c ie K o ś c i o ł a o z n a c z a z n a jd o w a ć s i ę w c i e l e , k t ó r e C h r y s tu s u tr z y m u je p r z y ży c i u p r z e z S w ojego D ucha j e d n o ś c i .
"Duch bowiem s p r a w i a , i ż c z ł o n k i ż y j ą . C z ło n k i ż y j ą p r z e z d u c h a , k t ó r y z n a j d u j e s i ę w c i e l e , i k t ó r y
o ż y w ia " 2 9 ; d l a t e g o " n ic z e g o c h r z e ś c i j a n i n n i e po w in ie n ta k s i ę o b a w ia ć , j a k t e g o , aby być o d łą c z o
nym od c i a ł a C h r y s t u s a . J e ż e l i bowiem od c i a ł a C h r y s tu s a s i ę o d ł ą c z y , n i e j e s t J e g o c z ło n k ie m ,
a J e g o c z ło n k ie m n i e b ę d ą c , n i e j e s t o ży w ia n y Jeg o Duchem"30 J e d n o ś c i K o ś c i o ł a s p r z e c i w i a j ą s i ę : h e r e z j a , sc h iz m a i g r z e c h . H e r e z j a n i e o z n a c z a w ed łu g św . A u g u s ty n a b ł ą d z e n i a w w i e r z e , a l e p o le g a na s p e c y f ic z n y m o p o r z e s ta w ia n y m d o k tr y n i e K o ś c i o ł a z a w a r te j w S y m b o lu , w p o s t a n o w i e n i a c h soborów 3 i i n a u c z a n iu S t o l i c y P i o t r o w e j . S ch izm a n a t o m i a s t j e s t z e rw a niem w s p ó ln o ty z K o ś c io łe m , g r z e c h z a ś j e s t za w sz e ta m , g d z ie mamy do c z y n i e n i a z c a łk o w ity m lu b c z ę śc io w y m t y l k o b ra k ie m 32 m i ł o ś c i . W szyscy h e r e t y c y i s c h iz m a ty c y s ą z d a n ie m B is k u p a H ippony a n t y c h r y s t a m i : " A n ty c h r y s t z n a c z y p r z e c i w n i k C h r y s t u s a . A k t o j e s t p r z e c iw n ik ie m C h r y s t u s a , w i d z i c i e t o z wy j a ś n i e n i a i r o z u m i e c i e , że t y l k o a n t y c h r y ś c i o p u sz c z a j ą K o ś c i ó ł ; c i , k t ó r z y n i e s ą p r z e c iw n ik a m i C h r y s t u s a , n i e o p u s z c z a j ą g o . K to bowiem n i e j e s t p r z e c iw n ik ie m C h r y s tu s a * t e n tr w a w J e g o c i e l e i l i c z y s i ę z a c z ło n k a " i 3 W c e l u o b r o n y j e d n o ś c i K o ś c i o ł a , św z w ie lo m a p r z e c i w n i k a m i C h r y s t u s a , . A u g u s ty n s t o c z y ł w a lk ę co p o ś w i a d c z a j ą j e g o p i s ,, a 29 30 P o r . I n I o a n n i s E v a n g e li u m 2 7 , 6 , CCL 3 6 , 2 7 2 - 2 7 3 , PSP 1 5 / 1 , 3 8 3 . T aft) ż e . Tam że. 3 1 P o r . E p i s t o ł a 5 4 , 2 , 2 , PL 3 3 , 2 0 1 ; Oe b a p t i s m o 1 6 , 2 3 , PL 1 3 , 1 7 3 . 32 P o r . De p e r f e c t i o n e i u s t i t i a e h o m i n i s 6 , PL 4 4 , 2 9 8 . 33 I n E p i s t o l a m I o a n n i s ad P a r t h o s 3 , 4 , PL 3 5 , 1 9 9 9 , PSP 1 5 / 2 4 1 1 - 4 1 2 .
273
p o le m ic z n e 34
N a jw ię c e j je d n a k w y s iłk u k o s z t o w a ł a B is k u p a H ippony w a l
k a p ro w a d z o n a p r z e c iw d o n a ty s to m i p e la g ia n o m . A u g u sty n p o t ę p i ł w s e n s i e b i b l i j n y m ja k i r z e c z y w is ty m d o n a ty z m , k t ó r y dom agał
s i ę i s t n i e n i a K o ś c i o ł a ś w ię te g o s e n s u s t r i c t o , t z n . bez j a k i e j k o lw ie k o b e c n o ś c i w nim g r z e s z n ik ó w . Tak samo p o s t ą p i ł wobec
p e l a g i a n i z m u , k t ó r y w p r z e s a d n y s p o s ó b a k c e n to w a ł s a m o w y s ta r c z a l n o ś ć w y siłk ó w c z ło w ie k a w c e l u o s i ą g n i ę c i a z b a w ie n ia , od
r z u c a j ą c tym samym k o n i e c z n o ś ć ł a s k i , c h r z t u św . i c a ł e g o d z i e - 35
ł a zbaw czego C h r y s t u s a ' . W praw dzie c h r z e s t św . w prow adza
c z ło w ie k a do K o ś c io ła '* , c h o c i a ż j e s t on ró w n ie ż ważnym p o z a 37
K o śc io łe m , t o s p o ś r ó d w s z y s t k i c h sa k ra m e n tó w j e d y n i e e u c h a r y s t i a j e s t w ed łu g A u g u s ty n a z n a k ie m j e g o j e d n o ś c i . Św. Paw eł
ta k u j ą ł t ę m y ś l: " P o n i 3 j e d e n j e s t c k l e b , p r z e t o my, l i c z n i , tw orzym y je d n o C i a ł o " . B is k u p H ip p o n y , p o s ł u g u j ą c s i ę ty m i samymi o b ra z a m i, r o z w in ą ł j e je d n a k w s p o s ó b nowy i o r y g i n a l n y . Aby p o w s ta ł C h le b , mówi św . A u g u s ty n , p o t ba w ie lu z i a r e n p s z e n i c y , k t ó r e z m ie lo n e s t a j ą s i ę m ąką. Ta z a ś z k o l e i zm ie s z a n a z o d p o w ie d n ią i l o ś c i ą wody o tr z y m u je k s z t a ł t C h le b a . Na s k u t e k n i e w i d z i a l n e g o d z i a ł a n i a Bucha Ś w ię te g o c h le b s t a j e s i ę n a s t ę p n i e C ia łe m C h r y s t u s a . W podobny t e ż s p o s ó b p r z e d s t a w i a s i ę w ł ą c z e n i e c h r z e ś c i j a n i n a do K o ś c i o ł a , k t ó r e g o p o c z ą tk ie m j e s t k a te c h u m e n a t. C i, k t ó r z y p o d j ę l i d e c y z j ę , że p r a g n ą żyć w ł ą c z n o ś c i z C ia łe m C h r y s t u s a , d o s t ę p u j ą , j e ś l i m ożna t a k p o w i e d z i e ć , z m i e l e n i a p r z e z p o s t i e g z o rc y z m y . P o k r o p ie n i z k o l e i wodą c h r z c i e l n ą , s t a j ą s i ę za czy n e m . P r z y jm u ją c n a s t ę p n i e s a k ra m e n t b ie rz m o w a n ia , z o s t a j ą n i e j a k o u p i e c z e n i na o g n iu Ducha Ś w ię te g o , p r z e k s z t a ł c a j ą c s i ę tym samym w c h l e b , k t ó r y s t a j e
39 s i ę C ia łe m C h r y s t u s a , t j . K o ś c io łe m .
34 P o r . A. T r a p e , d z . c y t . , 3 6 0 -3 7 2 .
35 P o r . J . D a n ie lo u - ii. I . M a rro u , H i s t o r i a K o ś c i o ł a , tłu m . M. T a rn o w sk a , W arszaw a 1984, I 1 9 4 -1 9 6 i 2 9 8 -3 0 3 . 36 P o r . E n a r r a t i o n e s i n P sa lm o s 5 7 , 5 , CCL 3 9 , 7 1 2 -7 1 3 ; 6 1 , 9 , CCL 3 9 , 7 8 0 . 37 P o r . ta m ż e , 1 2 7 , 1 3 , CCL 4 0 , 1 8 7 7 . 38 1 K or 10, 17. 39 P o r . Sermo 2 2 7 , PL 3 8 , 1 0 9 9 -1 1 0 1 .
274
J e ż e l i e u c h a r y s t i a j e s t zn a k ie m j e d n o ś c i k o ś c i o ł a , t o c i , k t ó r z y p r z y s t ę p u j ą do S t o ł u P a ń s k ie g o , p o w in n i m ieć św iadom ość
t e g o , że d z i ę k i n i e j m a ją c o r a z b a r d z i e j s ta w a ć s i ę tym , co p r z y j m u j ą , t j . C ia łe m P a n a : " J e ż e l i j e s t e ś c i e c ia łe m C h r y s t u s a i J e g o c z ło n k a m i, t o w asze m is te r iu m u o b e c n ia s i ę na S t o l e P ań sk im : p r z y j m u j e c i e w a s z o ^ m is tę r iu m . Temu, czym j e s t e ś c i e , o d p o w ia d a c ie Amen, o d p o w ia d a ją c z a ś , p o d p i s u j e c i e s i ę pod ty m . S ł y s z y s z : C i a ł o C h r y s tu s a i o d p o w ia d a sz Amen . B ą d ź ,c z ło n k ie m c i a ł a
C h ry s tu s o w e g o , aby tw o je Amen b y ło p r a w d z i w e " ^ .
Tak w ię c w e d łu g B is k u p a llip p o n y c h r z e ś c i j a n i e n i e t y l k o p r z y s t ę p u j ą do S t o ł u P a ń s k ie g o , aby j a k n a j ś c i ś l e j z je d n o c z y ć s i ę z C h ry s tu s e m , a l e ró w n ie ż po t o , by c o r a z b a r d z i e j być w j e d n o ś c i z J e g o c i a ł e m , t j . K o ś c io łe m , c z e g o widocznym znakiem j e s t e u c h a r y s t i a , k t ó r a " f a c i t E c c le s ia m " ^ ^ .
I I I . EUCHARYSTIA JAKO WgZEŁ MIŁOŚCI
J e d n o ś ć K o ś c i o ł a , k t ó r e j e u c h a r y s t i a j e s t z n a k ie m , j e s t d z ie łe m Ducha Ś w ię te g o , " k t ó r y j e s t nam d a n y , w i e l e d u s z c z y -
42
n i j e d n ą d u s z ą , i w i e l e s e r c jed n y m s e r c e m " . N ie m ożna j e d nak mówić o p ra w d z iw e j j e d n o ś c i ta m , g d z i e b ra k j e s t m i ł o ś c i .
E u c h a r y s t i a c z y n ią c w s z y s t k i c h t y c h , k t ó r z y p o s i l a j ą s i ę C iałem i K rw ią P a ń s k ą , u c z e s t n i k a m i D ucha C h ry s tu s o w e g o , z e s p a l a ic h
ze s o b ą w t e j sam ej m i ł o ś c i . D la te g o z o s t a ł a ona nazw ana p r z e z św . A u g u s ty n a w ę z łe i ł o ś c i . To p ra w d a , p r z y z n a j e B isk u p H ip p o n y , że w K o ś c i e l e z n a jd u j ą s i ę zarów no d o b rz y j a k i ź l i . Tych o s t a t n i c h n a l e ż y je d n a k ż e 4 3 t o le r o w a ć z w i e l k ą c i e r p l i w o ś c i ą w im ię m i ł o ś c i sam ej j e d n o ś c i P r z e z s w o ją o b e c n o ś ć w K o ś c i e l e ź l i l u d z i e n i e p r z y c z y n i a j ą s i ę 40 Serm o 2 7 2 . PL 3 1 2 4 7 , S a l i j 1 5 4 . 41 J e s t t o o k r e ś l e n i e , k t ó r e g o a u to re m j e s t 11. d e L u b a c , a k t ó r e w l a p i d a r n y s p o s ó b w y ra ż a r ó w n ie ż m y śl A u g u s ty n a o e u c h a r y s t i i j a k o zn ak u j e d n o ś c i . P o r . II. de L u b a c , C o rp u s M y sticu m , d z . c y t . , 1 2 9 . 42 43 I n I o a n n i s E v a n g e liu P o r . E p i s t o ł a 108, 3 , 3 9 , 5 , CCL 3 6 , 1 1 , PL 3 3 , 4 1 1 . 34 PSP 1 5 / 1 , 4 7 9 .
275 44 do s k a ż e n i a l u d z i d o b ry c h . Z y ją o n i co p ra w d a w k o ś c i e l e , l e c z 45 b r a k im m i ł o ś c i . E u c h a r y s t i a b i d z i e j e d y n i e w ted y w y w ie r a ła wpływ n a i c h w z r o s t w e w n ę trz n y , k i e d y z e rw ą z g rz e c h e m . T en j e d n a k , k t o p ra w d z iw ie k o c h a d o g a i b l i ź n i e g o , w id z ą c w okół s i e b i e w ie lu b l i ź n i c h , k t ó r z y z l e p o s t ę p u j ą , n i e o p u ś c i n ig d y K o ś c i o ł a C h ry s tu s o w e g o , a n i t e ż n i e z g o r s z y s i ę z n ie g o : " J e ż e l i m asz m i ł o ś ć , n i e b ę d z i e s z s i ę g o r s z y ł z C h r y s t u s a a n i z k o ś c i o ł a , n i e p o r z u c i s z C h ry s t u s a a n i K o ś c i o ł a / . . . / ^ Ci t y l k o s i ę g o r s z ą , k t ó r z y o p u s z c z a j ą C h r y s t u s a lu b k o ś c i ó ł / . . . X D la c z e g o n i e g o r s z y s i ę t e n , k t ó r y k o c h a B r a ta ? D l a t e g o , że k t o k o c h a b r a t a , z n i e s i e w s z y s tk o d l a j e d n o ś c i , a n a j e d n o ś c i p o le g a b r a t e r s k a m i ł o ś ć " 4 6 .
P raw d ziw a m i ł o ś ć wymaga o f i a r y . E u c h a r y s t i a j e s t z a ś j e d y n ą o f i a r ą g o d n ą B oga, k o ś c i ó ł s k ł a d a j ą na p a m ią tk ę t e g o , co
u c z y n i ł C h r y s t u s , k ie d y p o n i ó s ł ś m ie r ć na k r z y ż u za g r z e c h y c a ł e g o ś w i a t a . Z Je g o to p o l e c e n i a K o ś c ió ł n i e p r z e s t a j e j e j s k ł a d a ć , o f i a r u j ą c w t e n s p o s ó b sam ego s i e b i e Bogu* . S en s u -c z e s t n i -c t w a w e u -c h a r y s t i i p o le g a n a tym , ab y w s e r -c u k a ż d e g o ,
k t o p r z y jm u je C h r y s t u s a , " z r o d z i ł a s i ę / . . . / m i ł o ś ć , j e ż e l i j e j n i e b y ło ; j e ż e l i z a ś j u ż s i ę z r o d z i ł a , by b y ł a p o d trz y m y w an a
48 p r z y ż y c i u , o d ż y w ia n a i w z r a s t a ł a " .
Tak w ię c w e d łu g św . A u g u s ty n a e u c h a r y s t i a , b ę d ą c w ęzłem m i ł o ś c i , j e s t ró w n ie ż j e j r o d z i c i e l k ą , o p ie k u n k ą , k a r m i c i e l k ą i d a j ą c ą w z r o s t s i ł ą . Bez n i e j - t r a k t u j ą c t ę i d e ę w o d w ró co nym p o rz ą d k u - m iło ś ć k a r l e j e , s z c z u p l e j e , s ł a b n i e i w k o ń cu 44 45 46 P o r . De f i d e e t o p e r i b u s 5 , 7 , PL 4 0 , 2 0 1 -2 0 2 . P o r . De p e r f e c t i o n e i u s t i t i a e h o m in is 6 , 1 5 , PL 4 4 , 2 9 8 . I n E p is to la m I o a n n i s ad P a r t h o s l , 1 2 , PL 3 5 , 1 9 8 6 -1 9 8 7 , PSP 1 5 / 2 , 3 9 4 . 47 P o r . De C i v i t a t e D ei X 6 , CCL 4 7 , 2 7 8 -2 7 9 . Serm o 9 0 , 6 , PL 3 8 , 5 6 2 -5 6 3 : " C h a r i t a s n a s c a t u r . . . , s i nondum n a t a e s t ; e t s i n a t a e s t , a l a t u r , n u t r i a t u r , c r e s c a t " . 48
276
z a m i e r a . E u c h a r y s t i i z a te m z a w d z ię c z a c z ło w ie k sw ój ro z w ó j wew n ę t r z n y , p o l e g a j ą o y n a w z r o ś c ie w m i ł o ś c i k u C h r y s tu s o w i i b l i ź
n i E u c h a r y s t i a z o s t a ł a bowiem u s ta n o w io n a d l a n a s z e g o u d o
-49
s k o n a ł e n i a .
k s . J a n G l i ś c i ń s k i SD - W arszaw a
L'INFLUSSO DELL'EUCARISTIA SULLA CRESCITA INTERIORE DELL'UOMO NELL'INSEGNAHENTO DI SANT'AGOSTINO
/ H i a s s u n t o / S eco n d o S a n t 'A g o s t i n o l a c r e s c i t a d e l l 'u o m o e p o s s i b i l e s e l ' E u c a r i s t i a c o s t i t u i s c e p e r l u i u n s a c r a m e n to d i p i e t a , s e g n o d i u n i t a e v i n c o l o d i c a r i t a . I n q u a n to s a c ra m e n to ^ d i p i e t a , l ' E u c a r i s t i a s a n t i f i c a l'u o m o d a l l ' i n t e r n o . E s s a e a n c h e s e g n o d i u n i t a d i t u t t i i m em bri d e l C orpo d i C r i s t o . C o lo ro c h e s i a w i c i n a n o a l l ' a l t a r e d o v r e b b e r o d i v e n t a r e sem- p r e d i p i u q u e l l o che r i c e v o n o . L ^ E u c a r i s t i a e a l l o s t e s s o Lem po un v i n c o l o d i c a r i t a . L 'u o m o , c i b a n d o s e n e , s i t r a s f o r m a d i g i o r n o i n g i o r n o i n C r i s t o . 49 P o r . E n a r r a t i o n e s i n P s a im o s 3 9 , 1 2 , CCL 3 S , 4 3 4 - 4 3 5
