Stanisław Janczewski
"Autonomia woli w prawie
międzynarodowym prywatnym w
zakresie zobowiązań z umów", Józef
Skąpski, Kraków 1964 : [recenzja]
Palestra 9/7-8(91-92), 103-104
N r 7—8 (9 1 — 92) R ecenzje 103
1 CO 29/57 (O SPiK A 4/59, poz. 113 z g lo są aprobującą. J. P ietr zy k o w sk ieg o ). W e d łu g te g o o rzeczen ia dział za ży cia d ok on an y zgod n ie z art. 1078i K od. N ap. n ie m a z a sto so w a n ie do sp a d k ó w o tw a rty ch pod rządem p raw a sp a d k o w eg o , m oże b yć jed n a k u w zg lęd n io n y jako d arow izna.
W sta n ie fa k ty czn y m d otyczącym n in ie jsz e g o p y ta n ia n ie zo sta ło p odane, kiedy sp a d ek z o sta ł otw arty; m ożn a ty lk o w n io sk o w a ć , że sta ło s ię to już pod rządem p ra w a sp a d k o w eg o , g d y ż in a czej z a p ew n e m ożn a b y b y ło sta n fa k ty c z n y le g a li z o w a ć przez za sied zen ie, je ż e li term in jeg o u p ły n ą łb y przed 6 lip ca 1965 r. (art. X L IV p rzep. w p r. k.c.).
J e ż e li to; w sz y stk o w e ź m ie s ię pod u w a g ę — m a ją c pon ad to przed oczam i n a czeln ą d y r e k ty w ę in terp reta cy jn ą art. X L IV przep. w pr. k.c., w e d łu g którego w ra zie w ą tp liw o śc i, czy m a b yć sto so w a n e p raw o d o ty ch cza so w e czy te ż k od ek s c y w iln y , n a le ż y sto so w a ć k o d ek s c y w iln y — to trzeb a d ojść do w n io sk u , że ow ych d zia łó w za życia w ro zu m ien iu K od. N ap. n ie m ożn a tra k to w a ć n a ró w n i z d zia ła m i spadku. Jeżeli zaś z a jm ie m y ta k ie sta n o w isk o , to (również w sp ó łw ła sn o ść p o w sta łą n a p o d sta w ie d zia łu za życia n a le ż y zn o sić w m y ś l art. 213 k.c. przy z a c h o w a n iu norm ob szarow ych .
i S. B r e y e r R E C E N Z J E J ó z e f S k ą p s k i: A u t o n o m i a w o l i w p r a w i e m i ę d z y n a r o d o w y m p r y w a t n y m w z a k r e s i e z o b o w i ą z a ń z u m ó w , „ Z e s z y t y n a u k o w e U n i w e r s y t e t u J a g ie l lo ń s k i e g o , K r a k ó w 1964, str. 207.
P o jęcie au ton om ii w o li w p raw ie c y w iln y m m a za s w e źródło zasad ę sw o b o d y u m ów , k tórej n a jp e łn ie jsz y m bod aj o d b iciem jest art. 1134 kod. N ap. A rty k u ł ten u zn aje u m o w y p ra w n ie za w a rte za p raw o dla tych , k tó rz y je za w a rli. Z asada ta u le g ła n a stę p n ie ogran iczen iu w y n ik a ją c e m u z k o n ie c z n o śc i p rzestrzegan ia p rzep isów b e z w z g lę d n ie ob o w ią zu ją cy ch (ius co-
gens), w o b ec czego m o żliw o ść s w o
b o d n e g o reg u lo w a n ia przez stron y sto su n k ó w w y n ik a ją c y c h z u m ó w is t n ie j e p ra k ty czn ie ty lk o w ó w cza s, gdy
w g rę w ch o d zą p rzep isy iu r is d is p o -
s i t i v i .
Tak p rzed sta w ia s ię k w e stia a u to n o m ii w o li, je ś li ch od zi o sto so w a n ie p ra w a m a teria ln e g o w stosu n k a ch w e w n ę tr z n y c h . Z resztą r ó w n ie ż na .gruncie p raw a fo rm a ln eg o (p ro ceso w e
go) is tn ie ją p rzep isy z ezw a la ją ce str o nom na sw o b o d n e (w ta k im lu b in nym zak resie) re g u lo w a n ie p ew n y ch zagad n ień , jak np. k w e stii poddania sp oru są d o w i p ierw szej in sta n c ji n ie b ęd ącem u sąd em m ie jsc o w o w ła ś c i w y m ' ogran iczen ia p raw a w yb oru przez p ow od a spośród k ilk u sąd ów w ła śc iw y c h d la ta k ich sp o ró w (art. 46 § 1 k.p.c.) lu b p od d an ia sp oru pod ro zstrzy g n ięcie są d u p olu b ow n ego (art. 697 k.p.c.).
W p ra w ie p ry w a tn y m m ięd zyn arod o w y m w zak resie zo b o w ią za ń z um ów za g a d n ien ia au ton om ii w o li m a n ieco in n e zn a czen ie i in n e zad an ie do sp ełn ien ia . C hodzi tu o m ożność w sk a za n ia przez stro n y za w iera ją ce u m o w y (n iek ied y m a to m iejsce ta k że przy czy n n o ścia ch jed n ostron n ych ) praw a o k reślo n eg o ob szaru p raw n ego, którem u m a p o d leg a ć sto su n e k p ra w n y is tn ie ją c y p o m ięd zy stronam i.
D ok on u jąc w y b o ru praw a, k tóre m a b yć w ła śc iw e d la d an ego stosu n k u p raw n ego, stro n y z m ien ia ją w ten
104 Recenzje N r 7-8 (91— 92)
sp o só b p ra w o m a teria ln e , k tóre b y ło b y w ła śc iw e , g d y b y w y b ó r n ie n a stą p ił.
Z a g a d n ien iu te m u — z pozoru pro stem u , a le w g ru n cie rzeczy bardzo sk o m p lik o w a n em u — p o św ię c o n e jest o b szern e i su m ie n n e stu d iu m S k ą p - sk ieg o .
J u ż sa m o id e n ty fik o w a n ie a u to n o m ii w o li z w y b o rem p raw a (m im o że w y b ó r ta k i je s t w y n ik ie m au ton om ii w o li) je s t k w e s tią sp o rn ą ze w zg lęd u n a to, ż e n ie sa m a w o la stron d ecy d u je o w yb orze, a le w ró w n ej m ierze, je ś li n a w e t n ie w w ię k s z e j d ecyd u je o m o żn o ści w y b o ru n orm a k o lizy jn a , która c z ę sto ten w y b ó r ogranicza, jak to m a m iejsce; w art. 7 u sta w y z dnia 2 sierp n ia 1926 ro k u o p raw ie w ła ś c iw y m d la sto su n k ó w p ry w a tn y ch m ięd zy n a ro d o w y ch .
P o d sta w ę p ra w n ą w y b o ru sta n o w i z a tem n orm a k o lizy jn a , k tóra jed n o cześn ie w ta k im lu b in n y m za k resie ogran icza a u to n o m ię w o li stron z a w ie r a ją cy ch u m ow ę.
S am o jed n a k za ję c ie przez u sta w o d a w cę w ła ś c iw e g o sta n o w isk a i n a d a n ie n o rm ie k o liz y jn e j ta k ie j red ak cji, k tóra g o d z iła b y za sa d ę sw o b o d y u - m ó w z w ła sn y m l e x f o r i i p raw em do k on troli, n ie jest za d a n iem ła tw y m . J ed n y m z d o w o d ó w teg o jest jakże ró żn ostron n a i k o n tro w ersy jn a d y sk u s ja nad p ro jek tem p o lsk iej u sta w y z dn. 2 sierp n ia 1926 r. R ezu lta tem tej d y sk u sji b y ł c y to w a n y w y żej art. 7 p o lsk iej u sta w y , k r y ty k o w a n y — ze w z g lę d u n a o g ra n iczen ie w y b o ru pra w a w ła ś c iw e g o —■ jako zb y t szty w n y , g d y ż u p ra w n ia ją cy k o n tra h en tó w do w sk a za n ia je d y n ie p raw a m ie jsc a z a m ieszk a n ia , p raw a m ie jsc a sp orząd ze n ia czy n n o ści p ra w n ej, p raw a m iejsca
w y p e łn ie n ia zo b o w ią za n ia lu b p raw a m iejsca p o ło żen ia rzeczy. P o d o b n ie d y sk u sy jn y ok azał s ię te n p rob lem w tra k cie obrad n ad p ro jek tem n o w e j u sta w y o m ięd zy n a ro d o w y m p ra w ie p ry w a tn y m w K o m isji K o d y fik a c y jn e j. D y sk u sja ta d op row ad ziła do o g ó ln i k o w e g o sfo rm u ło w a n ia p rzep isu w y m a g a ją ceg o , aby p raw o w y b ra n e p o z o sta w a ło w zw ią zk u z zo b ow iązan iem . L ecz i to sta n o w isk o jesjt k r y ty k o w a n e ja k o m a ło ela sty czn e. T oteż autor n ie bez słu sz n o śc i zau w aża, że p ew n o ść p ra w n a m oże b y ć za g w a ra n to w a n a t y l k o przez d o p u szczen ie n ieo g ra n iczo n e go p raw a w yb oru , g d y ż — jak p isze — „ stron y n ie pod d ające u m o w y o k re ślo n em u p raw u n ie m ogą b y ć n a ra żo n e n a to, że d ok on an y przez n ie w y bór z o sta n ie u zn an y za b ezsk u teczn y , a u m o w a zn ajd zie s ię pod rządem in n eg o p ra w a ” (str. 172). Z d an iem a u tora jed y n e o gran iczen ie w y b o ru p ra w a m oże w y n ik a ć ty lk o z k la u z u li p o rząd k u publiczn ego.
N ie w ie lk ie rozm iary n in ie jsz e j n o ta tk i r e cen zy jn ej n ie p o zw a la ją na szersze o m ó w ien ie stu d iu m J. S k ą p - sk ieg o i n a p o ru szen ie ch oćb y w a ż n ie jsz y c h spośród za w a rty ch w n im p rob lem ów . N ap isan e w sp osób w y czerp u ją cy z p o w o ła n iem się n a ob szern ą lite r a tu r ę przed m iotu , d aje ono m o żn o ść szczeg ó ło w eg o za p o zn a n ia s ię zarów n o z rozw ojem d a tu ją cej s ię d op iero od p o ło w y u b ieg łeg o s tu le c ia n a u k i o a u to n o m ii w o li ja k o sp o so b ie r o z w ią zy w a n ia p rob lem ów k o liz y jn y c h w zak resie zo b o w ią za ń u - m o w n y ch , jak i z ob ecn ym jej sta nem .
