J. R.
Założenia nowego czechosłowackiego
kodeksu karnego i kodeksu
postępowania karnego : [recenzja
artykułu J. Tolara i G. Prenosila,
opublikowanego w "Revue
internationale de droit comparé",
1962, nr 4]
Palestra 7/4(64), 64-66
64 Z a g r a n i c z n a p r a s a p r a w n i c z a N r 4 (64)
sk a rg i w niosków , zarządzenie M in istra H a n d lu W ew nętrznego w sp ra w ie k sią ż e k do w p isy w an ia sk a rg i w niosków w u społecznionych placów kach h a n d lu d e ta licznego i p rze m y słu gastronom icznego, zarząd zen ie P rzew odniczącego K o m ite tu D robnej W ytw órczości w sp raw ie p rz y jm o w a n ia i ro z p a try w a n ia przez u społecz nione p rze d sięb io rstw a usługow e i ich zak ład y sk a rg i w niosków oraz tr y b u za w iad a m ia n ia o ich za ła tw ien iu , u ch w a łę R ady M inistrów w sp ra w ie t r y b a za w iad a m ia n ia n ad rz ęd n y ch organów a d m in istra c y jn y c h o n ie za łatw ien iu sp ra w y w te rm in ie p rzep isan y m , pism o okólne P re ze sa R ady M in istró w w sp ra w ie skarg; i w niosków , pism o okólne P re ze sa R ady M in istró w w sp ra w ie p rz y jm o w a n ia podań o b y w ateli przez b iu ra grom adzkich ra d naro d o w y ch , w reszcie u c h w a łę R ady M in istró w w sp ra w ie p rze k a z a n ia P rezeso w i R ady M in istró w i m in istro m n ie k tó ry c h u p ra w n ie ń R ady M inistrów , w y n ik a ją c y c h z kodeksu p o stę p o w a n ia a d m in istra cy jn e g o .
X Z A G t t A H I C Z I M E J P R A S Y P n A W I t l i C Z E J
Z a ło że n ia nowego czecho sło w ackiego kodeksu karnego
i kodeksu postępow ania karnego
o m a w ia ją na ła m ac h n ru 4 z 1962 r. R e v u e internationale de droit com paré J. T o l a r i G. P r e n o s i l . O bie u sta w y zostały u ch w alo n e przez Z g ro m a dzenie N arodow e CSRS w p aź d ziern ik u 1961 r., a w eszły w życie z dniem 1.1.1962 r.
Nowy k o d ek s k a rn y c h a ra k te ry z u je się p rzede w szystkim zw ężeniem zakresu odpow iedzialności k a rn e j. W m yśl p rzep isó w tego kodeksu czyn stan o w iący zn i kom e n ieb ezpieczeństw o społeczne nie je s t k a ra ln y (w edług daw n iej o bow iązującego p raw a p roblem k ara ln o ści takiego czynu pozostaw iony był do decyzji p r o k u ra to ra lu b sądu). W yrazem tej te n d e n c ji było sk reślen ie z k a talo g u p rze stę p stw szeregu czynów zaliczanych dotychczas do te j k ate g o rii oraz zm odyfikowanie- w ielu przepisów , w m yśl k tó ry ch u k a ra n iu p o d le g ają jed y n ie w y p ad k i najcięższe o pisanych w nich czynów.
D om ena odpow iedzialności k a rn e j sk u rcz y ła się ta k że przez u sta n o w ien ie m ożli w ości p rze k aza n ia sp ra w y do ro zpoznania m iejscow ym sądom ludow ym , ja k o te ż przez rozszerzenie u p raw n ie ń dow ódców w ojskow ych, k tó rzy m ogą rozpoznaw ać m niej niebezpieczne czyny członków sił z b ro jn y c h i n ak ła d a ć odpow iednie k a ry d y scy p lin arn e.
P ro k u r a to r oraz sąd m ogą zarządzić p rze k aza n ie sp raw y do rozpoznania m ie j scow em u sądow i ludow em u, jeżeli d o jd ą do w niosku, że do celów re e d u k a c ji sp raw cy czynu w y sta rc zy ro zp a trz en ie sp ra w y przez sąd ludow y i zastosow anie jednego ze środków , k tó re może on nałożyć n a w innego (ostrzeżenie, publiczna n ag a n a, g rzyw na do 500 koron, środek w ychow aw czy do 3 m iesięcy albo n ak a za n ie zajęcia niższego sta n o w isk a lu b p racy w in n y m m iejscu przez okres nie niższy niż 6 m iesięcy). Sędziow ie sądów lu d o w y ch w y b ie ra n i są przez o b y w ateli d a n e g a okręgu i w y k o n u ją te fu n k c je obok sw o jej p rac y zaw odow ej. R ozpraw y przed nim i są zaw sze publiczne. Od ich orzeczeń p rz y słu g u je odw ołanie do sąd u o b w o dowego.
N r 4 (64) Z a g r a n i c z n a p r a s a p r a w n i c z a 65
K odeks zm ienił obow iązu jący u p rze d n io sy stem k ar. O becnie sy stem te n o b e j m u je : pozb aw ien ie w olności (jeżeli n ie p rz e k ra c z a ona 2 la t, w y k o n an ie k a ry
m oże być zaw ieszone), śro d k i w ychow aw cze o rze k an e n a o k res od 2 do 12 m ie sięcy (z p o trą c e n ie m 10—15% z zarobków sp raw cy i nałożeniem n a ń obow iązku d o brego sp ra w o w a n ia się i p ilnego w y k o n y w a n ia pracy), p o zb aw ien ia ty tu łó w h o n o ro w y c h i odznaczeń, p o zbaw ienie sto p n i w o jsk o w y ch , zakaz w y k o n y w a n ia •określonej d ziałalności, k o n fisk a ta m ien ia, grzy w n a, k o n fisk a ta sp e c ja ln a i w y d a
le n ie z k r a ju . D aw n y podział n a k a r y głów ne i d o datkow e został porzucony. W zasadzie k a ry te m ogą być obecnie o rze k an e osobno lu b łącznie (jed n ak że n ie k tó r e z nich n ie m ogą być łączone; np. śro d ek w ychow aw czy n ie m oże być za sto so w a n y jednocześnie z grzyw ną).
K a ra śm ierci została u trz y m a n a ty lk o ja k o k a rą w y jątk o w a .
O dpow iedzialność k a rn a została zw ężona przez o g raniczenie o k re su tr w a n ia k a ry p o zb a w ien ia w olności do la t 15 (daw niej 25 lat).
O to k ilk a dalszy ch isto tn y ch zm ian w p fze p isac h p ra w a k arn e g o CSRS.
P o jęc ie u siło w a n ia zostało ograniczone do czynów społecznie n ieb ezpiecznych zm ierza ją cy ch b ezpośrednio do d o k o n an ia p rze stęp stw a.
K onieczność w a lk i z rec y d y w ą sp ow odow ała zao strzen ie k a ra ln o śc i g ru p y p rz e s tę p c ó w (bardzo zresztą w CSRS n ielicznej), k tó rz y m im o poprzedniego sk a za n ia -w kroczyli p o now nie n a d ro g ę p rz e stę p stw a . W w y p ad k a ch rec y d y w y szczególnie n ie b ez p iec zn e j (w tedy gdy d a n a osoba p o p e łn iła um y śln ie now e ciężkie p rz e s tę p s tw o -lub sy stem a ty cz n ie d o k o n u je um y śln ie czynów , za k tó re b y ła ju ż szereg ra z y k a ra n a ) g ó rn a g ran ic a p rze w id zia n ej k a ry pozb aw ien ia w olności zostaje p o d n ie sio n a o 1/3. W a ru n k o w e zw o lnienie je s t w ta k ic h w y p a d k a c h m ożliw e d o p ie ro po odbyciu 2/3 k a ry , gdy ty m czasem n o rm aln ie w y sta rc z a odbycie ty lk o je j połow y.
M łodociani (od 15 do 18 la t) o d p o w iad a ją k a r n ie ty lk o za czyny odznaczające się zn a m io n a m i dużego niebtezpieczeństw a społecznego (m ożliwość o b niżenia dolnej g ra n ic y p rze w id zia n ej w u sta w ie k ary). K odeks p rz e w id u je ta k ż e m ożliw ości w a ru n k o w eg o zw olnienia w ta k ic h w y p a d k a c h po odbyciu 1/3 orzeczonej k ary .
N ow y k.p.k. d a je w y ra z zasadzie, że p o stę p o w an ie k a rn e m oże być w szczęte w y łączn ie z przy czy n p rze w id zia n y ch p rzez obow iązujące p raw o i ty lk o w sposób p rz e w id z ia n y p rze p isam i tego k o d ek su . K od ek s u trz y m u je zasad ę p rz e d sta w ia n ia dow odów z u rz ę d u oraz p o d k re śla zasadę dom n iem an ia niew in n o ści (p o d ejrzan y s ta je , się w in n y dopiero z ch w ilą u p raw o m o c n ien ia się skazu jąceg o go w y ro k u sądow ego) oraz zasady: bezpośredniości i jaw ności, a ta k ż e sw obodnej pceny dow odów . P o d staw o w ą za sa d ą p o stę p o w an ia k arn e g o CSRS je s t za sa d a p ra w d y o b ie k ty w n ej. U sta w a w k ła d a w zw iązku z ty m n a o rg an y śledcze obow iązek z b a d a n ia i oceny w szy stk ich d o stęp n y ch i m ożliw ych do p rze p ro w ad z en ia dow o dów , w szy stk ich okoliczności św iadczących zarów no za, ja k i p rze ciw p o d e jrz a n e m u .
K odeks za p ew n ia ta k ż e w z a je m n ą w sp ó łp rac ę organów ścigania z o rg an iz ac jam i społecznym i. T en d e n c ja ta , b ęd ą ca je d n y m z p rze jaw ó w p ro cesu po g łęb ian ia d e m o k ra c ji so cjalisty czn ej w p o stę p o w an iu k a rn y m , służy ta k ż e celom rozszerzenia jego w p ły w u w ychow aw czego oraz sk u te cz n iejsze m u p rze ciw d ziała n iu p rz e s tę p czości.
W sp ó łp raca ta polega z je d n ej stro n y n a p rz y z n a n iu n ie k tó ry m o rg an izacjo m społecznym p ra w a u d ziału w p o stę p o w an iu k a rn y m (w c h a ra k te rz e oskarżonego czy obrońcy społecznego), a z. d ru g ie j stro n y n a u sta n o w ie n iu m ożliw ości zw ró
« 6 Z a g r a n i c z n a p r a s a p r a w n i c z a N r 4 (64)
ce n ią się p rz e z są d do pow yższych o rg an iz ac ji z żą d an iem za p ew n ie n ia u d ziału w p ra c y n a d re e d u k a c ją przestęp có w .
R ozszerzeniu u le g ła zasad a obrony. W szczególności pow iększono liczbę w y p a d ków tzw . obro n y o b lig a to ry jn e j: oskarżony p o w in ie n m ieć o brońcę w ted y , g d y zo stał are szto w a n y , gdy o d b y w a k a rę p o zb aw ien ia w olności, lu b gdy jego sta n p sy ch iczn y je s t p rze d m io te m b a d a ń le k a rsk ic h , d a le j — gdy m a ło le tn i bąd ź p e łn o le tn i z pow odu s ta n u ułom ności fizycznej lu b u m y sło w ej nie m oże zapew nić sobie' n ależ y tej obrony, w reszcie gdy je s t o skarżony o p o p ełn ien ie p rz e stę p s tw a za g ro żonego k a r ą m a k sy m a ln ą pow yżej 5 la t p o zb a w ien ia w olności.
Z a g ad n ie n iu odpow iedzialności adw okata za szkodę
pośw ięcony je s t a rty k u ł O. R a i s a o p u b lik o w a n y w sty c zn io w o -lu to w y m n u m e rz e z 1963 r. czasopism a czechosłow ackich ad w o k a tó w Zp r a v y advokacie. O d p o w iedzialność a d w o k a ta i e w e n tu a ln ie zespołu za szkodę w y n ik łą w sk u te k u d z ie le n ia n ie p ra w id ło w e j p o ra d y p ra w n e j to je d n o z n a jb a rd z ie j sp o rn y ch za g a d n ie ń w p ra w ie CSRS. W sp ra w ie te j n ie w y p o w ied ziało się jeszcze — ja k d o ty c h czas — orzecznictw o sądow e w CSRS.
K odeks cyw ilny CSRS nie za w ie ra w pow yższej m a te rii żadnego szczególnego p rze p isu , sta n o w iąc je d y n ie w ogólnie sfo rm u ło w an y m § 337, że szkodę p o w in ie n w y n ag ro d zić ten , k to u m y śln ie lu b w s k u te k n ie d b a ls tw a ją w y rząd ził. S p ecjaln y p rz e p is n a to m ia st z a w iera § 7 u sta w y o a d w o k a tu rz e z 1961 r., w m y śl k tó re g o za szkodę w y rz ąd z o n ą p rzy u d zie la n iu pom ocy p ra w n e j o d p o w iad a ją so lid a rn ie a d w o k a t lu b in n y członek k o le k ty w u , k tó ry szkodę spów odow ał, o ra z p o ra d n ia ad w o k ack a. W m o ty w a ch do pow yższego p rze p isu w sk a z u je się, że w y ra zy „p rz y u d ziela n iu pom ocy p r a w n e j” odnoszą się w szczególności do w y p ad k ó w szkody, ja k ą a d w o k a t w y rz ąd z ił p rze z n ie p ra w id ło w ą in fo rm ac ję lu b p o rad ę albo przez: sw e w ad liw e za stę p o w an ie (obronę).
A d w o k at — p o d k re śla a u to r — nie o d pow iada w obec k lie n ta za p raw id ło w o ść sw ego p o g ląd u p raw n eg o , a jeszcze m n ie j za w y n ik sp raw y , jeżeli n ie d o p u śc ił się p rz y p ow zięciu decy zji lu b p rz y p ro w a d ze n iu sp ra w y oczyw istego n ie d b alstw a. Z ta k ą sy tu a c ją sp o ty k a m y się w ów czas, gdy a d w o k a t ud zieli porad y , k tó ra w y ra ź n ie je s t sprzeczna z zasad am i p ra w a lu b u sta lo n y m o rzecznictw em sądow ym , w w y n ik u czego' n a s tą p iła szkoda. W zw iązku z ty m a u to r w y su w a n a s tę p u ją c e p o stu la ty :
1) przy w ią zy w ać w ięk szą w ag ę do politycznego i zaw odow ego k sz tałcen ia a d w o k a tó w p rzez sta łe śledzenie i stu d io w a n ie d o k u m e n tó w politycznych, n ow ych p u b lik o w a n y ch p rzep isó w p ra w n y c h , ju d y k a tu ry i o rzecznictw a (prow adzenie n a te te m a ty d y sk u sji w zespołach),
2) ro z p a try w a ć s ta ra n n ie w szelk ie szczególnie w ażn e lu b sp o rn e w y p ad k i, w y sz u kać od p o w ied n ie p rze p isy p ra w n e , p rze stu d io w ać w ty m zak resie o rzecznictw o i stan o w isk o d o k try n y oraz p rze d y sk u to w ać je w gro n ie zespołu; w w y p a d k a c h w y m ag a ją cy c h w iadom ości sp e cja ln y ch — zorganizow ać k o n su lta c ję z od p o w ied n im i sp e cja listam i,
3) pow ierzyć je d n e m u z członków zespołu sta łe p ro w a d ze n ie d o k u m e n ta c ji w z a k re sie obow iązującego p ra w a , k tó ra słu ż y ła b y w szy stk im ad w o k ato m ,
4) prow adzić w p o rad n ia ch , w k tó ry c h są k u te m u odpow iednie w a ru n k i, p o lity k ę
