Stan gospodarki odpadami komunalnymi w województwie slaskim w latach 2000-2005

(1)

and Environmental Protection

http://ago.helion.pl ISSN 1733-4381, Vol. 6 (2007), p-01-12

Stan gospodarki odpadami komunalnymi w województwie

ś

ląskim w latach 2000-2005

Alwaeli M., Chyb A.

Katedra Technologii i Urządzeń Zagospodarowania Odpadów, Politechnika Śląska, ul. Konarskiego 18, 44-100 Gliwice

tel. +48 32 237 21 15, fax +48 32 237 11 67, e-mail: mohamed.alwaeli@.polsl.pl

Streszczenie

W artykule szczególną uwagę poświęcono województwu śląskiemu z uwagi na to, iż jak wynika z danych GUS wynika, że pod względem j ilości odpadów wytworzonych w Polsce, Śląsk zajmuje drugie miejsce. Natomiast jest jednym z najbardziej zdegradowanych regionów nie tylko w Polsce, ale i w Europie.

W artykule przedstawiono źródła powstawania największej oraz najmniejszej ilości odpadów komunalnych oraz sposoby postępowania z odpadami w latach 200-2005.

Abstract

Condition of MSW management in Silesian region between 2000 - 2005

According to the year-book of State Statistics Department large part of MSW generated in Poland comes from the Silesia region. Branches which produce various amounts of MSW in Silesia are presented in the paper. The condition of MSW management system in this region is also discussed.

Article include information about MSW management condition between 2000 – 2004 years.

1. Wstęp

Gdy w latach sześćdziesiątych minionego stulecia humorysta musicalowy Tom Lehrer śpiewał o skażeniu środowiska i radził turystom przybywającym do USA nie pić wody ani nie oddychać tamtejszym powietrzem, uznano to za świetny dowcip.

Dziś nikt się już z tego nie śmieje, gdyż zanieczyszczenie środowiska to zaiste nic śmiesznego. Rośnie ono wraz z tak zwaną cywilizacyjną działalnością rozwojową człowieka.

(2)

Co roku na terenie województwa śląskiego powstaje ogromną ilość odpadów komunalnych. Do najczęściej stosowanych metod unieszkodliwiania odpadów należy niestety ich składowanie, co jak słusznie podkreślono w [1] nie eliminuje ich potencjału zagrożenia dla środowiska.

W 2005 roku z ilości 1260 tys. Mg wytworzonych odpadów w województwie śląskim, na składowiskach zdeponowano aż 1179 tys. Mg [2}.Zgromadzone na składowiskach odpady mają znaczną wartość jako potencjalne surowce wtórne, których wartość szacuje się na kilkaset milionów dolarów [3].

Mimo podejmowanych prób wykorzystania odpadów jako surowców wtórnych nadal główną metodą gospodarowania nimi jest składowanie Skutkiem tego są niekorzystne zmiany geomorfologiczne i nasilające się zagrożenia środowiska. Konsekwencją są straty ekonomiczne, które z jednej strony stanowią niewykorzystane użyteczne składniki zawarte w odpadach, a z drugiej strony bezproduktywnie zajęte tereny składowania oraz koszty budowy i eksploatacji składowisk a także transportu odpadów do miejsc składowania. Istnieje również duża grupa strat, których nie da się ująć rachunkiem ekonomicznym, gdyż nie można ustalić wartości zniszczonego krajobrazu, a tym bardziej ceny zdrowia i życia ludzkiego [4].

2. Stan gospodarki odpadami komunalnymi w województwie

ś

ląskim

2.1 Stan gospodarki odpadami komunalnymi w województwie śląskim w roku

2000

Według danych GUS [5] na terenie województwa śląskiego w roku 2000 ilość wywiezionych odpadów komunalnych wyniosła 1594 tys. Mg. Ilość ta stanowi 13,04% usuwanych w kraju odpadów komunalnych i jest najwyższa z wykazywanych dla pozostałych województw. Wpływają na to między innymi wysokie zaludnienie w województwie śląskim (ponad 3-krotnie wyższe niż średnia krajowa) oraz charakter regionu. Wskaźnik ilości wytwarzanych odpadów komunalnych dla województwa śląskiego kształtował się na poziomie średnio 250 – 380 kg/mieszkańca/rok. Był on wyższy od wskaźnika krajowego, który kształtował się na poziomie 320 kg/mieszkańca/rok [6].

Podstawową metoda unieszkodliwiania odpadów komunalnych w województwie śląskim jest składowanie. Tak też było w roku 2000. Z ogólnej ilości wytworzonych odpadów [6]:

• 1477,6 tys. Mg (92,70%) zdeponowano na składowiskach,

• niewielką ilość odpadów, 41,8 tys. Mg (2,62%) skierowano do 3 kompostowani na terenie województwa to jest: w Katowicach, Zabrzu i Żywcu.

W różnych gminach, w różnej skali prowadzona była selektywna zbiórka surowców wtórnych. Odpady sortowano w trzech sortowniach odpadów, znajdujących się w

(3)

Katowicach, Żywcu oraz Zabrzu. Na terenie województwa wyselekcjonowano 74.6 tys. Mg (4,68%) odpadów [6]. Dane przedstawiono na rysunku 2.1.1.

92,70% 2,62% 4,68%

składowane kompostowane wyselekcjonowane

Rys. 2.1.1 Bilans odpadów komunalnych w województwie śląskim w roku 2000.

Na terenie regionu działało 40 składowisk zorganizowanych o łącznej powierzchni 180,8ha W tym 12 posiadało instalacje odgazowania, przy czym w większości obiektów biogaz odprowadzany jest bez unieszkodliwienia do atmosfery. W ciągu roku zamknięto 2 składowiska o powierzchni 16,0ha, zrekultywowano 2,4ha powierzchni składowisk. Według informacji GUS w 2000 roku na terenie województwa śląskiego zrekultywowano 2,9ha składowisk komunalnych [5,6].

2..2. Stan gospodarki odpadami komunalnymi w województwie śląskim w

roku 2001

Według danych statystycznych [7,8] w 2001 roku na terenie województwa śląskiego wytworzono 1,59 mln Mg odpadów komunalnych. Ilość wytworzonych odpadów komunalnych stanowi ok. 14% odpadów powstających w kraju i jest najwyższa z wykazanych dla pozostałych województw. Z 1,59 mln Mg wytworzonych w województwie odpadów:

• na składowiska skierowano 1,4mln Mg (co stanowi 95,5%), • do kompostowani 0,049 mln Mg (3,2%),

• 1,23% wysegregowano z całej masy odpadów usuniętych z miejsc ich wytwarzania, które stanowią surowce wtórne (szkło, tworzywa makulatura, metale).

(4)

95,57%

3,20% 1,23%

Rys. 2.2.1. Bilans odpadów komunalnych w województwie śląskim w roku 2001.

Na terenie regionu działało 38 składowisk zorganizowanych o łącznej powierzchni 180,8ha w tym 14 posiadało instalacje odgazowania, przy czym z 8 obiektów biogaz odprowadzany jest bez unieszkodliwienia do atmosfery. W 2001 roku oddano do użytkowania dwie instalacje do pozyskiwania biogazu ze składowisk (wyłączonych wcześniej z eksploatacji), tj. w Sosnowcu i Katowicach. Odzyskany gaz jest przetwarzany na energie cieplną i elektryczną [8].

Najwyższe wskaźniki nagromadzenia odpadów komunalnych, wg stanu na koniec 2001 roku, występowały na 15 czynnych składowiskach, z czego 10 składowisk posiadało nagromadzenie od 100 do 500 tys. Mg, a 5 składowisk powyżej 500 tyś. Mg. Największe ilości nagromadzonych odpadów występują na składowiskach zlokalizowanych w następujących miejscowościach: Bielsko-Biała, Lipnik, Bytom, Gliwice, Młynek-Suboczyna, Siemianowice Śląskie, Knurów i Zabrze. Działało także wiele dzikich oraz niespełniających wymagań ochrony środowiska składowisk odpadów komunalnych [8].

2.3. Stan gospodarki odpadami komunalnymi w województwie śląskim w

roku 2002

Na terenie województwa śląskiego w roku 2002 wytworzono 1,44 mln Mg odpadów komunalnych, co stanowi 13,7% odpadów komunalnych powstających w kraju. W roku 2002 odpady wywiezione z budynków mieszkalnych stanowiły ok. 76% wytworzonych odpadów komunalnych [9,10].

Z ogółu wytworzonych odpadów komunalnych [10]:

• na składowiska skierowano 1,36 mln Mg (co stanowi 94,44%);

• do kompostowni w Katowicach, Zabrzu, Żywcu i Świętochłowicach skierowano 0,06 mln Mg (4,17%);

(5)

• 1,39% wyselekcjonowano.

Bilans odpadów komunalnych w województwie śląskim w roku 2002 przedstawiono na rys. 2.3.1.

94,44% 4,17% 1,39%

W roku 2002 najwięcej odpadów komunalnych na terenie województwa śląskiego wytworzono w [10]:

• Częstochowie, • Katowicach, • Zabrzu.

Z danych GUS na terenie województwa śląskiego działało 37 składowisk zorganizowanych o łącznej powierzchni 140,8ha, większość z uszczelnionym dnem i skarpami oraz kontrolowanym odbiorem odcieków. 17 składowisk posiadało instalacje odgazowywania, w 10 obiektach biogaz odprowadzany jest bez unieszkodliwienia do atmosfery. Na terenie 2 składowisk wytwarzano z odbieranego gazu energię elektryczną, a na innych 2 energię cieplną. 10 składowisk posiadało nagromadzenie od 100 do 500 tys. Mg, a 5 składowisk po-wyżej 500 tys. Mg. W wojewódz1wie śląskim znajdowało się 31 nieczynnych składowisk odpadów komunalnych, zajmujących powierzchnie ok. 142 ha, z czego 62,5 ha zostało zrekultywowanych. Według GUS zamknięto 1 składowisko o powierzchni 3,0ha [10].

(6)

2.4. Stan gospodarki odpadami komunalnymi w województwie śląskim w

roku 2003

W roku 2003 na terenie województwa śląskiego wytworzono 1,35 mln Mg odpadów komunalnych (stanowi to 13,6% odpadów komunalnych powstających w kraju) z czego [11,12]:

• 1,31 mln Mg (97,04%) zdeponowano na składowiskach, • 0,01 mln Mg (0,74%). kompostowano

• 2,22 % wyselekcjonowano z całej masy odpadów usuniętych z miejsc ich wytwarzania, które wykorzystano jako surowce wtórne (szkło, tworzywa, makulatura, metale).

Dane przedstawiono na rys. 2.4.1.

97,04% 0,74% 2,22%

Rys. 2.4.1. Bilans odpadów komunalnych w województwie śląskim w roku 2003. Najwięcej odpadów komunalnych w roku 2003 wytworzono w [12]:

• Katowicach, • Częstochowie, • Gliwicach.

W roku 2003 odpady wywiezione z budynków mieszkalnych stanowiły ok. 68% wytworzonych odpadów komunalnych [12].

W poszczególnych gminach prowadzona była w różnej skali selektywna zbiórka odpadów. Odpady sortowano w piętnastu sortowniach odpadów: w Katowicach, Żywcu, Zabrzu, Wojkowicach, Bieruniu, Raciborzu, Rudzie Śląskiej, Siemianowicach, Rybniku, Tychach, Mikołowie, Sośnicowicach, Buczkowicach i Wyrach [12].

(7)

Według danych na koniec 2003 roku na terenie województwa śląskiego znajdowało się 44 składowisk odpadów komunalnych. [11].

2.5. Stan gospodarki odpadami komunalnymi w województwie śląskim w

roku 2004

W roku 2004 w województwie śląskim wytworzono 1304 tys. Mg, co stanowi 13,36 % odpadów komunalnych wytworzonych w całym kraju. Daje to województwu śląskiemu drugie miejsce w Polsce w wytworzeniu odpadów komunalnych w tym roku [13].

Z ogólnej ilości wytworzonych w województwie śląskim w roku 2004 odpadów komunalnych [13]:

• wyselekcjonowano 39 tys. Mg (2,99%) odpadów w tym: - 11 tys. Mg odpadów wielkogabarytowych, - 10 tys. Mg papieru i tektury,

- 10 tys. Mg szkła,

- 4 tys. Mg tworzyw sztucznych, - 3 tys. Mg tekstyliów,

- 2 tys. Mg metali,

- 1 tys. Mg innych odpadów komunalnych • unieszkodliwiono 1265 tys. Mg w tym:

- 1217,93 tys. Mg zdeponowano na składowiskach,

- 47,07 tys. Mg unieszkodliwiono biologicznie w kompostowniach. Bilans odpadów komunalnych przedstawiono na rys. 2.5.1.

(8)

93,40%

3,61% 2,99%

Jeśli chodzi o stałe odpady komunalne niewyselekcjonowane w ilości 1268 tys. Mg, to [13]: • 907 tys. Mg pochodziło z gospodarstw domowych,

• 286 tys. Mg z handlu małego, biznesu, biur i instytucji, • 72 tys. Mg z usług komunalnych.

W 2004 roku działało na terenie województwa 41 zorganizowanych składowisk 27 zlokalizowanych w miastach oraz 14 na terenach wiejskich o łącznej powierzchni 158,9ha. Zrekultywowano 3,7ha składowisk zorganizowanych. Spośród wszystkich zorganizowanych składowisk odpadów komunalnych 20 posiadało instalację odgazowywania w tym 1 z odzyskiem energii elektrycznej (wyprodukowano 7341436 kWh energii elektrycznej) i 1 z odzyskiem energii cieplnej (wyprodukowano 14 MJ energii cieplnej).Prócz tego w województwie śląskim istniały 523 dzikie składowiska w tym 412 na terenach miast oraz 111 na wsiach [13].

2.6. Stan gospodarki odpadami komunalnymi na Śląsku w roku 2005

W 2005 roku w województwie śląskim wytworzono 1307 tys. Mg stałych odpadów komunalnych, co stanowi 13,97% odpadów komunalnych wytworzonych w całym kraju. Ponad 70% odpadów komunalnych pochodziło z gospodarstw domowych, Około 23 % z handlu małego, biznesu, biur i instytucji, około 6% z usług komunalnych [14].

Z ogólnej ilości wytworzonych w województwie śląskim w roku 2005 odpadów komunalnych [14]:

• wyselekcjonowano 47 tys. Mg (3,67%) odpadów w tym: 14 tys. Mg papieru i tektury,

(9)

13 tys. Mg szkła, 1

1 tys. Mg odpadów wielkogabarytowych, 5 tys. Mg tworzyw sztucznych,

3 tys. Mg tekstyliów, 1 tys. Mg metali.

• wysegregowano ze zmieszanych ok. 21 tys. Mg (1,61%) odpadów. • Unie szkodliwiono 1238 tys. Mg (94,72%) w tym:

przez składowanie 1179 tys. Mg (95,23%) tych odpadów, biologicznie 59 tys. Mg (4,77%) .

Bilans odpadów komunalnych wytworzonych w województwie śląskim w roku 2005 przedstawia rys. 2.6.1. 90,21% 1,61% 3,67% 4,51% składowane kompostowane

wyselekcjonowane wysegregowane ze zmieszanych

Rys. 2.6.1 Bilans odpadów komunalnych w województwie śląskim w roku 2005.

W roku 2005 działało na terenie województwa śląskiego 39 zorganizowanych składowisk 27 zlokalizowanych w miastach oraz 14 na terenach wiejskich o łącznej powierzchni 166,9ha. 11 składowisk posiadało instalację odgazowywania w tym 5 z odzyskiem energii elektrycznej (wyprodukowano 8688173 kWh energii elektrycznej) i 2 z odzyskiem energii cieplnej (wyprodukowano 14575030 MJ energii cieplnej). Prócz tego w województwie śląskim istniało około 348 dzikich składowisk w tym 245 w miastach oraz 103 na terenach wiejskich [14].

(10)

3. Podsumowania

Z danych GUS oraz WIOŚ wynika, iż rok rocznie województwo śląskie naprzemian z województwem mazowieckim zajmuje pierwsze lub drugie miejsce pod względem wytwarzania odpadów komunalnych. Województwo śląskie jest wytwórcą około 14% odpadów komunalnych w skali kraju. Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych w Polsce i województwie śląskim przedstawiono na rysunku 3.1.

0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Lata Il o ść o d p ad ó w , ty s. M g

Polska województwo śląskie

Rys. 3.1. Ilość wytworzonych odpadów komunalnych w Polsce i województwie śląskim w latach 2000-2005

Z przedstawionego bilansu wynika, że w województwie śląskim w dziadzienie gospodarki odpadami komunalnymi, nadal pierwszym miejsce jest składowania. W 2000 roku z ogólnej ilości wytworzonych odpadów tj. 1594 tys. Mg na składowisko trawiło 92,70 % , a w 2001 roku nastąpił wzrost ilości odpadów kierowanych na składowiskach i wynosiło 95,5% wytworzonych odpadów. W 2002 roku na składowiskach trawiło 94,44% wygenerowanych odpadów na Śląsku. Jak podają roczniki statyczne ilość odpadów kierowanych na składowiska w 2003 roku wzrosła i wynosiła 97,04%. W 2004 roku ilość odpadów komunalnych zdeponowanych na składowiskach wynosiła 93,3%. Natomiast w 2005 roku na składowiskach trawiło 95,23% ilości wytworzonych odpadów komunalnych na Śląsku. Jeżeli chodzi o stan recyklingu energetycznego czy biologicznego, to w tym przypadku Śląsk nie odbiega od stanu w całym kraju. Ilość składowanych oraz wyselekcjonowanych odpadów przedstawiono na rys. 3.2.

(11)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Lata Il o ś ć s k ła d o w a n y c h i w y s e le k c jo n o w a n y c h o d p a d ó w [ % ] składowane wyselekcjonowane

Rys. 3.2. Ilość składowanych i wyselekcjonowanych odpadów komunalnych województwie śląskim w latach 2000-2005

Literatura

[1] Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010. [2] GUS Ochrona środowiska 2006. Warszawa,

[3] Leboda R.,Oleszczuk P., Odpady komunalne i ich zagospodarowanie. Zagadnienia wybrane, wydawnictwo UMTS. Lublin 2002.

[4] A. Sabatowicz: Systemy gospodarki odpadami przemysłowymi i komunalnymi w Polsce i Unii Europejskiej – wpływ przepisów unijnych na prawo polskie. Maszyny Dźwigowo – Transportowe Nr 2/2002.

[5] GUS. Ochrona środowiska 2001. Warszawa

[6] Stan środowiska w województwie śląskim w 2000, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. Katowice 2001.

[7] GUS. Ochrona środowiska 2002. Warszawa.

(12)

[11] GUS. Ochrona środowiska 2004. Warszawa. [12] Stan środowiska w województwie śląskim w 2003. [13] Stan środowiska w województwie śląskim w 2004 [14] GUS. Ochrona środowiska 2006. Warszawa