L
I
S
T
Y
D O
R
E
D
A
K
C
J
I
W O D P O W IE D Z I M IR O S Ł A W O W I B R A Ń C Z Y K O W I
Do o b o w ią z k ó w r e c e n z e n ta n a le ż y s p ra w o z d a w c z e i k ry ty c z n e o m ó w ie n ie o p u b lik o w a n e g o d z ieła, a n ie w p ro w a d z a n ie w b łą d c z y te ln ik ó w . Z a ło ż e n ia te n ie s te ty n ie d o ty c z ą re c e n z ji M iro s ła w a B r a ń c z y k a k s ią ż k i „ Ś lą s k a in s u r e k c ja k o śc iu sz k o w s k a ” a u to r s tw a Z d z isła w a J a n e c z k a i H e n ry k a К о с ó j a T ru d n o b o w ie m n ie za u w a ż y ć , ja k b a rd z o te k s t M iro sła w a B r a ń c z y k a o d b ie g a od s p o k o j nego, w y w a ż o n e g o i o b ie k ty w n e g o o są d u . M e to d a z a sto so w a n a p rz e z re c e n z e n ta p o le g a n a d ro b ia z g o w y m w y lic z e n iu k ilk u p o tk n ię ć i n ieścisło ści, co w k o n s e k w e n c ji m a d o p ro w a d z ić do u k a z a n ia n ie rz e te ln o ś c i w a rs z ta to w y c h o ra z n e g a c ji ja k i e jk o l w ie k w a rto ś c i p u b lik a c ji. R e c e n z e n t n e o d ró ż n ia z w y k łe j p o m y łk i d r u k a r s k ie j lu b m a s z y n o w e j, k tó r y c h is tn ie n ia a u to r z y n ie z a p rz e c z a ją , od k w e s tii n a p r a w d ę d y s k u sy jn y c h . P o le m iz u je ze szczeg ó łam i, z k tó r y c h w ięk szo ść n ie m a is to tn e g o z n a c z e n ia d la p o d sta w o w e g o w n io s k u p ra c y o re p o lo n iz a c y jn y m c h a r a k te r z e le g e n d y k o śc iu s z k o w s k ie j n a Ś lą s k u .
D o n a jb a r d z ie j u d e rz a ją c y c h i ja s k r a w y c h p rz y k ła d ó w m ija n ia się z p ra w d ą n a le ż y m .in. „ p o w a ż n y z a r z u t” d o ty c z ą c y p rz y p is u 38 ze s. 65. M. B ra ń c z y k pisze: „C h o d zi o k s ią ż k ę A. P ró c h n ik a , D e m o k ra c ja k o ś c iu s z k o w s k a ” (nota bene w y d a n ą p o n o w n ie w 1946 r., a n ie w 1947 r o k u ) ” . W rz e c y w is to ś c i r e c e n z e n t n ie c h c e p rz y ją ć do w ia d o m o ś c i is tn ie n ia e d y c ji z 1947 r. ze w s tę p e m B o le sła w a L i m a n o w s k i e g o * , g d y ż p a r a f r a z u ją c jeg o w y w o d y , „ w z m a c n ia ” w te n sp o só b te z ę o n ie z g o d n o ści c y ta tó w .
N ależy w s p o m n ie ć ta k ż e o lic z n y c h n ie p o ro z u m ie n ia c h w y n ik a ją c y c h z n ie w ła ściw eg o , a c z ę sto k ro ć te n d e n c y jn e g o p o jm o w a n ia słó w lu b z d a ń w y rw a n y c h z k o n te k s tu . Z u p e łn ie n ie z r o u m ia ły lu b w rę c z c h y b io n y je s t z a rz u t a u to r a re c e n z ji d o ty c z ą c y s f o rm u ło w a n ia (s. 72), iż K o śc iu sz k o „ p rz y b y ł ze Ś lą s k a ” , a p ro p o n o w a n e „ stw ie rd z e n ie , że K o śc iu sz k o zm u sz o n y p rz e z w ła d z e a u s tr ia c k ie do r e z y g n a c ji z g o śc in y u k s ię ż n e j Iz a b e li C z a rto r y s k ie j w G a lic ji u d a ł się do L ip sk a . P rz e z Ś lą s k ty lk o p r z e je ż d ż a ł” je s t n ie m a lż e k a lk ą te k s tu ze s. 70 (s. 71 ilu s tr.). M. B ra ń c z y k k o n s t r u u je z a te m z a w iłe z d a n ia k ry ty c z n e , w c z e śn ie j u z n a w sz y c z y je ś m y ś li za w ła sn e . D o strz e c m o ż n a ta k ż e b łę d n e lu b u p ro sz c z o n e p rz e d s ta w ia n ie d y s k u to w a n e j p ro b le m a ty k i. A u to r c h ę tn ie s to s u je n ie ty lk o o p u sz c z e n ia i p rz e in a c z e n ia , a le n a w e t d o w o ln e a m p lif ik a c je te k s tu . N a p o d s ta w ie z a c y to w a n e g o (ze s. 83) f r a g m e n tu z d a n ia s ta w ia p y ta n ia : „ ja k m o g li [p a trio c i — Z. J.] p o św ię c ić Ś lą s k , je ż e li go n ie p o s ia d a li? J a k m o g li o d z y sk a ć G a lic ję , je ż e li z a k ła d a li z a c h o w a n ie n e u tr a ln o ś c i A u s tr ii, a n a w e t d ą ż y li do z w ią z a n ia się s o ju sz e m w a m ią c d w ó r w ie d e ń s k i w iz ją k o ro n y p o ls k ie j i w sp ó ln e g o a ta k u n a P r u s y ” . O d p o w ie d ź n a p o w y ższe p y ta n ia z n a jd u je się n a w s p o m n ia n e j s. 83 o m a w ia n e j k sią ż k i, k tó r e j a u to r z y w y ra ź n ie p i szą o k o n c e p c ji z a m ia n y G a lic ji „za o d sz k o d o w a n ie A u s tr ii n a Ś lą s k u ”, n a w s tę p ie w y w o d ó w z a z n a c z a ją c iż „w c h w ili w y b u c h u in s u r e k c ji je j p rz y w ó d c y m ie li do w y b o ru d w a w a r ia n ty : z a in s p iro w a ć r e w o lu c ję n a Ś lą s k u lu b p o z y sk a ć A u s tr ię
1 P H t. L X X V III, 1987, z. 4, s. 800— 803.
* A. P r ó c h n i k . D em okracja ko ściu szko w ska , w s tę p B. L i m a n o w s k i , W a rs z a w a 1947.
416
L IS T Y DO R E D A K C J I p rz e c iw P ru s o m za cen ę te j p r o w in c ji” . W k o n te k ś c ie c y to w a n y c h w y p o w ie d z i J ó ze fa P a w lik o w s k ie g o , J ó z e fa Z a ją c z k a (s. 82 n.), Ig n a c e g o P o to c k ie g o (s. 19), H u g o n ą K o łłą ta ja (s. 13, 84) z d a n ie o „ p o ś w ię c e n iu ” Ś lą s k a n a le ż y ro z u m ie ć ja k o c h w ilo w ą re z y g n a c ję z p o ls k ic h p r a w h is to ry c z n y c h do te j ziem i. P o m y łk a d r u k a r s k a n a s. 85 w ro z d z ia le „n a s z la k u e m is a riu s z y i e m ig r a n tó w ” s ta ła się p r e te k s te m do 1 7 -to w ierszo w eg o , p o u c z a ją c e g o w y k ła d u n a te m a t „ w y w r a c a n ia ” d z ie ła S e jm u C z te ro le tn ie g o i s p is k o w a n ia . Do z a r z u tu te g o m o g ę się u s to s u n k o w a ć w sp o só b zw ięzły, ja k o że b a rd z ie j szczegółow a w y p o w ie d ź w y d łu ż y ła b y je d y n ie n a d m ie rn ie te n te k s t. N a s. 85 a u to r z y n ie p is a li o „ p ro w a d z e n iu w y w ia d u w o jsk o w e g o ” , lecz o z b ie r a n iu in f o r m a c ji p rz e z e m ig ra n tó w w 1792 r., sp isk o w c ó w w k r a j u i e m is a riu s z y . D z iw i z a rz u t, iż p o d a n ie d a ty ro c z n e j p is m a H u g o n a K o łłą ta ja z 11 s ie rp n ia (s. 85) „ n ie p a so w a ło do w y w o d ó w a u to r ó w ” , g d y ró w n o c z e ś n ie n a s. 84 b e z o b a w z a m ie śc ili o n i p e łn y o p is b ib lio g ra fic z n y „L istó w H u g o n a K o łłą t a ja ” , a c y to w a n y n a s. 84 n. t. I z a w ie ra w y łą c z n ie k o re s p o n d e n c ję od 1 s ie r p n ia do 29 g r u d n ia 1792 r. i p ię ć lis tó w ze s ty c z n ia 1793 r. P r a g n ę ta k ż e z a u w a ż y ć , że a u to r z y n a s. 102 n ie c y tu ją p ra c y J . M u s z y ń s k i e j - Z y g m a ń - s к i e j „ W ie lk o p o ls k a w p o w s ta n iu k o ś c iu s z k o w s k im ” , a je d y n ie z a m ie ś c ili o n ie j in f o rm a c ję w p rz y p is a c h b ib lio g ra fic z n y c h , ja k o d z ie le z a w ie ra ją c y m z b liż o n ą o p in ię (p o d o b n ie n a s. 62 n ie c y tu ją W. T o k a r z a ) . P o n ie w a ż n ie moiże b y ć m o w y o d o s ło w n y m p o w tó rz e n iu c u d z e j w y p o w ie d z i, w p le c e n iu w te k s t w y ją tk u z in n e g o d z ie ła , co z a z n a c z a się w te k ś c ie c u d z y sło w e m , b e z p o d s ta w n a je s t in s y n u a c ja M. B ra ń c z y k a , ja k o b y w y w ó d sw ó j a u to r z y p o p a rli c y ta te m z p r a c J . M u s z y ń - s k ie j-Z y g m a ń s k ie j, o p u s z c z a ją c w n im w y r a z „ rz e k o m o ” . T a k a in t e r p r e ta c ja te k s tu n ie u p o w a ż n ia re c e n z e n ta do n e g a c ji w y p o w ie d z i, „iż p rz y w ó d c y p o w s ta n ia z a in te r e s o w a n i b y li te r e n a m i ś lą s k im i” . P o d o b n ie m a się rz e c z z le k c e w a ż ą c ą o c e n ą d o ty c z ą c ą ro z k a z u d z ie n n e g o T a d e u s z a K o śc iu s z k i z 7 w rz e ś n ia 1794 r „ z a w ie r a j ą cego w ia d o m o ś ć o rz e k o m y m w y b u c h u p o w s ta n ia n a Ś lą s k u . W e d łu g o p in ii z n a w c y p ro b le m u M a r ia n a К u к i e 1 a, K o śc iu s z k o w 1793 r. p rz y b y ł d o P a ry ż a z ,/w ie lk im p la n e m ” .^p o w stan ia w P o ls c e i n a Ś lą s k u p rz y c z y n n e j p o m o cy f r a n c u s k ie j” *. Z k o le i A n d rz e j W o j t k o w s k i z w ró c ił u w a g ę , że w y s ta r c z y ło n a w e t po k lę sc e m a c ie jo w ic k ie j s k ie ro w a ć p o w s ta ń c ó w w ie lk o p o l sk ic h k u Ś lą s k o w i, b y z m u sić d o w ó d z tw o do n a ty c h m ia s to w e g o o p u sz c z e n ia d w ó ch o k u p o w a n y c h w o je w ó d z tw : k r a k o w s k ie g o i s a n d o m ie rs k ie g o . W y c o fa n e s ta m tą d w o js k a m u s ia ły b y o s ła n ia ć Ś lą s k „ je d y n ą w ó w czas k u ź n ię z b ro je ń p r u s k ic h ” 4. N a d to A n d rz e j Z a h o r s k i a n a liz u ją c z a w a rto ś ć tr e ś c io w ą „ G a z e tte N a tio n a le ou le M o n ite u r U n iv e rs e l” p is a ł: „ p rz e w id u ją F ra n c u z i, że P r u s a c y o b a w ia ją się w y b u c h u p o w s ta n ia n a Ś lą s k u — — D u że w ra ż e n ie w y w a rła o d e z w a R a d y N a jw y ż szej N a ro d o w e j o p a r ta n a s ły n n y m ro z k a z ie T a d e u sz a K o śc iu s z k i z 10 V I, k tó r y n a k a z y w a ł w k ra c z a ć n a o b sz a ry p o ls k ie z a ję te p rz e z z a b o rc ó w . S p o d z ie w a li się F ra n c u z i, że d u ż y m e c h e m o d b ije się to z a rz ą d z e n ie n a Ś lą s k u , k tó re g o m ie sz k a ń c yaccablés sous le poids du joug tro u ve n t avoir tan t de rapport a vec les Polonais par les m oeurs, la religion et le langage’’. R e d a k c ja „ s ta le w ra c a do o b a w F r y d e
r y k a W ilh e lm a II o ro z s z e rz e n ie d z ia ła ń w o je n n y c h n a Ś lą s k i p rz e p o w ia d a , że w k r ó tc e n a s tą p i w ie lk i a ta k p o ls k i n a P r u s y ” 5. N ie p rz y p a d k o w o z e s ła n y p rz e z P r u s a k ó w do N ysy M a rie J o s e p h d e L a f a y e tte (od sty c z n ia do m a ja 1794 r.) liczy ł n a p o m o c p a tr io tó w J a n a i S e w e ry n a P o to c k ic h . „W n a w ią z a n iu łą c z n o śc i m ięd zy
1 M. K u k i e ł , D zieje P olski porozbiorow e 1795—1921, P a ry ż 1983, s. 43.
4 A. W o j t k o w s k i , Jeszcze o p rzy ja zn yc h Polsce pu blicystach niem ieckiego O świecenia, K H r. L X II, 1955, n r 3, s. 106.
l A. Z a h o r s k i , „M oniteur’’ lat 1789— 1795 o spraw ach polskich, P H t. L V II,
L IS T Y DO R E D A K C JI 417
Ś lą s k ie m a P o ls k ą — pisze M ila n S m e r d a — m ie li p o m a g a ć Ż y d z i” . A d iu ta n t g e n e ra ła L a C o lo m b e p rz y g o to w a ł p la n u cie c z k i w k ie r u n k u P o ls k i „licząc się z p o s to je m w T a rn o w s k ic h G ó ra c h ” ·. P rz y to c z o n e f a k ty św ia d c z ą , że M. B ra ń c z y k ig n o r u je p ra w ie cały d o ro b e k h is to rio g ra fii tr a k tu j ą c e j o in s u re k c ji k o ś c iu sz k o w s k ie j lu b n ie zn a s ta n u b a d a ń . R e c e n z e n t ró w n ie ż n ie z a p o z n a ł się z tr e ś c ią M e m o r ia łu p o słó w S e jm u C z te ro le tn ie g o d la rz ą d u fra n c u s k ie g o z p o w o d u K o n g re su w R a s ta d t 1797 do 1798 r „ w k tó r y m c z y ta m y : „m ogli P o la c y sp o d z ie w a ć się, że Ś lą z a c y n a le ż ą c y do w ie lk ie j s ło w ia ń s k ie j ro d z in y , od d a w n a n ie z a d o w o le n i z r z ą dów p ru s k ic h p o c h w y c ą sp o so b n o ść by się z n im i z b r a ta ć ” ". M. B ra ń c z y k z m ie n ia z u p e łn ie se n s w y p o w ie d z i z a w a rty c h w p u b lik a c ji „ Ś lą sk a in s u r e k c ja k o ś c iu s z k o w s k a ” , p rz e m ilc z a ją c o m a w ia n e lu b c y to w a n e n a s. 88— 91 o p in ie na te m a t Ś lą s k a : A n d rz e ja K a p o sta s a , H u g o n a K o łłą ta ja . Ig n a c e g o W yso- go ty Z a k rz e w s k ie g o o ra z a n o n im o w e g o a u to r a b ro s z u ry „ R e w o lu c ja F r a n c u s k a , je j s k ła d . m o c i je j c el". O so b a F ra n c is z k a G o rz k o w sk ie g o z o sta ła w y e k s p o n o w a n a n ie d la te g o — ja k ch ce re c e n z e n t — że „ w y ra z »Ś ląsk « w y d a l się a u to r o m w a r t p rz y to c z e n ia ” , lecz, że G o rz k o w s k i c h c ia ł „ p o zy sk ać z d a w n y c h p ro w in c ji p o lsk ic h m ięd zy in n y m i Ś lą s k ” (s. 88).
M. B ra ń c z y k o s k a rż a a u to r ó w „o p o d e jś c ie b e z k ry ty c z n e ” do r e la c ji p o słó w p a ń s tw o b cy ch w W a rs z a w ie , s tw ie rd z a ją c , że tr u d n o m ó w ić o o b a w a c h P ru s a k ó w p rz e d in w a z ją p o w s ta ń c ó w na Ś lą s k u , g d y ż c y to w a n y na s. 97 B e n e d y k t de C ach é w sw y c h w y w o d a c h o p ie ra ! się n a in fc lrm a c ja c h d o s ta rc z a n y c h p rz e z P o la k ó w . S tą d w n io se k : „ B a rd z ie j p ra w id ło w e b y ło b y z azn aczen ie, że w g rę w c h o d z iły o cze k iw a n ia P o la k ó w a nie P r u s a k ó w ” . W y p a d a w ty m m ie js c u p o d k re ś lić , że c y to w a n y n a s. 93 J o h n C h ris to p h e r T oll w e d łu g to k u m y ś le n ia M. B ra ń c z y k a ró w n ie ż był w y ra z ic ie le m o p in ii p o w sta ń c ó w , a n ie d w o ru szw ed zk ieg o . J e ś li p rz y jm ie m y po w yższy p u n k t w id z e n ia , w ó w czas za a g e n ta p o lsk ieg o u z n a m y ta k ż e k o m e n d a n ta p o lic ji o p a w s k ie j d ’H e rb e la , k tó r y w ra p o r c ie z 28 lis to p a d a 1794 r. zło żo n y m p r e z y d e n to w i g u b e rn ia ln e m u Ś lą s k a i M o ra w von U g a rte m u d o n o sił, iż o d d z ia ły p o w s ta ń c z e „ p rz e n ik a ły n a te r y to r iu m P r u s aż w p o b liże g ra n ic Ś lą s k a a u s tria c k ie g o , a n ie d a w n o p o k a z a ły się pod T a rn o w s k im i G ó ra m i i d o ta r ły n a w e t w p o b liż e R a c ib o rz a i G łu p c z y c ” 8. W y w o d o m r e c e n z e n ta p rzeczy ta k ż e zap is m e tr y k a ln y w A r c h iw u m P a r a f ia ln y m w M ic h a łk o w ic a c h (leżący ch po p r u s k ie j s tr o n ie g ra n ic y ): „ Z a b ity p rzez ż o łn ie rz y p o ls k ic h w S rz e m ie sz y c a c h G eo rg N a c h tig a l, lu t e r a n i n la t 45, h u z a r z p u łk u ks. E u g e n a v on W ü rte m b e r g a — — P o c h o w a n y 1 8 IV 1794 r. na c m e n ta rz u M ic h a łk o w ic k im ” . „D nia 1 9 I V z m a rł r a n n y w te j s a m e j p o ty c z c e żoł n ie rz p ru s k i G eo rg G riin ic h . e w a n g e lik ” z g ru p y o p e ra c y jn e j C a rla F r ie d r ic h a L u d w ig a v on L e d e w a ry . ró w n ie ż p o c h o w a n y n a c m e n ta rz u m ic h a łk o w ic k im .
M. B ra ń c z y k k w e s tio n u je ró w n ie ż ro lę z ap le cza ś lą sk ie g o w p rz y g o to w a n ia c h do „ u d e rz e n ia P ru s a k ó w na K ra k ó w ” : sw ą u w a g ę k o n c e n tr u je n a C zęsto ch o w ie , a b a g a te liz u je z n a c z e n ie B y to m ia ja k o je d n e g o z g łó w n y c h p u n k tó w o rg a n iz a c ji z a p le cza, ir o n iz u ją c ja k o b y a u to r z y u d o w o d n ili „że B y to m i C z ę sto c h o w a to je d n o m ia s to ” . P o n a d to n ie d o s trz e g a on, że w ra z z ro z w o je m s y tu a c ji z m ia n ie u leg ły k o n c e p c je i p la n y p ro w a d z e n ia o p e ra c ji w o je n n y c h . A u to rz y w y ra ź n ie na s. 130 (por. ta k ż e s. 104 i 106) p iszą: „Z P o z n a n ia do C zęsto ch o w y , b liżej te r e n u o p e r a c y jn eg o . p rz e n ie sio n y z o sta ł F e ld - K r ie g s k o m is s a ria t" . n ie le k c e w a ż ą w ięc ro li p o w
* M. S m e r d a . Lafayette a porastanie kościu szkow skie. „Sobótka" 1976. z. 2 s. 308. 312.
' Memorial posłów Sejm u C zteroletniego do rządu francuskiego z potcodu K on gresu u: Rastadt 1797 do 1798, wyd. J. S i e m i c ń s k i , Poznań 1917. s. 24.
^ M. S m e r d a , op. c it.. s. 313 n.
418
L IS T Y D O R E D A K C J Is ta n ia w W ielk o p o lsce, a le a k c e n tu ją z n aczn ie p u n k tu b y to m sk ie g o , co je s t zgod n e z te m a te m p ra c y .
K o n ty n u u ją c k r y ty k ę m e r y to ry c z n ą re c e n z ji, n a le ż y z w ró cić u w a g ę M. B ra ń - czy k o w i, że jeg o s tw ie rd z e n ia ty p u : „ A u to rz y w y s u w a ją — — c a łk o w ic ie b łęd n y w n io se k , że a k c ja p ru s k a p rz e c iw p o w s ta n iu p o d ję ta m a b y ć od s tro n y Ś lą s k a " lu b „ A u to rz y w y w o d zą, że u d e rz e n ie P ru s a k ó w n a K ra k ó w p rz y g o to w y w a ło się n a Ś lą s k u w o k o licach B y to m ia " lecz „ o p ra c o w a n ia i źró d ła m ó w ią c a łk o w ic ie co in n e g o ” p o z o s ta ją w sp rz e c z n o śc i z ro z s trz y g n ię c ia m i b a d a w c z y m i S ta n is ła w a H e r b s t a . Z n a k o m ity te n h is to ry k w o jsk o w o śc i w p ra c y „Z d z ie jó w w o jsk o w y c h p o w s ta n ia k o śc iu sz k o w sk ie g o 1794 r o k u ” na s. 215 pisał: „K ró l — —■ d a ł ro z k a z g e n . R u itso w i, a b y sw y m i s iła m i (5 b a ta lio n ó w i 10 s z w a d ro n ó w — około 5000 lu d z i) ru s z y ł [z B y to m ia ] p rz e c iw m ia s tu [tj. n a K ra k ó w — Z. J.]. R u its 2 c zerw ca b y ł w B ęd zin ie, 9 w D ziało szy n ie, 10 pod T rz e b in ią , 12 pod K rz e sz o w ic a m i. P o s u w a ją c się żó łw im k ro k ie m , z b ie ra ł ro z s y p a n e w k o rd o n g ra n ic z n e o d d ziały . W K rz e sz o w ic a c h p o łącz y ł się z o d d z ia łe m p łk L e d iv a ry " . W k sią ż c e H e rb s ta z a m ieszczo n o ta k ż e d w ie m a p k i (s. 124 i 212), z k tó r y c h p ie rw s z a o b ra z u je k o n c e n t r a c ję o d d z ia łó w w P ru s a c h w o k o lic a c h B y to m ia (i C zęsto ch o w y ), d ru g a w y zn acza tr a s ę p rz e m a rs z u w o jsk p ru s k ic h z B y to m ia do K rzeszo w ic p rzez B ęd zin , J a w o r z no, T rz e b in i. W ed łu g H e rb s ta (s. 159) w c z e śn ie j P ru s a c y w B y to m iu z g ro m a d z ili „ z e b ra n y z tw ie r d z ś lą sk ic h p a r k a r t y le r y js k i z k o lu m n ą a m u n ic y jn ą (1300 w o z ó w )” , a w in s p e k c ja c h ś lą sk ic h p o z o sta ły (s. 129) „tylko garnizony tw ierd z zo żone w z n a c z n e j części z b a ta lio n ó w z a k ła d o w y c h ” .
W y p a d a ch o cia ż w k ilk u s ło w a c h s c h a r a k te ry z o w a ć b a z ę ź ró d ło w ą w y p o w ie d z i n aszeg o a d w e rs a rz a . O tóż M. B ra ń c z y k n ie p o k u sił się o d o ta r c ie do n a jw a ż n ie j szy ch d la te m a tu o p ra c o w a ń i ź ró d e ł d ru k o w a n y c h . Z a p re z e n to w a n e o p in ie w s k a z u ją n ie ty lk o na p o w ie rz c h o w n ą w ied zę, a le ró w n ie ż na n ie rz e te ln o ś ć a u to r a . O d n o si się w rę c z w ra ż e n ie , iż m n ie js z a o o b ie k ty w iz m ; n a jw a ż n ie js z e , by n a p is a ć r e c e n z ję k ry ty c z n ą . S z k o d a ty lk o , że p rz y ta k im n a s ta w ie n iu na d a lsz y p la n sch o d zą p o d s ta w o w e z asad y e ty k i z a w o d o w e j h is to ry k a . Z dzisław Janeczek W O D P O W IE D Z I N A P O L E M IK Ę Z D Z IS Ł A W A JA N E C Z K A Z a sk o c z e n ie m d la m n ie je s t, s u g e r o w a n y p rzez p. Z d z isła w a J a n e c z k a „ p o d s ta w o w y w n io se k p ra c y o re p o lo n iz a c y jn y m c h a r a k te r z e le g e n d y k o ś c iu sz k o w sk ie j na Ś lą s k u ” . T re ść re c e n z o w a n e j p u b lik a c ji a u to r s tw a Z. J a n e c z k a i H. K o c ó j a c a łk o w ic ie do w y s u w a n ia ta k ie g o w n io s k u n ie u p o w a ż n ia . Z a g a d n ie n ie o d d z ia ły w a ń le g e n d y k o śc iu s z k o w s k ie j n a św ia d o m o ść n a ro d o w ą Ś lą z a k ó w z o sta ło p rz e z a u to ró w p o tr a k to w a n e m a rg in e so w o , p o b ie ż n ie o m ó w io n e w z a k o ń c z e n iu p ra c y (lic z ą cy m 24 s tro n y ). G łó w n y m te m a te m re c e n z o w a n e g o dzieła je s t p o w ią z a n ie te re n ó w Ś lą s k a z p rz y g o to w a n ia m i i s a m y m p rz e b ie g ie m in s u re k c ji k o śc iu s z k o w s k ie j (2/3 o b ję to śc i).
M oim z d a n ie m s u g e ro w a n ie p rz e z p. J a n e c z k a ta k ie j tre ś c i jeg o k sią ż k i o raz s tw ie rd z e n ie , że u w a g i re c e n z e n ta n ie m a ją is to tn e g o z n a c z e n ia d la „ p o d sta w o w e g o w n io s k u " (jak w y żej) je s t p ró b ą p o d w a ż e n ia z a sa d n o śc i k r y ty k i bez u s to s u n k o w a n ia się do m e r y to ry c z n e j stro n y z a rz u tó w . J e s t ró w n ie ż p ró b ą u n ik n ię c ia d y s k u s ji, czy w ś w ie tle is tn ie ją c y c h i z n a n y c h ź ró d e ł o ra z o b ecn eg o s ta n u b a d a ń h is to ry c z n y c h b y ło u z a s a d n io n e p u b lik o w a n ie ta k o b sz e rn e g o d z ie ła „ Ś lą s k a in s u r e k c ja k o ś c iu s z k o w s k a ” .
