Zbigniew Kubec
O nadzwyczajnym złagodzeniu kary
Palestra 6/7(55), 52-54POŁEMW4
ZBIGNIEW KUBEC
O nadzwyczajnym złagodzeniu kary*
W opublikowanym n a łamach „P alestry ” (nr 3—4 z 1962 r.) arty k u le K rystyny Daszkiewicz pt. „Nadzwyczajne złagodzenie k a ry w przyszłym polskim kodeksie kairinym” z niem ałym zdziwieniem przeczytałem nastę pujący ustęp, k tóry zmuszony jestem zacytować w całości, aby w yka zać, że to nie ja źle zrozumiałem postulał: w yrażony przez K. Daszkie wicz, lecz że to K. Daszkiewicz opacznie m nie zrozumiała:
„Postulując nowelizację art. 59 k.k., w ysunęłam swego czasu pro pozycję takiej redakcji tego przepisu, aby z niego w jasny sposób wynikało, »czy w razie przyjęcia za podstawę nadzwyczajnego zła godzenia k ary grożącej iza daine przestępstw o należy przy nadzwy czajnym złagodzeniu 'brać pod uwagę minimum, czy też maximum, tej kary«.1 Mimo w yraźnego stw ierdzenia1, że chodzi tu o minimum albo m aksim um k a r y g r o ż ą c e j z a d a n e p r z e s t ę p s t w o , Z. Kubec inaczej — widać — zinterpretow ał ten postulat i wywiódł, że przyjęcie »za podstawę nadzwyczajnego złagodzenia m inimum lub m aksim um ustawowego zagrożenia (...) nie usunie nonsensów (...). W ydaje się bowiem nonsensem, aby prizy nadzw yczajnym złagodze niu zarówno za najcięższe zbrodnie zagrożone k arą śmierci, doży wotniego w ięzienia i więzienia na czas n ie krótszy od 10 lat (np. art. 101 § 2 ik.k.) czy od 5 lat (np. art. 225 § 1 k.k.), jako też za w ystępki zagrożone k a rą więzienia do 5 lat (np. art. 257 § 1 k.k.), czy naw et tylko do lat 2 (art. 137 k.k.) — dopuszczalne m inim um było jednakow e (tydzień aresztu)«.2 Nie m a jednak racji m. zd. Z. Kubec, skoro przyjm uje, że jeżeli podstawą nadzw yczajnego zła godzenia stanie się m inim um kary grożącej za dane przestępstwo, to dopuszczalne m inim a będą jednakowe w wypadkach zarówno najcięższych zbrodni, jialk i występków. A utor popełnia tu błąd w y wodząc, że w w ypadku przestępstw przew idzianych w art. 101 § 2, 225 § 1, 257 § 1 i 137 k.k. dopuszczalne m inim um byłoby jedna kow e i w ynosiłoby tydzień aresztu. To błędne rozwiązanie, jak się w ydaje, w ynika z przyjęcia przez Z. Kubeca — jako poidstawy nadzwyczajnego złagodzenia — nie m inim um kary grożącej za da ne przestępstwo, lecz dolnej granicy k ary pozbawienia wolności, przewidzianej w art. 40 k.k. Przy założeniu, że podstaw ę nadzw y czajnego złagodzenia stanow i m inimum kary grożącej za dane prze stępstwo, m inim um to wynosiłoby w podanych przez niego
przy-* Artykułem sędziego Kubeca zamykamy polemikę, jaka się wywiązała na ■tle 'artykułu dr K. Daszkiewicz, opublikowanego w nrze 3—4 ,,Pales try” z 1962 r.
(Red.).
1 K. D a s z k i e w i c z : Art. 225 § 2 k.k. a zmniejszona poczytalność, „Pal-e- stra” 1960, inr 4, s. 33.
N r 7 (55) P o lem ika 53
kładach inlie tydzień aresztu, lecz 10 lait w ięzienia (art. 101 § 1 k.k.), 5 lat więzienia (art. 225 § 1 k.k.), 6 miesięcy więzienia (art. 257 § 1 k.k.), 6 m iesięcy w ięzienia (art. 137 k.k.).”
Przede w szystkim należy rozgraniczyć 2 pojęcia:
1) m i n i m u m k a r y g r o ż ą c e j za d an e przestępstwo (dolna granica ustawowego zagrożenia), stanow iące podstaw ę nadzw yczajnego złagodzenia, a ściślej mówiąc — jego purikt w yjściow y (bo 'podstawę stanow ią w ypadki przew idziane w ustaw ie, np. w airt. 18 § 1, 22 § 4. 257 § 2 ik.k.). Jest to więc kara, k tó ra ulega łagodzeniu;
2) d o p u s z c z a l n e m i n i m u m kary, jaką sąd może w ym ierzyć stosując nladzwyczajne złagodzenie (dolna granica zagrożenia obniżona na skutek zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia).
Utożsamianie tych pojęć przez K. Daszkiewicz w cytowanym przez Nią fragm encie mego arty ku łu stało się źródłem nieporozumienia.
Po tym w yjaśnieniu pragnę stwierdzić, że w yrażony przez K. Dasz kiewicz postulat zrozumiałem n ie w sposób, jaki md — n ie w iem cze m u — im putuje A utorka, leoz zgodnie z w yraźnym i nie budzącym wątpliwości sform ułow aniem , a miamowice, że chodzi o m inimum lub m aksim um 'kary g r o ż ą c e j za dane przestępstwo, a więc o m inim um lub maksim um ustawowego za dane przestępstw o zagrożenia, co w y nika z cytowanych, a jeszcze w yraźniej z n ie cytowanych części mego artykułu.
Rozumiejąc w ten sposób (bo tylko w ten sposób można było zrozu mieć) postulat K. Daszkiewicz, tw ierdziłem wówczas i nadal ‘tw ierdzę, że .przyjęcie za p o d sit a w ę nadzwyczajnego złagodzenia m inim um lub m aksim um u s t a w o w e g o z a g r o ż e n i a (kary grożącej za d a ne przestępstwo) nie usunie w ynikających z treści art. 59 k.k. nonsen sów polegających na tym, że jeśli chodzi o m inim um ustawowego za grożenia, to p r z y n a d z w y cizia j n y m z ł a g o d z e n i u zarów no za najcięższe zbrodnie (np. airt. 101 § 2 i 225 § 1 k.k.), jako telż za w ystępki zagrożone karą więzienia tylko do la t 2 (inip. art. 137 k.k.) d o p u s z c z a l n e m inimum kairy będzie jednakow e (jeden tydzień aresztu). Rzecz jesna, że chodzi o d o p u s z c z a l n e m inim um k ary , jaką sąd — pnzy stosowaniu nadzwyczajnego łagodzenia — będzie mógł wymierzyć, a n ie o p r z e w i d z i a n e za dane przestępstw o m inim um grożącej k a ry (ustawowego zagrożenia), k tó re stanow i podstaw ę (punkt wyjściowy) nadzw yczajnego złagodzenia.
Z przytoczonych przeze m nie przykładow o artykułów k.k. w ynika, że minima k ar grożących za te przestępstw a (m inim um ustawowego za grożenia) wynoszą 10 lat więzienia (art. 101 § 2 k.k.), 5 lat więzienia (art. 225 § 1 k.k.) oraz 6 miesięcy więzienia (ant. 257 .§ 1 ii 137 k.k.).
I te w łaśnie m inim a k a r g r o ż ą c y c h (10 liait, 5 lait, 6 miesięcy więzienia), stanow iące p o d s t a w ę (punkt wyjściowy) nadzw yczajne go 'złagodzenia, mieszczą się bądź to w ustępie w ym ienionym pod lite rą b), bądź to pod literą c) art. 59 k.k.; zezwalają one n a w ym ierzenie kary, k tó rej m inim um będzie jednakow e: jeden tydizień aresztu. Bo przecież ustęp pod li',t. b) zezwala n a wymiienzenie w ięzienia db la t 5 lub aresztu (a w ięc od 1 tygodnia) -zamiast 'kary w ięzienia powyżej' la t 5, a ustęp pod lit. c) — nia w ym ierzenie kary aresztu (a więc od 1 tygod nia) zam iast k ary więziemila ido la t 5.
54 Z b i g n i e w K u b e c N r 7 (55)
Przyjęcie więc 'za podstaw ę (puinkt wyjściowy) nadzwyczajnego łago dzenia m inim um k ary grożącej (ustawowe m inim um zagrożenia), przy waidliwej konstrukcji art. 59 k.k., prow adziłoby do tego (i to w łaśnie w ydaje m i isię albsoHiuitnym inonsenliem), że ;za w s a y s t k i e przestępstw a przewidziane w k.k. a zagrożone karą więzienia — obojętne, w jakich granicach (mimo znacznych rozpiętości minimów 'zagrożenia: 6 miesięcy — 10 lat), i naw et przy alternatyw nym zagrożeniu k arą dożywotniego więzienia luib k a rą śm ierci — dolną granicę k ary (dopuszczalne m ini mum), jaiką sąd mógłby wymierzyć p rzy nadzw yczajnym łagodzeniu, stanow iłaby k ara jednego tygodnia aresztu.
K. Daszkiewicz pisze: „P rojekt przyszłego polskiego1 kodeksu karnego słusznie (przyjmuje — jako podstawę nadzwyczajnego- złagodzenia — w łaśnie m inim um k a ry grożącej z:a 'dane przestępstwo. Mimo takiego założenia dopuszczalne m inim a k a r nie1 są jednakowe. N i e m o- g ą być jednakowe, skoro są 'uzależnione od różnie ukształtow anych dolnych granic k a ry grożącej za poszczególne przestępstw a”.
Tek jeist w projekcie, a le w ant. 59 k.k. p rzy p rzy jęciu m i m i m - u m k a r y g r o ż ą c e j iza dane przestępstwo1 jako podstaw y nadzwyczaj - rnego złagodzenia — m im o znacznej rozpiętości dolnych granic k ar w ię zienia grożących za poszczególne przestępstw a (6 miesięcy — 10 lat) — dopuszczalne m inim a k ar byłyby jednakowe (jeden tydzień aresztu).
Nie sposób wreszcie n ie zauważyć, że A utorka, która sama w cytowa nym przeze mnie fragm encie przez „dopuszczalne m inim um ” rozumie, i słusznie, najniższą karę, jaką sąd przy nadzw yczajnym złagodzeniu może wymierzyć, talki sam zw rot użyty przeze mnie — nie w iem czemu — tłum aczy opacznie.
Wadliwość art. 59 k.k. w ynika przede wszystkim stąd, że przewidzia ne w poszczególnych 'ustępach (lit. a—d) zagrożenia nie są dostosowane do zagrożeń przew idzianych w poszczególnych przepisach części szcze gólnej k.k. i innych ustaw karnych. Wadliwości tej nie usunie — rzecz jasna — salmio w yjaśnienie wątpliwości, cci oznacza ■zwrot „zamiast ka r y ”. Przyjęcie bowiem za podstaw ę (punkt wyjściowy) nadzwyczajnego łagodzenia m inim um zagrożenia c:zy też całego ustawowego zagrożenia prowadziłoby do nonsensów, o których wspom niałem, przyjęcie ustaw o wego m aksim um 'zagrożenia 'powodowałoby w yłączenie szeregu prze stępstw spod działania tego przepisu (np. art. 225 § 1 k.k.), przyjęcie wreszcie k ary konkretnie wymierzonej stw arzałoby trudności związane z fikcyjnością takiego wymierni, o czym szczegółowo w swoim czasie pisałem 3.
Z ty ch względów sugerowałem, że podobnie jak przy nadzw yczajnym Obostrzeniu k ary podwyższa się górną graniicę ustawowego zagrożenia, ta k samo przy nadzwyezajinym jej łagodzeniu należałoby obniżyć dolną granicę ustawowego zagrożenia np. do '/2 czy V4, a g dy dolina granica rów na jest ustaw ow em u m inimum danego rodzaju kary, dopuścić do zastosowania k ary łagodniejszego rodzalju.
