M. Cybulska
Zgoda prezydium rady narodowej na
rozwiązanie umowy o pracę z
inwalidą : [recenzja artykułu
Romana Staniszewskiego
opublikowanego w czasopiśmie
"Praca i Zabezpieczenie Społeczne",
1963, nr 7-8]
Palestra 7/11(71), 71-73
K r l t (71) P rzegląd p r a ty prawniczej 7i R ad y M in istró w z d n ia 12 m a ja 1959 r. w sp ra w ie re w iz ji fin an so w o -k się g o w e j p a ń stw o w y c h je d n o ste k o rg an iz ac y jn y ch (Mon. Pol. N r 58, poz. 258 z późniejszym i zm ianam i) sta n o w ią, że celem k o n tro li je s t b a d a n ie d ziałaln o ści g o spodarczej pod w zględem legalności, rz e teln o ści i gospodarności. O rg an y k o n tro li m a ją w ięc z je d n ej stro n y za za d an ie k ie ro w a ć p o cz y n an ia nielegalne, n ie rz e te ln e i n ie g o sp o d arn e do o rg an ó w ścigania i k a ra n ia , a z d ru g ie j stro n y p o w in n y ro z w ija ć d ziałaln o ść p ro fila k ty c z n ą z m ierza ją cą do u n iem o żliw ien ia dalszych poczynań sz kodliw ych d la in te re su społecznego przez u su w a n ie u s te re k p oczynania te u ła tw ia ją c y c h .
Czy d ziała ln o ść k o n tro li je s t sk u te cz n a, a je śli nie, to dlaczego?
W edług ogólnej opinii efek ty w n o ść k o n tro li je s t niska. M a teria ły z e b ra n e przez G e n e ra ln ą P ro k u r a tu rę w to k u sp e cja ln y ch b a d a ń nad przestępczością gospodarczą tezę tę w p ew n y m za k re sie p o tw ie rd z a ją . A u to r cy tu je szereg p rzy k ła d ó w d o ty czących k o n k re tn y c h zakładów , a m iędzy in n y m i n a s tę p u ją c y :
„W ZPW »Polska W ełna« p rzez szereg l a t ra c h m istrz sp o rzą d za jąc y listy płacy d o k o n y w ał ró w n ież z ty c h lis t w y p ła t bez n ale ż y te j k o n tro li zaró w n o m e ry to ry c z nej, ja k i rac h u n k o w e j. W w y n ik u pow yższego n a p rz e strz e n i l a t 1956—1961, d ro g ą sy stem aty czn eg o fałsz o w an ia zapisów n a lis ta c h płacy, z a g a rn ą ł k w o tę c -a 318,8 tys. zł. P rz e stę p stw o zostało u ja w n io n e p rzy p a d k o w o p rzez innego p rac o w n ik a, p o w stało zaś i ro zw ija ło się w a tm o sferze n ie p rz e strz e g a n ia przepisów , b ra k u k o n tro li ze stro n y głów nego księgow ego i re w iz ji za k ła d o w e j. N ależy też dodać, że je d y n ie w ro k u 1961 w tychże za k ła d a c h p rzep ro w ad z o n o 17 k o n tro li (247 insp. dni). P r a k tycznie w ięc b iorąc, n ie m a l w k ażd y m d n iu roboczym w o m aw ian y m p rz e d się b io r stw ie p rz e b y w a ł re w id e n t czy in n y k o n tro le r”.
P o d o b n y s ta n rzeczy istn ie je ta k ż e w in n y c h zak ład ach , i to n ajro z m aitsz y ch branż.
A n a liz u ją c p rzyczyny tego z ja w isk a a u to r podnosi szereg m om entów , a m ia n o w i cie b łę d y w o rg a n iz a c ji p rze d sięb io rstw , n ie zaw sze odpow iednią p o lity k ę p e rso n a ln ą , b r a k p o rz ą d k u ta k rzeczow ego, ja k i osobow ego w p rze d sięb io rstw a ch , w a d liw ą o rg an iz ac ję k o n tro li p rzez tzw . re w id e n tó w zakładow ych, k tó rz y ja k o p r a cow nicy p rze d się b io rstw a m a ją za z a d an ie ta k ż e k o n tro lo w an ie sw oich szefów (dy re k to ró w , głów nych księgow ych). D alsze c z y n n ik ' to n ie d o sta tec zn a k o o rd y n a c ja d ziała ln o śc i różnych org an ó w k o n tro li, fo rm a ln y c h a r a k te r w iększości k o n tro li, b rak eg zek u cji zaleceń p o k o n tro ln y c h i n ie w y k o rz y sty w a n ie u sta le ń k o n tro li p rzez k ie ro w n ik ó w p rze d się b io rstw i je d n o ste k n ad rz ęd n y ch .
K o n k lu d u ją c , a u to r w y ra ż a z a p a try w a n ie , że zw iększenie efe k ty w n o ści k o n tro li ta k w z a k re sie p ro fila k ty k i, ja k i u ja w n ia n ia p t^ e stg p stw to nie ty lk o zw iększenie liczby d n i p o b y tu in sp e k to ra w jed n o stce, ale ró w n ież pod jęcie szereg u d ziała ń z m ierza ją cy ch do u su n ięcia czynników , k tó re u tru d n ia ją , a często w ręcz u n ie m o żliw iają sk u te c z n ą d ziałalność a p a r a tu k o n tro li.
Zgoda prezydium rady narodowej na rozwiqzanie umowy
o pracę z inwa!idq
W n u m e rz e 8—9 m iesięcznika „ P ra c a i Z abezpieczenie S połeczne” z n a jd u je m y rp zw aż an ia R o m an a S t a n i s z e w s k i e g o n a pow yższy te m at.
W m y śl a rt. 26 ust. 3 d e k re tu z d n ia 14 sie rp n ia 1954 r. o za o p a trz e n iu in w alid ó w w o jen n y c h i w o jskow ych oraz ich ro d z ię (Dz. U. z 1958 r. N r 23, poz. 98) zak ład p rac y m oże ro zw ią zać um ow ę o p rac ę z in w a lid ą ty lk o z w aż n y ch p rzy c zy n i ty lk o za p ise m n ą zgodą p rez y d iu m w łaściw ej ra d y narodow ej.
n M; C t i k n i i h i Mi U ftN
P rz e z „ in w a lid ę ” n ależ y ro zu m ieć in w alid ó w w o jen n y c h i w ojskow ych, k tó ry m 'p rz y słu g u je za o p a trz e n ie in w alid zk ie p rze w id z ia n e w d e k re cie z 1954 ro k u , a w o k re
sie p rzejścio w y m ta k ż e osoby, k tó re b y ły u p ra w n ia n e do r e n ty n a p o d sta w ie p rz e pisów poprzed n ich , ale nie zostały zaliczone do ż a d n ej z g ru p in w alid zk ich p rz e w i dzianych w a rt. 45 d e k re tu i o trzy m ały ty lk o je d n o ra zo w ą odp raw ę. P rz ez „w ażne p rzy c zy n y ” n ależ y ro zu m ieć przy czy n y w y m ie n io n e w a rt. 2 i 3 d e k re tu z d n ia 18 stycznia 1§56 r. o o g ran ic ze n iu dopuszczalności ro zw ią zy w an ia um ów o p ra c ę bez w y p o w ied zen ia o raz o za bezpieczeniu ciągłości p rac y , a p rzez „p re zy d iu m w ła ś ciw ej ra d y n a ro d o w e j” — p rez y d iu m p o w iato w e j (m iejskiej, dzielnicow ej) r a d y n a rod o w ej, tj. w y d zia ł zd ro w ia i o pieki społecznej, je śli idzie o inw alid ó w w o jsk o w y ch i w o jen n y c h , a w y d ział z a tru d n ie n ia , je śli idzie o osoby, k tó ry m tylk o w o k resie p rze jścio w y m p rz y słu g u je o ch ro n a p rze w id zia n a w a rt. 26 u st. 3 d e k re tu .
S tosow nie do § 8 z a rząd z en ia M PiO S z d n ia 6.XII.1955 r. zgoda w łaściw ego p r e zydium m u si być u p r z e d n i a . N iezależnie od zgody p rez y d iu m po d m io t z a tru d n ia ją c y o bow iązany je s t uzyskać zgodę r a d y za k ład o w ej lu b d eleg a ta zw iązkow ego p rze w id zia n ą w a rt. 7 u st. 5 d e k re tu z d n ia 18 sty czn ia 1956 r. B rak zgody p re z y d iu m nie czyni ośw iadczenia z a k ła d u p ra c y niew ażnym , lecz sta n o w i p o d staw ę roszczenia o p rzy w ró c en ie do p ra c y i odszkodow anie, p rz y czym in w alid zie p rz y w ró co n em u do p ra c y p rz y słu g u je z m ocy a r t. 10 ust. 3 d e k re tu styczniow ego w y n ag ro d ze n ie za cały czas n ie w y k o n y w a n ia pracy.
Zgoda p rez y d iu m je s t decy zją w ro z u m ie n iu k o d ek su p o stęp o w an ia a d m in is tra cyjnego i p o w in n a zapaść po p rz e p ro w a d z e n iu p o stęp o w an ia. P o stęp o w a n ie to p o w in n o się odbyć szczególnie szybko ze w zg lę d u n a te rm in p rze w id zia n y w a rt. 2 p k t 2 d e k re tu z 1956 r., k tó ry p rz e w id u je , że p ra w o do ro zw ią zan ia p rze z zak ład p ra c y um ow y o p ra c ę w y g asa po upływ ie je d n eg o m iesiąca od d n ia u zy sk an ia w ia dom ości o okoliczności u z a sa d n ia ją c e j ro zw ią zan ie um ow y o p ra c ę bez w yp o w ied ze n ia z w in y p rac o w n ik a. Od decyzji p re z y d iu m p rz y słu g u je odw ołanie, decy*je w ięc te po w in n y być z re g u ły za o p atrz o n e w ry g o r n aty c h m ia sto w e j w ykonalności, gdyż in aczej p o d m io t z a tru d n ia ją c y n ie m ógłby uzy sk ać w te rm in ie m iesięcznym u p r z e d n i e j zgody n a zw olnienie inw alidy.
P re z y d iu m w to k u p o stę p o w an ia dow odow ego po w in n o zbadać, czy przy czy n y p rz e d sta w io n e p rze d po d m io t z a tru d n ia ją c y m ożna za k w alifik o w ać ja k o p rzyczyny u z a sa d n ia ją c e ro zw ią zan ie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia n a p o d sta w ie a r t. 2 lu b 3 d e k r e tu z d n ia 18 sty czn ia 1956 r. N ie oznacza to je d n a k , a b y w k aż d y m w y p a d k u istn ie n ia w aż n y ch p rzy c zy n zgoda p re z y d iu m m ia ła być w y ra żo n a , p rez y d iu m bow iem , k ie ru ją c się z a sa d am i p o lity k i z a tru d n ie n ia , m oże odm ów ić w y ra ż e n ia zgody n a w e t w ra z ie istn ie n ia w łaściw y ch przyczyn.
W y ra żen ie zgody p rz e z p re z y d iu m n ie je s t — rzecz ja s n a — w iążące d la są d u lu b k o m isji ro zjem czej, k tó re w sposób sam o d zieln y istn ie n ie p rzy czy n ro zw ią za n ia um ow y bez w y p o w ied zen ia u s ta la ją i o cen iają. S ąd lu b k o m isja ro zjem cza m a ró w n ież p ra w o k o n tro li tego, czy zgoda zo sta ła w y ra ż o n a p rz e z w łaściw y w y d z ia ł p re z y d iu m i czy b y ła u p rze d n ia. Je ż e li n a to m ia s t w adliw ość d ec y zji w y n ik a z n a ru sz e n ia p rze p isó w k o d ek su p o stę p o w an ia a d m in istra c y jn e g o , to o rg a n y ro z strz y g a ją c e spory ze «stosunku p ra c y n ie są u p ra w n io n e do k o n tro li tego, czy p rz e p isy p o - gtępow a.nla a d m in istra c y jn e g o zo stały zach o w a n e i czy d ec y zja d o tk n ię ta ta k im i b r a k a m i b ę d z i? w iążąca.
K ończąc sw e w yw ody, a u to rk a stw ie rd z a , i* z a g ad n ien ie w y ra że n i» zgody o a ro zw ią zan ie u m e w y o y ra c ę z in w a lid ą je s t ik m a p lik a w a s a , g łów na za ś t e j * p rz y
-u a n Z ag ra n ic z n a p r a s a p raw n icz a 73 ezyną* tk w i w .tym , że za rz ą d z e n ie w y k o n aw cze z d n ia 6.XII.1955 r. p o m ija istn ien ie p rzep isó w p o stę p o w an ia a d m in istra c y jn e g o i je s t w zw iązku z tym częściow o z d e za k tu a liz o w a n e. W tym sta n ie rzeczy w y d a je się b ardzo p o żą d an a n o w elizacja tego zarządzenia.
M. C y b u lsk a
Æ /AGH/ł/lICZIWFJ M A S Y R B A W I t / I C Z E J
Rozwój instytucji sqdów społecznych na Węgrzech
em aw ia J. S z i l b e r e k y w n rz e 1/1963 „R evue de d ro it hon g ro is”.
A u to r n a w stę p ie sw ych ro z w a ż a ń podikresla, że w w a ru n k a c h społecznych u s tro ju d e m o k ra c ji lud o w ej is tn ie ją ro z m a ite m ożliw ości p rzy ciąg n ięcia m as lu d o w ych do k ie ro w n ic tw a sp ra w a m i społecznym i. W dziedzinie w y m ia ru sp ra w ie d li w ości je d n ą z fo rm tego w sp ó łd z iałan ia sta n o w ią tzw. sądy społeczne.
S ąd o w n ictw o społeczne zostało pow o łan e do życia w W R L d o k re te m n r 1041 z 30.V.1956 r., w y d an y m p rzez R a d ę M in istró w po u zgodnieniu z K ra jo w ą R adą Z w iązków Zaw odow ych. Od- tego czasu d z ia ła ją one w e w szy stk ich p rz e d się b io r stw ach z a tru d n ia ją c y c h w ięcej niż 300 osób. P o zy ty w n e re z u lta ty oraz k o rzy stn e do św iadczenia, ja k ie p rzy n io sła ta działalność, spow odow ały, że w w y n ik u p o stę pującego n a W ęgrzech p ro ce su stałego ro zsz erza n ia d e m o k ra ty z m u w dziedzinie życia p ań stw o w e g o i społecznego zdecydow ano ro zw in ą ć in sty tu c ję sądów społecz nych. W yrazem ty c h te n d e n c ji je s t w ła śn ie now a u sta w a n r 24 z 1962 r.
W celu stw o rze n ia lepszych w a ru n k ó w do w y k o n y w an ia przez sąd y społeczne ich z a d a ń (w ychow yw anie lu d zi p ra c y w d u c h u św iadom ego i zdyscyplinow anego sto su n k u do p ra c y oraz w łasności społecznej, a ta k że w d u ch u re sp e k to w a n ia g o d ności lu d z k iej, w łasności i in n y c h p ra w ) u sta w a w sposób szczegółow y o k reśla o rg an iz ac ję ty c h sądów, ja k rów n ież z a w ie ra szereg p o stan o w ień z m ierza ją cy ch do za p ew n ie n ia sk uteczności ich d ziała n ia .
U sta w a dopuszcza m ożliw ość po w o łan ia sądów społecznych w każdym p rz e d się b io rstw ie lu b w in n y m o rg an izm ie gospodarczym z a tru d n ia ją c y m p rzeszło 100 osób. W p a ń s tw a c h d em o k ra c ji lud o w ej podzielone są z d a n ia co do tego, czy sądy społeczne p o w in n y stanow ić in te g ra ln ą część a p a r a tu w y m ia ru spraw iedliw ości, czy też m a ją być niezależnym i o rg a n a m i społecznym i. U sta w a w ę g ie rsk a p rz y ję ła to d ru g ie rozw iązan ie. W celu zab ezpieczenia niezależności członków ty c h sądów d a je im ona w zm ocnioną och ro n ę p ra w n ą w za k re sie p ra w a p ra c y i p ra w a karn eg o .
U sta w a znacznie rozszerza k o m p e ten c ję sądów społecznych. N ależą do n ich p rz e d e w szystkim sp raw y o n a ru sz e n ie n o rm w spółżycia społecznego, choćby d o konanego n a w e t poza m iejscem p rac y , a w ięc o p ija ń stw o i ro zp u stę , porzu cen ie ro d zin y , niew łaściw y sto su n ek w obec w sp ó łto w arzy szy p rac y , n ie p rz e strz e g a n ie dyscy p lin y p ra c y itd . (art. 9). S ąd y te o rz e k a ją rów n ież w sp ra w a c h d otyczących ■popełnienia w m iejscu p ra c y p rz e stę p s tw m n ie jsz e j w a g i przeciw w łasn o ści spo łecznej lub osobistej (sprawy ta k ie są ro z p a try w a n e n a w n io sek p r o k u ra to ra ltib Md u powszechnego). Szczególną uw agę n ależy zw rócić na te p o sta n o w ien ia (art. 11 1 12), które poddają w łaściw ości tych lą d ó w spraw y o zniew ażenie, obrazę lu b
