Przepisy prawne

Przepisy prawne

Pojęcie, rodzaje, relacja norma

prawna – przepis prawny

Pojęcie przepis prawny

• Przepis prawny to zdanie w sensie

gramatycznym (ewentualnie wypowiedź

zdaniokształtna) zawarte w tekście prawnym.

Przepisy (zdania) grupowane są w artykuły, paragrafy, ustępy i inne elementy tekstu

prawnego.

• Przepis to podstawowa jednostka tekstu

prawnego.

Przepis prawny – norma prawna

• Konstytuującym elementem przepisu prawnego jest jego związek z pojęciem

normy. Przecież nie każde zdanie zawarte w tekście prawnym może zostać uznane za normę. Normy prawne są budowane z przepisów prawnych. Norma prawna jest kategorią pozatekstową. W przepisach prawnych szukamy elementów treściowych normy. Norma prawna nie może budzić wątpliwości. Musi być jednoznaczna.

• Kondensacja – to sposób redagowania przepisów prawnych, który pozwala w ramach procesu legislacyjnego na oszczędne wykorzystanie tekstu prawnego;

technika kodowania norm prawnych w przepisach prawnych.

• Rozczłonkowanie – polega na fragmentaryzacji norm prawnych, czyli ujęciu jej w poszczególne przepisy i umieszczeniu w odpowiedniej części aktu normatywnego.

Nie jest to technika uniwersalna. Mogą być sytuacje, w których jeden przepis jest zdolny wyrazić całą normę prawną (normę zawierającą wszystkie wymagane dla norm elementy strukturalne). Może też być tzw. rozczłonkowanie treściowe, które polega na tym, że w tekście prawnym zostaje wprowadzona modyfikacja treści normy wysłowionej w jakimś przepisie podstawowym (zrębowym).

Przepisy odsyłające

• Przepisy odsyłające zawierają zwrot odsyłający do innych aktualnie

obowiązujących przepisów. Ich funkcją jest zapobieganie powtórzeniom, mają zapewnić skrótowość i przejrzystość aktów normatywnych. Odesłanie jest to wskazówka, gdzie w jakim innym przepisie można znaleźć poszukiwane wzory zachowania. Odesłania dzielimy na wewnątrzsystemowe i pozasystemowe. Te ostatnie nakazują wziąć pod uwagę, przy rekonstrukcji dyrektywy zachowania, jakieś reguły pozaprawne (np. zasady współżycia społecznego).

• Przepisy blankietowe – tzw. przepisy puste, nie ustanawiają żadnej reguły, wskazują organ, który w przyszłości taką regułę ma ustanowić. Zawierają odesłania do przepisów, których nie ustanowiono – najczęściej do aktów wykonawczych (rozporządzeń). Przepisami tego typu są np. delegacje

ustawowe „Minister właściwy do spraw (…) określi w drodze rozporządzenia sprawy A, B, C”. Do czasu wydania odpowiedniego rozporządzenia, przepis ten, wszystkich chcących zrekonstruować uprawnienia i obowiązki związane ze sprawami A, B, C odsyła do nikąd.

Po wydaniu rozporządzenia staje się przepisem odsyłającym wewnątrzsystemowo.

Przepisy odsyłające

• Fikcja prawna – rodzaj przepisu odsyłającego;

założenie, iż w rzeczywistości nieistniejący fakt istnieje i wywołuje określone przez prawo

skutki prawne.

• Szczególnym przykładem fikcji prawnej

znajdującej swoje źródło w doktrynie

prawniczej jest tzw. fikcja powszechnej

znajomości prawa.

Klauzule generalne

• Są to przepisy prawne, które zawierają

odesłanie do jakiegoś systemu ocen lub do jakiegoś systemu norm, innego jednak niż system norm prawnych, a przy tym systemu zazwyczaj uzasadnionego aksjologicznie.

Zawierają odesłania pozasystemowe

(odesłania do systemu zewnętrznego wobec

prawa), a nie odesłania w ramach systemu

prawnego.

Klauzule generalne

• Upoważniają organ stosujący prawo, i zarazem zobowiązują go, aby rozstrzygając jakąś

konkretną sprawę:

• A) oparł rozstrzygnięcie na wszechstronnej ocenie danego przypadku;

• B) oparł rozstrzygnięcie na jakiś pozaprawnych zasadach postępowania, np. zasadach

współżycia społecznego, dobrych obyczajach

uniwersyteckich, zasadach uczciwego obrotu.

Domniemania

• Domniemania faktyczne – sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzyganej sprawy, jeżeli wniosek taki może

wyprowadzić z innych ustalonych faktów. Oparte na potocznym doświadczeniu, czy potocznej wiedzy

empirycznej.

• Domniemania prawne – rodzaj przepisu prawnego.

Dzielimy na domniemania prawne materialne i

domniemania prawne formalne.

Domniemania prawne

• Domniemanie prawne materialne – na

podstawie normy prawnej należy uznać za udowodniony fakt B, jeżeli został

udowodniony fakt A.

• Domniemania prawne formalne – na

podstawie normy prawnej należy uznać, że

miał miejsce pewien stan faktyczny, dopóki nie

zostanie wykazane, że jest lub było inaczej.

Przepisy przejściowe

• O charakterze kolizyjnym - rozstrzygają według jakich przepisów – starych, czy nowych – zakończyć postępowanie w sprawach będących w toku, w czasie, gdy dokonano zmiany przepisów; czy utrzymuje się

przez jakiś czas instytucje prawne, które znoszone są przez nowe przepisy; jakie przepisy dawne, czy nowe stosować do uprawnień, które powstały w czasie

obowiązywania dawnych przepisów.

• Ad hoc-

Przepisy końcowe

• Obejmują:

• Przepisy uchylające

• Przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie

• Przepisy o wygaśnięciu mocy aktu

normatywnego.

Definicje legalne

• Rodzaj przepisu prawnego, który ma zapewnić precyzję tekstu prawnego, poprzez

eliminowanie wieloznaczności oraz zwrotów nieostrych. Prawodawca korzysta z definicji legalnej zwłaszcza wtedy, gdy określone słowo ma w języku etnicznym wiele znaczeń i konieczne jest dokonanie wyboru jednego z nich. W sytuacji tego rodzaju

podaje się w tekście prawnym to znaczenie, które

wybrał prawodawca, np.:

Przepisy bezpośrednio i pośrednio wyznaczające zachowanie

• Przepisy bezpośrednio wyznaczające

zachowanie - określają wprost elementy uznawane za konieczne składniki struktury normy. Na podstawie tego przepisu można rozstrzygnąć kto jest adresatem oraz jak adresat ma się zachować aby można było

zakwalifikować to zachowanie jako działanie nakazane, zakazane, ewentualnie uprawnione.

• Przepisy pośrednio wyznaczające zachowanie

adresata- nie zawierają wprost odpowiedzi na pytanie, kto jest

adresatem obowiązku, oraz jaka jest treść obowiązku (ewentualnie

uprawnienia); jednakże pośrednio wpływają na tego rodzaju ustalenia.

Przepisy dostosowujące

• Jest to rodzaj przepisów, w których normuje się sposób powołania po raz pierwszy organów ukształtowanych nowym prawem oraz sposób dostosowania się do

nowych przepisów. W przepisie dostosowującym

można wyznaczyć termin zakończenia dostosowania organów lub instytucji prawnych. Rozwiązania

przewidziane w tych przepisach powinny być ukształtowane w sposób nieuciążliwy dla ich

adresatów i pozostawiać im możliwość przystosowania

się do przepisów nowej ustawy.

Ze względu na sposób wyznaczania zachowania wyróżniamy:

• Przepisy nakazujące – nakazują coś czynić;

nakaz wyraża się najczęściej za pomocą takich wyrażeń jak: „musi”, „jest obowiązany”,

„wyda”, „określi”, „ma obowiązek”, „powinien”.

• Przepisy zakazujące- zakazują coś czynić; zakaz wyraża się w takich formach słownych, jak:

„nie może”, „nie wolno”, „jest zabronione”,

„jest zakazane”.

• Przepisy zezwalające – wśród nich można wyróżnić takie, które zezwalają na dokonywanie jakichś

prostych czynności psychofizycznych, np.:

„Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających z jego drzewa gałęzi lub owoców”; albo takie, które upoważniają do

dokonywania jakichś czynności konwencjonalnych,

np. „Rada Ministrów na wniosek Prezesa RM, może

uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra”.

• Przepisy zezwalające formułuje się z użyciem słów: „może”,

„ma prawo”, „może żądać”,

„przysługuje roszczenie”, „ma

wolność”.

Wypowiedzi kreujące

• Są to przepisy, które określają zakres obowiązywania określonego aktu

prawodawczego w wymiarze podmiotowym,

przedmiotowym i terytorialno – czasowym.

Oceny charakteryzujące

• Wyrażenia zawarte w akcie prawodawczym, za pomocą których objaśnia się cele aktu,

motywy jego wydania, miejsce w systemie prawnym. Pomagają ustalić właściwe

rozumienie aktu. Mogą być wyodrębnione w postaci arengi albo umieszczone we

właściwym tekście aktu prawotwórczego.

Instytucja prawna

• Wyodrębniony i stanowiący funkcjonalną

całość zespół norm prawnych odnoszący się do stosunków w jakiejś dziedzinie życia

społecznego np. własność, małżeństwo.

Niekiedy mianem tym określa się także zespół działań wyznaczony przez wyodrębniony jako instytucja prawna zespół norm lub osobę albo grupę osób zorganizowaną i działającą na

podstawie takiego zespołu norm.