SWOBODA UMÓW SWOBODA UMÓW
1) swoboda umów wiązana jest z pojęciem kompetencji:
Z. Radwański: kompetencja do kształtowania przez podmioty wiążących je stosunków prawnych w drodze dwustronnych lub wielostronnych oświadczeń woli
P. Machnikowski: przyznana podmiotom prawa cywilnego kompetencja do ustanawiania, zmiany i znoszenia wiążących je norm postępowania, wyznaczających stosunki prawne między nimi
R. Trzaskowski: wykorzystanie pojęcia kompetencji jest poprawne, choć prowadzi do zbytniego sformalizowania
2) niektórzy traktują swobodę umów jako uprawnienie
3) inni jako prawo podmiotowe
Autonomia woli
szersze pojęcie
dotyczy również jednostronnych
czynności prawnych
Elementy, które obejmuje swoboda umów
brak jednolitości poglądów:
1) według części autorów obejmuje ona swobodę powzięcia decyzji przez podmioty prawa cywilnego czy zawrzeć umowę, swobodę wyboru kontrahenta, swobodę ukształtowania treści umowy, a więc również treści stosunku zobowiązaniowego oraz swobodę wyboru formy, w której umowa zostaje zawarta
2) część autorów wymienia ponadto możliwość wyboru trybu, w którym umowa ma zostać zawarta
3) niektórzy autorzy jako osobną kategorię traktują swobodę sprecyzowania celu, jakiemu ma służyć umowa
4) Z. Radwański zakres swobody umów określał w podziale na dwie grupy zagadnień, które stanowi swoboda kształtowania treści umów (obejmująca również wybór kontrahenta) oraz swoboda zawierania umów (odnosząca się także do jej zmiany i rozwiązania)
Z. Radwański wyłączał swobodę wyboru
formy z zakresu swobody umów (co jest
charakterystyczne dla autorów opisujących
swobodę umów przy użyciu pojęcia normy
kompetencyjnej) oraz swobodę wyboru
trybu zawarcia umowy
• wzorzec kompetencji generalnej:
ustawodawca ustanawia swobodę kształtowania treści wszystkich stosunków zobowiązaniowych,
określając w sposób generalny jej granice
swoboda umów w postaci
kompetencji generalnej istnieje tylko
w prawie zobowiązań
„Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”
(art. 353¹ k.c.)
adresat normy kompetencyjnej: strony
de lege ferenda postuluje się dodanie określenia „swój” stosunek prawny
strony nie są związane ustawowymi
typami umów
ograniczenia odnoszą się do treści i celu stosunku prawnego
treść stosunku prawnego – uprawnienia i obowiązki jego stron
cel stosunku prawnego – stan rzeczy, który ma być zrealizowany, zamierzony przez obie strony lub przynajmniej im znany
przyjmuje się, że ukryty zamiar jednej strony, jeżeli jest skierowany przeciwko drugiej stronie, będzie wyjątkowo kwalifikowany jako cel stosunku prawnego
szerokie rozumienie pojęcia „celu” –
obejmuje on wszystkie następstwa czynności
prawnej, nawet pośrednie i odległe
Czynniki wyznaczające granice swobody umów (art. 353¹ k.c.):
1) właściwość (natura) stosunku 2) ustawa
3) zasady współżycia społecznego
Skutki przekroczenia granic swobody umów
art. 353¹ k.c. nie określa sankcji
zasady ogólne - nieważność czynności prawnej sprzecznej z ustawą, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek (art. 58 § 1 k.c.), nieważność czynności prawnej sprzecznej z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.)
art. 58 k.c. nie określa skutków sprzeczności czynności prawnej z właściwością stosunku, ale każda umowa zawarta z przekroczeniem kompetencji z art. 353¹ k.c. jest sprzeczna z ustawą
„Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana”
(art. 58 § 3 k.c.)
