View of THE INFLUENCE OF INNOVATION ON TOURISM ATTRACTIVENESS IN SELECTED LOCATIONS IN THE SUDETY MOUNTAINS

INNOWACJE A ATRAKCYJNO TURYSTYCZNA

WYBRANYCH MIEJSCOWOCI SUDECKICH

Daria E. Jaremen, Andrzej Rapacz, Piotr Gryszel

Streszczenie. Turystyka jest i moe by istotnym czynnikiem rozwoju gospodarczego regionów, chocia nie jest ona zjawiskiem niezmiennym w czasie. Wspóczesny turysta staje si konsumentem coraz bardziej wymagajcym i oczekujcym oferty dostosowa-nej do jego indywidualnych potrzeb i oczekiwa. Rosnca mobilno i poziom docho-dów spoeczestwa powoduj, e podróe turystyczne staj si coraz bardziej popular-ne. Czste wyjazdy sprawiaj, e turyci maj moliwo porównywania ofert midzy sob. Rosn te wymagania co do jakoci i standardu wiadczonych usug. Wspócze-ni turyci poszukuj nowych ofert, które nie s standardowe i charakteryzuj si pew-n unikatowoci. Podobnie po stronie poday turystycznej obserwuje si coraz wik-sz konkurencj midzy przedsibiorstwami i regionami turystycznymi. Dokadaj one wszelkich stara, aby ich miejscowoci i przedsibiorstwa podnosiy sw atrakcyjno w odczuciach potencjalnych turystów i klientów. Prezentowany artyku ukazuje dziaania przedsibiorców i wadz samorzdowych Karpacza, Szklarskiej Porby i wieradowa--Zdroju majce na celu podniesienie atrakcyjnoci turystycznej przez dziaania innowa-cyjne.

Sowa kluczowe: atrakcyjno turystyczna, innowacje, innowacyjno, miejscowo tu-rystyczna

WSTP

Innowacje s obecnie jednym z narzdzi budowania przewagi konkurencyjnej miej-scowoci i regionów turystycznych. Tworzenie oferty speniajcej oczekiwania klientów

Adres do korespondencji – Corresponding authors: Andrzej Rapacz, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocawiu, Wydzia Gospodarki Regionalnej i Turystyki, Katedra Marketingu i Zarzdzania Gospodark Turystyczn, ul. Nowowiejska 3, 58-500 Jelenia Góra, e-mail: andrzej.rapacz@ ue.wroc.pl; Piotr Gryszel, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocawiu, Wydzia Gospodarki Region-alnej i Turystyki, Katedra Marketingu i Zarzdzania Gospodark Turystyczn, ul. Nowowiejska 3, 58-500 Jelenia Góra, e-mail: piotr.gryszel@ue.wroc.pl; Daria Elbieta Jaremen, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocawiu, Wydzia Gospodarki Regionalnej i Turystyki, Katedra Marketingu i Zarzdzania Gospodark Turystyczn, ul. Nowowiejska 3, 58-500 Jelenia Góra, e-mail: daria. jaremen@ue.wroc.pl

to podstawa sukcesu rynkowego. Wspóczesne orodki recepcji turystycznej prowadz intensywne dziaania w celu podniesienia swej atrakcyjnoci turystycznej. Ta bowiem jest jednym z gównych czynników wyboru konkretnego celu podróy turystycznej. W dobie globalizacji rynkowej, rozwoju infrastruktury komunikacyjnej oraz powsta-wania nowych kanaów dystrybucji (ze szczególnym uwzgldnieniem Internetu) kon-kuruj ze sob nawet bardzo odlege regiony turystyczne. Wszystkie te przesanki po-woduj, i koniecznym staje si prowadzenie dziaa inwestycyjnych i innowacyjnych w miejscowociach turystycznych. Te bowiem wpywaj znaczco na wzrost atrakcyj-noci turystycznej. Celem prezentowanego artykuu jest analiza dziaa przedsibiorców i wadz samorzdowych Karpacza, Szklarskiej Porby i wieradowa-Zdroju zmierza-jcych do podniesienia atrakcyjnoci turystycznej przez dziaania innowacyjne. Do re-alizacji celu badawczego przeprowadzono w tych miejscowociach wiosn 2010 roku badania ankietowe majce za zadanie ukazanie zachodzcych w ostatnich latach zmian w poziomie atrakcyjnoci turystycznej wybranych sudeckich miejscowoci turystycznych w percepcji odwiedzajcych je turystów.

ISTOTA INNOWACJI W TURYSTYCE

We wspóczesnej gospodarce dziaania innowacyjne maj by rodkiem do pod-wyszania dochodów zarówno przedsibiorstw, jak i jednostek samorzdu terytorial-nego, podnoszenia poziomu konsumpcji obywateli, a take zapewnienia szans rozwoju spoecznego w przyszoci. Ogólnie przyjmuje si, e innowacje to proces obejmujcy wszystkie dziaania zwizane z kreowaniem nowego produktu, a nastpnie z jego wdra-aniem [Pomykalski 2001]. S to twórcze zmiany w systemie spoecznym, w struktu-rze gospodarczej, w technice oraz w przyrodzie. W de nicji proponowanej pstruktu-rzez OECD za innowacje uznaje si kad zmian (zawierajc element nowoci) w produktach i procesach wdroon w przedsibiorstwie [Skawiska 2002]. Z kolei przez pojcie in-nowacyjnoci rozumie si zdolno podmiotu gospodarczego (organizacji) do systema-tycznego wdraania i upowszechniania innowacji. Jest to zatem umiejtno efektywnej alokacji zasobów przedsibiorstwa (organizacji). W przypadku regionów i miejscowoci turystycznych pojcie innowacyjnoci ma bardziej zoony charakter. Naley bowiem mówi o regionalnym systemie innowacyjnym, czyli zbiorze powiza i relacji rm oraz instytucji, do których dochodzi w regionie (miejscowoci) turystycznym, wraz z okrelo-nymi elementami gospodarczymi tego obszaru, jego infrastruktury i zagospodarowania, przestrzennego wspódziaajcych w tworzeniu innowacji lub sprzyjajcych procesom innowacji i postpowi technologicznemu w gospodarce [Rynio 2004]. Ma on doprowa-dzi w regionie lub miejscowoci turystycznej do uksztatowania optymalnej w danych warunkach kon guracji przewag konkurencyjnych.

Najczciej innowacje dzieli si na produktowe i procesowe, jednak J. Schumpeter zaproponowa wyrónienie piciu kategorii innowacji [Schumpeter 1960]:

wprowadzenie nowego produktu lub istotne udoskonalenie jakoci ju istniejcego, wprowadzenie nowej lub istotnie zmodernizowanej metody wytwarzania,

stworzenie nowego segmentu rynku lub skuteczne wejcie na geogra cznie nowy rynek,

–

–

–

zdobycie nowego róda zaopatrzenia w surowce lub póprodukty, wprowadzenie nowego typu organizacji przedsibiorstwa.

W zwizku z wysokim poziomem konkurencji w turystyce, która wynika z rosn-cych potrzeb i oczekiwa turystów oraz duej liczby podmiotów poday dóbr i usug turystycznych, niezbdna jest nie tylko staa obserwacja zmian w popycie, lecz równie podejmowanie dziaa dostosowujcych oferty w turystyce do tych potrzeb. Oznacza to w praktyce konieczno opracowywania i wprowadzenia na rynek turystyczny nowych lub istotnie zmienionych produktów i usug oraz procesów. Specy ka popytu w tury-styce wymaga najczciej, aby w procesie innowacji dotyczcych produktów (oferty) uczestniczyy nie tylko przedsibiorstwa turystyczne (usugodawcy), lecz take obszary recepcji, tzw. destynacje turystyczne. W tym ostatnim przypadku aktywno innowacyj-na dotyczy bdzie równie wadz samorzdowych miejscowoci i gmin turystycznych. Nie ulega bowiem wtpliwoci, e konkurencyjny region turystyczny to obszar charakte-ryzujcy si z jednej strony okrelonym zbiorem cech (walorów) istotnie ksztatujcych jego zdolno konkurencyjn, a z drugiej strony wdraajcy (przy udziale wadz samo-rzdowych) strategie innowacji. Mona zatem stwierdzi, i konkurencyjno regionów turystycznych wyznaczaj naturalne uwarunkowania i historycznie uksztatowane zaso-by, a take podejmowane przez przedsibiorstwa turystyczne i samorzd lokalny (regio-nalny) dziaania zmierzajce do uzyskania przewagi na rynku turystycznym. Potwierdza to wczeniejsz konstatacj, e innowacje i innowacyjno w turystyce maj zasadnicze znaczenie dla konkurencyjnoci przedsibiorstw i regionów turystycznych. Nie sposób jednak nie zauway, e w warunkach polskiej gospodarki turystycznej wystpuje zbyt mao powiza i kooperacji przedsibiorstw turystycznych z jednostkami samorzdu lo-kalnego (gminami turystycznymi) na rzecz wzrostu jej innowacyjnoci.

Prezentujc zagadnienie innowacji w turystyce, warto równie zwróci uwag na ich typy. W literaturze wymienia si w odniesieniu do turystyki (take innych sektorów go-spodarki) nastpujce ich typy [Nordin i in. 2005]:

innowacje regularne (np. promowanie nowych inwestycji podnoszcych wydajno, szkolenie przedsibiorców i pracowników w dziaaniach sprzyjajcych efektywnoci, poprawa jakoci oferowanych usug, standardu obiektów i urzdze infrastruktury turystycznej),

innowacje niszowe (np. czenie istniejcych ju produktów z nowymi rozwizania-mi, zachcanie rm turystycznych do nowych aliansów rynkowych, promocja udziau nowych przedsibiorców w wykorzystywaniu okazji),

innowacje rewolucyjne (np. przenikanie nowych technologii do przedsibiorstw tury-stycznych, wprowadzanie nowych metod przyczyniajcych si do zmian w strukturze zatrudnienia, wizanie si z tymi samymi rynkami, ale nowymi metodami),

innowacje architektoniczne (np. tworzenie popytu na nowe produkty, atrakcje, wyda-rzenia, zmiany prawne i materialne w istniejcej infrastrukturze, powoywanie orod-ków adaptujcych i upowszechniajcych wiedz opart na badaniach operacyjnych). Powyszy podzia innowacji potwierdza szeroki zakres moliwych dziaa innowa-cyjnych w turystyce i czyni zasadnym pytanie o skal tego zjawiska w gospodarce tury-stycznej w Polsce. Pierwsza dekada XXI wieku przynosi wiele przykadów innowacji w turystyce dotyczcych wprowadzania na rynek nowych produktów, kanaów

dystrybu-–

–

–

–

–

–

cji, sposobów i technik obsugi, zmian w organizacji i zarzdzaniu turystyk na poziomie lokalnym i regionalnym.

ATRAKCYJNO TURYSTYCZNA OBSZARU

Atrakcyjno turystyczna jest pojciem wieloznacznym i zoonym. Atrakcyjny tury-stycznie moe by jaki obszar, region, miejscowo turystyczna lub konkretny obiekt. O tym, czy dany region lub miejscowo s atrakcyjne turystycznie, decyduj z jednej strony czynniki obiektywne, takie jak wystpowanie walorów przyrodniczych, walorów antropogenicznych czy odpowiednich elementów infrastruktury turystycznej i paratury-stycznej. Z drugiej strony o atrakcyjnoci okrelonego miejsca decyduje subiektywne odbieranie wszystkich tych czynników przez turystów, inwestorów i mieszkaców.

Atrakcyjno turystyczna de niowana jest zatem jako sia, z jak dane miejsce, obiekt lub zjawisko przyciga odwiedzajcych, lub jako stopie nasycenia wydzielonych uka-dów przestrzennych czynnikami, które zgrupowano w cztery ukady zmiennych charak-teryzujcych. S to:

wielko i jako walorów przyrodniczych, bdcych pierwotn si warunkujc po-wstanie i rozwój turystyki na danym obszarze,

stopie zagospodarowania turystycznego,

dostpno komunikacyjna do regionu oraz zapewnienie turycie odpowiedniej mo-bilnoci w regionie,

poziom zanieczyszczenia rodowiska przyrodniczego [Jedliska i in. 1994].

Atrakcyjno turystyczna moe mie charakter uniwersalny lub wzgldny [Kurek 2007]. O uniwersalnym znaczeniu atrakcyjnoci turystycznej mówi si wówczas, gdy cechy przyrodnicze, kulturowe oraz wyposaenie obszaru w infrastruktur turystyczn s atrakcyjne dla ogóu turystów. W ujciu wzgldnym natomiast atrakcyjno obszaru roz-patruje si z punktu widzenia okrelonych form turystyki, np. atrakcyjno dla turystyki narciarskiej, kulturowej czy uzdrowiskowej.

Wprowadzenie innowacyjnych rozwiza w miejscowociach i regionach turystycz-nych znacznie podnosi ich atrakcyjno turystyczn z punktu widzenia atrakcyjnoci obiektywnej, jak i subiektywnej. Do tej pory przedsibiorstwa i miejscowoci turystyczne nie musiay tak intensywnie zabiega o klientów i dba o sw ofert turystyczn. Jednak w dobie globalizacji i znacznego rozwoju infrastruktury turystycznej, w tym gównie ko-munikacyjnej, coraz bardziej istotnym staje si problem utrzymania starych i pozyskania nowych klientów.

DZIAANIA INNOWACYJNE I INWESTYCYJNE W WYBRANYCH MIEJSCOWOCIACH SUDECKICH

Karpacz, Szklarska Porba i wieradów-Zdrój zaliczane s do najwikszych i najbar-dziej atrakcyjnych orodków turystycznych Sudetów Zachodnich. Potencja turystyczny kadej z tych miejscowoci moe by porównywany z potencjaem niewielkich regionów turystycznych w innych rejonach Polski. Wadze samorzdowe tych miejscowoci oraz

–

–

–

–

przedsibiorcy prowadzcy tu sw dziaalno maj jednak wiadomo, e aby utrzy-ma tak wysok pozycj na rynku turystycznym, musz cigle rozszerza sw ofert turystyczn i wprowadza innowacyjne rozwizania. Problem ten jest o tyle istotny, e odczuwaj one zagroenie ze strony konkurencyjnych miejscowoci turystycznych z Pol-ski, Czech i Niemiec, ale take konkuruj midzy sob. Dlatego te w ostatnim czasie we wszystkich trzech miejscowociach prowadzone s intensywne dziaania inwestycyjne i innowacyjne majce na celu popraw ich atrakcyjnoci turystycznej.

Podstawowym elementem infrastruktury turystycznej w miejscowoci s obiekty noclegowe. Wszystkie trzy orodki turystyczne posiadaj rozbudowan baz noclegow i w cigu ostatnich szeciu lat mona zauway zmiany w jej strukturze, co ukazano w tabeli 1. Mona zaobserwowa, i w latach 2004–2009 nastpiy zmiany jakociowe w strukturze obiektów noclegowych. Zmalaa liczba obiektów o niszym standardzie, tj. orodków wczasowych i obiektów niesklasy kowanych. Przybywao natomiast obiek-tów, które przeszy procedur kategoryzacyjn.

Interesujce s równie informacje o wyposaeniu obiektów hotelarskich w badanych miejscowociach (tab. 2). Wyposaenie umoliwiajce organizacj konferencji posiada w Karpaczu 28% obiektów, w wieradowie-Zdroju 14% obiektów, a w Szklarskiej Po-rbie 35% obiektów noclegowych. W wieradowie-Zdroju a 43% obiektów noclego-wych posiada saun, a 23% obiektów kryty basen. Wida równie, e obiekty hotelarskie w wieradowie-Zdroju sw ofert kieruj gównie do goci uzdrowiskowych, o czym moe wiadczy brak wyposaenia do obsugi rodzin z dziemi oraz maa liczba wypo-yczalni rowerów.

Tabela 1. Struktura rodzajowa obiektów noclegowych w wybranych miejscowociach sudeckich w latach 2004–2009

Table 1 The generic structure of accommodation facilities in selected locations in the Sudeten 2004–2009

Rodzaj obiektu Karpacz wieradów-Zdrój Szklarska Porba 2004 2009 2004 2009 2004 2009

Hotele 13 16 6 6 9 14

Pensjonaty 20 18 5 5 13 9

Inne obiekty hotelowe 3 15 1 8 1 7

Schroniska 2 3 0 0 4 5

Szkolne schroniska modzieowe 2 1 0 0 1 0

Orodki wczasowe 48 35 7 10 29 17

Orodki kolonijne 1 2 0 0 0 0

Obiekty szkoleniowo-wypoczynkowe 9 9 0 0 11 5

Zakady uzdrowiskowe 0 0 1 2 0 0

Obiekty niesklasy kowane 44 43 4 4 29 25

Obiekty ogóem 145 146 24 35 99 84

ródo: Opracowanie wasne na podstawie Banku Danych Regionalnych. Source: Authors’ compilation on the basis of the Regional Data Bank.

Wszystkie badane miejscowoci turystyczne oprócz rozwoju bazy hotelarskiej pro-wadziy równie dziaania inwestycyjne majce na celu polepszenie infrastruktury ogól-nej oraz rozszerzenie oferty turystyczogól-nej. Wadze samorzdowe wieradowa-Zdroju i przedsibiorcy tam funkcjonujcy zaczli poszukiwa innych produk tów turystycznych ni tylko turystyka uzdrowiskowa, które mogyby by rozwijane na tym obszarze. Brak znanych i znaczcych obiektów krajoznawczych w miecie oraz jego peryferyjne po-oenie w stosunku do wanych szlaków komunikacyjnych utrudniaj rozwój turystyki krajoznawczej czy kulturowej. Za czto zatem rozwija infrastruktur i promowa walory do uprawiania turystyki kwali kowanej, gównie pieszej i rowerowej latem oraz narciar-skiej zim. Na obszarze Gór Izerskich wytyczono ca sie szlaków rowerowych oraz uzupeniono istniejc sie szlaków pieszych. Duym impulsem rozwoju miasta byo pozyskanie inwestora strategicznego, Sobiesawa Zasady, który postanowi wybudowa kolej gondolow ze wieradowa na Stóg Izerski. Kosztem ponad 100 mln zotych po-wstaa najnowoczeniejsza w Polsce kolej gondolowa o dugoci 2172 m, która w omio-osobowych wagonikach w cigu godziny moe przewie 2400 osób. Cz kompleksu stanowi sztucznie donieana i owietlona wieczorem trasa zjazdowa o dugoci 2500 m. Latem kolej suy równie turystom pieszym i rowerowym.

Sw baz zabiegow znacznie rozbudowao i zmodernizowao równie Uzdrowisko wieradów-Czerniawa Sp. z o.o., które w ostatnich trzech latach wydao kwot 7 mln zotych i jako pierwsze wród dolnolskich uzdrowisk otworzyo nowoczesne centrum SPA w stylu japoskim. Nowoci s tu kpiele w miodzie, piwie lub mleku oraz okady na ciao z kawioru, czekolady i kokosu, a take masae gorcymi kamieniami.

Wród miejskich inwestycji realizowanych w latach 2009–2010 naley wymieni: budow dziewiciokilometrowego szlaku pieszo-rowerowego czcego centrum wieradowa z Czerniaw, powizan z rewitalizacj Czarciego Myna w Czerniawie (koszt ok. 24 mln z),

budow pierwszych w Polsce tzw. singletracków, czyli cieek rowerowych w parku zdrojowym,

–

–

Tabela 2. Wyposaenie konferencyjno-rekreacyjne obiektów noclegowych w wybranych miejsco-wociach turystycznych Sudetów (stan na koniec 2009 roku)

Table 2. Conference facilities and recreational establishments in selected tourist destinations Su-detenland (end of 2009)

Wyposaenie obiektu Karpacz wieradów-Zdrój Szklarska Porba obiekty % obiekty % obiekty % Zaplecze konferencyjne 40 28 5 14 30 35 Basen kryty 7 5 8 23 3 3,5 Kort tenisowy 4 3 1 3 2 2 Sauna 38 26 15 43 24 29 Solarium 10 7 1 3 9 11 Wypoyczalnia rowerów 14 10 1 3 9 11

Pokój zabaw dla dzieci 13 9 0 - 4 5

ródo: Opracowanie wasne na podstawie Banku Danych Regionalnych. Source: Authors’ compilation on the basis of the Regional Data Bank.

przebudow ulicy Zdrojowej, gównej ulicy miasta, na najduszy w Polsce deptak zdro jowy o dugoci okoo 1 km.

Kolejn przewidywan inwestycj, o której donosz media, ma by kompleks nar-ciarski na zboczach wieradowca. Hiszpaska rma Aqua chce kosztem 30 mln euro wybudowa kolej linow wraz z dwukilometrow tras zjazdow oraz hotelem na 500 miejsc. Spóka ta posiada podobny kompleks w Pirenejach oraz kilka hoteli na Tenery e. Mimo tego, i w wieradowie-Zdroju znajduje si a 16 krytych basenów, a 4 kolejne s w budowie, to na miejscu basenu miejskiego planowana jest budowa aquaparku wraz z caym kompleksem SPA.

Równie w Szklarskiej Porbie przedsibiorcy i wadze samorzdowe prowadz dziaania majce na celu popraw atrakcyjnoci turystycznej miasta. Znaczcym sukce-sem byo wypromowanie miasta jako rowerowej stolicy Polski. Byo to moliwe dzi-ki wyznakowaniu sieci ponad 500 km szlaków rowerowych. W miecie powstaa kom-pleksowa infrastruktura rowerowa, m.in. stojaki rowerowe, serwisy naprawy rowerów, a wiele obiektów hotelarskich przystosowao swe usugi do potrzeb turystów rowerowych, otrzymujc specjalny certy kat „kwatera dla rowera”. Warto inwestycji realizowanych w samym tylko 2010 roku szacowana jest na 70 mln zotych. Mona do nich zaliczy:

budow najduszego w Polsce caorocznego toru saneczkowego w centrum miasta, budow parku dinozaurów w Szklarskiej Porbie redniej,

modernizacj i otwarcie Kolei Izerskiej czcej Szklarsk Porb z czeskim Harra-chovem,

rozpoczcie rozbudowy kompleksu narciarskiego w kompleksie Szrenicy, popraw infrastruktury do uprawiania narciarstwa biegowego w Jakuszycach, wytyczenie trzech tematycznych szlaków turystycznych (Szlak Waloski, Magiczny Szlak Ducha Gór, Szlak Literacki – Wdrówki z Fraszk Jana Sztaudyngera). W 2009 roku w Szklarskiej Porbie wydano okoo 90 mln zotych na budow i moder-nizacj sieci wodocigowej. Ciekawym zjawiskiem jest równie powstawanie w Szklar-skiej Porbie specy cznych obiektów hotelarskich, jakimi s tzw. apartamentowce. Do 2010 roku wybudowano ju kilka takich obiektów, a kolejne inwestycje s wci reali-zowane.

Najwikszym sporód badanych orodków turystycznych jest Karpacz. Jest on te najlepiej wyposaony w infrastruktur komunaln sporód badanych miast. Sie gazo-cigow wybudowano tu ju w latach 90. XX wieku, podobnie byo z sieci wodoci-gow i kanalizacj. Obecnie miasto przyjo strategi prowadzenia wielkich inwestycji turystycznych, które maj zmieni wizerunek Karpacza. W 2009 roku zosta otwarty no-woczesny Kompleks Sandra SPA w samym centrum Karpacza, posiadajcy 260 pokoi zapewniajcych miejsce noclegowe ponad 550 osobom. Peni on rol centrum kongre-sowo-rekreacyjnego, oferujc swym gociom sale konferencyjne oraz cay zestaw usug rekreacyjnych z aquaparkiem wcznie.

W marcu 2007 roku rozpocza si budowa piciogwiazdkowego hotelu Gobiewski. Centrum Kongresowe Gobiewski ma mie 29 sal konferencyjnych (w tym dwie plano-wane na 2700 osób kada) i 1250 miejsc noclegowych. Kompleks wypoczynkowy tylko w 25 procentach bdzie hotelem. W pozostaej czci bd sale konferencyjne, aquapark, siedem krytych pywalni, sauny, siownie i zespó boisk sportowych. Inwestor planowa

–

–

–

–

–

–

–

take budow najwikszego w Europie caorocznego, krytego stoku narciarskiego. Plany te jednak nie s obecnie realizowane.

BADANIE ATRAKCYJNOCI TURYSTYCZNEJ I INNOWACYJNOCI SUDECKICH ORODKÓW TURYSTYCZNYCH

Celem badania byo ukazanie zachodzcych w ostatnich latach zmian w poziomie atrakcyjnoci turystycznej wybranych sudeckich miejscowoci turystycznych w percep-cji odwiedzajcych je turystów. Badaniami ankietowymi objto 236 turystów przebywa-jcych w trzech najsynniejszych miejscowociach w Sudetach Zachodnich, tj. Karpa-czu (29,7% próby badanej), Szklarskiej Porbie (39,0%) i wieradowie-Zdroju (31,4%). Charakteryzujc badan prób, warto zwróci uwag na nastpujce jej cechy mogce wpywa na odbiór analizowanej kategorii:

a) pe: wród ankietowanych dominoway kobiety (57,6%);

b) wiek: ankietowani reprezentowali 8 grup wiekowych, z których najwiksz bya grupa osób w wieku 46–55 lat (25,2%), a w dalszej kolejnoci grupy w wieku: 27–35 lat (18,8%), 36–45 lat (17,5%), 56–65 lat (15,4%) oraz 19–26 lat (15,0%);

c) wyksztacenie: zdecydowana wikszo respondentów miaa wyksztacenie red-nie (47,0%) i wysze (41,8%);

d) miesiczny dochód netto ankietowanego: ponad poowa respondentów uzna-a, e ich dochód jest redni (37,9%) lub wystarczajcy (37,5%), w opinii 10,3% osób ich dochód jest wysoki, a w przypadku 14,2% badanych  niski (najwicej osób, któ-re uznay swój dochód za niski wypoczywao w wieradowie-Zdroju i przyjechao w celach zdrowotnych);

e) miejsce zamieszkania: najwicej badanych turystów przyjechao z województw dolnolskiego (36,2%), wielkopolskiego (16,8%) oraz lubuskiego (7,8%);

f) do wiadczenie ankietowanego jako turysty: blisko 83% badanych uznao, e s dowiadczonymi (69,2%) lub bardzo dowiadczonymi (13,7%) turystami;

g) cel podróy: w analizowanych miejscowociach dominowa wypoczynkowy cel pobytu (41,3% ankietowanych), kolejnymi celami byy cele poznawczy (23,3%) i zdrowotny (20,8%), ten ostatni wskazywany by najczciej oczywicie w wierado-wie-Zdroju, do którego w celach poprawy zdrowia przyjechao blisko 83% badanych;

h) wielokrotno  przyjazdu ankietowanych: ponad poowa ankietowanych odwie-dzia ju wczeniej interesujce nas miejsca, z czego blisko 54% osób w ostatnich dwóch latach, a 17,6% w 2000 roku i wczeniej.

Ocena atrakcyjnoci turystycznej w percepcji odwiedzajcych badane miejsca wy-ranie wypada na korzy wieradowa-Zdroju, który w przypadku wszystkich niemale kryteriów oceny uzyska najlepsze wyniki (tab. 3). rednia ocena dla miejscowoci (3,80) w porównaniu z ocen redni dla wszystkich trzech gmin (3,56) bya wysza o 0,24 punktu w skali 5-stopniowej. Respondenci uznali, e oferta turystyczna wieradowa--Zdroju jest obecnie zdecydowanie lepsza ni oferta Karpacza (rónica 0,45 punktu) i Szklarskiej Porby (rónica 0,29 punktu). Miasto wyranie wyprzedza wspomniane miejscowoci w zakresie:

nowoczesnoci (rónica w stosunku do: Karpacza – 1,99, Szklarskiej Porby – 0,89),

atrakcyjnoci (odpowiednio 0,74 i 0,55) urzdze narciarskich, oferty kulturalno-roz-rywkowej (0,95 i 0,55),

infrastruktury ogólnej (0,96 i 0,38), estetyki miasta (0,89 i 0,52),

utrzymania czystoci i porzdku (1,04 i 0,82), adu przestrzennego w miecie (1,02 i 0,95),

wyposaenia miejsca w elementy architektury regionalnej (0,6 i 0,71), walorów rodowiska przyrodniczego (0,80 i 0,27).

–

–

–

–

–

–

–

Tabela 3. Ocena elementów atrakcyjnoci turystycznej wybranych gmin regionu jeleniogórskiego, cz. 1

Table 3. Evaluation of components in uencing tourism attractiveness in selected communes of Jelenia Góra region, part 1

Wyszczególnienie

Ocena

Stan obecny Rónice w stosunku do oceny stanu poprzedniego

Ogóem gminy Karpacz Szklarska Porba wieradów- -Zdrój Ogóem gminy Karpacz Szklarska Porba wieradów- -Zdrój Walory rodowiska przyrodniczego 4,47 4,03 4,56 4,83 0,15 –0,20 0,06 0,54 Atrakcje turystyczne 3,76 3,85 3,66 3,77 0,21 0,40 0,16 0,05 Moliwo zagospodarowania czasu

wolnego 3,69 3,54 3,75 3,77 0,25 0,30 0,18 0,23 Liczba obiektów noclegowych 4,26 4,20 4,16 4,43 0,72 0,70 0,74 0,68 Nowoczesno obiektów noclegowych 3,74 3,67 3,56 4,00 0,86 0,81 0,49 1,25 Standard obiektów noclegowych 3,88 3,74 3,72 4,18 0,61 0,73 0,57 0,43 Liczba obiektów gastronomicznych 3,97 3,70 4,02 4,20 0,74 0,56 0,66 0,97 Nowoczesno obiektów gastronomicznych 3,59 3,54 3,42 3,81 0,49 0,64 0,17 0,61 Atrakcyjno obiektów gastronomicznych 3,77 3,66 3,67 3,97 0,74 0,71 0,67 0,81 Liczba obiektów i urzdze narciarskich 3,32 3,05 3,35 3,57 0,73 0,47 0,80 0,90 Nowoczesno obiektów i urzdze

narciarskich 3,43 2,82 3,29 4,18 0,87 0,34 0,69 1,56 Atrakcyjno obiektów i urzdze

narciarskich 3,20 2,89 3,08 3,63 0,64 0,47 0,68 0,74 Liczba obiektów i urzdze

sportowo-rekreacyjnych 3,03 3,02 2,86 3,21 0,16 0,34 –0,27 0,33 Nowoczesno obiektów i urzdze

sportowo-rekreacyjnych 3,04 3,13 2,79 3,20 0,30 0,55 0,09 0,20 Atrakcyjno obiektów i urzdze

sportowo-rekreacyjnych 3,23 3,24 3,17 3,29 0,32 0,63 –0,03 0,29 Dostpno komunikacyjna miejscowoci 2,91 2,69 3,14 2,90 –0,45 –0,36 –0,36 –0,67 Komunikacja, stan dróg, parkingi na terenie

miejscowoci 2,45 2,06 2,54 2,76 –0,13 –0,27 –0,13 –0,03 rednia ocen 3,56 3,25 3,51 3,80 0,27 0,10 0,20 0,44 ródo: Opracowanie wasne.

Naley zwróci uwag równie na dynamik ocen. Respondenci, którzy odwiedzili badane miejsca ju wczeniej i bywali w nich przynajmniej dwukrotnie, zostali poprosze-ni o ocen poprzedpoprosze-niego stanu elementów atrakcyjnoci turystycznej Karpacza, Szklar-skiej Porby i wieradowa-Zdroju (tab. 3 i 4). Pozwolio to na porównanie atrakcyjnoci turystycznej w dwóch okresach: wczeniejszym i obecnym, oraz na uchwycenie kierunku zmian, jakie w niej zaszy. Opinie badanych zdecydowanie potwierdzaj postp i popra-w atrakcyjnoci wspomnianych miejsc. Wedug nich wiele zmienio si, i to z korzyci dla miasta. rednio oceny aktualne byy wysze od ocen poprzednich o 0,27 punktu. W analizowanych danych znajdujemy dowód na dynamiczne przemiany w potencja-le turystycznym wieradowa-Zdroju. W przypadku ponad poowy kryteriów branych w procesie oceny wieradów-Zdrój zanotowa wiksz popraw ni pozostae miasta. Dla siedmiu kryteriów najwiksz popraw odnotowa Karpacz, a Szklarska Porba dla

Tabela 4. Ocena elementów atrakcyjnoci turystycznej wybranych gmin regionu jeleniogórskiego, cz. 2

Table 4. Evaluation of components in uencing tourism attractiveness in selected communes of Jelenia Góra region, part 2

Wyszczególnienie

Ocena

Stan obecny Rónice w stosunku do oceny stanu poprzedniego

Ogóem gminy Karpacz Szklarska Porba wieradów- -Zdrój Ogóem gminy Karpacz Szklarska Porba wieradów- -Zdrój Infrastruktura ogólna gminy 3,13 2,72 3,00 3,68 0,08 –0,28 0,1 0,38 Oferta kulturalno-rozrywkowa 3,36 2,91 3,31 3,86 0,06 –0,20 –0,14 0,43 Stan rodowiska naturalnego 3,90 3,26 4,02 4,42 0,03 –0,55 0,18 0,42 Gocinno mieszkaców 3,95 3,41 4,05 4,38 –0,19 –0,75 –0,23 0,37 Informacja turystyczna 3,34 3,23 3,67 3,11 0,09 –0,07 0,33 0,04 Oferta handlowa 3,52 2,97 3,98 3,61 0,26 –0,13 0,40 0,47 Oferta usug 3,48 2,95 3,92 3,58 0,31 0,05 0,83 0,01 Sprawno policji, bezpieczestwo 3,43 3,00 3,47 3,82 0,44 –0,11 0,67 0,71 Estetyka miasta 3,70 3,28 3,65 4,17 0,16 –0,14 0,00 0,56 Utrzymanie czystoci i porzdku 3,68 3,26 3,48 4,30 0,20 –0,16 –0,10 0,80 ad przestrzenny miejscowoci 3,43 3,07 3,14 4,09 –0,24 –0,63 –045 0,30 Elementy regionalnej architektury sudeckiej 3,42 3,26 3,15 3,86 –0,27 –0,41 –0,31 –0,06 Ceny usug 3,05 2,90 3,16 3,08 –0,25 –0,43 –0,03 –0,28 Jako usug 3,70 3,39 3,78 3,94 0,50 0,44 0,51 0,48 Wizerunek gminy 3,77 3,43 3,84 4,03 0,26 –0,31 –0,41 0,60 rednia ocen 3,56 3,25 3,51 3,80 0,27 0,10 0,20 0,44 ródo: Opracowanie wasne.

piciu. rednio oceny aktualnego stanu atrakcyjnoci turystycznej dla wieradowa-Zdro-ju byy lepsze ni oceny wczeniejsze o 0,44 punktu w skali 5-stopniowej i oscyloway wokó wartoci 3,80. Dla Karpacza rednia poprawa to 0,1 punktu (rednia aktualna oce-na atrakcyjnoci turystycznej oce-natomiast to 3,25), a dla Szklarskiej Porby – 0,20 (i odpo-wiednio – 3,51). Oceny powysze przeoyy si na wizerunek badanych miejscowoci. W percepcji respondentów najbardziej pozytywny wizerunek ma wieradów-Zdrój (3,80 punktu) potem Szklarska Porba (3,51) i na kocu Karpacz (3,25). Ankietowani twierdz równie, e wizerunek ten w przypadku wieradowa-Zdroju podlega poprawie, a w od-niesieniu do pozostaych miast pogorszeniu.

PODSUMOWANIE

Przeprowadzone na potrzeby artykuu badania umoliwiaj stworzenie rankingu atrakcyjnoci turystycznej wybranych miejscowoci turystycznych Sudetów. Mona te zauway, e na miejsce w tym rankingu na wpyw poziom innowacyjnoci przedsi-biorstw turystycznych. Naley take zaznaczy, e w przypadku regionalnego produktu turystycznego w porównaniu z innymi produktami rynkowymi duo trudniej dostrzec ce-chy jego innowacyjnoci. Zwizane jest to z tym, i istot produktu turystycznego obsza-ru w znacznej mierze stanowi walory turystyczne. Te z kolei mog by przeksztacane przez odpowiednie ich zagospodarowywanie i prowadzon dziaalno inwestycyjn. Za-tem innowacyjno w odniesieniu do produktu turystycznego bardzo czsto postrzegana jest przez pryzmat prowadzonych inwestycji. Te z kolei w znacznej mierze przyczyniaj si do podniesienia atrakcyjnoci turystycznej miejscowoci czy obszaru turystycznego. Mona take zauway, i prowadzenie ogromnych i spektakularnych inwestycji tury-stycznych nie zawsze sprzyja podniesieniu atrakcyjnoci turystycznej obszaru. Lepiej przez turystów postrzegane s mae ale rónorodne dziaania inwestycyjne, czego dowo-dem jest niska pozycja Karpacza w rankingu atrakcyjnoci turystycznej stworzonym na podstawie przeprowadzonych bada.

PIMIENNICTWO

Kurek W. (red.), 2007. Turystyka. PWN, Warszawa.

Jedliska M. , Szubert-Zarzeczny U., 1994. Gospodarka turystyczna. Wyd. Akademii Ekonomicz-nej we Wrocawiu, Wrocaw.

Nordin S, Svensson B., 2005. The Signi cance of Goverance in Innovative Tourism Destination. European Tourism Research Institute Mid – Sweden University Östersund.

Pomykalski A., 2001. Innowacje, Wyd. Politechniki ódzkiej, ód.

Rynio D., 2004. Rola innowacji w ksztatowaniu przewagi konkurencyjnej regionu na przykadzie Dolnego lska i Weser-Ems, [w:] Wiedza, innowacyjno, przedsibiorczo a rozwój regionów, A. Jewtuchowicz (red.). Wyd. Uniwersytetu ódzkiego, ód.

Schumpeter J., 1960. Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa.

Skawiska E. (red.), 2002. Konkurencyjno przedsibiorstw, nowe podejcie. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Pozna.

THE INFLUENCE OF INNOVATION ON TOURISM ATTRACTIVENESS IN SELECTED LOCATIONS IN THE SUDETY MOUNTAINS

Abstract. Tourism constitutes and may become a signi cant factor in uencing regional economic development, although it does not represent a phenomenon unchangeable in time. Contemporary tourist turns out a more and more demanding consumer who expects an offer catering for his/her individual needs and expectations. Growing mobility and an increasing level of income in the society result in tourism oriented trips becoming more and more popular. Frequent travelling provides an opportunity for tourists to compare offers they obtain. Requirements also grow regarding the quality and standard of supplied services. Contemporary tourists search for new offers which are not standard ones, but are characterized by a unique pro le. A similar situation occurs in case of overall tourism offer supply, since there occurs a growing competition between tourism enterprises and regions. They take the utmost care in order for their locations and enterprises to upgrade their attrac-tiveness as observed by potential tourists and clients. The presented paper illustrates acti-vities of entrepreneurs and local authorities of Karpacz, Szklarska Porba and wieradów--Zdrój focused on upgrading tourism attractiveness by undertaking innovation activities. Key words: tourism attractiveness, innovations, innovativeness, tourism location