Stanisław Siek
"Trudności wychowania i
przestępczość nieletnich : (analiza
psychologiczna)", Halina Spionek,
Wrocław 1956 : [recenzja]
Collectanea Theologica 28/1, 210-212
zarzut, jakoby Akwinata pomieszał dziedzinę filozofii z dzie- dzinną teologii, nabiera pozorów słuszności, a przecież zarzut ten Doleli stanowczo odpiera.
Analiza przyczynowości ze stanow iska filozoficznego i no wożytnej fizyki je st przeprowadzona rzetelnie i wnikliwie, a konfrontacja tych dwu koncepcji przyczynowości pozwala czytelnikowi zorientować się dostatecznie w odmiennych spo sobach rozum ienia tejże przyczynowości. Rozprawa zyskałaby na wartości, gdyby Dolch w ykazał więcej troski o uściślenie pojęć (np. pojęcie zjawiska, przyczyny i źródła zjawisk w New tonowskiej koncepcji przyczynowości). Posługując się nieraz językiem właściwym naukom hum anistycznym nie zawsze mógł w yrazić m yśl jednoznacznie i uniknąć zarzutu posługi w ania się m etaforam i. Rozdział p iąty nie zasługuje n a wyod rębnienie, ponieważ zaw iera jedynie krótkie zestawienie w y ników rozprawy.
Stanisław M azierski
Halina S p i o n e к, Trudności wychowania i przestępczość
nieletnich (analiza psychologiczna), Wrocław, Zakł. im. Osso
lińskich, 1956 s. 152.
Na początku swej pracy autorka w skazuje na jej cel, opi suje przyjętą w niej m etodę (rozdz. I), zamieszcza uw agi i wy jaśnienia w stępne oraz uzgadnia terminologię (rozdz. II). Na stępnie poddaje k ry ty ce założenia i w yniki badań nad przyczy nam i przestępstw u nieletnich, prowadzonych przez uczonych zachodnich, takich jak np. L o m b r o s o , E. A. H o o t o n , F r e y , H e a 1 y ) H i r s c h i inni (rozdz. III). W następnym rozdziale przedstaw ia poglądy n a przestępczość nieletnich ja kie w ysunął A. M a k a r e n k o . H alina Spionek przyjm uje jego tezę, że główną przyczyną przestępczości nieletnich jest w adliwe w ychowanie i przechodzi w części drugiej pracy do opracowania m ateriału.
Część II przynosi ogólną charakterystykę przeprowadzo nych badań, opis m ateriału, m etody i sposobu badań (rozdz. I),
analizę procesu w ykolejenia się badanych (rozdz. II i III) oraz rozważania n a temat, zaburzeń osobowości ii przestępczości nie letnich (rozdz. IV).
Tem atem pracy jest analiza osobowości dzieci i młodzieży popełniającej przestępstwa. Celem — znalezienie psychologicz nych przyczyn działalności przestępczej nieletnich (s. 11 i 13).
Logiczny schem at rozważań obejmuje:
1) K rytykę poglądów „szkoły biologicznej“ (Lombroso, E. A. Hooton, F. S t u m p f l , H. K r a n z ) , której przedsta wiciele d o patrują się przyczyny przestępstw w zw yrodnieniu organizmu jednostki i jej obciążeniu dziedzicznym, w e w ro dzonych złych skłonnościach i predyspozycji do czynów prze stępczych;
2) k ry ty k ę „szkoły socjologicznej“ ( T a r d e , S h a w , T r a s e r ) , w edług której przyczyna przestępczości tkw i w środo wisku;
3) wreszcie k ry ty k ę „szkoły psychologicznej“ (W. H e a 1 y, A l e x a n d e r i C. B u r t ) , k tó ra w skazuje jako n a przy czynę przestępstw — skrzyw ienie drogi życiowej, szczególnie sieroctwo, rozbicie domu, ubóstwo, głód i konflikty uczuciowe (s. 27—28).
A utorka k ry ty k u je przedstaw icieli szkoły psychologicznej za to, że, jej zdaniem, nie b adają przyczyn istotnych, tylko w tórne, oraz n ie uw zględniają związku przestępczości z histo- ryczno-ekonomiezmym podłożem, (s. 45).
D rugim ogniwem logicznym je st przyjęcie poglądu M aka- renki, k tó ry stwierdza, że zasadniczą przyczyną przestępczości nieletnich jest w adliw e wychowanie. Trzecim ogniwem — w y kazanie n a 'podstawie analizy m ateriału, że pogląd te n jest słuszny.
A utorka popełnia błąd metodyczny, nie cytując większośoi krytykow anych autorów w oryginale; posługuje się opracowa niam i zbiorowymi i streszczeniam i z innych prac. Np. badania H i r s c h a przedstawiono za M. Ż e b r o w s k ą (& 33—34), E. A. Hootona i; F rey a z omówień innych autorów (s. 30 i 33). Również i k ry ty k a jest nieścisła, przeprowadzona nie z pozycji
psychologicznych, a światopoglądowych. Zarzuty są ogólniko we. Nie uw zględnia się w nich specyfiki poszczególnych prac, które gru p u je się w dowolnie skonstruow ane „kierunki (szko ły: '— „biologiczną“, „socjologiczną“ i „psychologiczną“).
Spionek nie uznaje dotychczasowego dorobku naukowego psychologów zachodnich. Chce wszystko zaczynać i budować od nowa. Ogromnie upraszcza zagadnienia. Zam iast szukać czynników związanych z działalnością przestępczą młodocia nych (np. czynników biologicznych, ekonomicznych i środowis
kowych), usiłuje znaleźć jakąś jedną przyczynę przestępstw. Metoda badań posiądą, zdaniem autorki, dwie cechy: dia lektyczne podejście do czynników rozwojowych i historyczność przeprow adzanych badań (s. 14). Sposób badań przedstaw ia się następująco: Zbieranie m ateriału rozpoczynano od rozmowy z opiekunem (informacje o faktach w pływ ających n a rozwój fizyczny i psychiczny). Dalej następow ała rozmowa z dziec kiem (ustalano· zainteresowania, stosunek do SiZkoly, nauczy cieli, wychowawców, organizacji młodzieżowych, sytuację w rodzimie). Przeprowadzono także w yw iady środowiskowe (z rodzicami, opiekunami).
Franciszka K w i a t e k , Kształtowanie prawidłowego m y
ślenia na zajęciach przyrodniczych w przedszkolu, Wrocław,·
Zakład im. Ossolińskich, 1956, s. VII + 161.
Na treść p racy Franciszki K w i a t e k składa się krytyka •poglądów J. P i a g e t a i Stefana S z u m a n a n a myślenie dzieci (część I.), oraz zreferowanie w łasnych badań n ad kształ towaniem prawidłowego myślenia na zajęciach przyrodniczych w przedszkolu (część II).
Cel pracy nie został jasno sformułowany. Jak w ynika ze w stępu M arii Ż e b r o w s k i e j , chodzi tu o uwzględnienie kierowniczej roli w ychow ania w rozwoju psychiki dziecka, oraz o badanie tego rozw oju nie przez rejestrację i analizę istnieją cego stanu rzeczy, ale w toku procesu kształtow ania i prze kształcania psychiki dziecka (s. V).
