Metodyka prowadzenia pomiarów
OCHRONA RADIOLOGICZNA 2
Jakub Ośko
Celem każdego pomiaru jest określenie wartości mierzonej wielkości w taki sposób, aby uzyskany wynik był jak najbliższy jej wartości rzeczywistej.
3
Osoba wykonująca pomiar postępuje zgodnie z
„dobrą praktyką pomiarową”, opartą na własnym i zaczerpniętym od innych
doświadczeniu.
Pomiar precyzyjny i dokładny
precyzyjny
Pomiar precyzyjny i dokładny
Dokładny
5
Pomiar precyzyjny i dokładny
• Dokładny i precyzyjny
7
Definicje
Efektywny zakres pomiarowy
Zakres wartości, w którym parametry miernika lub monitora spełniają wymagania normy*.
Dla układów skalowanych liniowo, efektywny zakres pomiarowy powinien mieścić się między 10 % i 100 % każdego zakresu.
Dla układów skalowanych logarytmicznie efektywny zakres pomiarowy powinien rozpoczynać się poniżej 1/3 najmniej znaczącej dekady i sięgać końca skali.
Dla układów o skali cyfrowej zakres pomiarowy
powinien rozpoczynać się od początku drugiej mniej znaczącej cyfry i sięgać końca skali.
9
Podane definicje są zgodne z Polską Normą, np.
PN-EN 60325 „Oprzyrządowanie do ochrony radiologicznej. Mierniki i monitory skażeń promieniotwórczych alfa, beta i alfa/beta (energia beta >60 keV)
Czas odpowiedzi
Czas, po którym, po skokowej zmianie wartości mierzonej, sygnał wyjściowy osiągnie daną
wartość procentową (najczęściej 90 %) jego wartości końcowej.
Dla całkujących zespołów pomiarowych czas odpowiedzi to 90 % równoważnej wartości
pierwszej pochodnej lub nachylenia wskazania.
11
Błąd wskazania
Różnica między wartością wskazaną mierzonej wielkości, a umowną wartością rzeczywistą tej wielkości.
Względny błąd wskazania
Iloraz błędu wskazania wielkości mierzonej i
umownej wartości rzeczywistej do tej wielkości.
Może on być wyrażony w charakterze wielkości procentowej gdzie ν jest wartością wskazaną wielkości, a νc jest umowną wartością
rzeczywistą w punkcie pomiaru.
% c 100v v I v
13
Względny błąd własny
Względny błąd wskazania zespołu w odniesieniu do wielkości, gdy jest on poddany działaniu
określonego promieniowania wzorcowego w określonych warunkach odniesienia.
Minimalna wykrywalna aktywność (MDA Minimum Detectable Activity,
próg wykrywalności)
Minimalna aktywność radionuklidu znajdującego się w próbce, która może być zarejestrowana
przez układ pomiarowy.
15
Metody zredukowania MDA
- wykorzystanie do pomiaru próbki o większej objętości
- redukcja tła
- wydłużenie czasu zliczania (wykonywania pomiaru)
- zastosowanie układu pomiarowego o lepszej wydajności detekcji
Limit detekcji
(LLD, Lower Limit of Detection)
Najmniejsza aktywność, która spowoduje odpowiedź układu pomiarowego.
LLD jest przybliżeniem zdolności detekcji układu pomiarowego i zależy od parametrów
urządzenia oraz całkowitej liczby zliczeń pochodzącej od tła.
17
Minimalna rejestrowana liczba zliczeń (MDC, Minimum Detectable Counts)
Liczba zliczeń, która z prawdopodobieństwem x, wskazuje na istnienie substancji aktywnej w
próbce a wartość (1-x) odpowiada
prawdopodobieństwu błędnego stwierdzenia obecności takiej substancji (np.
prawdopodobieństwo określenia aktywności wynosi 90 %, prawdopodobieństwo błędnego określenia aktywności wynosi 10 % co oznacza, że poziom ufności wynosi 90 %).
Minimalna rejestrowana liczba zliczeń (MDC, Minimum Detectable Counts)
MDC może być wyrażona w postaci:
b b s
s
t R t
m R
MDC 2
Rs – liczba zliczeń pochodzących od próbki, Rb – liczba zliczeń pochodzących od tła,
tb – czas pomiaru tła, ts – czas pomiaru próbki,
19
Zasady wykonywania pomiarów
CEL POMIARU:
określenie wyniku jak najbliższego
rzeczywistej wartości wielkości mierzonej
Zasady wykonywania pomiarów
• Postępowanie zgodnie z procedurą
pomiarową określonej dla stosowanej metody pomiaru.
21
Zasady wykonywania pomiarów
UKŁAD POMIAROWY
• przystosowany do pomiarów mierzonej wielkości
• właściwa charakterystyka
• właściwy punkt pracy
• właściwa wydajność
• właściwy zakres pomiarowy
Zasady wykonywania pomiarów
WARUNKI PRACY
• temperaturę otoczenia
• wilgotność względną
• ciśnienie atmosferyczne
• napięcie zasilające
• częstotliwość napięcia zasilającego
• kształt przebiegu napięcia zasilającego
• kierunek ustawienia przyrządu
muszą być zgodne z warunkami pracy określonymi przez
23
Zasady wykonywania pomiarów
Jeśli wielkość fluktuacji statystycznych wskazań wynikających z przypadkowego charakteru emisji
promieniowania jest znaczącą częścią zmian wskazań dozwolonych w badaniu,
należy dokonać dostatecznej ilości odczytów w celu
upewnienia się, że średnia wartość tych odczytów może być oszacowana z dokładnością wystarczającą do
wykazania zgodności z odpowiednimi wymaganiami.
W celu zapewnienia statystycznej niezależności
odczytów odstęp między takimi odczytami powinien być przynajmniej trzykrotnie dłuższy niż czas
odpowiedzi.
Dziękuję za uwagę
