Światowe zlewiska
Rzeki Ameryki Północnej
Zlewiska Ameryki Północnej
Hydrologia Ameryki Północnej - informacje ogólne
• Głównym działem wodnym w Ameryce Północnej, który jednocześnie uwarunkował ogromną asymetrię zlewisk, są najwyższe, zwarte pasma górskie Kordylierów.
• 71% kontynentu (18 mln km²) należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego (w tym Morza Arktycznego), obejmującego swoim obszarem największe systemy rzeczne Ameryki
Północnej: Missisipi- Missouri, Mackenzie oraz Rzekę Św.
swoim obszarem największe systemy rzeczne Ameryki
Północnej: Missisipi- Missouri, Mackenzie oraz Rzekę Św.
Wawrzyńca.
• Rzeki zlewiska Oceanu Spokojnego stanowią 22%
powierzchni kontynentu (4,5 mln km²). Największa z nich to Jukon.
• Rozległe obszary bezodpływowe w zwrotnikowej części
Kordylierów (Wielka Kotlina, część Wyż. Meksykańskiej)
zajmują 7% powierzchni kontynentu (1,5 mln km²).
Najdłuższe rzeki Ameryki Północnej
1.Missisipi -Missouri -5970 km 2.Mackenzie - 4241 km
3.Rzeka Św. Wawrzyńca (wraz z odcinkami jeziornymi) - 3700 km 4.Jukon 3220 km
4.Jukon 3220 km
5.Rio Grande (Rio Bravo) - 3000 km
6.Nelson – 2570 km
7.Arkansas – 2333 km
8.Kolorado – 2320 km
9.Columbia – 2000 km
System rzeczny Missisipi- Missouri
Missisipi- Missouri - fakty
System rzeczny Missisipi – Missouri, który rozwinął się na nizinach między Kordylierami a Appalachami, należy do zlewiska Atlantyku.
Od źródeł rzeki Red Rock, źródłowego dopływu Missouri, ma prawie 6000 km długości i dorzecze wielkości 3,2 mln km². Średni przepływ Missisipi w pobliżu ujścia wynosi 18,5 tys. m³/s.
Zasilanie systemu rzecznego:
- wschodnia część dorzecza, odwadniana przez wielkie lewe dopływy Missisipi, Ohio i Tennessee – całoroczne deszczowo-śnieżne
- zachodnia część dorzecza, łącznie z największym dopływem, Missouri – - zachodnia część dorzecza, łącznie z największym dopływem, Missouri –
deszcze i topniejące śniegi Gór Skalistych, gdzie prawie wszystkie rzeki mają swoje źródła.
Dolina tej głównej rzeki jest żyzna, wypełniona osadami, gdyż rzeka niesie ogromne ilości materiału. Wysokie stany wód występują wiosną, w czasie topnienia śniegów oraz latem, gdy spadają duże deszcze. W wyniku
wyniszczenia przez nieumiejętną gospodarkę człowieka wielkich obszarów leśnych i stepowych, zdarzają się na niej katastrofalne powodzie. W ostatnich latach, w związku z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej (np. orki wstęgowej), ilość niesionych namułów uległa znacznemu zmniejszeniu.
Rzeka Missisipi jest od dawna wykorzystywana w żegludze śródlądowej na odcinku 3000 km, połączona z Wielkimi Jeziorami systemem kanałów i skanalizowanych rzek.
Delta Missisipi
Ujście rzeki Missisipi
Missisipi uchodzi do Zatoki Meksykańskiej trzema głównymi i
kilkunastoma mniejszymi ramionami tworząc szybko narastającą, rozległą deltę.
Delta [gr.] to nagromadzenie osadów rzecznych (głównie piaski, iły i muły) przy ujściu rzeki do morza lub jeziora; ma zarys zbliżony do
greckiej litery Δ (stąd nazwa); stanowi przeszkodę dla przepływu rzeki i greckiej litery Δ (stąd nazwa); stanowi przeszkodę dla przepływu rzeki i powoduje rozdzielanie się jej koryta na liczne ramiona, często zmieniające swe położenie. Delty powstają w miejscach, gdzie głębokość rzeki przy ujściu nie jest zbyt duża, a akumulacja osadów przeważa nad niszczącą działalnością pływów, usuwających przyniesiony przez rzekę materiał
skalny. Tempo przyrostu delty może być różne, np. w skali rocznej wynosi ono w delcie Missisipi 40–106 m.
Mackenzie - dorzecze
Mackenzie - fakty
Ta najdłuższa rzeka północnej części kontynentu osiąga długość 4241 km, licząc od źródeł rzeki Finlay, ma dorzecze o powierzchni 1,8 mln km² i średni przepływ u ujścia 9 tys. m³/s.
Powstaje z połączenia dwóch rzek: Athabaska i Peace, które wypływają z Gór Skalistych, z topniejących lodowców górskich. Od miejsca połączenia nosi nazwę Rzeka Niewolnicza i wpływa do Wielkiego Jeziora
Niewolniczego wypływając z niego już jako Mackenzie.
Większość jej dorzecza ma zasilanie deszczowo- śnieżne, co decyduje o Większość jej dorzecza ma zasilanie deszczowo- śnieżne, co decyduje o osiąganiu przez nią maksimum stanów w miesiącach letnich: czerwcu i lipcu, gdy na tych szerokości geograficznych tajają śniegi.
Najważniejsze i zasobne w wodę dopływy Mackenzie to Liard (lewy dopływ) i Wielka Rzeka Niedźwiedzia (dopływ prawy).
Ciekawostką jest fakt, że poniżej Wielkiego Jeziora Niewolniczego rzeka jest zamarznięta przez większą część roku.
Mackenzie uchodzi deltą o długości 200 km do Morza Beauforta, które jest częścią Morza Arktycznego, a więc należy do zlewiska Oceanu
Atlantyckiego.
Jukon - najdłuższa rzeka zlewiska
Pacyfiku
Jukon - fakty
Długość tej zamarzniętej co najmniej przez połowę roku rzeki dalekiej północy wynosi 3200 km a jej dorzecze ma powierzchnię 900 tys. km².
Średni przepływ u ujścia to 7 tys. m³/s.
Rzeka wypływa z Jeziora Atlin położonego Górach Nadbrzeżnych i przez większą część swego biegu płynie przez malowniczą Wyżynę Jukońską.
Uchodzi szeroką deltą do Morza Beringa.
Uchodzi szeroką deltą do Morza Beringa.
Najwyższe stany wody osiąga w czerwcu, co związane jest z topniejącymi śniegami i lodowcami.
W ponad połowie swojej długości przebiega przez największy stan USA – Alaskę, a jej górny bieg znajduje się w kanadyjskim Terytorium Jukon.
W czasach „gorączki złota” na przełomie XIX i XX w. rzeka była jedyną drogą transportu ludzi i towarów.
Droga Wodna Świętego Wawrzyńca
Rzeka Św. Wawrzyńca - fakty
Początkiem rzeki, która wraz z odcinkami jeziornymi ma
długość 3700 km, jest dopływ St. Louis uchodzący do Jeziora Górnego. Natomiast od wypływu z Jeziora Ontario jej
długość wynosi 1200 km.
Powierzchnia dorzecza, wraz ze zlewiskiem Wielkich Jezior, to 1,4 mln km² a średni przepływ to 17 tys. m³/s.
Jest ważną rzeką południowo- wschodniej Kanady a w Jest ważną rzeką południowo- wschodniej Kanady a w górnym biegu wyznacza granicę między USA a Kanadą.
Zamarza na ok. 4 miesiące w okresie zimowym.
Rzeka daje możliwość dopłynięcia statków morskich z
Atlantyku do wszystkich Wielkich Jezior, tworząc ważny
śródlądowy szlak wodny z systemem wielu śluz i kanałów.
Ujście Rzeki Św. Wawrzyńca
o Rzeka uchodzi do Zatoki Św.
Wawrzyńca na Oceanie Atlantyckim w formie bardzo długiego i
szerokiego estuarium.
o Estuarium [łac.] - rozszerzone, lejkowate ujście rzeki do morza, lejkowate ujście rzeki do morza, powstałe wskutek erozyjnego działania pływów; w estuarium
zachodzi mieszanie się wód słodkich i słonych; wody przypływu
wdzierając się w ujścia rzek,
rozszerzają je, zaś prąd odpływowy wynosi przyniesione przez rzekę osady, uniemożliwiając powstanie delty.
Rzeki odwadniające wschodnie stoki
Appalachów
Rzeki Wschodniego Wybrzeża - fakty
Są krótkie, ale zasobne w wodę przez cały rok, gdyż mają zasilanie deszczowo- śnieżne.
Najdłuższa to Alabama z rzeką Coosa licząca prawie 1000 km długości uchodząca do Zatoki Meksykańskiej.
długości uchodząca do Zatoki Meksykańskiej.
Inne, np. Savannah, Roanoke, James, Pee Dee, Potomak czy
Rappahanok, mierzą nie więcej niż 500-600 km długości i
malowniczo załamują swój spadek na progu morfologicznym
płaskowyżu Piedmont u podnóży Appalachów aby zakończyć
swój bieg w Oceanie Atlantyckim.
Kolumbia – najważniejsza rzeka
uchodząca do Pacyfiku
Kolumbia i inne rzeki zachodniej części kontynentu - fakty
Rzeki te tworzą rzadką sieć stałych, okresowych i epizodycznych cieków wodnych.
Ich źródła znajdują się w Górach Skalistych oraz Sierra Madre Zachodniej na
obszarach o obfitych opadach deszczu i śniegu. Tracą jednak ogromne ilości wody w wyniku dużego parowania, płynąc bez dopływów przez suche rejony (pustynie i
półpustynie).
Rzeka Kolumbia o długości prawie 2 tys. km i powierzchni dorzecza ponad 400 tys.
Rzeka Kolumbia o długości prawie 2 tys. km i powierzchni dorzecza ponad 400 tys.
km² wyróżnia się dużym stopniem ingerencji człowieka w naturę; wybudowano na niej 150 hydroelektrowni, w tym dwie największe w USA, a dostarcza ona prawie połowę energii elektrycznej produkowanej w tym kraju i pochodzącej z elektrowni wodnych
Na uwagę zasługują także: malownicza rzeka Kolorado płynąca przez Wielki Kanion i uchodząca do Zatoki Kalifornijskiej, Rio Grande –długa na 3000 km graniczna rzeka USA i Meksyku, San Joaquin i Sacramento – obficie zasilane licznymi strumieniami płynącymi z gór Sierra Nevada rzeki Kalifornii uchodzące do Zatoki San Francisco.
Dorzecze Kolorado
Zapora Hoovera
Rio Grande
Krótko o rzekach południa
Południowa część kontynentu leży w strefie klimatu
podrównikowego i
równikowego, więc sieć
rzeczna jest gęsta, rzeki krótkie ale za to obficie zasilane w
wodę wodę
Najważniejsze z nich: Rio
Lerma i Rio Balsas uchodzące do Oceanu Spokojnego,
Grijalva i Usumacinta
uchodzące do Zatoki Campeche w Zatoce Meksykańskiej oraz wiele drobnych rzek
międzymorza i Archipelagu Antyli
Rzeki Ameryki Południowej
Hydrologia Ameryki Południowej - informacje ogólne
Głównym działem wodnym w Ameryce Południowej, który jednocześnie uwarunkował ogromną asymetrię zlewisk, są Andy.
Aż 85% kontynentu należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego, które obejmuje swoim obszarem trzy największe systemy rzeczne Ameryki Południowej - Amazonki, Parany oraz Orinoko.
Rzeki zlewiska Oceanu Spokojnego stanowiące jedynie 7% powierzchni Rzeki zlewiska Oceanu Spokojnego stanowiące jedynie 7% powierzchni kontynentu 1,3 mln km2. Są krótkie, nieliczne, bystre i słabo zasobne w wodę. Dlatego nie mają większego znaczenia dla gospodarki wodnej Ameryki Południowej.
Do największych możemy zaliczyć Loa - najdłuższą rzekę zlewiska Oceanu Spokojnego o długości 440 km i Bio Bio w Chile – 380 km.
Obszary bezodpływowe zajmują 8% powierzchni kontynentu.
Rzeki obszarów bezodpływowych – Dulce i Desaguadero łącząca jeziora Titicaca i Poopo.
Średni odpływ rzeczny wynosi ok. 11 tys. km3, co stanowi blisko 30%
rocznego odpływu wszystkich rzek na świecie.
10 NAJWIĘKSZYCH RZEK W AMERYCE POŁUDNIOWEJ
1. Amazonka – 6 437 km 2. Parana – 4 876 km
3. Madeira – 3 240 km 4. Purus – 2 980 km 4. Purus – 2 980 km 5. Xingu – 2 900 km
6. Sao Francisco – 2 896km 7. Tocantis – 2 850 km
8. Orinoko – 2 740 km
9. Urugwaj – 1 609 km
10. Magdalena – 1 550 km
Amazonka - dorzecze
Amazonka - fakty
Amazonka i jej dopływy tworzą największy system rzeczny na świecie, zajmując pierwsze miejsca pod względem: powierzchni dorzecza - 7,2 mln km2, rocznego odpływu - 7 000 km3, przepływu - 120 tys. m3/s, powierzchni delty - 100 tys. km2 oraz długości 7 025 km. Nazwę Amazonka rzeka
przyjmuje po połączeniu Maranon i Ukajali, do Rio Negro nosi nazwę Solimoes.
Wody Amazonki potrafią wysłodzić Ocean Atlantycki nawet na odległości 400 km od ujścia.
400 km od ujścia.
Amazonka swe źródła ma w Andach Peruwiańskich. Za źródła uważa się rzeki Apurimac i Apacheta – lodowiec Mismi.
Na całej długości dostaje liczne dopływy, będące jednymi z najdłuższych rzek Ameryki Południowej. Należy tu wymienić chociażby: Madeira - 4 100 km, Japura - 2 820 km, Tocantins - 2 700 km, Purus - 2 400 km, Rio Negro - 2 380 km, Xingu - 2 100 km, czy Jarua - 2 000 km.
Dzięki małemu spadkowi, dużej głębokości i wysokiemu całorocznemu
stanowi wód jest świetnym szlakiem komunikacyjnym. Statki morskie mogą wpływać w głąb lądu do odległego od ujścia aż o 1 700 km Manaus, zaś
mniejsze statki dopływają aż do Iquitos w Peru 3 800 km od ujścia.
Amazonka
Parana - dorzecze
Parana - fakty
Rzeka Parana ma długość 4 700 km i dorzecze o powierzchni 3,1 mln km2, tworzy ze swoimi dopływami drugi co do wielkości system rzeczny Ameryki Południowej, a siódmy na świecie.
Źródła na wyż. Brazylijskiej, powstaje z połączenia Grande i Parnaiba Płynąc z północy na południe przez kilka stref klimatycznych ma duże wahania stanów wód, a mimo to jest ważnym szlakiem komunikacyjnym.
Statki morskie dopływają do Rosario 419 km w głąb lądu, zaś mniejsze do Santa Fe 588 km od ujścia.
Santa Fe 588 km od ujścia.
Parana przez duży spadek i natężenie przepływu wód jest również wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej
Na jej lewym dopływie rzece Iguazu znajdują się jedne z największych
wodospadów świata składający się z 275 progów skalnych wodospad Iguazu.
Mieści siętu również jedna z największych na świecie elektrowni wodnych - Itaipu, wykorzystująca spadek wody na zatopionych w wyniku tej
inwestycji wodospadach Guairá. Rozpoczęła ona wytwarzanie energii w 1984 r., a jej moc obecnie wynosi ok. 14 000 MW. Pracuje 20 generatorów po
700 MW.
W ujściu łączy się z rzeką Urugwaj tworząc estuarium o dł. 300 km.
