Szkoły narodowe
1. Cele lekcji
a) Wiadomości1. Zapoznanie uczniów z pierwszymi teoriami romantycznymi dotyczącymi narodowości i związanymi z filozofią Jana G. Herdera.
2. Wyjaśnienie pojęcia „szkoły narodowe” i wskazanie najbardziej znanych i podstawowych przedstawicieli tych szkół – począwszy od szkoły rosyjskiej po wybitnych twórców narodowych norweskich (Edward Grieg), francuskich (Cesar Frank), hiszpańskich (Isaak Albeniz), czeskich (Bedrich Smetana, Antoni Dworzak).
3. Wyjaśnienie pojęcia „elementy narodowe w muzyce” i wskazanie przedstawicieli łączących styl szkoły narodowej z osiągnięciami muzyki europejskiej. Wskazanie wybitnych dzieł z tego stylu:
- Piotra Czajkowskiego: balety: Jezioro łabędzie, Dziedek do orzechów; symfonie;
- Karola Marii Webera: opera Wolny strzelec;
- Ryszarda Wagnera: Pierścień Nibelunga.
4. Przedstawienie sylwetki i twórczości Ryszarda Wagnera. Wskazanie cech narodowych i stylistycznych jego dzieł.
5. Wskazanie wybitnych twórców narodowych polskich z uwzględnieniem dzieł o charakterze narodowym.
6. Percepcja utworów: M. Rimski Korsakow, Lot trzmiela z opery Baśń o carze Sułtanie;
Piotr Czajkowski, Jezioro łabędzie.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Wyjaśnić znaczenie filozofii Jana G. Herdera w tworzeniu nurtu szkół narodowych.
2. Wyjaśnić pojęcie narodowe szkoły muzyczne.
3. Wymienić kompozytorów Potężnej Gromadki.
4. Wymienić inne szkoły narodowe, wskazując na ich przedstawicieli.
5. Wskazać kompozytorów łączących styl narodowy z muzyką zachodnioeuropejską.
6. Przedstawić sylwetkę Ryszarda Wagnera wraz z określeniem najważniejszych dzieł tego kompozytora.
7. Wskazać polskich twórców narodowych z uwzględnieniem dzieł w stylu narodowym.
8. W wysłuchanych utworach wskazać cechy stylu szkoły narodowej.
2. Metoda i forma pracy
Metoda opisowa z elementami pogadanki. Słuchanie muzyki.
3. Środki dydaktyczne
1. Podręcznik: Wacław Panek; Świat muzyki...
2. Stanowisko do odtwarzania płyt.
3. Płyta z nagraniem. - M. Rimski Korsakow, Lot trzmiela z opery Baśń o carze Sułtanie;
- Piotr Czajkowski, Jezioro łabędzie.
4. Karta pracy ucznia.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno-porządkowe. Sprawdzenie obecności.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Podanie tematu lekcji.
(5 min.)
b) Faza realizacyjna
1. Metodą opisu zapoznanie uczniów z pierwszymi teoriami romantycznymi dotyczącymi narodowości, związanymi z niemiecką filozofią Jana G. Herdera. Filozofia ta wskazywała na odrębność kultur ludowych, mówiła o „duchu poszczególnych narodów”. Miała ogromny wpływ na romantycznych twórców i znalazła swoją kontynuację w wieku XIX w folklorystyce.
2. Wyjaśnienie pojęcia „szkoły narodowe” i przedstawienie metodą opisu Potężnej Gromadki zw wskazaniem kompozytorów rosyjskich takich, jak: Michał Glinka, Aleksander Borodin, Cezary Cui, Podest Musorgski, Milij Bałakieriew.
3. Wysłuchanie utworu M. Rimskiego Korsakowa Lot trzmiela z opery Baśń o carze Sułtanie.
Metodą pogadanki wskazanie cech narodowych tego utworu.
4. Krótkie przedstawienie sylwetki Piotra Czajkowskiego jako twórcy łączącego styl szkoły narodowej z osiągnięciami muzyki zachodnioeuropejskiej. Wskazanie jego najbardziej znanych baletów: Jezioro Łabędzie i Dziadek do orzechów.
5. Wysłuchanie fragmentu baletu Jezioro Łabędzie.
6. Przedstawienie reprezentantów szkoły narodowej w Niemczech ze wskazaniem na twórczość i postaci dwóch kompozytorów: Karola Marii Webera oraz Ryszarda Wagnera.
7. Wskazanie metodą opisu krajów (i ich przedstawicieli), do których dotarł styl narodowy ze wskazaniem na wybitnych twórców narodowych norweskich (Edward Grieg), francuskich (Cesar Frank), hiszpańskich (Isaak Albeniz), czeskich (Bedrich Smetana, Antoni Dworzak).
8. Metodą pogadanki odkrycie przez uczniów kompozytorów polskich tworzących w stylu muzyki narodowej. Naprowadzenie przez nauczyciela uczniów na twórcze życie Fryderyka Chopina i Stanisława Moniuszki.
(30 min.)
c) Faza podsumowująca Zapisanie notatki do zeszytu.
1. Filozofia Jana G. Herdera:
Filozofia ta wskazywała na odrębność kultur ludowych, mówiła o „duchu poszczególnych narodów”. Miała ogromny wpływ na romantycznych twórców i znalazła swoją kontynuację w wieku XIX w folklorystyce.
2. Narodowe szkoły muzyczne:
Narodowe szkoły muzyczne to kierunki w muzyce 2. połowy XIX w., inspirujące się rodzimym folklorem, narodową tematyką historyczną, własnymi tradycjami muzycznymi i kulturowymi.
Szkoły narodowe powstawały w Rosji (Potężna Gromadka), w Norwegii (Edward Grieg), Francji (Cesar Frank), Hiszpanii (Isaak Albeniz), Czechach (Bedrich Smetana, Antoni Dworzak).
Kierunek narodowy przejawił się w operze niemieckiej: Karol Maria Weber (Wolny strzelec), Ryszard Wagner (Pierścień Nibelunga).
Piotr Czajkowski jest kompozytorem, który w swojej twórczości łączy styl narodowe z muzyką zachodnioeuropejską ( Jezioro łabędzie, Dziadek do orzechów).
W Polsce twórcami narodowymi są Fryderyk Chopin (mazurki, polonezy) i Stanisław Moniuszko (opery Straszny dwór i Halka).
3. Potężna Gromadka:
Pięciu kompozytorów, którzy za swój program przyjęli maksymalne wykorzystanie muzyki rosyjskiego folkloru. Wśród nich byli: Modest Musorgski, Aleksander Borodin, Mikołaj Rimski- Korsakow, Milij Bałakieriew, Cezar Cui. Nazywano ich także nowatorami, „kołem Bałakiriewa” i
„nową rosyjską szkoła muzyczną”. Potężna Gromadka schodziła się w domu Aleksandra Dargomyżskiego (1813-1869). Kompozytorzy Potężnej Gromadki sięgali w swych utworach po tematy z historii i legend rosyjskich. W miarę rozwoju muzyki romantycznej umacniało się wśród kompozytorów poczucie przynależności narodowej, które chcieli wyrazić swój sztuką. Grupa ta dążyła do stworzenia stylu narodowego w muzyce rosyjskiej poprzez czerpanie inspiracji z muzyki ludowej oraz nawiązanie do artystycznej muzyki zachodnioeuropejskiej z jej nowymi technikami i gatunkami muzycznymi.
(10 min.)
5. Bibliografia
1. Panek W., Świat muzyki. Podręcznik dla klas 1-3 gimnazjum, WSiP, Warszawa 2004.
6. Załączniki
a)Karta pracy ucznia
Podstawowe zagadnienia związane z tematem.
b) Zadanie domowe
Na podstawie podręcznika lub innego źródła przedstaw sylwetkę Ryszarda Wagnera i najważniejsze jego dzieła.
