UKD 551.243:551.763/.781:552.14:550.822.2'(438.242-202 Kryg - Llipinki, pow. Gorlice)
Henryk KiQe':IKOWSKl
Zarys geologi obszaru Krygu - Lipinek koło Gorlic
wSl'Ęp
Celem pracy jem WY'j:aśnienJi.e rozwoju facjal1ne.go, tekt.olnilki i paleo- geografii wsChodniej ,części eocenu i kredypołudnioWlO'-wsChodniego :skrzydła faM-u goclidcie.go. WyikO'.OOnie tego zamiaru napotykarolIla wliele
trud!ności mających sweź1'ódŁo w bralku kOmpiletnych :m.ateliiałów pod- stawQW)1'Ch. Wprawdzie istnia'ły, syntetyczneapra.oowani.a. J. Strzeteil- ski ego ((9219) j j,ego w."lpólpraoowników (J. Strzetelski, B.Til"ześhiiewSki,
1933), a Itak.2le K. KoruolI"a (193'2, 1933), j,ednakże WIOibec dzisi,ejszego sta- nU: znajomośCi tego obSzaru stały się one niJeał.tuu.alne.
Z nowszy'ch materiałów Oipulblikowanydh znana jest pra,ca J. Oberca (1950). Matel'liały opublikoiWane przez tego alurora !były hardzo pomocne przy OIpraoowywan:iu OIbs.zaru występowaniana pow:ier.zdhini ziemi "warstw
Jm-ośnieńSk1iJch, Skąd nie mJi.:a'Łe:m. .pełny;ch obserwacji terenowycll opar- tyCh na [["obota'Cih ziemny;c1h.
Wiellcie zasługi rW Ojpl"aoowamu podstaw rgeolOigirczmydh dla omawia- nego oma.rru położyli S. We,gner i J. Obtułowlicz. Ich nieqpuIblikowane
materiały obejmowały poiWczególlIle kopalnie lulb irch części.
W l!lJtach 1945 ri 1'946 :przy wydatnej pO.nl0cy Ireny Ko,zikowskiej 1 wylronałem ~oollOlgoiCZiIle OIpr.aoowanie rejonfU Krygu-L:i.buszy - LiJpinelk:
w formie .g:na.fircznej w ojparr"ciIu o ,zarchorw.ane, :leczzdeko'mplretOlwaJle przez Niemców mate.l'Ii'a'~ geologiczne i wiertnicze,. !Po rewJn:dykacjd podsta- wowj71c'h materi:ałów temat uległ .ponowiIlern:uo;praoowaniu w lataoh 1954 ;i f955 otraż U1Zujpełn.ien[om IW lata,dhnastępnych, przyjm'1lljącosta
teczny kształt iW niżej ~odanej formie.
Na OtbszaXZ'e Lipilllelk", K!ry.gu i "częściowo Lilbuszy ord 1860 r. wykonano ponad 1200 otworów retksploata,cyj,nyroh. Dla 9'34 otworów ·zaooowały się materiały :geologiczne i inlr!e. Z tego ,zaled'wie dla 20% dstni:ała stratygra-
1 A>utor serdecznie drlękuje p. Ir,enie A. Kozikowskiej za żmudne 'prace graficzne doty-
czą·ce analizy scalenia i ' korelowania poszczególnych fragmentów materiałów geologicznych i wydObywczych, które' dopiero po tym kompleksowym ujęciu mogły stać się bazą wyjśoio
wą do szczegółowej analizy stratygraficznej, strukturalnej i przemYSłowej przedstawionej w tym artykule.
Kwartalnik Geologiczny, t. 10, nr 2, 1966 r.
408 Henryk Koziko~ski
fia określo,na przez T. Chlebo.wSkiego, A. Nieniewskiego, S. Wegnera, S. LilS~ę li W. Urygę. Dla, 5'010/0 oltwo,rów zebrano, swzegółowe oph9y prób wiertniczych. 30% materiałów wiertniczych .opierało się na rrapO'rtach i IgŹlI1y,ch IIl>Otat!kaoh . . Z ~ch ,w2Jględów przeana1lirowani,e całego mate-
riału po,dstawowego.. wymagało, ipl"zeprowadz.enia ,~a.soohło.nnych studiów porównawczyCh, w których ill!WzgUędnirOiIlo równdeż ho.ryzonty 'rQPy .nafto- wej, w.odne i gazowe, a Itaikże przemysłowe dane odnoszące się dO' wy- dohycia.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA
-
'TERENUZbadany teren j-est słaJbO' zróżnioowany pod względem morfolo,gicz- nym. Łagoooe iWZlgóTza, na ogół me :przekiraczająrce 3'50 m n.p.m., roz.ci-- .
nają potoikii L:ilbuszanka·· i KrY'gowia'Il!ka .w doHny o łagodnym spad:k.tu.
poło,żone na ,WYSOikości 300-32'0 'In n.p.m. Doli:ny są szerokie i maj,ą ła
godne srokd. lPóhwcna część terenu leży na c2'JWartorzędow.ym taTasie
. utwocr,zonym z piask,ów, .iłów, IgUn i torfów. Z geoiloglC2JI1etgo pwnlkbu wi-
dze.ntia hadalnY o\bszar nale'ży do 'jednosti1ci tekton/icznej nazywanej w H- . teraturze !faMem g,D!l'li>c:kim1nl'b też 1la'łdem Kryg-Ltbuszai - . Lllpin!ki.
W jej stratygraficzny skład wchodzą Wa!l'stwy czarno!rzec'kie, €Ocen: pod- . meniLitowy z ,piask,o'wlcami ciężJwwiJCldm'i, WiH'Btwy meni1.:itowe z ptasUmw- camii magda1eńskimi ora~ ,wa!rsllwy krośnieńskie.
PRZEGLĄD BADAŃ GEOLOGICZNYCH
HadalIliia(pOJPl"'zednirków będą s~er,ze'j omówione ,przy ,poszcze.gólnych pro,blemach. W tym miejscu 'poclaj,e się joedynie szkicowo, ikierun'ki 'badań
,geologicznych, 'ktfu-ychpo,czątek sięgao 1,8'93 r. W tym !bo,wiem rollru· K. Arrg,ermaJ!1n (1893) opubl:iik,orwał 'pl,an sytuacyjny terreIlÓw Li,buBzy'---Li.- pinek opatrzony skrupulatnie wykonanymi JJtl"zekroj'ami,
na
kitóryClh prze-prowadził lIla/stępujący podział ,geologiiCZlIlY (od dołu kuJ gór,ze): 1 - pias- kowIiec igruboław~oowy, d;robnoziacrnistyz ,wkładkami ł~w; 2 - ł!uipki
czarne; 3 - piaskowce wodne (zapewne wodonośne ~ H. K.) Igru,boławi
cowe; 4 - piaskowce Ibi~e, griUibożi'a!l'nJilste i 'gradowce (tj. zl,epience zło-
żone z materiału dobrze obtocwnetgo .;.... H. K.); 5 - :1ru'Pki ,czarne z ,wjkład:.. . kami siwych, z piaSkowcami; 6--:- piaskowiec siwy, ciemny, przedzielony
szary!llld łUlPkarmi; 7 - łupek cz:al'ny menilitowy. Wszyst:k:ie w:amwy
według tego. autora układają ·się bardzo regularnie. K.. Angerma'Ili!l wy-
dzielił dwie antykliiny (Lilbuszy i KryigUJ) ora:z starał się wyjaśnić ZIlla-
cz.enie sZ'czelin i wskoków d!1a [l"o~'ieszczenia 'Poziomówro.pnyclh.
W 1'925 r. H. HlawsCheak. (materiały arC'łri'Walne') OIIl1ówił k,rófiko !rys bUdowy Igeolo.giC2Jnej omawli:anego. rejoXllU na me ,z.a'gad!nień !l"<J\POiIlOŚIllOŚCi.
W 1'929 :r. J. S.tr.zetelSki o:p~bHlk<JIWał ISz1cioową ma'Pę jasó:elSkie:gIO za-
gł~bia rutftowe'go. Było to pierwsze gra.ficzne przedstawlenlie geololgH
~o.11c 'Go~lic.
!W 1930 r. A. NiemiewSki opTaoował pmjekt odbu1doJwy górniczej złoża
w Lihuszy i Lipinka,ch, w 'ktÓ\ry:m omówił ba'rdw ogólnie geo,logię te/go rejonu podając m;iąższość poszczególnych warstw i !krótką ch:axalktery-
sty'kę horyzolQ.tów I'IQipny!ch. .
Zarys geologii obszaru KrY'gu-Lipinek 409
W kilka la,t !później K. Kan;ioc (1932, 1933) o,głosił rys g,eologkz.ny
fa1dugoł"lickiego, omawiając tekton~kę i paleogeografię w SIkali: regional-
nej (K. KOIIlIioc, 1003). . .
. Ndemal w ityIm samym cmme T. Chilebowskli dS. Wdorwiar,z (materiały
archiwalnie) wykona,ldzdJęcia geologiczne faMu g()ll'l[clriego ma wsChód od !rzeki: Ropy. Z !Zachowanych materiałów wynika, że (pl'acy rtej nie
ukończono .
. Po latach dwurdzi,estydh n1aSzego stu~cia, dzięki: W2Jll1JOŻ<memU ruchowi
wiertniczemu, Il'ejonem Kryng - Ubusza - Lipilnki interesowaHsię
i ,inni geolodzy piszą'c dla pos2lczegóLny!Ch firm !kirótlde i na Oigół po/biJeJŻ1ne
orzeczenia '(materiały arohtiJwalne). Spośród /niCh wyróżnili się J. Nowak.
H. Ortyńskli, S. 'Wegne:r i J. J. ~elińsk.i.
Od 1930 r. szczegóI:ne .zaroteresowam:i.·e goolOlgią ll"ejon'U Gorlic wy-
'kazał S. Wegn&. !Pracując w charalkterze ,geologa Jropal1nianego :nie miał
prawdOipodobntie czasu na ,sYlIltetyczne opr,aoowanie swy,ch mater1ałów.
k>tóre zachowały się w :farmie licznych ,fra'gmentów map i przekrojów Ma,z .opisów Ipróbek wier'tnicZ)ńch,prowadzo<n)1lch ~pulatnń.e i wn:i!ldi- wie. Spośród wymienionych geologów, dhyba:największy wkład w po-
zna::ri~e cfałdu ;gorlickiego przypisać należy S. Wegnerowi.
, Od 1,93:8 r. oibok materiałów S. Wegnera pojawiają się il"ękopiay J. Ob-
tułowieża. Szczególną Jego troską by.ł.a,~awa 'Odbudlowy IgÓr.nIiczej oca'z racjooo1m.e zawad!ndanie 'Złóż ropy naftowej pow:iązarne ze ,zwiększeniem
j,ej wydobycia. .
W 1943 r. zaClhodriią część iałdu Gorlicopra·oował H. ŚW'id$ińisk:i (19501). Mapy tego 'auIWra są wykonane precyzyjniej przej!rzyście, a inter- pretacja tek1bniczna .przeprowadzon:a w ~ooiÓlb jl(lSIly d przekoiIllywający.
Udorwodnił on, że 'fałd ~gorlild~i je:st simie złuskowany d nasUinlęty lIla warstwy !krośnieńskli,e swego pr,zedpola.
J. Oberc (I9'OO) (prz,€lPl"'Oowadził badania terenowe w latatdh 1943---'1944 na wschód: od Il"Z€Iki: Ro/py.
. Pil"aoe J. Hempla (1948) i W. Urygi (materiały archiwal.Jne), pooo wy-
kończendem. pew1Ilych szczegółów buJdowy geolo!gicznej niekt6!ryah ;kopalń.
wnosząndewie!le lIlOwyCh dam:y;ch. Natomi,aJS1; :na wyTóżnieru.e zaiSłtu1guje
opracowanie oceny 'przydatnoŚdi oabwdowy dśnienia zło:wnego, wylm- nane wnikliwie przez W .Urygę i(ltnat€riały arohdwa1ne).
LITO STRATYGRAFIA
!Pierwszy pod:Z1ał UtolbgicZJIly ,~ł omawianego. !rejonu podał K.Anger ...
iffiIaiIlI!l(1893i). H. Hlausclhec'k. {materiały a!l"ohiwai1m.e) ,~wał ;podział zbliżony do obecnego I(ifig. 2). Podział ten jeszc:lJe ha'rdzie'j uwypuiklił Się w pracaCh J. Strzetelskiego (192'9, 1933), A. Niertiewskiego (1930) i K.Koniora (1932, 19313). 'Bierwszy z nioh, a także częściowo i KorndolI",
błędnie jednak .pr:zyjęJi część warstw cza,r.Db:r;zookich za piJaskowce cięż
kowickie. Błędu tego wnik:nęli jwż T. Chle'bowSki i S. WidOrWiarz {mate-
riały aroh:iwalne) .. , Pracepóźn,iejszych geologów są fuoa'gIn'e.n:tax)1lC:lltlJe i lIlie
wrnoszą rndc ~Oiwego do I1itost!l"aty;grafiiintell".esującego nas rejo/Il,u. Właści
we podwaliny dlO pozn,a,nia liifx>stratygr,a;fii fałld.u gorHolciego stworzylld.
S. Wegner i J. Obtuiłowicz. .
410 Henryk iKozikowski
IW AJRSI1WY CZARNiORJZEOKDE -(1S'llEBNIAŃ:SKI!E)
Termin - 'Wail".stwy czarnorzeckie wprOWladZOin:y !Pl"zez R. ~ibera
(H. Ś~ldziiński, 194'7) IUISa1lkcjaoował. J. Nowak (192'2), który sprecyZiO- wał jego delfi:niicję. Utrzymała się ona do dziś 'W geologi,cznej' terminolJogi.i
k~addej rejonów położonych na w:sohód. od rze'k!i. Biarej i d2Ji.ękt szcze-
gółowemu podziałowi litostratygraficznemu diokOlIlamemu .przez H. Golb-
KRYG
Fig. 1. Kore:lacj-a litologiczno-stratY1graficzna LithoIogic-s'tratigraphicaiJ. ooITelation
l - kontakt tektornczI).y; .PŁM - płaszczowina magurska: 2 - warstwY pSJtre, 3 - war- stwy inoceramowe; WKR - . warstwy kr,ośnieńskle: 4 - górne, 5 - dolne; WMN - warstwy menilitowe: 6 - łupki menilitowe, 7 - piaskowce magdaleńskie; EPM - eocen podmenilitowy: 8 - margle· globigerynowe, 9 - łupki 'zielone i szare z wkładkami
piaskowców, 10 - piaskQIWce -ciężkowickie, 11 - łupki pstre (przeważnie czerwone);
WCZ - warstwy lCiZarnorzeckie: 12 - seria łupkowo-piaskowcowa, 13 - seria pias- kowcowa, 14. - czarne mułowce i łupki
l - tectonical contact; fl.M - Magura nappe: 2 - vamegated beds, 3 - Inoceramus beds; WKR - Krosno beds: 4 - upper, 5 - lowar; WMN - menili~e beds: 6 -menllite shales, 7'- Ma.gdalenian sandstones; EPM - sub-menilite Eocene: 8 - globigerina marls, 9 - green shales and gr·ey shales wdth sandstone intercslations, 10 - ·Ciężko
wice sandstones, II -v·all"iegated ,shales ,mainly red in cołour); WCZ ~ Czarnorzeld beds: 12 - shale-sandstone series, 13 - sandstone, series, 1.4 - black mudstones
and shales .
Zarys geologii obszaru Krygu~ipinek 411
Jota (1936) weszła W powszechne użycie. lPodzi.ał ten w ,pełni da si:ę~~·
sować do rejOIl!u Gorliic, a IW'· szczególności dla ,ptofi1Ju stxaty,grarficznego (fig. 1), który przedstawia się ·nastęPUiją'co-: ·· ... : . ... ' . . ' .••
4. Kompleks łU/Pków czarmoc.zedkich 'W Stropie, k,tóry ~ :zacholdowi 2lIllmejsm swą miąższość,
3. Piaskowće cmu-noczeokie, wyraźnie powiąza::rie IZ serią 4,
2. Od:powiedndk margli fukbidowych pojawdając .się w lpostaci dOść
gru,bych wkładek czarnych łupków z iłami i zle,pieńcami. ŁuPki
te
~li-. nowują się wikierumku zachod!Il!im od. LiJpiJlek. . . . 1. Odpowiednik piaslrorwoów z Sudhej Góry,
me
Il'óżniący się petro.- graficznie od ilromplelksu 3, stanowi spąg tej ser:i:i. . .KOiIlfronrując profil strarty.graficz.ny z LiJpiJnek (fig. 1) z profillem :po- dawanym przez. H.ŚWi.dzi:ńJSkiego (H. Swidzińskó:,J.WdoW:iaiz, "1960) z o\kIoO.ic Czarnego Potoka stwierdza się :iCh ~godność nawet w ry:f1n}ii.ce sedymentacyjnej .i miążSzościach warstw. Do tego samego wn:iosku dojść InO-żJna jpO'l"ÓWII1ując profile stra'tY"'graficznez BrzolZowej i Cię'żkoWlic (H. Ko- zikowski, 1964).
Z podanegoO 'Zestawienia wyni:kJa, ile. na warsilWy czarnorzeclcie skła
dają się dwa Itypy petrograiicme ~ał - łupki i piaskowce.
p i a s k .o w c e c z a II" n .o r z e c Ik. i e iPOzmnne są dość pod.oom.e do
ciężkJo'Wlickii.cl1., co Ibyło swegQ czasu wynikiem nietpOr01JUmień wdz!ie- dzinie litostratylgralfii Kar.pat. W,ed}ug niektórych autorów zasad:nd.czą róŻIiiicą jest brak pstryoh łupków w wa'l"stwach czarnprz.eckd.ch. Badan!ia' F. Biedy, H: Kozilk:bwskii.ego (1964), A. Do.miJnik i:i. L. KoszaxskiegQ w oko- llcaclh 'Qiężkowic ~materiały ail"chiwalm.,e) stwierdziły jednakie obecność
pstryoh łupków i w warstwach czaTllorze.ckic'h. TQ samiO zaQbserwoWał.
J. Oberc (19'50) 'W Otk.ołky Godic. Występują one w 3 :kIoirnpleksie (według podziału H. Goblota" 1936) pod postacią cienkddh smug ceglastej barwy.
PiaSkQwce 'CzaT'niOrreckie są ci~zaxe, zwyk1,e j'edpaJk sZ:aa:-e' hill>
ŻÓłW .zaibaawione :przez tlenłriżelaza, l\l!ka2lująoe się !pOd postacią smug· i macie'kÓiW. [prr.zewalŻnie nie zaJWlierają wapna. z.ia:rlliO ich jest średnie ['Ub grube. 'Dość :ldJczmJi.e występują wfkładnti 7JlepieńClowe {igradowiec wedłUlg
K. Ang,e!I"lllam!I1a, 1893), bogate w ,skały egzQtyczne pochodzenia ipTaikar-
paCikiego. !Piaskowce czarnorzedk:ie występują w!g:mI.Ibych i średnich ławi
cac!h ,dość silnie scementowanych. NiektóTe partlie są !bardziej !kr'Ioohe,
wietrzejąc odpadają płatami d rozsy;pu!ją Się na piasek. Często tei spo- tyka się JrulJisty aposM> wietrzenia (H. ŚWidzińSki, 111950). Tego rodzaju kuJe, nieraz .z:nacmY'(fu rozm'i:arów (pronad 1 'ID średnicy) spo!tyika się
w panku ,go,rlóokim. . ' .
Brak jest anaUz IpetI1ografic7lllyciJ. piaskowców czarnotrzecllmdh bada- nego rejoou. Arrtal/i'Zię J. Zerndta (1924) piaskowców z Ciężkarwiic mależy tralk,towaćprZy'kładowo, IgdyŻ piask~e te odznaczają się dUlŻą 2'Jmieh ... :
nośc:ią jpe1Irogral:fliczną.
Ł u IP ild w a ir IS t w C IZ a l' n Q r z e c k i c h są ciemne, ilasto piasz- czyste. TwIOrzą cienik:ie wlkładlti wśród piaskowców gru!boła.w:ico,wyoh.
W niższych ćzęściao'h wal"stw czarn.qrzeQki.ch pojawiają Się lWIkładiy czar"":: lly)Ch łupków i cmr:nej skały il~piaszc:zyStej. d kłruohej, !której tOIwa--'
rzyszą ,gro,bo- i drOibnlOziarro:l:istezlepieńce z egzotykami gnejsów,kwar- cytów i ropkÓiW ikrystallic:zm.yoh. Są to skały typu ibaJbiclriego, które spoty-. kalem iprzede wszys1lkiim wserili 3 :lrwb w jej sąsiedztwie {typ l,). ZOOIn:a
Kwartalnik Geologiczny - 1-1
412 Henryk Kozikowski
,miąższość warstw !CZIDrtno~zeclddh, tZiIl. stw.ierdziOiIla wierceniami, wYoIlosi 550 m, 'Z czego na poziom 4 przy,pada średnio 150 m, na ,poziom 3 - 13'0 m, :na poziom 2 - 120, a na ,poziom l - 150 :Ill.
EOICEN 'PODMEN,ILITOIWY
'Terminem tym, :z;godni,e z H. Świdzińskiim (1947), określam. serię
warstw występującą mi'ędzy spągiem warstw menilitowycih a oStropem wail"stw czarnorzecIkich.
Pod względem ~itoO.ogicZlI1Y'ID eIOc,en podmemili1bowy 'jest serią uxoiZmai-
coną :i ill,atego ~czE!!góln;i.e interesującą me tyilko ,z przemysłolW'ego puinłktu ' wtilcWeni:a r(fig. 1). Zajmowali się nim wszyscy ,goolodz'Y pra'Cuijący w re- jonie Gorlic. Najha.Ixi2iiej wszechstTonne opraoowanie eocenu' poodmenUi- towego podał (K. Kon,ior 0,9:313). W skład eocenU! podmenilitowrego, lWohro,..
dzą diwa ~YIPY' 1Ji,tololgic:zme skał (piJasko'WICe dężkowiokie i łuplki) , wśród
którycih wyróżniają się łu'PkIi ICize:rwone. '
Stosuje się naStępujący podziJałooc€IlJU podm.enilQ'toIW'.ega, ('licząc od
s,pąigU wa!Mtw meni1itorwycll !lru dołowt): ' , i1! !Pstre ł1Upki, szczegOlnie silnie rozwinięte
'I !Pias!lwW'iJec oiężkowtidd
T1! IPstre łUjpki
J:lI PiaSkOWliec dę2Jlrowiciki
Ul Pstre ,łu,~i, wiążące się ,przejściem' sbratyJgrafLczn.ym ze stropem iW'arstw 'Cza!l"norzeokircfu o iWy'ksztakeniu 'piaskOlW'cowym lub
rup-
'kOwym.
Na: da!lszyCh stronaCh artykułu staram si'ę ~adnić, że podzfi,ał ten stwa'rza pewne mJiebezpi:eczeństwo stosowania niewłaściwejiJnterpretacji mater!iału wi€iI"tr!-icze:go, dlatego oma,wiiam osobno serie ilaste ,i piaszczyste.
lU pst r. e łu: IP k :i składają :sięz !irołi.IJpków .szarycih i szarozi,e;lo- llY1C'h. 'W wi,elu j-ednak miejsca,cfu. są zastępowane ,przez łupki ,eZ,e!l'Wone, krtóre !J1a2lIlac:zIló7llU .obszarze, a !Zwłaszcza wezęśc'i póŁnoc:nej Irejon'll, od-
grywają' dominującą rolę w ,tej nieZbyt mią'ższej sexii.
II ;p s ot.re ' ł u p ~ i są !lrornlpleksem nieco silin'iej r021Wi'lliiętym i rólŻ-, niącym męod! I>OIprzedniego. 'Wyiksz:tałoooIle są IgłóW1nie !pod, postacią sza- rozielJ()![lych łupków ilastych ze smugami łu!pków ,czerwonych, ulka.zuj,ą-
cych się lokalnie. , , '
, I' ip s t Ir e ł 'Ul P Ik: d stanowią ataljharoziej m1ąiJSzą serię. W skład iCh
!Wchodzą łuJpki szaroiZ'ielone z charakterystycznymi ,brunatnym1 smugami.,
Wkładki łupków iC'zerwo.ny,ch są nieliiczne, cienkie i lIlieregularne.W stro- pie tej ~r!iiwystępuje 100+-15 m warstwa szaro~,elo;nych ma[";gli !~ohi
geri.nowyoh, stwlierdzona wierce:niami na terenie Kryigu ipo Iraz pierwszy opisana przez T. Chlebo'Wskiego -(materiały ardhiwalne). J. Oberc (1!91501)
niesłUisznie uważa' j,e za WaTStwy polPieUdcie, występujące ,zresztą w m-
oIlym - i:nooeralmlOlwym zewnętrml,ynt regionie fa'cja!Inym, ~zie IW' swej typowej postaci uważane Są za fację loka:lną, występująicą W' Karpa'ta,dh pomoono':"W'sChoonicl1 między DoliJną a 'Prreniy1Ślem. Osi.ą/gają Ocrle'tam nawst 120 in mią:ilsZości.Ftacja ta storpnIiowo zanika we wszystkich lkie-
~h, a
na
jejll'lliiejseu p()ljaw.iają się .inne f!aej'e." Walrstwy popiellSkioe są odrmie:n:rrlie w~ztał-oone. W iCh skład wchodzą łupki ciemnbszare, i 'zieIOtllaJWe, miejscami przedzielone czarnymi [ 'bru- natnyrill iłami bu,p!rowymi. ChM'alkterystyCzine są tu szczątki f.aUlIly iHcz-
l.
Zarys geologii· obszaru Ę:rygu-Lipinek 413 ne :blolciegrotyków, 'w iktóryoh szczególnie ,c~to występuje wa'Pięń
sbramJberski, w ,blotkach mera:z ,pOkaźnych rozmiarów. A wię;c ma:r:g1e§lo ..
big.erinowe .stanowią odmiemw typ litologic2lIl!y i lIlIi,e m<lłgą !być identyifi- kowane z warstw:ami ,pOpielSkimi. Margle globi'germ'Owe występują także
w antyrr&i:nie BiecZla - CięZkroiWic {K. Guzik, W. IPożaTySki, Il94t9} i w po-
łudn:iowym skrzydle fałdu BrzanLki - Liwocza (W. Ba'nia!k, ma.tleriały
archiwalne). 'Są one niewą1;pliwLe od1powiedirrikiem dość si.lnli.elro~iętej
serili ,glolbigeriJIlJowej', olpi!salnej przez autoTa z dlrolic Rudawki Rymanow- mej .~. Koziik:oWSki, 19(4).
Naj'bardziej lim:teresujące, zwłaszcza dla przamysłu n.a,f·towego są
p i a s ik: o w c e c li ę ż k o WI d c k: le. PTzep1'owadzona 'przeze lIlIIlLe an.a.- lita mateTiałów geologicZri)'1ch i 'wiertnkiych wytkazała, ~ na ObszaTZ€
faMu gorliCki,ego, 'Oprócz wydz!ielony,dh dwu PiaSkowców cię7Jko'Wlickich·
występującyoh :na całYr.U fałdizJie; na terenie <gminy LibuSza rukamltie się
lo'kahl!ie TOIZlWin-ięty Ul rpiaslwwi,e,e dęŻlkowicki; niesłusznli.e zaliczolI1y przez
ł. Qbel'ca ('1'9:50) do wa:rstw czamo.r2iMkicll. Geolodzypraeujlą'cy w rejo ..
nlie gorliClkim ,poiPeŁnliaJibłąd, wią!żąe I ipiaskowiec z wyohodnia'Inli f'I pj,aJS- kowca dęŻlkowdok.ieg'O z lrejO!Ilu LtbuiSzy i ,za'c'hodniej cZlęSci Lipi.!nJek. J1u!ż
w 1946 r. wy;dawało mi ,się to podejrzane,zwł!aszcZa< ze wZlgtlęduna. wy-
stępoiWanie złoża [l"Oipy naJftowej w tym piaskoiWiou, (które porw:inn.o Ibyło być ezęściOlwozawodnioll1e d mniej wydajne. Wykonanie szer·egu prze.'kro-- jów i 'UJZUipełniającJicfu wiereeń Wyikazało, że na teTeni:e wymienialnych ,gmin I 'piaskowiec cię1nro'Wlicki wyklinowUje się ku północy, nie docho-
dząc do powierzchni znemi. WSkutek tego na II pstrych łup'kJaCh spoczy-
wają beZlpośrooni'O I ipstTe rup ki. W Krygu i w ip01ru.dil.io.wej części LibulSzy I piaskoiWLec jest roponOśny, dzdęki. oddżieleniu Ihoryzonltów ropnych .od wychodni tego piaskowca (z Tleguły zaJwod!niohy;C'h) podłu~nymi dyslo~'
kaejami.
Oba :pi.aSkowóe ciężilrowickie pod w:zJględem' petTOgrafic;znym lIliev.ry-
kaZ'Uj,ą różnk. Mają one WJspólne cechy f,aeja,lne. Dzięki :istnieniu w mch
wkładek i soczewek łwPkowych rozdzli.elają silę n1-er,a'z ll1a ~ilka "podpo>- ziomów", 00 bywało przyczyną nie}oonelj 'pomy~ki rw interpre'tacji maibe-
riałów. Pod tym wZlględern szczególną zmien!liOść wykazuje I piaskoWdec,
tworzący :szereg szylbkó 'W'ykl:inoW1Ującyeh się odgałęzień. Zmiany te wy- czuwał K. Komor 0'9'33), k1Jórego cennym osiągnięciem jest stwie['ldzeme zmiennej mią'żsrości ,eocenu ipodmooilitowego, zwanego przez nde,go eoce- nem śrolCik'o'wym li. dolnym. Podkreś'lał . on Tównież zmienną ilość Ihory- Z,olIltÓW ipialS'loowoow dężkowiclrich. Zm!iany te .spowodowane' są TÓŻlliJcą
w waT'Illl'lm'dh sedymentacji. K. Konior (1:933) wjmują,e to zagadnlłenie !re- gionailnie, :na od'Cmu od Gorlic po Sanok, ,przedstawił ma,pę miąl2szości całego eocenu PQdmetń;iJ]Ji'towego lWJraz. z Liniam\i Tów,nej procentowej iiLości:
piaskOlW'ca ci~ż1OOlWicldeig(), . hez uW:zJględnienia' tek.toni:c2m.)11c1h. deformacji i dtrolgą - po Illwzględnieniu "wyprostowania" :faŁdóW. 'Ze iSZlkioów tyCh wyni!k!a, 'że najwięcej piaSkowców spotyka się w Bóbrce (6'5% ) d. KJJim- kówce (oo%), najmniej - w Poltom (25<0/0). W okoltcach GOTli'C :natom:i.ast:
w Hal'Iklowej 300/0, w Lipi.nkaCh łOOfo, a dalej !ku zachodowi - w StTÓŻII1Sj
nawet 6'0<0/0 •
NaZlWę - piaslkOlWiec cięŻ'kowicki. wprowadzili do. lJi.teTatw-y H. Wal- ter d. E. DunikowskU '(1'8'82, 1883'). Jed:na!kże przez ~wgicms ty'm termi- nem określano rÓŻ!Il:e!lrompleiksy piaskowcowe i dopiero J .. GrzylbowSki
414 Henryk tKozikowski
(1921) . usta1ił, że piaSkowiec cię~owi'Oki występuje w serii. warstw spo.- . czywaj'ą'cych na w:a,rstwach ,cza,rnorzecldch, a :pod łupkami menilitowymi,
zajmując niższą część tej :serhl, ,gdzie tworzy Jeden lub kUka kompleksów,
przed:ziel<myoh: pstTymi łUipkami. .
!Piaskowce cię:ill{QiWi~k!ie są -gruboziarniste, bryłowe. Rozsypu1ą'c .:się
na piasek t1wOiI~Zą często mallownioze ska~ki.· Są to piaskoW'ce ,grubolawi- cowe (do 20 lIn), wewnątrz lawtc zwykle nie uiWalJ."stwi()łne,przew:a::imi,e
grUlbo- 1 średnioziarniste. C~sto 'zaWierają wkładki :i .soczewkJ. zlepień
ców. Z ,reguły jednak piaskowiec cięZkow.icki zawiel'a źle iposorr-towaIIlY
materia~. W materiale dr{)lbniejszym tkwią gru!bsze dk:ruchy skał złoŻOlne głóW'niez kwarou OTaz ze skał egzotyczny,oh. .
Na· ter,enie Lipinek I piaSkowiec ciężkowi,cki posiada na swej po-
wierzchni "skórę", składającą się ze :t2bitego d;ro,bnoziarnisteg.o, piaskow- ca, mającą dość ważne 'zn;aiczenie Iprzy ałrumula'cji i rozmieszczemu ropy
naftowej. . .
Dotyehczas dys.ponu!jemy tylko jedną ,am.alizą 'Piaskow,ca cięż'kowiokie
go, wylkooaną .przez J. Zerndta (1924) na pról)kadh pdbrany,ch z Cię1Jloo
wic. Nie ma danych odnoszących się do przepuszczalności piasko'WicÓIW
ciężkOlWliCkich .. Można Jedynie ;pr~p:uszczać, że moż'e w niektóTYdh par- tia'C11, a zwłasz,cza w pobliżu wody Oika;l'ającej 'haryzonty ropne, 'Poro-
watość i przepuszczalrfość 1;>ędą z'bliżone do tych wartości, które wedrug
dioświadozeń amerykańskIch określane są jako nadaj.ąoe :się jesZlcze do
wtłacZla'nia wody {przyzarwadnianiu złoża). A. Nieniew.ski (H~3H) Ipodaj-e,
że 1P0000owatość Ipi.asko'W'Ca oiężkowicki€igo na terenn..e Lilbuszy i LipLnek WWllosi 25,12%. Obltczcmo to metodą oIbję1x>ściową. Nie :wiadomi() jedn:alk, C"Z1Y wa'r':1;ość ta może być ,przyjęta jako warlość średnia dlla większ,ej
polaci omawi!anego ohszaru. Jednakże z 'braku. :imm.y'ch dan~ch ,należy ją za takową uwalŻać, dllOć trz,eba liczyć się 'z dUlżymi l'óżm.ica:tni pOTO-
wa.tości i pTzepuszczaltności w różnych częściach terenu, j,aik. równd.eż
i w rófuydh warstwaoh same:go piaskowca ci.ęl1lmwi~go, w zalleŻJlości
od :głębokości ,i roZ!WojlU facjalnego. Również należy się Uczyć ,z tym, że
w niektórych częściach poIrowatość piaskowca będzie i() Wliele nilŻiSza od
wartości podanej.
MląŻBrość ;pos21czególnych serii warstw eocenu podmendlitowego waha
się w m,astępującytC!h granica'ch:
I pstre łupki
I piaskowiec cięŻl~OlWicki
II pstre łU'Pki
. II ,pia;$kowiec ctęż:1rowioki
111 pstre łuPki
III piaSkowiec cię:ilkowi'cki (lokalnie) IV pstr'e
ru.Pki
(lokal:nie)W AJRJS'IlWY MENILITOWE
1'00+150 m
<H- 40 m 30+ 50 m 40+100 m 15+ 50·m 0+ 65 m
1'5+ 30 m
Na'zwą tą określam całą serię menili,tową, do :krorej zailiczam oprócz
.łtijpkó'w menili.towy.ch piaSkOlW1Ce mag4aleńskie O'l'a'z rogow'ce (fig. 1).
Ł 'U P k i m e n.d. l t:t.o w e są tWyIkształCOlne ;nietypowo. Brak w nich ria ogół rOgDwców"atakże 'brunatny'dh, łuPków :bitumkznyoh. Te ostatnie
••
Zarys geologii obszaru Krygu-Lipinek 415 ---
· występują lbardzo rzadko. Są tołu,pki ilasto-piasZlC~ste,'bar'Wy cz:a.rnej,
· miękkie iikruche. Przekładają je cienkie, twarde .piaSkowce i Illiellczne bitumi,cz:ne ma:r:g1le. DQllna granica warsPw Jest ostra, a 'Przejście strat y- graficzme z eocenu podmeniLito,wegQ odbyWa się na haTd:liO krótkiej iprze- strzeni. Górna ,graIl!ka warstw menilitowy,ch' Jest trudna do' ustalenia,
głównie ze względu na. stoiIIDiQWe i ła.god,ne przejście rw warstwy kroś
nieńskie' dolne. Przeglądając Qpisy lposzczegól'nych próbek zotwO!I'ÓW Qdnosi sIę wra1żenie, że te dwti.e serie wzaj,emnie 'zazębiają się. W !każdym
razie ,stwierowniO,że IW górnej częśoi warstw meniliWwyoh~otylka się
· wkłady ł,upkó'W i piaskowców ·m~~{QIwydlchara!kterystycznyClb: dla warstw
krQśnieński,ch.
p i ·a s rk o w ce m !a g Id a ł e ń .s k i ~ naZlWę swą wywodzą Qd przed-
mieścia Go~Hc - Magdalena,gdżie są najlepiej rQzwinięte i produkto'w- ne. Na o'Pl'aOdWaznym Q'bsza!I'ze występują pod postacią cienkd.ch wkładek
2ibitych piaSlroWCÓIW gla'llko'D!i'towych. Zyslrują iOIne na miąższościiku połw-
· dniowi,tw()!'ząc na terenie !ko.palni "FeHnerówlka" w Krygu dwa zindy;"
widualizowane (20 m')po'ziomy rOtponośne, Wj7Ikl:inowujące się w !kie- ru:nJm wychodnd waa'stw menJiHtoIwych, czyli ku :północy.
ZIIla,cznie więkisz,ą mią~sć osiągają na za,chód od r.z,eki RO/pa(H. Świ
dziński, 1950, 1953), 'gdzie 'Występuj,ą ,pod polStaciągrulbydh i średnich.
ła'wic. Są one średnio-i gruboziarniste, a czasemzlepień'co.wate, zwłaszcZ'a W .spągu serid; Barwę mają jasną lub :szarą. W stąInie zwietrzałym' ibywatją żółte lilJlb zielone od .glaUJlronitu. Występują w n'ich cienkie WI~adlki i so- czewki !brunatnych, C2i8.rnych i zielonych łupków. Na zachód od Ropy
· stanowią około 8'0% serii menilitowej, osiągająiCej tu do 150 m miąższości.
Już K. Hlaus~heok (materdały :archiwalne) 'podkreśla, że iI' Q g o W c e serii menilitowej Ukazują Się w ,bardzo, ma'łej ·Ilości. S. Welgner (mate-
riały a!I'c!hi'Wal'ne) ipoda1j,e, . że .C'haralktel'j11styczn,e wtrącenia i warstwyro-
golWCÓW występują tyillko sporadycznie i w !niewielkiej ilości. H. Swti.;
dlliński (1950) tpiod!k:reśla, że w bloku zachod:n.~m fałdu ,gocllckiego (lIla za-
· chód od rzeki 'Iropa:) w ogóle nie występują. J. Obtułowkz (lmiateriały
archiw:allrie) i J. Oberc (1915'0) piszą także onderegu'larnym i nikłym wy-
stępowaniu xo,gowców. Po;twierdza.ją 'to wlaSJle obserwacje autora, Igdy.ż . w pr&bka,dh wiertn1czy,eh z ikilllm otworów natTafioniOzaledwi.e ~a parur centymetrowe rwkładf1cl czarnY'ch rogolWcóW. .
!Miąższość warstw mendlitowy.ch jest ·zmie'nm.a, waha się w grani.caCin 50+70 m izwi:ę:ksza. :się, !podobnie j'akweocenie podmenilitowym, w kie- runku 'północno-ws:ooodln'im.
WA!RlS':rWY KlRJOŚNIE~SKIE
Warmwy krośnieńSkie występują daleko na ,porudlniowym skrzydle
fałdu !gorliclri,ego i w prreciwieńStwie do okolic Hal'klowej nie zruwierają
. horyzontów rOpolIlośilyClh (fig. 1). .
W skład tych warstw Wdhodzą margle i ilasto.-wapniste łwpkrl. j.asno- sza!I'e, miękkie, przegradzalI1e szarymi piaskowcami drobnozi8ll'Jlistymi, dobrze u!łaWJiconyani, obfituj,ącymi w mikę. U spodu te'go. kompl1eksu wy-
stępują sza;re piaskQlWiCegru;boławicowe, łatwo wietrzejące, z:rzadka tpr.ze- gradzane wkładkami· ciemnych i czarnyoh łupków ilastych.
H.Swi!dziń$ki.(1'950, 1953,) i J. ObeTc '(1950) wyróżni:li trzy lPoziomy warstw krośnieńskich: lPoziom dolny, o miąższości 150+2100 m, repre-
416 Henryk lKozikowski
zeip,towany
Jest
głów.n!ie przez kruJche (piaskowce goruJboławkowe. Po~io.m środkowy, o miąższości 200+3'00 m,łposiada piask.O'Wce skO!l'u,pmvez s,z,a-rymi łupkami. ,W skład górnego poziomu wohodzą :głównie szare łupki
mar:gliste. W jega ~ągu można czasem spo~ać cienkie wkładki łupków
jasielskiCh, !które' w antylkli,ni,e Biecza występu!ją W' tej samejsy1m:B!cji straty!graficznej, co miałem moŻ'nOśćstwierozić w Kwiat<IDowicach, na poIrud.nie od RO!2Jnoiwic (Rowmbark).
W do\1.nych war~twa:C'h -ikI"OŚnieńskich w K,rygu i Lipinka:ch n.ad stro- pem Wla!l'stw menilitoiWy'ch występuje 70-metrowy zespółplaslmWlców gruboławicowy'ch, który IW kierun'lru stropu rprzechodzi w ł'11lPki z pialS'- kowcami oibserwowarrlymi w wier.ceniaC'h na przestrzenli. 9.0 m.
TEKTONIKA
Dla łatwiej.gzego ~zumie:nia tektoniki omawianego obszaru naJeża
łoby jpI'z,edstawić lIlJajtpierw ogól'n,y ,rys teMonic:zm.y ca~ego; fałidugor lic- kiego i ~ kolei przejść do ~czegółów t~tdnicznydh. Jednakże d 'WIÓwczas geneza pewny:cfu zjaJWJisk 'wy'stęipują'cych iW ·eocenie nie będzie zupełnie
jasna. Dlatelgo też koniec21ne jest o.mówienie 'LaMu gorlickiego na szer- szym tle regioiIlialnym.
OGOLNY RYS TEK'I1Q(N1ICZNY
" ,
'W wie!J.Ikiej zatooe.erOzyljlIlego brzegu płaszcrowiny magurrskiej:, między półwyspami ŁuiJnej - Szalowej i Harkilowej, mieści się jedJnoistika :tekto- nicZna zwalIla w literaturze faMem KrYlgu - Kobyla~i - Wójtowe!j" 1u1b
też fałdem ,gOttlli.okim (fig. 2). Jednostki te !posiadają odmienną ibUJdowę.
Warstwy eoceńskie i !kredowe płaszcrowiny magurskiej są siLnie pofał
dowane i spl"arow'aI!le pod wpł)7lwem przesunięć. Natomiast laM .garli'Clki posialda bud,a.wę wewnętrzną sztywniejszą i prostszą, jedna!klże .pociętą
wie:loma. iUJSkOtkami paprzoc2lnymi :na 'bloki. Ogólny rys 'buJdowy geolo- gdcznej tego tfałdu n.akJreślono dopiero. po lata.c'h tr2lYd:z.iest)7loh naszeiglo·
stulecia. Wiele szczegółów wyjaśniono w czasie dru!giej wojny świato.
wej. Jednakże ,diQpiero po rOiku 1945 zySkano właiŚciwy pogląd na tekto-
n~ irejo!Ilu Goil".lic. .
Fałd gorł.liicldto TO:zJl€!gła j-ednostka te!k.tOill'fcz:na dłuJgości ponad 13 ikro,
Osiągająca największą 1('5 km) szeroikość w dolinie rzeki Ropa (fig. 2).
Od zac!hod'll jest ,półolkrą;giło zakończony i doŚĆ Igwa:Jitownie zanurza się
pod tek'toin!iozny lPÓiWysep Łużnej - Szalowej płas~owi.nY' illrugurskiej (H. ŚWidziński, 19'50). Ku iWISIohodowi przybiera !kształt wy.dłiużony, a zrwę
ża1jąc się 2imienia ikrl.erun·ek swego biegu zW~E na SW'----NE·, znikając
w W6'jtowej !pod magwrsIrim języ'kiem Harlklowe'j (J. Oberc, ·,19!50). FaM gorrliclci dzie1i ,się na dwa duże i wyraźnie ZilIldywidualiWw'ane pod
względem teJdo.n,ic2lnym blolki: zachodni i wsehodnd. Linią podziału jest wielka (pO!przeczma' dyslolm'Cja Ropy (H. ŚwidziilSki., 1950). , "
iOgólny Charakter 'budowy geolQgicznej ·o!bu bloików przedstawliają
przekroje A i B (fig. 3). Oba hloki w ogólnym zarysie ,posiadają ten sam chiB!ralkter lbuidolWy, tj. dIWie tgł6wne antykl.i:ny 'przedzie'lone syn.1cliną.
W szJc.z·e.gółach! jednak IWOIk. wschodnd. jeSt telktomk2lnie 'bardziejzróenioo ...
wany. Fałd gorlicki nie Jest no.rmalną dWiuskrzydłową 'jednostką, albo- wiem dość płaski<> nasuwa się na' swe .przedpoIle 'zbudowane z warstw
Zarys geologii obszaru Krygu----Lipinek 417
krośnieńskich, prawdOjpOdolbnie wtórnie sfałld.owanylCh. W skute!k: nasu-
nięcia skrzydło półnoone uległo nie tylko .redukcji, ale ~'Wet wytarciu.
Stwierdzona wiercenialni amplituda m.asu.n~ęcia IPrzekracza 000 m (H. ŚWi-
dzińslci, 19&0, 1953). .
.-
100 . 20(} 30o.m
~--~!----~I----~!
. !ZS2
•• D3
[ill5
C}
0
7[UB llllg
0'0
Fig. 2. Szkic tektoniczny faqQu gorlickiego (WIg H. Kozi~owskirego, J. Oberca i H. Świ~
dzińskiego)
Tectonical &ketch of the Gorlice fold {according to H. Kozikowski, J. o,berc and H. świdzińBki)
1 - czwa,rtorzęd dolinny; 2 -:- płaszczowina magunka; 3 - Wllll'stwy klrośrueńSkie;
4 - warstwy menilitowe; 5 - g6r.ne (I) pstre lUjpki; 6 - piasko.wee ciętkowickie
z niższymi pstrymi lupkami; 7 - nasunięcia tektoniczne niiższego rzędu; 8 - obszar om6wiony w tekście i przedstawiony na dalszych rysunkach; 9 - uskoki POlPl'zeczne;
10 - nasunięcia wy1Jszeg.o ,rzędu; AKR - antyklina Krygu; AKO -- antytkllna Koby- . IlKlkl; ŁW - łuska W6jtowej; W - tektoniczny półwysep Łużnej; H - tektoniczny
p6łwysep Harklowej; A, B - pqprzecme przekroje geologiczne .
1 - Quaternary deposits In valleys, 2 - Magura nappe, 3 - Krosno beds, 4 - menilite beds; 5 - upper (I) varriegated shales; 6 - Ciężkowice sandstones with the lower variegated shales; 7 - rtectonical overfolds of Lower ra'llk; 8 - area discussed in the present text and .'Presented on the flrgures; 9 -- transverse faults, 10 -'- overfolds (lf higher rrank; AKR -aJ;ltlcllne ol Kryg; AKO - ant1cli'lle of iKobylanka. Ł'W - dis- lodged slice of W6jtowa; W - tectonical peninsula of Łużna; H - tectonica[· peninrsula of Harklowa. A and B· - geological aross sections
W 'bloku wsc!hlOld:nim 'WY'I'6mi'amy trzyantylkliny: l - p6lnooną, zwa-
ną też łuSką Wójtowej; 2 - środkową, czyli antylk1inę Koibylanki;
3 - połudlniOlWą, zw.amą antykliną Sakoła - Krygu. Ponad'to w obrę
bie warstw krośnieńSkich skrzydła polud.niOlWego wyró.żn~a się: łuskę Kry!gU: - PołTudni~ (J. Obere, 19150), której istnienia n,a wschiód. od wdel- kiegó uskoku Krygowianki Jeszcze nie stwierdzono.
~418 Henryk Kozikowski
--
II''' ... ....--/. \ .,
" ' _ - - - . J/"
Iv---S;'óiówka . VNE
I . I.' m
200
1\
s M{Jcina Wlk,;.. .... .A-...A-... Kryg
~ .J
B
~I
E0J2 . 3 D-
_ - _ 4 -D ':"
:... .·.·' :
.·'
5 f i 5 3 " .. .. . . . ... ,' . 6. . .
Fig. 3. Poprze.cme przekroje geologiczne fabd·u gorlickiego {w.g H. KozikowlSkiego i H. Świdzińskiego) .
,GeologiIcal cross ·sections of the Gorlice fo'lds (accordin,g to H; Kózikowski and . H. Świdziński)
1 - płaszczowina magurska:' 2 - warstwy krośnieńskie: 3 - warstwy menilitowe:
4 - górne (I) p!rtre łupki: 5 - piaskowce ciężkowickie z niższymi pstry,mi łupkami:
6 -.,. warstwy czarnorzeckie: ŁK - łuska Krygu - Południe: 'AKR - antyklina KrygU:
AKO - antyklina K,obylanki: ŁW - łuska Wójtowej
1 - .Magura nappe: 2 - Krosno beds, 3 - menilit e beds: 4 - upper (1) variegated
shales: 5 - Ci~żkowice sandstones with the lower variegated shales: 6 - Czarnorzeki beds: ŁK - dislodged sUce .of South-Kryg: AKR - antic1i>ne of Kryg: AKO - anticline of K.obY'!anka; ŁW - dislOdged sUce of Wójtowa
"DEK'DONlKA SZC~EGÓŁOW:A
Łuska Wójtowej, widQczna na załąJcw.riyoh s:zJkicatdh (f~g. 2 i 4), na
swym
p6łnocn<Kvschodini.m odcinku przedstawia element wtórnie sfałdowańy (fig. 5,prŹek:rój 1). W jego jądrze występują warstWy czarno- .. rzedkie. W· skrzydle połuldndowym. ukazuj-e się na' powierzchni II pias- kowiec ciężkowiclti. I piaskowiec cię2JlroWicld, j~ to wskazutią najldalej
·na
.p6łmoo wysuJnięte. wier·cen~a w .Lipinkacl1, na pOlWierrehnię nie wy- Chodzi, QelCZ wykldJnori.vuje się (fig. 5, prze'krój IV). 'WSkutek tego dTugie pstre łupki wiążą si'ę litostr.a"tyl,gr,a:ficznie z pielI"Wszymi. Luska' ta, dwu-'krotnie JPrz.erzulCPnadySldkacjami po:przec~.j, pr~eiC'hodzi ma teren pół
nocnej części Liibuszy (teren opraoow'any 'przez A. Dominilk - materiały
a'rooiwalne, która za J. Obercem (19510) nazywa ją :antykNną \PÓłIlo'cmą) . . . Alltykli:riii' Kobyłanlki (fig. 4) 'najwyra2niiej zaxySOWlUje się w Libl.iszy, gdzie
w
jądrze jej uka·zująsię warstwy cz,arnorzeckieotulone s:t:axszymi litoS1::ratytga-afilCmiymi.agniwami eQcenu ipOdmen:iJ.itowe'go, \któr,e ,zamykają j;ą od, IWschtodu.W ·strefie dość gwałtownego. zanurzenia tego siodła no- tuje się wielką' ,po:przecz.ną dyslokację, tnącą równolcześnłe i iJnne ele- menty rtelkt<miczne. !Po wschodniej stronie tego uSkoku .oś a.ntykli~ Ko-Zarys geologii obszaru Krygu--<Lipinek 419
bylanki ulega przesunięciu ku północy o ponad 150 m. Jądro tego siodła tWorzą tu niezna'cznie sfałdowane II :piaskowce ciężkowio1cie. Na jej skrzydle. ~niowym, wśroo pstrych łuPków, szerOlkim pasem wystę
pujepi€T'wszy piaSkowiec ciężkowiOki, d'WlillG-otnie prżedęty 'USkokami poprzecznymi. Z. ogólnego dbra2JU :budowy!gOOlogicznej tego bloku wy- nika, IŻe siodło iKobY'lan'ki. w dahszym ciągu zanurza się Iku wschodowi, gdzie ponownie przecina j,e jeszcz'e j'eden uskoik, tną,cy w opoprzeik rów-
nież i część :połuldniową łuski ·Wójtowej, a w ,prreciWlIlyim !kieruMu lek- kim rokiem ,biegnący w kieTUllIku erozyjnego 'brzegu :płaszczowiny ma- gurs'kiej. ,
~I
0_
El' EJ ·
~.
!?lJ'"
D·
!2l]"r::} D"
rrm· 0,·
D
Fig. 4. Mapa geoloQgiczna X,rygu - Lipinek
'Goologic map Oif the Xr~ - Lipinki area
l - płaszczowina magurska; 2 - warstwy krośnieńskie; 3 - warstwy menilttOtWe;
4 -pstre łupki; 5 - piaskowe e ciężkowickie; 6 - łupkI czarnorzeckie; 7 - piaskowce czarnorzeckie; 8 - oś synkliny; 9 - oś antykliny; 10 - uskoki poprzeczne; 11 - na-
sunięcie wyższegu rzędu; 12 - strefa ,wyklinowariia 'I piask<lWCB ciężlrowickieg(}
w Lipinkach; 13 - linie przekrojów geologicznych; ŁW - łuska Wójtowej; AKO - antyklina KObylanki; AKR - antyklina Krygu
l - Ma'gu(["a nappe; 2 - Krosno beds; 3 - menilite beds; 4 - varlegated shales;
5 - Ciężikowice sandS<tones; 6 - Czar.ilJO'rzeki shales; 7 - Cmrnorzeki sandstones;
8 - synclinal axis; 9 - anticlInaI axis; 10 - transverse fatiUs; 11 - overfo1ds ot higher rank; 12 - zone ot wectging out of the Ciężkowice sandstone at Lipinki;
13 - lines of geologieal cross sections; ŁW - d!lslodged slice of Wójtowa; AKO - anticline of KObylanka; AKR - ant1cline ot Kryg
Na północny wschód od teg()iUiSlro~u tektonika stTefy jądrowej anty- kliny Kobylarnlki za'czyn<a się dość. nagle komplikować (fig. 4). Zachodnia
część ,bloku dźwi!gnęła się nieco; ukarując w swym ją/CErze II[ piaslkow:iec . cięilkolWioki, S'fałdOlWany
w:
ICiwa ni,ewiel<k.ie siod~a, które na odcilnku około420
II
III
IV
Henryk Kozikowski
SE
---
SĘ
:0
~oo
NW
~1
~2
~3
0
4D~
_6
~ ~7
me
Fig. 5. Poprzeczne przekroje ,geologiczne z obszaru !Kryg -
LiJpinki .
GeologLcal c·ros.s sectioIis of the !KrY'g...-!L]pink:~ area
Zarys geologii dbszaru Krygu~Lipinek 421
Jednego. !kilometra stopniowo. zanurzają się w kierunku północno-wSlC'hod
nim. !Północne :siodło. jest nieco większe i wyraźniej zaxysOIWaJlle. Kształt siodeł podkreśla przebieg podc~wartorzędO'Wej wychodni II piaSkowca
ciężk,o.widkiego., . który w połud:nio.wo-wsclrodlniej części terenu j-est :Prze-
cięty dyslolkacją 'ltiJ2Jsz~o T~du. IPrzerzucao,na osi,e siodeł ,o okoŁo 10i) m ku . .południowi. ~Po.za stTefą zanurzenia II Ipi,a,slrowca .ciężkowiokiego
(fig. 4), już w obrębie 'pstrych łuJpków; antykliIli8. Kobylan:ki jest jeszcze
raz :ZTzucona uSkokiem. .
Przy wymlaczeniu wszysllkidh linii dy,groika;cyjnyoh o ty,pie \USkoko- wym ,bra:no. pod uwagę, oprócz ~anych ,geo1ogicznych, występowa:nie
i charakte:r objawów 'bitumicznych i wody oraz wysolkość i rodzaj ich wydo.bycia dzien:ne:go., zwłas:zJcm początko.we.go. Tym sposobem Otgrani- c:oono do. minimum ewentualną przypadkowość lub dowolność w wyzna-
czenłu linii te!k:totn:ic;:zJnyoh. . ' . .
N a wschód od os1;a:1mio wymienionego. \~o.ku obraz tek.tooicz:ny (fig. 4i) staje się dosyć nieJasny. Antyk1im.aJlne 7ldwo.Jenie pocięte dro.b- nymi usko.kami jest niewyraźne. W Lipi'nkach na obszarze występowa
nia pstryCh łupkJów poJawia się szereg drobnych sfałdowań, ukazuJją'cych się nagle i rów,Il'ież nalgle znikających (fig. 5, IPI"ze'kTÓj IV). Warr.stwy me- nilito.we tylko. ·nieznac2Jnie i nie wS21ędzie podlkreśl1ają zdwojem:ie ant y- kImy KoIbylanlki.· Niejasności te tłuma·czy malpa strukturalna llPi,asko.wca
cięż'lrowk'kiego.. J·ego izobaty (fiJg. 6) i kontur iW'od'y ~alającej wyraźn'ie podkreślają zdwojenie siodła KOIbyl1anki, którre tu! stopniowo. ro.zpłaszcza się i przybier.a 'bardzolagodne foiI'1Ily. PoQIlladto zaznacza S'ię spłaiSzctona
. synkUna dzieląca łuskę Wójtowej od siodła lKo.bylanki. . ' . '.
Ko.nfuxJtntując na terenie Lipinek mapę Igeollo:giczną powier~chni pod-
czw,ariorzędowej (fig. 4) z mapą strukturalną I piaSkowca dęŻlkowickiego
(fiJg. 6) o.raz z mapą ro.zmies7JC'~eni:a złóż ropy d wody okalającej daje się zauważyć interes'UjącezjawilSko natury te!ktonicznej: Na mapie strlilld:u- ra!l:nej podłużne osie tekbon~c2Jne prz~bie:rają wyraźny kierunek połudJI1io
wo-wschodni. Natomi.ast na mapie lpowier2ic!hnio.wej 'gI"alnice warstw bieg-
ną w ki~u północno ... wscfuodmim.Różni,ca ikąl1iQlWa między obu kie- run'kami wyno.si około 45 o. To. 'krzyżx>wanie się podłwż,nych .osi tektonicz- nych w o.brębie' eocenu IpodmendHtO'W'ego obszaxu LiJpilneik bezsporni'e . wSkazuje na dwo.istość tektoniczną. Wynika ona 'z różnic w ,plastycin.ości
pierwszydh pstryclh łuPków i ich nadkŁadu w sroswnlk1u do. niższej ,części
eOlCenu podmenUito.wego, w 'którym piaskowce dężkowick.ie, odgrywają do.minu:jąlcą 1 usztywniającą To.lę, wzmo,cnion-ą ;przez podŚCielające, dosyć zwięzłe warrstwy czail'no!l"zeckie, przeważnie piaskowoowe. Ten styl tek- to.niczny ma głębsze uzarsadrnienie we W!pływac'h płaszcrowinymaguTs1ciej
na budowę . jej przedpOla. . '. . .
Niemniej interesująca. pod względem. te'ktonlbzm.ym . jest antyiklilIla Krygu {fig. 4). W zaohodniej c2lęści zbadanego obszaru w' jądrze tejarity-
1 '- płaszczowina magurska; 2 - warstwy krośnieńskie:
3 - warstwy menilitowe; 4 - .pst·re łupki: 5 - piaskowce
ciężkowickie; 6 - łupki czarn.orzeckie: 7 - piaskowce cza:rnorzeckie: 8 - profile utworów
1 - Magura na.ppe: 2 - Krosn.o beds; 3 - menilite beds;
4 - variegated shales; 5 - Ciężkowice sand&tones; 6 - Czarnorzeki shales: 7 - Czarnorzek·i sandst-ones; 8 - bo- re-hole sections
