"Teoria chaosu w dyskusji nad pedagogiką", Kazimierz Wenta, Radom 2011 : [recenzja]

Zdzisław Wołk

"Teoria chaosu w dyskusji nad

pedagogiką", Kazimierz Wenta,

Radom 2011 : [recenzja]

Problemy Profesjologii nr 1, 171-173

UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI · POLSKIE TOWARZYSTWO PROFESJOLOGICZNE

Problemy Profesjologii 1/2012

Z d z isła w W o łk

REC EN ZJA KSIĄŻKI K a z im ie rz W e n ta

Teoria chaosu w dyskusji nad pedagogiką

ITE -P IB , Radom 2011, ss. 216.

N auki hum anistyczne i społeczne często i chętnie w ykorzystują dorobek nauk ścisłych do w yjaśniania i opisu zjaw isk zachodzących w obrębie ich zainteresow ań. K azim ierz W enta zaproponow ał jeszc ze je d n o oryginalne spojrzenie na pedagogikę z perspektyw y teorii ch a­ osu. K siążka autorstw a Prof. dr. hab. K azim ierza W enty zaciekaw iła m nie ju ż od m om entu skojarzenia tytułu z O so b ą A utora. C haos w pow szechnym rozum ieniu, stanow i stan całkow i­ tego bezładu, zam ieszania, rozprzężenia, zam ęt (Słow nik ję zy k a polskiego PW N, t. 1, W ar­ szaw a 1988, s. 250). K ojarzy się w ięc ze zgiełkiem , brakiem porządku, z przypadkow ością i dysharm onią. Podjęcie problem atyki chaosu przez osobę, k tó rą postrzegam ja k o na w skroś uporządkow aną, spójną, zintegrow aną m oże w ięc w ydaw ać się paradoksalnym . R ów nież struktura pracy je s t bardzo dobrze usystem atyzow ana, bije od niej ład i przejrzystość. T a po­ zorna sprzeczność okazuje się atutem książki, bowiem zaciekaw ia i przykuw a uw agę czytel­ nika.

A utor w sposób usystem atyzow any krok po kroku przybliża czytelnika do teorii chaosu i ukazuje pedagogikę w ich św ietle. A utor kierow ał się przy tym poszukiw aniem odpow iedzi n a pytanie: „w ja k im zakresie pedagogika ja k o teoria i praktyka społeczna będąca n au k ą h u ­ m anistyczną, która rozw ija refleksję nad istotą i m ożliw ościam i zm ian w szeroko rozum ianej edukacji, pow inna być coraz silniej pow iązana z naukam i m atem atyczno-przyrodniczym i i sztuką” ( W prow adzenie, s. 8). R ozw ażania A utora zostały zw eryfikow ane i pogłębione w rezultacie dośw iadczeń dydaktycznych uzyskanych w trakcie sem inariów i w ykładów m o­ nograficznych dla studentów i doktorantów w U niw ersytecie Szczerskim i w W yższej Szkole H um anistycznej w S zczecinie oraz dokonanych pod ich w pływ em refleksji.

N a pracę, b ęd ą cą bardziej k siążk ą o pedagogice niż o chaosie składa się osiem rozdzia­ łów . W pierw szym A utor W prow adza czytelnika w teorie chaosu. S ięga do czasów starożyt­

172 ZDZISŁAW WOŁK

nych, do m itów i religii. U kazuje dw a rozum ienia chaosu - je d n o ujm ujące go ja k o „stan, w którym m iedzy elem entam i pew nej całości nie m a porządku i funkcjonow ania dla tej cało­ ści, zam iast przejaw iać praw idłow ość i regularność, je s t przypadkow e i trudne do przew idze­ nia” i drugie w yprow adzone na gruncie fizyki i w spółczesnej filozofii określane ja k o chaos determ inistyczny, rozum iany ja k o „nieprzew idyw alne, nieuporządkow ane zachow ane się de­ term inistycznych układów fizycznych, które choć d ają się opisać rów naniam i m atem atycz­ nymi, sitak skom plikow ane, że każda niew ielka zm iana początkow a m oże prow adzić do naj­ zupełniej odm iennych skutków ich przebiegu” (s. 13). W łaśnie to drugie rozum ienie tow arzy­ szy Autorow i interpretow aniu pedagogiki i zachodzących na je j gruncie zjaw isk i procesów.

R ozdział drugi je s t autorskim spojrzeniem na pedagogikę i je j strukturę. A utor analizuje pedagogikę, zachodzące na je j gruncie w spółczesne zjaw iska i w yjaśnia je w ykorzystując teorię chaosu determ inistycznego. U kazuje przy tym nie tylko m ożliw ości je j zastosow ania, ale rów nież ograniczenia i trudności w ynikające z natury w ychow ania.

K olejny fragm ent książki zaw iera rozw ażania zw iązane z głów nym i obszaram i pedago­ giki - dydaktyki (nauczanie-uczenie się), i pedagogiki społecznej (opieka). O m aw iane są w nim liczne i złożone problem y w spółczesności zjaw iska na tle w spółczesnych przem ian społecznych i tow arzyszących im konsekw encji gospodarczych stanow iących w yzw ania i zadania dla pedagogiki. T eoria chaosu staje się w tym przypadku sposobem kolejnego ich w yjaśniania, nie pozbaw ionego pew nych trudności, ale dającego szanse na w yjaśnianie i pro­ gnozow anie przyszłych stanów społecznych, w ym agających interwencji pedagogicznych.

T eoria chaosu została też zastosow ana przez K azim ierza W entę przy analizow aniu pod­ staw ow ych problem ów edukacji. A utor zastosow ał j ą przy dokonyw anych analizach pom iaru dydaktycznego, diagnostyki pedagogicznej i ew aluacji oraz w kolejnym rozdziale - system u edukacyjnego. A utor ukazał złożoności niejednoznaczność w spółcześnie stosow anych po­ dejść przy dokonyw aniu pom iaru osiągnięć uczących się. N a m arginesie sw oich rozw ażań A utor odniósł się do problem ów w spółczesnego szkolnictw a, szczególnie w yższego w Polsce i realizow anych przez nie funkcji. W „chaosie edukacyjnych oddziaływ ań” um iejscow ił ucznia - studenta. R ozw ażania n a ten tem at poprow adził koncentrując się na trzech zagadnie­ niach - podm iotow ości uczestnika procesu nauczania - uczenia się, aspiracjom edukacyjny oraz środow isku, w którym uczący się podm iot realizuje sw oje życie.

Problem atyka pedeutologiczna stanow i treść kolejnego w ydzielonego fragm entu rozw a­ żań. W yróżnić m ożna w nim ciągłość od w yboru zaw odu - poprzez selekcję do zaw odu na­ uczyciela do kształcenia nauczycieli. Prow adzone analizy ukazują złożoność i zróżnicow anie w każdym z w ym ienionych obszarów . S tw arza to rozległe m ożliw ości w ykorzystania teorii chaosu rów nież do interpretacji tego obszaru pedagogiki.

Recenzja 173 O statni rozdział, w którym zaw arte je s t odniesienie się do aktualnych problem ów peda­ gogiki stanowi odniesienie się do teorii pedagogicznej, dydaktyki ogólnej i dydaktyk szczegó­ łow ych. Czytelnik znajdzie w nim zarów no odniesienie do dokum entów końcow ych ostatnie­ go (przed w ydaniem książki - dop. Z .W .) Zjazdu Pedagogicznego, który odbył się w 2007 roku w Lublinie, ja k też argum enty przekonujące do podniesienia rangi dydaktyk szczegóło­ w ych/ Te, ja k i inne problem y w spółczesnej pedagogiki upraw niają do zastosow ania teorii chaosu do dyskusji nad d zisiejszą pedagogiką. A utor kończąc sw oją książkę w yraża nadzieję, że teoria chaosu m oże być kluczem do pełniejszego zrozum ienia i racjonalnego m yślenia o człow ieku i pedagogice oraz pozw oli na dalsze sięganie przez hum anistów do dorobku nauk m atem atyczno-przyrodniczych i w ykorzystyw anie go w sw oich dyscyplinach.

W prow adzonej w tej książce narracji dostrzegam następującą praw idłow ość - w kolej­ nych rozdziałach A utor odnosi się do spraw kluczow ych w pedagogice, następnie stara się spojrzeć na nie głów nie z perspektyw y teorii chaosu determ inistycznego. Ilustracją prow a­ dzonych rozw ażań je s t odw oływ anie się do w ypow iedzi doktorantów , doktorów i doktorów habilitow anych, które unaoczniają rozpoznany stan w ykorzystania teorii chaosu w refleksji pedagogicznej oraz potrzebę upow szechnienia tej teorii w śród pedagogów , zw łaszcza w śród nauczycieli akadem ickich.

Prezentow ana książka K azim ierza W enty je s t przede w szystkim książką o w spółczesnej pedagogice. Z aproponow ane w niej spojrzenie na pedagogikę z gruntu teorii chaosu m oże posłużyć głębszem u zrozum ieniu pedagogiki ja k o nauki o w ychow aniu, a przynajm niej nie­ których jej cech strukturalnych i zachodzących w jej obrębie procesów .

K siążka je s t godna polecenia pedagogom , nauczycielom i w szystkim osobom w ykonują­ cym „zaw ody zorientow ane na ludzi” . C zytelnikom „Zastosow ań P rakseologii” polecam j ą rów nież i z tego w zględu, że zaw iera liczne odniesienia do problem ów i uw arunkow ań roz­ w oju zaw odow ego i niektórych w yjaśniających go teorii. T eoria chaosu ja k o osnow ą, a nie­ kiedy kontekst rozw ażań m oże być je szc ze jednym sposobem w yjaśniania procesów społecz­ nych nie tylko w pedagogice.