Arkadiusz Adamczyk
Konferencja naukowa nt. "Władza
dyplomacja informacja. Polska
-Hiszpania XVI-XX w.", Lublin 21-22
listopada 2000 r.
Piotrkowskie Zeszyty Historyczne 4, 317-319
Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, T. 4 (2002)
Arkadiusz Adamczyk
K O N F E R E N C J A N A U K O W A N T . „ W Ł A D Z A - D Y P L O M A C J A - IN F O R M A C J A . P O L S K A - H IS Z P A N IA X V I-X X W .” , L U B L IN 2 1 -2 2
L IS T O P A D A 2 0 0 0 R.
W dniach 21-22 listopada 2000 r. odbyło się w Lublinie sym pozjum naukow e nt. „W ładza - dyplom acja - inform acja. Polska - H iszpania XVI-XX w .” zorganizo wane przez Instytut H istorii K atolickiego U niw ersytetu Lubelskiego, Tow arzystw o H iszpańsko-Polskie KUL oraz Koło N aukow e Studentów KUL. K onferencja w Lu blinie była kolejnym przejaw em w spółpracy pom iędzy historykam i KUL a bada czami z hiszpańskich ośrodków naukowych U niw ersytetu La R ioja oraz Centrum Studiów W yższych im kardynała Espinoli w Sewilli.
Słowo w stępne do uczestników sym pozjum wygłosili JM Ks. R ektor prof. F ran ciszek K am pka oraz Dziekan W ydziału N auk H um anistycznych prof. dr hab. Janusz Drob. Obaj m ówcy zw rócili uwagę na tradycje w spółpracy K atolickiego U niw ersy tetu Lubelskiego z uczelniam i hiszpańskim i. W skazali na podobieństw o dziejów Polski i H iszpanii, krajów stanow iących kresy chrześcijańskiej Zachodniej Europy. Po pow itaniach Ks. R ektora i D ziekana W ydziału dr Cezary Taraclia dokonał pre zentacji uczestników obrad.
Jako pierw sza w ystąpiła dr B arbara O btułow icz - adiunkt Instytutu Historii A kadem ii K rakow skiej prezentując referat pt. H iszpania w św ietle p ra sy p olskiej z
lat 1792-1808. D r B. O btułow icz w skazała, iż głównym tem atem doniesień prasy
polskiej tego okresu była osoba M anuela Godoya, która fascynow ała czytelników , głów nie szlachtę zam ieszkałą w dużych ośrodkach m iejskich. A utorka podkreśliła iż osoba G odoya zupełnie inaczej przedstaw iana była w Hiszpanii i Polsce, co należy przypisać faktow i, iż inform acje na tem at hiszpańskiego m inistra docierały do Pol ski za pośrednictw em prasy francuskiej i angielskiej. N iem niej jed n ak zdaniem au torki M anuel G odoy uw ażany był przez publicystów polskich tego okresu za osobę reprezentatyw ną, zaś jeg o losy typow e dla czasów i w ydarzeń rozgryw ających się w H iszpanii przełom u XVIII i XIX w.
Dr C ezary T aracha - adiunkt Instytutu Historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskie go zaprezentował temat pt. Hiszpańskie służby wywiadowcze za panowania Ferdynanda
VI. Dr C. Taracha wskazał na wydarzenia końca XVIII w. które zachwiały pozycją Hiszpa
nii, a które przełożyły się również na pozycję ośrodków zdobywania informacji. Zwrócił uwagę, iż na pozycji służb specjalnych zaważyła również rywalizacja pomiędzy czołowymi osobistościami z otoczenia Ferdynanda VI: ministra spraw zagranicznych Jose Carvajal y Lancastera oraz markiza Ensenady, w którego gestii leżały kwestie związane z gospodarką,
S p r a w o z d a n i a
w ojną i sprawami morskimi. Przedstaw ił sposoby działania hiszpańskich służb spe cjalnych tego okresu oraz głów ne tem aty zainteresow ań. W skazał, że działalność w yw iadow ców oparta była przede w szystkim na sieci placów ek dyplom atycznych, a tam gdzie nie działali hiszpańscy am basadorow ie w ysłannicy m arkiza Ensenady do cierali pod przykryciem misji handlow ych.
K olejnym uczestnikiem sympozjum była dr Patrycja Jakóbczyk-Adamczyk - adiunkt Akademii Świętokrzyskiej Filii w Piotrkowie Trybunalskim z referatem nt. Powrót Fer
dynanda VII i restauracja absolutyzmu w Hiszpanii (1814 r.) w brytyjskich raportach dyplomatycznych z Madrytu. Autorka przybliżyła dyskusję w historiografii hiszpańskiej
i kontrow ersję wokół kulisów pow rotu i pierw szych dni panow ania Ferdynanda VII. N astępnie przedstaw iła postać i działalność brytyjskiego am basadora w H iszpanii w latach 1810-1821, H enry’ego W ellesleya. A naliza jeg o korespondencji dyplom a tycznej z 1814 r. potwierdziła konieczność przewartościowania ogólnie funkcjonują cych w nauce opinii na tem at monarchy hiszpańskiego i jego roli w politycznych wal kach między liberałami a zw olennikam i reakcyjnych rządów m onarchicznych.
O statnim w ystępującym w pierw szym dniu obrad był Prof. V ladim iro Adam e de Heu z C entrum Studiów W yższych im kardynała Espinoli w Sewilli przedstaw iając referat pt. W ładza, dyplomacja, informacja; w pływ dyplom acji francuskiej i angiel
skiej na konsolidacją hiszpańskiego liberalizmu. Prof. de Heu poddał analizie hisz
pańską myśl p o lity c zn ąX IX w. W skazał na konieczność uw olnienia dyskusji toczo nej w historiografii hiszpańskiej na tem at liberalizm u XIX w. Przedstaw ił postrzeganie liberalizm u hiszpańskiego jak o zderzenie w pływ ów francuskiej i an gielskiej myśli politycznej na terenie Półw yspu Iberyjskiego oraz starcie dwóch w i zji H iszpanii: tradycyjnej i liberalnej. K ulm inacja tego procesu nastąpiła, zdaniem prof. de Heu, w okresie wojen karlistow skich.
K olejny dzień obrad rozpoczął mgr Diego Tellez Alarcia z Uniwersytetu La Rioja w Logrońo referatem pt. Absolutyzm w Hiszpanii: walka o władzą w monarchii hiszpań
skich Habsburgów. W swym referacie mówca wyróżnił przyczyny i konsekwencje po
jaw ienia się w Hiszpanii nowoczesnego państwa oraz absolutyzmu jak o ideologii, prak tykę absolutyzmu oraz poddał analizie ewolucję struktury władzy za panowania Habsburgów. W swym referacie wyróżnił wzrost roli sekretarzy kosztem doradców na dworze Filipa II, pojawienie się systemu faworyta (yalidos) za panowania Filipa DI oraz okres samodzielnych rządów Filipa IV zakończony wraz ze śm iercią tego władcy.
D r H ubert Ł aszkiew icz - adiunkt Instytutu Historii KUL był kolejnym uczestni kiem obrad, który przedstaw ił tekst pt. K ról a obywatele. Ideologia polityczna
szlachty R zeczpospolitej w XV1-XVIII w. D r Ł aszkiew icz stw ierdził, iż pojecie w ol
ności stanow i kluczow e znaczenie dla pojęcia ideologii szlachty. W yrażało się ono w wolnym obiorze w ładcy, ograniczeniu potęgi m ajestatu królew skiego rozum iane go ja k o poszerzenie sfery w olności obyw ateli i zachow anie w olności nabytych. Za cechy zasadnicze ideologii uznał afirm ację w olności, m ożliwość obioru króla przez szlachtę oraz desakralizację osoby królew skiej.
K olejnym prelegentem była m gr C ristina G onzalez C aizan z U niw ersytetu La R ioja w Logrońo. T em atem w ystąpienia mgr Caizan stała się Partia markiza
S p r a w o z d a n i a
nady. Obóz w ładzy za panow ania Ferdynanda VI. R eferentka zw róciła uwagę na
term inologię. Partia w jej rozum ieniu to grupa dw orska, scem entow ana więzami przyjaźni i w spólnym , prow incjonalnym pochodzeniem . Zw róciła uwagę na zbież ność odw ołania Ensenady ze śm iercią jeg o głów nego konkurenta Jose Carvajal y Lancastera. W edług niej śm ierć głów nego konkurenta naruszyła d elikatną rów no wagę na dw orze F erdynanda VI.
Jako ostatni w pierw szej części obrad w ystąpił prof. Jesus Javier A lonso Ca- stroviejo z U niw ersytetu La R ioja w Logrono. Z aprezentow ał on referat pt. W ładza i
burżuazja w H iszpanii X IX w. Prof. C astroviejo ograniczył swój referat do przeglą
du jednej rodziny - Santa C ruz będącej reprezentatyw ną dla swojej klasy w danym okresie, podkreślając, iż zaw ieranie m ałżeństw było podstaw ow ą m eto dą na utrw a lenie i rozszerzenie znaczenia własnej rodziny.
Po przerw ie tem atyka obrad koncentrow ała się w okół problem ów zw iązanych z w iekiem XX. D r Jacek G ołębiow ski, adiunkt Instytutu H istorii KUL, przedstaw ił
Wkład dyplom acji polskiej w dzieło traktatu wersalskiego. Program p rzebu dow y Europy p o I w ojnie św iatow ej. M ów ca wskazał na aktyw ną działalność Polaków w
okresie I w ojny św iatow ej, która doprow adziła do obecności przedstaw icieli Polski (K N P) w trakcie obrad w ersalskich. W skazał, iż w okresie 1907-1918 r. Polacy do pracow ali się w łasnych oryginalnych koncepcji urządzenia Europy Środkowo- W schodniej, które próbow ali realizować następnie w okresie dw udziestolecia.
K olejny m ów ca - m gr Jan Ciechanow ski z U niw ersytetu W arszaw skiego zapre zentow ał referat pt. G regorio Maranion i poselstw o polskie w M adrycie w czasach
hiszpańskiej wojny dom owej. M gr Ciechanowski przedstaw ił nieznany wątek, kiedy
to z pom ocy poselstw a polskiego w M adrycie korzystał wybitny hum anista - G re gorio M aranon, który w raz z rodziną, schronił się w kontrolow anym przez am basa dę eksterytorialnym budynku. M gr C iechanow ski w skazał, iż z pom ocy Poselstw a Polskiego w okresie w ojny domowej skorzystało ponad 400 osób.
O statnim referentem sym pozjum był dr A rkadiusz A dam czyk - adiunkt A kade mii Św iętokrzyskiej Filii w Piotrkow ie Trybunalskim , którego tem atem w ystąpienia było P oselstw o RP w M adrycie wobec kryzysu prezydenckiego w 1954 r. W refera cie został ukazany w pływ postępującego rozwarstwienia emigracji na losy placówki dyplomatycznej, reprezentującej rząd na uchodźstwie i uznawanej oficjalnie przez rząd gen. Franco. Zaznaczono, iż dualizm na najwyższym urzędzie w społeczności emigra cyjnej znalazł swe odzwierciedlenie w dualizmie i powstaniu dwóch poselstw w M adry cie - uznającego zwierzchnictwo tzw. Zjednoczenia z dotychczasowym posłem rządu na emigracji - Józefem P otockim oraz wiernego Prezydentow i RP A ugustow i Z ale skiemu, pracującego pod kierow nictw em M ariana Szum lakowskiego.
Po zakończeniu obrad uczestnicy sym pozjum w ysłuchali koncertu gitarow ego artysty lubelskiego - Jakuba N iedoborka, na którego program złożyły się utwory będące klasyką muzyki hiszpańskiej.
O rganizatorzy sym pozjum zapow iadają publikację zaprezentow anych wystąpień, ja k rów nież kontynuację w spółpracy polsko-hiszpańskiej oraz organizację podob
nych konferencji w latach następnych.
