Irena Kucharska
Posiedzenie Rady Naukowej IBL PAN
w dniu 27 maja 1955
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 46/3, 300-303
w sza k że za sa d n iczy m m iern ik iem ocen y i stop n ia dojrzałości kan d yd ata do p ra cy n au k ow ej. U czestn icy p osied zen ia w y p o w ie d z ie li się za kon ieczn ością za in icjo w a n ia na ten tem a t d y sk u sji w prasie.
P od czas d y sk u sji u c z e stn ic y p o sied zen ia p o w o ły w a li się często na stw ie r d zen ia i w n io sk i z p o p rzed n iego p o sied zen ia R ady N au k ow ej IBL, p ośw ięcon ego o m ó w ien iu zagad n ień zw ią za n y ch ze szk o len iem m łodej k ad ry naukow ej In sty tu tu ».
R ada N a u k o w a za tw ierd ziła ró w n ież R egu lam in dla P om ocn iczych P ra co w n ik ó w N au k i In sty tu tu B ad ań L iterackich . R egu lam in ten , o k reślający o b ow iązk i i u p ra w n ien ia p om o cn iczeg o p racow n ik a nauki, w e jd z ie w ży cie po za tw ierd zen iu go przez w ła d z e P o lsk iej A k a d em ii N auk.
W koń cow ej części p o sied zen ia R ada N a u k o w a otw orzyła cztery p rzew od y kan d yd ack ie.
K r y s t y n a L e ś n i e w s k a
PO SIE D ZE N IE R A D Y N A U K O W EJ IB L P A N w dniu 27 m aja 1955
P o sied zen ie R ady N a u k o w ej IB L P A N , k tóre od b yło się 27 m aja 1955, p o św ię c o n e b yło p rzed e w sz y stk im p rzed y sk u to w a n iu i za tw ierd zen iu p la n ó w n a u k o w o b a d a w czy ch IB L n a la ta 1956— 1960 oraz p la n u na rok 1956. W cen tru m u w a g i zn a la zł się p la n pracy n a n a jb liższe p ięcio lecie, je s t on b o w iem p la n em p e rsp ek ty w iczn y m i za w iera p o d sta w o w e p rob lem y b ad aw cze dla IB L po rok 1960. J e st to w ię c w p e w n y m se n s ie p la n „na w y r o st“, z k on ieczn ości b o w ie m n ie został op arty w y łą c z n ie na d o tych czasow ej kadrze n au k ow ej IBL, za rów n o w se n s ie liczb ow ym , ja k i w se n s ie p rzy g o to w a n ia n au k ow ego.
P la n na rok n a jb liższy m ie śc i s ię c a łk o w ic ie w p la n ie p ięcio letn im , sta n o w i jeg o in teg ra ln ą część sk ła d o w ą , zo sta ł jed n a k op racow an y w szczegółach i u w zg lęd n ia a k tu a ln e m o żliw o ści o rgan izacyjn e, p erson aln e i fin a n so w e IBL. Ze w zg lęd u na jeg o c z ą stk o w y ch arak ter w stosu n k u do p lan u p ię cio letn ieg o R ada N a u k o w a d y sk u to w a ła p rzed e w sz y stk im p rzed sta w io n e p rzez D y rek cję IB L p ro jek ty prac In sty tu tu n a okres do roku 1960.
W w y n ik u d y sk u sji, która ob jęła zarów n o p rob lem y zasadnicze, jak i szcze g ó ły ich p od jęcia oraz op racow an ia, za tw ierd zo n y zo sta ł przez R ad ę N au k ow ą p la n n a u k o w o b a d a w czy IB L n a la ta 1956— 1960, w k tó ry m na czoło w y su w a ją się trzy zasad n icze zadania:
1) p rzy g o to w a n ie u n iw e r sy te c k ie g o pod ręczn ik a h isto rii litera tu r y p olsk iej, 2) k o n ty n u o w a n ie prac n a d ży cie m i tw órczością A dam a M ick iew icza, 3) p race d o ty czą ce p ro b lem a ty k i teo rety czn ej, ze szczególn ym u w zg lęd n ie n ie m p r o b lem a ty k i artystyczn ej d zieła litera ck ieg o .
Oprócz tego IB L b ęd zie n a d a l p ro w a d ził d łu g o fa lo w e prace typ u m a teria - ło w o -d o k u m en ta cy jn eg o , k tó ry ch w y n ik i, częścio w o u zy sk iw a n e w ok resie p ię cioletn im , b ęd ą słu ż y ły w y su n ię ty m na czoło trzem zad an iom zasad n iczym .
T ak w ię c p race n a u k o w o b a d a w cze In sty tu tu B ad ań L itera ck ich skupią się w la ta ch 1956— 1960 p rzed e w sz y stk im na p rzy g o to w a n iu u n iw ersy teck ieg o pod ręcznika h isto rii litera tu r y p o lsk ie j. P ie r w sz y zarys n o w ej, szczegółow ej sy n te zy d ziejów litera tu r y p o lsk iej p o w in ie n b y ć w ciągu om a w ia n eg o p ięcio lecia
u k oń czon y w tom ach: 1 (literatura staropolska), 2 (literatura okresu O św iecen ia oraz la t 1795— 1822) i 4 (literatura okresu p ozytyw izm u i realizm u k ry ty czn e g o , lata 1864— 1890), oraz p rzy g o to w a n y — w form ie zarysu próbnego — do
d y sk u sji w tom ie 3 (literatura okresu rom antyzm u, lata 1822— 1863), 5 (litera tu ra la t 1890— 1939) i 6 (literatura P o lsk i L udow ej).
K o ń co w y okres om aw ian ego p ięcio lecia p o w in ien być tak że p o św ięco n y p rzygotow an iom — w oparciu o w y n ik i dyskusji, k rytyk i naukow ej i d alszych badań — do d rugiego w yd an ia p od ręcznika u n iw ersy teck ieg o .
W m iarę grom adzenia m a teria łó w do podręcznika, niek tóre m a teria ły — za leż n ie od ich p rzydatności — będą zach ow an e do użytk u w ew n ętrzn eg o , p o zo sta łe zaś będą p u b lik ow an e w p ostaci w arsztatow ej (poza d otych czasow ym i seriam i w y d a w n iczy m i IBL), aby w ten sposób w y w o ła ć m o żliw ie szeroką i ciągłą d y sk u sję nad k oncepcją podręcznika i poprzez p u b lik o w a n ie n a w et czą stk o w y ch m ateriałów ukazać p u n k ty w y jścia do n ow ych badań.
W zw ią zk u z op racow yw an iem zarysu sy n tezy h istorii litera tu ry p olsk iej IB L zin ten sy fik u je p race nad stu d iam i m onograficznym i, istn ieje b o w iem p o trzeba siln eg o p od b u d ow an ia podręcznika p artiam i m onograficznym i. W iąże się z tym k on ieczn ość w ięk szej k o n cen tracji w y siłk u — w ram ach ogóln ok rajo w eg o p lan u badań p o lo n isty czn y ch (w sp óln ie z katedram i u n iw ersy teck im i) — nad op ra co w y w a n iem m on ografii n a szy ch w ie lk ic h pisarzy. IB L w ok resie p ię cio letn im b ęd zie k o n ty n u o w a ł p race nad m on ografiam i R eja, Fredry, Prusa, p rzystąp i zaś do p rzygotow an ia za ry só w m on ograficzn ych K rasick iego i K o n op n ick iej oraz b ęd zie p o g łęb ia ł stu d ia szczegółow e, które w św ie tle zadań zw ią za n y ch z pracą nad p o d ręczn ik iem obejm ą głów n ie: zagad n ien ia p erio d y - zacji, fra g m en ty badań k lu czow ej p rob lem atyk i stan ow iącej isto tn y m ateriał do w y ja śn ien ia p ra w id ło w o ści rozw oju procesu h istorycznego, u ogóln ien ia te o retyczn e oraz p o g łęb ia n ie an alizy zagad n ień artystycznych.
B ad an ia szczegółow e, p odporządkow ane potrzebom zarysu syn tezy lite r a tu ry p o lsk iej, p o w in n y w n ajb liższym p ięcio leciu objąć dzied zin y dotychczas najbardziej zaniedbane. W ym ienić tu m ożna przykładow o: poszerzen ie łub p o d jęcie stu d ió w dotyczących realizm u X V II w . oraz czo ło w y ch pisarzy tego okresu, k o n ty n u a cję badań nad literaturą sen tym en talizm u , k on tyn u ację prac nad h istorią teatru starop olsk iego i teatru p o lsk ieg o O św iecen ia, dalsze prace n ad zagad n ien iem w k ła d u id eo w o -a rty sty czn eg o n a jw ięk szy ch pisarzy okresu rom an tyzm u (M ickiew icz, S łow ack i, Fredro, N orw id) do trad ycji n arodow ej, k o n ty n u a cję stu d ió w nad prob lem em rozw oju i sp ecy fik i realizm u k rytycznego, p o d jęcie prac p od k reślających zn aczen ie now atorsk iego nurtu poezji d w u d zie sto lecia m ięd zy w o jen n eg o , k o n ty n u o w a n ie cyk lu sy lw e te k n a jw y b itn iejszy ch tw ó rcó w litera tu r y w sp ó łczesn ej, op racow yw an ie serii stu d iów m on ograficz n y ch d otyczących zagad n ien ia lu d o w o ści w literaturze p olskiej.
P rzew id zia n e w p la n ie p ięcio letn im p roblem y m ogą być w zasad zie p o d ję te i op ra co w y w a n e w In sty tu cie B ad ań L iterackich przy w sp ółp racy k ated r u n iw ersy teck ich — siła m i dotych czasow ej k adry n aukow ej IBL. Trzeba jed n ak z n a cisk iem pod k reślić, ż e ab solu tn ie k on ieczn y do zrealizow an ia p o d sta w o w y c h zadań p o lo n isty k i je s t w zrost kadry badaczy literatury starop olsk iej (za rów n o w za k resie Ś red n iow iecza, ja k i okresu O drodzenia), litera tu r y d w u d zie sto lecia m ięd zy w o jen n eg o oraz litera tu ry w sp ółczesn ej. N ied o sta teczn y stan liczb o w y k adry badaczy w w y m ien io n y ch w yżej działach p o w in ien być brany p od u w a g ę przy rek ru tacji aspirantów .
W zw iązk u z p racam i nad p o d ręczn ik iem u n iw ersy teck im In sty tu t b ęd zie k o n ty n u o w a ł — ró w n ież w ram ach o góln op olsk iego p lan u badań p o lo n isty cz n y ch — szczeg ó ło w e stu d ia typ u m o n ograficzn ego (głów n ie op racow yw an ie sy lw e te k pisarzy), n iezb ęd n e przy tw o rzen iu p ełn eg o zarysu sy n tezy literatu ry p o lsk iej.
D rugim n a czeln y m za d a n iem IB L w la ta ch 1956— 1960 b ęd zie k o n ty n u o w a n ie prac — ro zp o częty ch w zw ią zk u z R ok iem M ick iew iczo w sk im — nad tw ó r czością i ży cie m A dam a M ick iew icza, zm ierzających do p rzygotow an ia m o żli w ie p ełn ej m o n o g ra fii poety. P row ad zon e b ęd ą w d a lszy m ciągu m. in. stu d ia p om ocn icze z za k resu d ziejó w poezji, p o w ieści, d ram atu i p u b licy sty k i lite r a c k iej la t 1822— 1863 oraz p race zw ią za n e z ed y cją d zieł M ickiew icza.
T rzecim n a czeln y m za d a n iem IB L w ty m ok resie b ędzie ro zw ija n ie p ro b lem a ty k i teoretyczn ej oraz p ro b lem a ty k i z zak resu zagad n ień artystyczn ych , z in te n sy fik o w a n ie badań w d zied zin ie d otych czas n ajbardziej p rzez IB L za n ied b a n ej. W n a jb liższy m cza sie In sty tu t p od ejm ie k rok i zm ierzające do roz w o ju ty ch stu d ió w , do rozb u d ow y sp ecja ln ej k om órki b adaw czej zajm ującej się p ro b lem a ty k ą teo rety czn ą i a rtystyczn ą. P rzew id u je s ię rów n ież zorgan izow an ie w tej d zied zin ie p la n o w eg o szk o len ia m łodej kadry oraz p rzy stą p ien ie do p u b lik o w a n ia p rzek ła d ó w prac zagran iczn ych z teorii literatury. P o u sy ste m a ty zo w a n iu b adań d otyczących w e r sy fik a c ji d alsze bad an ia będą się sk u p ia ły w o k ó ł p ro b lem a ty k i sty listy c z n e j, g łó w n ie w zak resie starop olszczyzn y, w oparciu 0 b azę m a teria ło w ą S ło w n ik a P o lszcz y zn y X V I W ieku, p rob lem atyk i teo rety cz nej d otyczącej g a tu n k ó w d ram atyczn ych (ze w zg lęd u na studia d otyczące ro m antyzm u) i g a tu n k ó w p rozaicznych (ze w zg lęd u na stu d ia z w ią za n e z rea liz m em krytyczn ym ).
In s ty tu t B a d a ń L iterack ich b ęd zie tak że w n a jb liższy m p ię c io le c iu k o n ty n u o w a ł stu d ia m a teria ło w o -d o k u m en ta cy jn e: b ib liograficzn e, lek sy k o g ra ficzn e 1 badania nad cza so p iśm ien n ictw em .
P race n ad b ib lio g ra fią litera tu r y starop olsk iej b ęd ą się w d a lszy m ciągu to czy ły w d w u za sa d n iczy ch kieru n k ach : a) b ib lio g ra ficzn o -p iśm ien n iczy m , ob ejm u jącym z e sta w ie n ie źró d eł literack ich , an alizę te k stu i śled zen ie jego ż y cia; b) k sięg o zn a w czy m , zm ierza ją cy m do ch a ra k tery sty k i środ ow isk a litera c k ieg o i k u ltu ra ln eg o przy pom ocy a n a lizy p rod u k cji w y d a w n iczej, r o zw ią zy w a n ia an on im ów (au torsk ich i typ ograficzn ych ) oraz chron ologizacji.
P rzew id zia n e je s t tak że rozp oczęcie m on ografii b ib lio g ra ficzn y ch n a jw y b itn iejszy ch p isa rzy sta ro p o lsk ich oraz o p ra co w y w a n ia zagad n ień zw ią za n y ch z d ru k arstw em starop olsk im .
W zak resie p rac n ad p e łn ą b ib lio g ra fią retro sp ek ty w n ą litera tu ry p o l sk iej będą n ad al grom ad zon e i u zu p ełn ia n e m a teria ły oraz ro zp isy w a n e źró dła. U k o ń czen ie zb ieran ia i w e r y fik o w a n ia m a teria łó w m oże n a stą p ić dopiero w n a stęp n y m p la n ie p ięcio letn im .
IB L rozpocznie tak że w y d a w a n ie serii m on ografii b ib lio g ra ficzn y ch ob ej m u ją cy ch c a le n d a r iu m ży cia pisarzy i ich b ib lio g ra fię osobow ą. W n ajb liższym p ięcio leciu seria ta u w z g lę d n i n iek tó ry ch n a jw y b itn iejszy ch tw ó rcó w X IX i X X w ieku.
B ędą też k o n ty n u o w a n e p race m a teria ło w e nad p o stęp o w y m cza so p iśm ien n ic tw e m drugiej poł. X IX i p o czą tk ó w X X w iek u .
Z akończone zostaną, prow adzone pod nadzorem IBL, prace nad B iblio grafią
l i t e r a t u r y p o l s k i e j w g „ L it e r a tu r y p o l s k i e j “ K o r b u ta .
W zak resie stu d iów dotyczących h istorii języ k a k o n tyn u ow an e będą p race nad S ło w n ik iem P olszczyzn y X V I W ieku: zakończone zostan ą prace zb ierackie oraz opracow ane h asła n a litery od A do H. K on tyn u ow an e będą rów n ież prace nad S ło w n ik iem T erm in ów L iterackich, ze szczególn ym u w zg lęd n ien iem p ro b le m ów w ersy fik a cji i sty listy k i.
W p la n ie p ięcio letn im IBL p rzew id u je rozszerzenie d ziałaln ości ed y to r- sk o -filo lo g iczn ej w zak resie k lasyk i narodow ej. D ziałaln ość ta obejm ie przede w szy stk im przygotow an ia do p ełn eg o krytyczn ego w y d a n ia d zieł A dam a M ic kiew icza, a tak że k on tyn u ację prac nad w y d a w a n iem d alszych tom ów serii В i- b l i o t e k i P i s a r z ó w P o l s k i c h , gdzie znajdą się w yb ran e u tw o ry pisarzy starop olsk ich oraz p ełn e w y d a n ie d zieł M ikołaja R eja.
Z ty m zadaniem oraz z in n ym i zam ierzeniam i ed ytorsk im i p rzew id zian ym i na n ajb liższe p ięcio lecie w ią że s ię k on ieczność p rzed ysk u tow an ia i opraco w a n ia kanonu ed ytorsk iego k ry ty czn y ch w yd ań k la sy k ó w literatury. P r z e w i duje się rów n ież w sp ó łp ra cę IBL z k atedram i u n iw ersy teck im i przy w y d a n iu w yb oru tek stó w z zak resu k ry ty k i literack iej X I X w . oraz w sp ó łp ra cę z W y d a w n ictw em L iterackim przy w y d a n iu obszernego w yboru p o w ieści K ra szew skiego.
P oza tek sta m i k la sy k i narodow ej IBL n ie b ęd zie w zasad zie p o d ejm o w a ł prac ed ytorskich.
W p ierw szy ch latach p ięcio lecia 1956— 1960 IB L p rzew id u je zorgan izow an ie zjazdu m łod ych p o lo n istó w , p ośw ięcon ego przede w szy stk im p rob lem atyce m ic k iew iczo w sk iej i p od su m ow an iu dorobku n au k ow ego R oku M ick iew iczo w skiego.
P rzytoczon y tu w g łó w n y ch zarysach p la n n a u k ow obad aw czy IB L do r. 1960 zo sta ł w form ie bardziej szczegółow ej u sta lo n y ostateczn ie przez R adę N au k ow ą po k orekturach dokonanych w p rzed staw ion ym przez D y rek cję IBL p ro jek cie p lan u i w w y n ik u d ysk u sji nad tym projek tem . Z atw ierd zon y zo sta ł — ta k że po dysk u sji, w której w yn ik u sform u łow an o szereg za lec eń dla D y rek cji IB L, d otyczących w p row ad zen ia p op raw ek i zm ian — p lan na rok 1956.
W tok u obrad dysk u tow an y b y ł rów nież p rojek t w y d a w a n ia przez IB L d ru giego — obok P a m i ę t n i k a L i t e r a c k i e g o — czasop ism a p o lo n i styczn ego.
P ro jek t ten p o w sta ł w zw iązk u z potrzebą w y d aw an ia czasop ism a bardziej op era ty w n eg o niż P a m i ę t n i k L i t e r a c k i , które ukazując się częściej, p o z w o liło b y na bardziej ż y w e i szyb sze w łączan ie się IBL do ak tu a ln y ch d y s ku sji. P ropozycja sp otk ała się z w ie lu zastrzeżeniam i, przede w sz y stk im natu ry tech n iczn ej, w y d a je się bow iem , że przy obecnym sta n ie k ad row ym IB L o b słu ż e n ie jeszcze jed n eg o czasopism a, przy zach ow an iu d otychczasow ej p ostaci P a m i ę t n i k a L i t e r a c k i e g o , przekracza m ożliw ości In stytu tu .
P o za m k n ięciu d y sk u sji nad p lan em naukow obadaw czym IBL R ada N a u k ow a p rzed y sk u to w a ła i za tw ierd ziła na p od staw ie p rzed staw ion ych recen zji 3 prace kan d yd ack ie: M arii Janion, Rom ana K a lety i M arii Ż m igrodzkiej, oraz p od jęła u ch w a łę o otw arciu 4 d alszych p rzew od ów k andydackich.
