Sławomir Górzyński
Rekonstrukcja malowideł ściennych
w Wallfahrtskirche w Bonn
Ochrona Zabytków 49/4 (195), 430
REKONSTRUKCJA MALOWIDEŁ ŚCIENNYCH W WALLFAHRTSKIRCHE
W BONN
Je d n ą z najw ażniejszych p ra c k o n se rw a to rsk ic h u k o ń c z o n y c h w 1996 r. przez Pracow nie K o n serw acji Z ab y tk ó w B H Z na te r e nie N iem iec była rek o n stru k cja m alow ideł w W allfahrtskirche na K reuzbergu w Bonn. Prace zabez pieczające, a następnie k o n se rw a cja m alow ideł p ro w ad zo n e były od 1994 r. W tym że ro k u P ra co w n ie K onserw acji Z a b y tk ó w B H Z , p o w y g ra n iu p rz e ta rg u , uzyskały ten interesujący, a przy tym tru d n y k o n trak t. Z w ycięża jąc inne — niem ieckie — firmy, osiągnięto najlepszy rezultat w przy g o to w an iu p ró b n eg o m alow idła, co było pierw szym m ery to ry cz nym p u n k tem przetargu.
K ościół na K reuzbergu, p o ło żony w pobliżu B onn, a w łaściw ie o b o k p a ła c u w P o p p e ls d o rfie , dziś jednej z dzielnic B onn, swój k ształt oraz obecny w ystrój zaw dzięcza w ielkiem u bud o w n iczem u na stolcu arcybiskupim kolońskim — księciu elektorow i K lem enso w i A u g u sto w i W itte ls b a c h o w i (1 7 0 0 -1 7 6 1 ), panującem u w K o lo n ii do 1 7 61, w n u k o w i k ró la Jan a III Sobieskiego.
Kościół w ybudow any został na m iejscu wcześniejszej kaplicy w X VII w., k o nsekrow any w 1627 r. p odczas rządów arcybiskupa F er dynanda W ittelsbacha. O bok k o ś cioła został w ybudow any klasz tor. P ierw otnie mieli tu swój dom jezuici, z czasem klasztor znalazł się w rękach ss. służebnic Krzyża. Kościół w raz z klasztorem w swej sakralnej roli d o trw ał do czasów rew olucji francuskiej, kiedy w raz z sekularyzacją księstwa zam ienio no go na zajazd. Jed n ak że w p a rę lat później przyw rócono mu p ie r
w otną funkcję sakralną. W X IX w. klasztor był w łasnością hr. W olff- -M e te ric h , a później oo. jezuitów. Dziś jest m iędzynarodow ym d o m em m odlitwy.
B udow la kościelna, o cechach późn eg o gotyku, została p rz e b u do w a n a w XVIII w. z polecenia arcy b isk u p a K lem ensa A ugusta. N ajw ięcej w ysiłku w ło żo n o w d o budow anie od strony prezbiterium „Św iętych S chodów ” do p ie rw o t nego założenia; w y konano także przebudow ę nawy. O trzym ała ona w ów czas now y w ystrój m alarski. Prace zlecone zostały w ielkiem u m istrzow i ów czesnej doby B alta z a r o w i N e u m a n n o w i ( 1 6 8 7 - 17 5 3 ), a u to ro w i m .in. zam ków w W iirz b u rg u , B ruchsal i Wer- neck, a także licznych kościołów. Z ach o w ał się list N eu m an n a in form ujący o sp o tk an iu arch itek ta z e lek to rem i dok o n an y ch u stale niach dotyczących now ego w y s tro ju . P rz eb u d o w ę ro z p o c z ę to w 1746 r., prace trw ały do 1756 r. W ykonanie fresków pow ierzono w ó w c z a s c z e sk o -m o ra w sk ie m u m a l a r z o w i J a n o w i A d a m o w i S chópferow i oraz lokalnem u m i strzow i m alarskiem u N o rb erto w i S eyfriedow i. W ykonali oni freski na sklepieniu, a także bogato zło c o n e s z tu k a te rie . K o n serw a cję fresków wykonał koloński oddział P racow ni K onserw acji Z ab y tk ó w B H Z k ie ro w a n y p rzez Je rzeg o K ow ala. W cześniejsze prace re stauracyjne, prow adzone w latach 1930-1932, oraz zniszczenia okre su II w ojny św iatow ej (do 1950 r. dach był jedynie prow izoryczny) spo w o d o w ały liczne ubytki oraz z m ia n y p ie r w o tn y c h fre sk ó w . Prace po w ojnie p ro w a d z o n o do
1959 r. Polscy ko n serw ato rzy n a trafili na p ow ażny p roblem , jakim był brak d okum entacji fo to g ra fi cznej fresk ó w w nawie^ głów nej oraz w krypcie G robu Św iętego. P rzep ro w ad zo n o szczegółow e b a dania fresków barokow ych, u n i kalnych w tym rejonie N iem iec.
W ykonana konserw acja, a w ła ściwie restytucja, w o parciu o n ie liczne zachow ane oryginalne fra gm enty m alo w id eł p ierw o tn eg o w ystroju kościoła, znalazła u zn a nie konserw atora krajow ego prof, dr. U do M ain zera. N ajlepszym te go d o w o d em był refe rat w ygło szony 12 X 1996 r. podczas u r o czystości o tw a rc ia k o ścio ła po k o n s e r w a c ji. N ie ty lk o p r o f . M ain zer d o cenił prace w ykonane przez PK Z B H Z . O tw arcie k o ś cioła po renow acji u h o n o ro w ali sw ą o b ec n o śc ią przed staw iciele U rzędu K anclerza N iem iec. Z e strony polskiej przem ów ienie w y głosił am b a sad o r RP dr Byrt. Byli ró w n ie ż o b e c n i W ic e m in is te r K ultury i Sztuki prof, dr Tadeusz Polak o ra z p o d s e k re ta rz sta n u w M inisterstw ie W spółpracy G o s p o d a rc z e j z Z a g ra n ic ą M aciej Leśny, m in ister p ełnom ocny BRH w K olonii d r hab. Jó zef O leszyń- s k i, a ta k ż e ra d c a h a n d lo w y A m basady RP w Bonn inż. Adam K a lin k o w s k i. N a u r o c z y s to ś ć p rz y g o to w an y zo stał, w języku niem ieckim 35. to m „A rbeitsheft d er rhein isch en D enkm alpflege”, o p u b lik o w an y przez W ydaw nic tw o D iG , zaw ierający d o k ład n ą d o k u m e n ta c ję k o n s e r w a to rs k ą w ykonaną na zlecenie reńskiego urzędu k o n serw ato rsk ieg o przez PKZ B H Z w W allfahrtskirche au f den K reuzberg w B o n n 1.
Sła w o m ir G órzyński
1 D ie W a llfa h rtsk irc h e a u f d e m K re u zb e rg . d er r h e in isc h e n D e n k m a lp fle g e ”, t. 3 5 ,
G e sc h ic h te u n d R esta u riru n g , „ A r b e itsh e ft K ö ln -W a rsza w a 1 9 9 6 , ss. 8 2 , il. 7 3 .
