• 6 m.ż. – gaworzenie (sylaby i ciągi sylab) • 9 m.ż. – komunikacja łącząca dźwięk, gest,
ukierunkowane spojrzenie • 12 m.ż. – pierwsze słowa
• 2 r.ż. – przyrost ilości słów, „monologi wokalizacyjne”, łączenie wyrazów
• 3 r.ż. – bardziej rozbudowane zdania, pytania, próby opowiadania
Inwentarz Rozwoju Mowy i Komunikacji (IRMiK)
Inwentarz Rozwoju Mowy i Komunikacji (IRMiK)
Betty Hart, Todd R. Risley
The Early Catastrophe
Wspomaganie rozwoju językowego
• Mowa służy do komunikacji
– wykorzystywanie wszelkich dostępnych metod komunikacji
– unikanie „ćwiczenia dla ćwiczenia” • Język to nie tylko artykulacja
• Rozwijanie myślenia niezależnie od możliwości językowych
„Każdemu bowiem, kto ma, będzie dodane, tak że nadmiar mieć będzie. Temu zaś, kto nie ma, zabiorą nawet to, co ma.
Mat, 25.29
OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY
DZIECI „PÓŹNO ROZKWITAJĄCE”
ROZWOJOWE ZABURZENIA JĘZYKA
?
Wywiad rodzinny (opóźniony rozwójmowy, dysleksja)
Mała sprawność ruchowa (koordynacja, sprawność manualna)
Rozwojowe zaburzenia języka
Developmental Language Disorders – DLD (d.SLI) zaburzenie charakteryzujące się poziomem rozwoju mowy znacznie poniżej oczekiwanego, przy uwzględnieniu ogólnej sprawności poznawczej i czynników środowiskowych
Rozwojowe zaburzenia języka
• Około 7% dzieci sześcioletnich
Kryteria diagnozy DLD
• Znacząco obniżona sprawność językowa • Prawidłowy poziom inteligencji mierzonej
testami niewerbalnymi
• Prawidłowy słuch oraz budowa i
funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego
• Brak zaburzeń neurologicznych, uszkodzeń w obrębie ośrodkowego układu nerwowego
• Brak objawów zaburzeń w kontaktach
Zaburzenia językowe
• Trudności w aktualizacji wyrazów, parafazje semantyczne
• Skojarzenia semantyczno – leksykalne, neologizmy • Agramatyzmy
• Ograniczone rozumienie form gramatycznych (fleksji, zdań złożonych, imiesłowów)
Kryteria diagnozy DLD
• Znacząco obniżona sprawność językowa
• Prawidłowy poziom inteligencji mierzonej
testami niewerbalnymi
• Prawidłowy słuch oraz budowa i
funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego
• Brak zaburzeń neurologicznych, uszkodzeń w obrębie ośrodkowego układu nerwowego
• Brak objawów zaburzeń w kontaktach
ABC II Kaufman
Triangles Story Completion
Conceptual Thinking
TLD scales TLD – full scale r= .18 p=0.16 r= .56 p<0.001 r= .53 p<0.001 Lexicon r= .13 p=0.30 r= .54 p<0.001 r= .50 p<0.001 Grammar r= .21 p=0.09 r= .49 p<0.001 r= .50 p<0.001 Comprehension r= .20 p=0.13 r= .58 p<0.001 r= .52 p<0.001 Production r= .18 p=0.17 r= .50 p<0.001 r= .51 p<0.001
TLD tasks Word comprehension r= .15 p=0.26 r= .52 p<0.001 r= .47 p<0.001 Word production r= .10 p=0.44 r= .52 p<0.001 r= .53 p<0.001 Sentence repetition r= .10 p=0.45 r= .35 p<0.001 r= .37 p=0.003 Sentence comprehension r= .24 p=0.06 r= .52 p<0.001 r= .54 p<0.001 Word inflection production r= .20 p=0.12 r= .49 p<0.001 r= .50 p<0.001
Kryteria diagnozy SLI
• Znacząco obniżona sprawność językowa • Prawidłowy poziom inteligencji mierzonej
testami niewerbalnymi
• Prawidłowy słuch oraz budowa
i funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego
• Brak zaburzeń neurologicznych, uszkodzeń w obrębie ośrodkowego układu nerwowego
• Brak objawów zaburzeń w kontaktach
Prawidłowy słuch oraz budowa
i funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego
• Niewielkiego stopnia zaburzenia słuchu nie wykluczają diagnozy SLI
– badania epidemiologiczne – u około 50% trzylatków stwierdzono wysiękowe zapalenie ucha środkowego – objawy SLI mogą być bardziej nasilone
Kryteria diagnozy DLD
• Znacząco obniżona sprawność językowa • Prawidłowy poziom inteligencji mierzonej
testami niewerbalnymi
• Prawidłowy słuch oraz budowa i
funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego
• Brak zaburzeń neurologicznych, uszkodzeń
w obrębie ośrodkowego układu nerwowego
• Brak objawów zaburzeń w kontaktach
Padaczka Rolandyczna
• Łagodna padaczka częściowa z iglicami w okolicy centralnoskroniowej
• Najczęstsza postać padaczki wieku dziecięcego (10-15% wszystkich padaczek u dzieci)
• Napady częściowe ruchowe lub ruchowo – czuciowe obejmujące twarz
• Napady często podczas snu lub przysenne • Często nie wymaga leczenia
• Ustępuje około 15 r.ż.
Zespół Landau-Kleffnera
• Afazja (przede wszystkim czuciowa)
• Zmiany w zapisie EEG: zespoły iglic lub iglica – fala wolna w okolicy skroniowo-ciemieniowej półkuli
dominującej dla mowy
• U około 30% nie występuje żadna postać napadów padaczkowych
• Początek pomiędzy 2 a 13 r.ż. (najczęściej przed 7) • Częściej występuje u chłopców
Obraz PET: wzmożony metabolizm glukozy w lewej okolicy
Zaburzenia językowe w zespole
Landau - Kleffnera
• Afazja czuciowa o nagłym początku i narastających objawach (aż do utraty rozumienia na poziomie
pojedynczych słów)
• Zaburzenia mowy czynnej: trudności w aktualizacji wyrazów, parafazje semantyczne i głoskowe
• Niekiedy dziecko przejawia zachowania mutystyczne • Następuje utrata dotychczasowych umiejętności w
Doświadczenie dziecka
• Niemożność zrozumienia własnych trudności
• Problemy w przekazaniu otoczeniu swoich doświadczeń
• Tendencja do unikania sytuacji związanych z koniecznością rozumienia mowy (a także mówienia)
• Narastający niepokój, lęk – izolowanie się
– agresja
– osamotnienie
„Ja ci pokazywałem, że nie rozumiem, ale ty mnie też nie rozumiałaś...”
Zmiany budowy zakrętu Heschla w półkuli lewej: A – zmniejszenie, B – zwiększenie, C - duplikacja
Asymetria planum temporale:
D – budowa typowa, E – zwiększony po stronie prawej Leonard i in., Brain 2006, 129, 3329-3342
Ors, Ryding i in.; Cortex, 2005,41,16-326
Brak asymetrii metabolizmu w okolicach skroniowych u osób z SLI
Ning Li, Ch.W.Barlett, Life Science, 2012,90,469-475
„ Jako że SLI wiąże się z wieloma loci, można stwierdzić, że nie ma jednego genetycznego czynnika ryzyka i jednego podłoża
Kalnak i in.; Genes, Brain and Behavior, 2012, w druku doi: 10.1111/j.1601-183X.2012.00841
Zaburzenia językowe mogą być trudne
do rozpoznania
• Poprawa w zakresie artykulacji i zasobu słownika
• „Maskowanie” trudności przez dziecko
(ograniczanie wypowiedzi, posługiwanie się w komunikacji wyuczonymi schematami)
• Brak świadomości swoich trudności w rozumieniu
• Łatwiej spostrzegane i interpretowane są przejawy niepokojącego zachowania
Interpretacja zachowania
dziecka
• Niegrzeczne, zbuntowane...
• Obniżone możliwości poznawcze • Unikające kontaktów społecznych...
W szkole jest zakaz używania komórek. Uczeń na przerwie trzyma telefon w ręku, coś na nim klika. Podchodzi
dyżurująca nauczycielka i mówi: "Ja bym tego nie robiła." Uczeń nie rozumie, że odnosi się to do niego, myśli, ze Pani mówi rzeczywiście o sobie, dalej klika na komórce.
Dostaje uwagę, za lekceważenie nauczyciela.
• Trudności w nawiązywaniu
satysfakcjonujących relacji społecznych – wysokie ryzyko przemocy ze strony
rówieśników (Redmond: Language, Speech and Hearing Services
in Schools, 2011, 42,520-535)
– podwyższony poziom lęku społecznego i stresu podczas kontaktów społecznych (Wadman i in.; Journal
Clair, Pickles i in.; Journal of Communication Disorders, 2011, 44,186-199
• Trudności w nawiązywaniu
• Unikanie kontaktu wzrokowego, szczególnie podczas rozmowy w większej grupie
Specyfika kontaktu wzrokowego
• Unikanie kontaktu
wzrokowego, szczególnie
podczas rozmowy w większej grupie
• Odwracanie wzroku, gdy ktoś patrzy
• Podczas rozmowy koncentracja wzroku
na ustach osoby mówiącej (Hosozawa i in. 2012)
Zainteresowania
• Aktywność wykonywana w samotności – plastyka
– zabawy konstrukcyjne, projektowanie komputerowe
– kolekcjonerstwo • Muzyka
• Nauki ścisłe
„Masz prawo milczeć, jeśli
podejmiesz decyzję o zrzeczeniu się tego prawa, wszystko co powiesz może być i będzie wykorzystane przeciwko tobie w toku procesu
