Wiedza przestępcy kontra solidność warsztatu eksperta traseologii - powtórka z praktyki

Wiedza

p

rzestępcy

kontr

a

s

olid ność

wars

ztatu

eksperta

traseologi

i

- powtór ka z praktyki

Ryc.1. Fotogram obuwia porównawczego

Fig.1.Photogram ot referencefootwear Powierzchowna wiedza z zakresu

kryminaiistyki, szczególnie w środo­ wiskach kryminogennych, nie jest

zjawiskiemjednostkowym. O tym,że człowi eka można zidentyfikować dzięki odciskom palców, wie pr

ak-tyczniekażdy.Dośćpowszechna jest też wiedza na temat możliwości udo -wodnienia winy na podstawie p ozo-stawionychnamiejscuzdarzeniaśla­

dów obuwia, choć już nie tak jak w przypadku śladów d

aktyloskopij-nych. Taświadomośćskutkuje podej

-mowaniem przez sprawców prze-stępstw różnych czynności maskują­

cychw celu udaremnienia i

dentyfika-cji, np. zakładaniem rękawi cz ek, zmianąobuwia lubteżjego celowym uszkodzeniem. Jeśli chodzi o ślady traseologiczne, dominuje przekona-nie, że uszkodzenie podeszwy buta unie m ożliwi jego identyfikację z p

o-zostawionym ślad e m . Nie da się ukryć, żetakie rozumowanienie jest pozbawione sensu. Niewątpli wie całkowite usunięcie zewnętrznej warstwy spodu buta uniemożliwi nawet wskazanie zgodności gru-powej badanych materiałów, nie wspominając już o identyfikacji in-dywidualnej, niemniej jest to sto-sunkowo trudne i być może, we-dług przestępców, niecelowe. Ba-rierę przed niszczeniem obuwia

stanowiwdużejmierzejego koszt, a jak wiadomo, upodobanie do markowych i drogich ubrań jest jedną z cech wyróżniających tę grupę społeczną.

Na przykładzie dwóch eksper

-tyz traseologicznych wykonanych w LK KWP w Bydgoszczy pokazano, że celowe uszkodzenia podeszew nie zawsze przynoszą oczekiwane efekty.

I I I

Pierwsza ekspertyza dotyczyła uszkodzenia radiowozu.Z okol

iczno-ści sprawywyni kało,żegdy p olicjan-ciz patrolu zmotoryzowanego po za -kończon ej interwencji wrócili do

ra-diowozu, spostrzegli, że samochód

jest pokopany. W pobliskim barze zwrócili uwagę na mężczyznę, który

miałbutyo wzorzezbliżonymdośla­ dów pozostawionych na samoc

ho-dzie.Mężczyznęprzewiezionodo

ko-misariatu i tam zabezpieczono jego obuwie. Materiałem dowodowym by

-ły dwie czarnefolie kryminalistyczne ześlada m iobuwia,amateriałem

po-równawczym - parabutów.

Podczas badań stwierdzono, że na podeszwach zabezpieczonych butów, w strefie zelówki, widoczne były duże uszkodzenia - ubytki

wierzchniej warstwy. Charakter czę­ ści uszkodzeń wskazywał na to, że były oneświ eże, czyli powstały nie-dawno. Świadczyły o tym ostre

kra-wędzie i czysta barwa w miejscach rozdzielenia (ryc. 1). Folie przedsta-wiały powierzchniowe, głównie od-warstwione w kurzu po krywającym karoserię samochodu,miejscami

na-łożone na siebie i częściowo zdefor-mowane ślady podeszew butów. Na każdej folii wy1ypowanodobadań po

jednym śladzie, oznaczając go d

o-datkowo literą "A". Badania p

orów-nawcze pozwoliły na wyznaczenie

3 zgodnych cech indywidualnychdla śladuoznaczonego 1/Ai odwzor

owa-nia próbnego, wykonanego pode-szwą buta porównawczego z prawej

nogi oraz jed n ą cech ę dla śladu oznaczonego 2/A i odwzorowani a

próbnego wykonanego podeszwą buta porównawczego z nogi lewej.

Ustalenia z przeprowadzonych ba-dań sfinalizowanoopinią kategory

cz-ną pozytywcz-ną oraz probabilistyczną w najwyższym stopniu prawdopodo-bieństwa - mimo pewnych różnic w zakresie odwzorowanych

elemen-tów kompozycji wzorniczej. Różnice te można było wy1łumaczyć uszk

o-dzeniem podeszew butów(ryc. 3i5),

które musiało nastąpić od momentu pozostawienia śla­ dów dowodowych do chwili zabezpie-czenia butów. Badania trase -ologiczne przepro-wadzone w ramach drugiej ekspertyzy wykonano w spra-wie kradzieży z włamaniem do sklepu w Bydgosz-czy.Materiałem do-wodowym podda-nym badaniom były ślady obuwia za-bezpieczone wraz z dwoma podło­ żami(fragmentypłótna), oznaczony-mi numeraoznaczony-mi 1i2, i na czarnej folii kryminal istycznej, oznaczonej nu-merem 4.

Ryc.2,3.Zestawieniezgodnych cechindywidualnych

Fig.2, 3.Arrangementot matchingindividuaJ features

Badania mate riału dowodowego rozpoczęły się od rutynowych czyn-ności obejm ujących:

- fotograficzne utrwalenie stanu, wjakim dostarczono go do ba-dań,

- wykonanie cyfrowych fotografii lub skanów badawczych. O ile w przypadku folii kryminali

-stycznejnumer4 obraz śladów uzy -skany na fotogramie był bardzo do -brejjakości, o tyle jakość skanogra-mówpodłożynumer 1 i 2była n

ieza-dowalająca m.in.na skutek ich poro -watej struktury,małej kontrastowości między tłem a śladami oraz licznych

zagięć.Wzwiązku z tym zastosowa-notechniki wizualizacjiśladów w ce -lupoprawy ichczytel ności.

Stwierdzono, że najbardziej s to-sownym i najlepiej rokującym zabie-giem będz i e przeniesieni e śladów zpodłożyna czarne folieżelowe.Jest to metoda często stosowana przez ekspertów traseologii, polegająca na przyłożeni u folii dopodłoża, dociśnię­ ciu,odczekaniu izdjęciufoliiz odwzo-rowanymśladem zpodłoża. W o ma-wianymprzypadku wykorzystano mo

-dyfikację tej metody opracowaną

przez YaronaShorazDIFS,Israel P o-lice H.a. w Jerozolimie. Modyfikacja metody leży w zakresie zrozumienia zjawiska utrwalaniaślad ów nap od/o-żu typu dzianina.Nośnik ślad u w ta

-kich przypadkach zostaje "wciśnięty" i pozostajenawłóknachzdef ormowa-nychw wyniku nacisku buta.G waran-cją sukcesu przy przenoszeniut akie-gośladu nafolię żelatynową (ryc.10) jest dotarcie dotych włókien podłoża

tak,aby odwzorowaniepodeszwy by-łonajmniejzakłóconeobrazem struk-tury danejtkaniny.Taoperacjawy ma-ga odtworzenia mechanizmupowsta -waniaśladu. Wtym celutkaninęz na-łożoną folią żelatynową należy rów-nież poddać naciskowina względnie

dużej, równej powierzchni, aby nie zniekształcić odwzo rowania p ode-szwy.Można w tymceluwykorzystać np. prasę pneu matycz n ą (ryc. 11), przy czymnależy zaznaczyć,żep rze-w Bydgoszczy wraz z p

ostanowie-niemo dopuszczeniudowodu z opinii

biegłego obok śladów dowodowych przesłano mate riał porównawczy wpostacidwóchpar butów,oznaczo -nych jako dowody rzeczowe numer 6 i 7 (ryc. 6 i 7). Jakwynikałoz prze -prowadzonejpóżniej rozmowy telefo -nicznej z osobą prowadzącą doc ho-dzenie, obuwie zabezpieczono kilka godzinpo zatrzymaniu podejrzanych, co jaksiępotemokazało,mogłomieć

zwi ązekzestanemobuwia.

,

•

\

,

_,

Ryc.4,5. Zestawienie zgodnej cechyindywidualnej Fig.4,5.Arrangementot matchingindividuaf feature

Krótko po zaistniałym zdarzeniu zatrzymano dwóch mężczyzn p odej-rzewanych o popełni enie tego p rze-stępstwa. Zastosowano wobec nich środek zapo biegawczy w postaci tymczasowego aresztowania. Biorąc poduwag ęfakt,iżwtrakcieoględzin miejsca zdarzenia technik ujawnił, a następnie zabezpieczył ślady o bu-wia,funkcjonariuszsłuż byd ochodze-niowo -śledczej podjął decyzj ę o z a-bezpieczeniu obuwia od domniema -nych sprawców. W rezultacie do LK

"1' l i ~II 'I 'III II ~ I ii~ li q itl'i.! :III~ ' II,r1fT·rr -K H « n u M II U ~ ~ fi " q fi 9 M ~ " ~ K ., II tr ar !t .t Ryc. 8,9.Śladydowodowenapodłożachnumer 1i 2

Fig.8,9.Evidential printsonbackgrounds numbersland 2

kątem ustalenia jego traseologicz

-nej przy datności identyfikacyjnej, które przeprowadzono z

wykorzy-staniem dostarczonego materiału

porównawczego.Wykazały one,że

folie numer 1/1, 2/1 i 4 przedsta

-wi aj ą powierzchni owe nawarst wio-ne, ponakładane na siebie ślady,

spośród których dodalszychbada ń

wytypowano na każd ej folii po dwa

ja kościowo najlepsze ślady, ozn

a-•

otogra-fii badawczych

ipoddaniu ich obróbce komputerowej

dalsze badania prowadzone były na

ww.foliach,któreoznaczono numera

-mi 1/1i 2/2(ryc.14i17).

Tak przygotowany materiał do

-wodowy poddano badaniom pod

Ryc.6, 7.Fotogramy obuwiaporównawczego

Fig.6, 7.Photograms

o,

dział czasowyoddziaływania docisku nie jest już czynnikiem determ inują­

cymjakość przeniesionegood

wzoro-wania.

W wyniku przedsięwziętych

czyn-ności uzyskano znaczącą pop rawę

Ryc.10 Fig. 10

Ryc. 11

Fig.11

..

\

Ryc.12,13.Zestawieniezgodnychcech indywidualnych

Fig. 12,13.Arrangementotmatchingindividualfeatures

j

fi

RyC.14, 15. Zestawieniezgodnychcechindywidualnych

Fig. 14, 15.Arrangementot matching individualfeatures

•

•

.

,

•

RyC.16,17,18.Zestawieniezgodnych cechindywidualnych Fig.16.17,18.Affangement ot matchingindividual leatures

czając je dodatkowo literami "A" i "B".

Oględzinyobuwia porównawczego

wykazały,żezarówno w strefiez elów-ki,jak i obcasa butów z obu nóg z pa-ry obuwia numer 6 (pa-ryc.6)

znajdowa-ły się liczne uszkodzenia w postaci

dużych ubytków wierzchniej warstwy

68

podeszew. Charaktertychuszkodzeń mógłsug e rować, żetak jak iwpie

rw-szym opisanym przypadku powstały

one niedawnoiniew wyniku no

rmal-nego użytkowania. Przypuszczenie

takie potwierdzał kształt, wielkość

ubytków oraz ich gładkie po

wierzch-nie i ostre krawędzie, a także brak

śladów zużycia objawiający się ich

czystą i błyszczącą powierzchnią

w uszkodzonych miejscach. Najbar-dziej prawdopodobna hipoteza była

taka, że niszcząca ingerencja w spody obuwia miała miejsce w okresie od zatrzymania sprawców do momentu zabezpieczeniabutów.

Po przeprowadzeniu analizy p

o-równawczej metodą superprojekcj i

i wykazaniu zgodności grupowych

śl ad ówoznaczonychnumerami1/1/A

(ryc. 14).2/1lA, 2/1/6 (ryc. 17) oraz

4/Ai4/6 (ryc.12) z uprzednio

wyko-nanymi odwzorowaniami próbnymi

dwóchparbutówprzystąpionodo

ba-dań szczegółowych. Pomimo

stwier-dzonych niewielkich deformacji śla­

dów oraz istotnychróżnic wzakresie

odwzorowanych elementów k

ompo-zycji wzorniczej wyznaczono liczne

zgodne, odpowiadające sobie pod

wzg l ęd e m wielkości, kształtu,

wza-jemnej konfiguracji i usytuowania do

krawędzi- cechy indywidualne.

Ustalenia te pozwoliły na st

wier-dzenie,że śladyoznaczone

numera-mi 1/1/A (ryc. 14),4/Ai4/6 (ryc. 12)

pochodzą od podeszew butów po

-równawczych oznaczonych jako do

-wód rzeczowy numer 6 (ryc.6),

nato-miast ślady numer2/1/Ai2/1/6 (ryc.

17) pochodzą od podeszew butów

porównawc zych oznaczonych jako

dowódrzeczowy numer 7 (ryc.7).

Wnioski płynące z zamieszczo

-nych przykładów wydają się oczywi

-ste. Częściowe uszkodzenie

pode-szwy utrudnia identyfikację, ale nie

czyni jej niemożliwą. Możliwości

identyfikacyjne determinuje wówczas

zakres powierzchni nieuszkodzonych

iwystępowanie na nich cech

indywi-dualnych ze strony materiału porów

-nawczego oraz odwzorowanie tych

powierzchni i cech na materiale do

-wodowym.Jak wynika z z

amieszczo-nych przykładów, częściowe u

szko-dzenie podeszwy pozwala na ident

y-fikację obuwia nawet w przypadku

śl ad ów pozostawionych na podło­

żachtzw.trudnych.

Adam Bączkowski oraz(zdj.)

IreneuszCupa oraz(zdj.) Krzysztof Borkowski

Materiały źródłowe : Prez entacja przed

-stawiona podcza s konferencjiSPTM 20 0 5,

ENF8 1 EWG Marks Stavern, Norwegia

23-27maja 200 5 - Methods forImproving

Proble matic Footwea r Prints, Yaron Shor,

OIFS,Isra elPoliceH.Q.,Jerusalem.