Roman Bodański
Ważność dyspensy udzielonej w
wątpliwości o istnieniu przyczyny
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 17/1-2, 117-124
1974
KS. ROMAN BODAŃSKI
WAŻNOŚĆ DYSPENSY UDZIELONEJ W WĄTPLIWOŚCI O ISTNIENIU PRZYCZYNY
T r e ś ć : Wstęp. — I. Rozwój historyczny zagadnienia. — II. Zakres władzy dyspensującego. — III. N atu ra dyspensy. — IV. Uwagi końcowe.
W stęp
K anon 84 § 2 K odeksu P ra w a K anonicznego stw ierdza, że dys pensa udzielona w w ątpliw ości o w ystarczalności p rz y c z y n y 1 je st w ażna i godziwa. Dzięki tem u postanow ieniu zakończył się spór kanonistów , prow adzony p rz ed Kodeksem, na tem at ważności ta kiej dyspensy. Pozostał natom iast n ad al w sferze dyskusji problem analogiczny, m ianow icie w ażność dyspensy udzielonej w w ą tp li wości o istn ien iu przyczyny 2.
I. R ozwój historyczny zagadnienia
P roblem ważności dyspensy udzielonej d la przyczyny w ątpliw ej w y stęp u je już u Iw ona z C hartres. W ypow iada się on, że dyspensy m ożna udzielić „ex ra tio n e p ro b a b ili” 3. To sam o stanow isko po dzielił rów nież jego kom entator A lger z L ie g e 4. D ekretyści i de- k re ta liśc i byli niejednom yślni w te j s p ra w ie 5. N a p rzy k ład J a n zw any Teutonicus 6, A lanus 7 i G w idon z Baysio 8 uw ażali dyspensę
1 Dubium de sufficientia causae 2 Dubium de existentia causae
3 I V о Carnutensis, Decretum, prologus, w: M i g n e J., Patrologiae cursus completus, Series latina, t. 161, k. 58; Por. B r y s J., De dispensa tione in iure canonico praesertim apud decretistas et decretalistas usquae ad m edium saeculum decim um quartum , Brugis 1925, s. 53, 5.
4 A l g e r u s Leodiensis, Liber de misericordia et iustitia w: M i g n e J., Patrologiae cursus, Series latina, t. 182. k. 863.
5 V a η H о V e A., De privilegiis, de dispensationibus, M echliniae 1939, s. 437, n. 476.
• Joannes T e u t o n i c u s , Glossa ordinaria, c. 23, C. I, 7 vrs. „Tem p e ra re ”
7 B r y s J., De dispensatione, s. 119, 6: V a n H o v e A., De privilegiis, s. 437, η. 476.
8 G u i d o d e B a y s i o , Commentaria super V I, Venetiis 1574, ad c. 14. I. 6.
118 Ks. R. Bodański
udzieloną dla przyczyny niepew nej za niew ażną; in n i dopuszczali możliwość w ażnego u dzielenia tak iej d y sp e n sy 9, a jeszcze inni tra k to w a li je j w ażność jak o z a s a d ę 10. Po X IV w. kanoniści „com m u n ite r” zgadzali się, że dla przyczyny praw dopodobnej m ożna udzielić dyspensy w ażnie i g o d ziw ien · K anoniści przedkodesow i ty lk o w nielicznych w ypadkach w ypow iedzieli się w te j spraw ie i także b yli n iejed n o m y śln i12. P o K odeksie problem znalazł się w k rę g u większego zainteresow ania z pow odu analogii do norm y kan. 84 § 2.
II. Z ak res w ładzy dyspensującego
K anoniści pokodeksow i pow iązali problem ważności om aw ia nej dyspensy z zakresem w ładzy dyspensującego. Wszyscy oni są zgodni, że dyspensa m oże być z całą pew nością w ażnie udzie lona, jeżeli dyspensujący posiada w ładzę do udzielenia tak iej dys pensy. I odw rotnie, dyspensa na pew no jest niew ażna jeżeli jest pew ne, że zakres w ładzy dyspensującego je s t ograniczony tylko do dyspens dla pew nej p rz y c z y n y 13. Z tego pow odu dyskusja
9 H o s t i e n s i s , Sum m a aurea, tit. De remissionibus, § 1; D u r a n d u s G., Speculum iuris, F rancofurti 1592, s. 80—81; Por. В r y s J., Die dispensatione s. 189; K u b i k S., Invalidity of dispensations according to canon 84 § 1, W ashington 1935, s. 32.
10 В r у s J., De dispensatione, s. 189.
11 V a η H о V e A., De privilegiis, s. 437, n. 476.
12 R e i f f e n s t u e l A., Jus canonicum universum , t. I, Venetiis 1746, s. 146, n. 196; — za ważnością dyspensy.
s. 146, n. 196; — za ważnością dyspensy. Collegium S a l m a n t i c e n s e , Cursus theologiae moralis, t. I ll, Venetiis 1764, s. 56, η. 76 — przeciw ważności dyspensy.
13 С a p p e 11 о F.. Tractatus canonico moralis, De sacram entis, vol. V, De m atrim onio, M arietti 1961, s. 202, n. 19; B l a t A., Com m entarium te xtu s Codicis iuris canonici, t. I. Norm ae generales, Romae 1921, s. 178; O j e t t i B.„ Com entatorium in Codicem iuris canonici, 1. I, Nor mae generales, Romae 1927, s. 338—339; C o n t e a C o r o n a t a M., Institutiones iuris canonici, t. I, T aurinii 1950, s. 126, n. 115; C a p p e Ι- Ι ο F., Sum m a iuris canonici, t. I, Romae 1961, s. 114—115; F e r r e r e s J., Com pendium theologiae moralis, Barcinone 1925 s. 126; V e r m e e r - s c h A., — C r e u s e n J., Epitome iuris canonici, t. I, v. I, M echliniae--Romae 1947, s. 181; V e r m e e r s c h J., Theologia moralis t. I, Teo logia fundam entalis, Romae 1947, s. 188; M i c h i e l s G., Normae gene rales iuris canonici, Com m entarius lib ri I Codicis iuris canonici, t. II, Parisiis 1949, s. 754; R e g a t i l l o E., Institutiones iuris canonici, v. I, Santander 1961, s. 146, n. 172; B e s t e U., Introductio in Codicem, Neapoli 1956, s. 133; U r i b e L., De episcoporum ordinaria dispensandi facultate, Colombia 1936, s. 10—11; s. 119, n. 144; V r o r n a n t G., Jus speciale m issionum in dispensandis im pedim entis m atrim onialibus, w: Antonianum , VI (1931) 2, s. 160; O ' M a r a W., Canonical causes for
k anonistów skoncentrow ała się n a dyspensie od praw a zw ierzch nika, bo w ładza praw odaw cy do dyspensow ania naw et dla przy czyny niepew nej została p rz y ję ta przez w szystkich kanonistów jako pew nik. W spraw ie ważności tak iej dyspensy udzielonej od p ra w a zw ierzchnika kanoniści zajęli dw a przeciw staw ne stan o w iska u . Jed n i za istnieniem w ładzy do udzielenia tak iej dyspen sy inni przeciw. Niżej przedstaw iam , w w ersji skróconej, opraco w an ej przez siebie, argum enty i k o n trarg u m e n ty kanonistów
uczestniczących w dyskusji.
1 A rgum en t z analogii do kan. 84 § 2
Za istnien iem w ładzy: W ątpliwość o istn ien iu przyczyny jest ta k dalece analogiczna do w ątpliw ości o w ystarczalności przy czyny, że kan. 84 § 2 uznając ważność dyspensy udzielonej w w ą t pliw ości o w ystarczalności przyczyny, uznaje tym sam ym ważność dyspensy udzielonej w w ątpliw ości o istnien iu przyczyny. Racje, k tó re spowodowały pow ołanie tego kanonu istn ieją w rów nej m ie rze w jed nym i w drugim w ypadku. Zastosow anie tego kanonu do w ątpliw ości o istnieniu przyczyny jest konieczne, żeby uniknąć licznych niepotrzebnych skrupułów , k tó re mogą powstać u dyspen sującego i u podw ładnych. W prak ty ce w ątpliw ość ta k a zdarza się bardzo często i jest tru d n a lub zupełnie niem ożliw a do usunięcia. T akie w łaśnie okoliczności spowodowały, w prow adzenie kan. 84 § 2 i takież okoliczności w ym agają by ten kanon zastosować do w ątpliw ości o istn ien iu przyczyny.
Przeciw istn ien iu władzy: Nie m ożna rozszerzać kan on u 84 § 2 n a w ątpliw ość o istn ien iu przyczyny, bo praw odaw ca w yraźnie sto suje jego norm ę ty lk o do w ątpliw ości o w ystarczalności p rzy czy n y 16. M iędzy tym i dw iem a w ątpliw ościam i istnieje re a ln a róż
nica 17.
m atrim onial dispensations, W ashington 1935, s. 65; K u b i k S., In v a lidity of dispensations, s. 87—90; V a n H o v e A., De privilegiis, s. 437—438, n. 477; R e i l l y E., The general norm s of dispensation, W ashington 1939, s. 114 ; J o n e H., Com m entarium in Codicem iuris canonici, t I, P aderborn 1950, s. 92; C a r o n A., Invalid dispensations as causes for nullity of marriages, w: The Ju rist, 22 (1962) s. 446; Ż u r o w s k i M., Dyspensowanie od prawa powszechnego w świetle Motu Proprio „De episcoporum m uneribus” w: Praw o Kanoniczne 10 (1967) 3—4, s. 64.
14M i c h i e l s G. Normae generales, s. 745; V a n H o v e A., De pri vilegiis, s. 437, η. 477.
15 Ο j e 11 i B., Normae generales, s. 338; C o n t e a C o r o n a t a M., 15 O j e t t i B., Normae generales, s. 338: C o n t e a C o r o n a t a M., Institutiones, s. 126; M i c h i e l s G., Normae generales s. 754; R e g a
-t i l l o E., Ins-ti-tu-tiones, s. 140, n. 172; B e s -t e U., In-troduc-tio in Codicem, s. 133; U r i b e L., De episcoporum ordinaria dispensandi facultate, s. 126; Caron A., Invalid dispensations, s. 126, η. 115.
Nor-120 Ks. R. Bodański
2 A rg u m en t z kan. 15
Za istn ien iem w ładzy. W w ątpliw ości o istn ien iu przyczyny dyspensujący m a w ładzę n a podstaw ie kan. 15, k tó ry upow ażnia o rdyn ariu szy do udzielenia dyspensy „in dubio fa cti” 18.
P rzeciw istn ie n iu w ładzy. K anon te n d aje w ładzę dyspensow a n ia od praw a, którego moc obow iązująca jest w ątpliw a, ale nie daje w ładzy dyspensow ania od p ra w a pew nego dla w ątpliw ej przyczyny. P onadto kan. 15 d a je tylk o w ładzę ordynariuszom , a nasz problem dotyczy w ładzy każdego dyspensującego od p ra w a z w ie rz c h n ik a 19.
3 A rg u m en t z kan. 209
Za istnieniem w ładzy. W w ątpliw ości o istn ien iu przyczyny m a zastosow anie kan· 209 o u zupełnieniu ju ry sd y k cji w uzasad nionej w ątpliw ości dotyczącej faktycznego posiadania ju ry sd y k cji. W ątpliwość w sp raw ie istn ie n ia przyczyny prow adzi w konse k w encji do w ątpliw ości o posiadaniu w ładzy dyspensow ania. Kan. 209 chcąc ta k ą w ątpliw ość usunąć uzupełnia ju ry sd y k cję jeżeli faktyczn ie jej b rak uje.
P rzeciw istn ien iu władzy. P raw o zakazuje dyspensow ać bez przyczyny i dlatego nie m ożna dom niem ywać, że to sam o praw o u zupełnia jurysd ykcję, gdy dyspensa nie jest pew na. Istn ieje zresztą dom niem anie praw n e, że praw odaw ca upow ażnia do dys pensow ania ty lk o w w ypadkach, gdy istn ie je p ew na p rz y c z y n a 21. 4 A rgum ent z zasady: „In dubio standum e s t pro valore actu s” Za istn ien iem władzy. Pow yższa zasada wym aga, b y dyspensy
mae generales, Romae 1921, s. 178; V e r m m e r s c h A., — C r e u s e n I., Epitome, s. 181: V e r m e e r s с h A., Theologia moralis, s. 188; V r o - m a n t G., Jus speciale m issionum , s. 160, 1; O ’ M a r a W., Canonical causes, s. 65; K u b i k S., Invalidity oj dispensations s. 87—88; U r i b e L., De episcoporum dispensandi facultate, s. 119, n 143; V a n H o v e A., De privilegiis, s. 437; R e i l l y E., The general norms, s. 113—114; Ż u r o w s k i , M., Dyspensowanie, s. 64.
17 О ’ M a r a W., Canonical causes, s. 65'> K u b i k S., Invalidity of dispensations, s. 87; R e i l l y E., The general norms, s. 114.
18 C a p p e l l o F., Sum m a iuris s. 115, n. 125. 8; U r i b e L., De epis coporum dispensandi facultate, s. 119, η. 114; Por. K u b i k S., In va li d ity of dispensations, s. 89; V a n H o v e A., De privilegiis, s. 437, n. 477; R e i l l y E., The general norms, s 114.
19 К u b i к S., Invalidity of dispensations, s. 89; V a n H o v e A., De privilegiis, s. 438. O statni autor wypowiada się niezbyt jasno.
20 C a p p e l l o F., De m atrim onio, s. 209, η. 256. 2: M i c h i e l s G., Normae generales, s. 754.
udzielone w w ątpliw ości o istn ien iu przyczyny uw ażać za w ażne 22.
S t a n o w i s k o a u t o r a . S pór kanonistów przesądza, m oim zda niem argum ent z kan. 209, na rzecz istn ien ia w ładzy dyspensow a nia. B iorąc pod uw agę, że kanoniści nie m ogą się zgodzić czy tak a w ładza dyspensow ania p rzy słu g u je w om aw ianym w ypadku, czy też nie, m am y do czynienia z klasycznym przypadkiem „dubium positivu m ” miszczącym się w norm ie kan. 209. W ystępują tu też racje, dla k tó rych te n kanon został w prow adzony, m ianow icie u- niknięcie niew ażności aktów p raw n y ch w w ypadkach, gdy jest tru d n o zdobyć pew ność w spraw ie posiadania w ładzy do w y ko na n ia takiego aktu. K on trarg u m en t przeciw ników , pow ołujący się na zakaz dyspensow ania dla przyczyny w ątpliw ej, zupełnie nie prze konuje. Z resztą podw ażałby o n sensowność kan- 209 w o g ó le 23. K anon te n w w iększości w ypadków uzupełnia jury sd y k cję w łaśnie tam , gdzie obow iązuje zakaz w ykonyw ania ak tu, ale życie zm usza b y by ł w ykonany. Na p rzy k ład bez pew nej jurysd y k cji spow iada n ie też jest zakazane, m im o to n ik t nie tw ierdzi, że z tego pow odu kan. 209 n ie może uzupełnić ju ry sd y k cji do spow iadania. In n e a r gum enty przew ażają n a rzecz b ra k u w ładzy dyspensow ania, ale n ie m ają one tak iej siły, by zjednać sobie w szystkich kanonistów , pozostaw iają tym sam ym problem w sferze wątpliw ości, dzięki czemu istn ieje pew na podstaw a do zastosow ania kan. 209. A rgu m e n t z zasady „In dubio standu m est prow alore actu s” nie w nosi nic do problem u bo jest to postulat, by uw ażać dyspensę za w ażną, co nie jest rów noznaczne z ważnością dyspensy sam ej w sobie.
W w ątpliw ości o istn ien iu przyczyny każdy ko m p eten tn y zatem przełożony m a w ładzę do udzielenia dyspensy. Ma ją albo jako praw odaw ca, albo z ak tu udzielenia (w prost lub przez praw o) albo z uzupełnienia n a podstaw ie kan. 209. Nie jest to jednak, m oim zdaniem , rów noznaczne z ważnością sam ej dyspensy. W chodzi tu jeszcze problem , czy dyspensa może istnieć bez przyczyny, gdy udzielił jej n aw et przełożony posiadający władzę dyspensow ania.
III N a tu ra dyspensy
Moim zdaniem , dyspensa bez przyczyny nie może istnieć. Do tyczy to zarów no dyspensy udzielonej od praw a zw ierzchnika jak i dyspensy udzielonej przez samego praw odaw cę. Stanow isko ta
22 C a p p e l l o F., De m atrim onio, s. 202 ,η. 219 (z pewnymi zastrze żeniam i co do dyspensy w ielokrotnej) C a p p e l l o F., Sum m a iuris, s. 114;
23 Gdzie nie ma zakazu wykonania aktu, tam nie będzie potrzeby uzupełnienia jurysdykcji.
122 Ks. R. Bodański
k ie przedstaw iłem wcześniej w poprzednim m oim a rty k u le n a te m at d y s p e n s y 24. N iniejszym pow ołując się n a ten a rty k u ł i na ra c je tam przedstaw ione tw ierdzę, że dyspensa udzielona w w ą t pliw ości o istnieniu przyczyny — n aw et udzielona przez praw o daw cę — jest niew ażna, ilekroć w rzeczywistości nie istniała żadna przyczyna. D yspensa bez przyczyny nie jest w ogóle dyspensą, jest czystym zaprzeczeniem a k tu praw odaw czego, jest więc nonsensem, ak tem nierozum nym i dlatego nie mieszczącym się w porządku praw nym · P rzyczyna należy od istoty dyspensy, jest jej sk ład n i kiem in teg raln ym , koniecznym . Tylko dlatego, że pew ne okolicz ności dom agają się w prow adzenia w yjątków w ustaw ie, celem jej uelastycznienia (tworzą one ra c je dyspensowania) dyspensy m ają sw o je uzasadnione m iejsce w praw odaw stw ie, m ają sw oją ra cję b y tu . D latego dyspensa bez przyczyny jest zawsze w sprzeczności
z porządkiem praw nym .
IV Uwagi końcowe
P roblem poruszony w tym a rty k u le jest czysto teoretyczny, jak to się m ówi „akadem icki”. W p ra k ty c e nie zdarza się, albo bardzo rzad k o zdarza się, żeby poza w ątp liw ą przyczyną nie istn ia ły żad n e in n e przyczyny do udzielenia k o n k re tn e j dyspensy. Przew ażnie zawsze · w y stępuje kilka przyczyn jednocześnie; jed ne skłaniające in n e pobudzające tylko. N iektóre m ogą być nieznane dy spensują cem u a naw et i p etentow i. Mogą one ratow ać ważność dyspensy, g d y w rzeczywistości przyczyna, k tó rą kierow ał się dyspensujący będzie fikcyjną. N aw et, gdy b ędą to ty lk o przyczyny pobudzające i w sum ie razem n ie w ystarczają do udzielenia dyspensy. U zupełni j e w tym w ypadk u przyczyna dobra Ogółu i dobra porządku p ra w nego, zm ierzająca ku tem u, b y dyspensy udzielone w dobrej w ie rz e b yły zawsze w ażne i pew ne. Dzięki te j przyczynie, istniejące faktycznie przyczyny sta ją się w ystarczającym i, (choćby tak im i n ie były) i ra tu ją ważność dyspensy. T akie stanow isko, zdaje mi się, zajm uje też P raw odaw ca K odeksu w kan. 84 § 2, k iedy uznaje ważność dyspensy udzielonej w w ątpliw ości o w ystarczalności p rz y czyny. Jeżeli faktycznie przyczyna była niew ystarczająca uzupeł n ia ją przyczyna dobra porządku praw nego i dobra ogółu.
Dodać trzeba, że do udzielenia każdej dyspensy m ożna bardzo łatw o znaleźć jakąś przyczynę. P rzyczyną jest na przy kład „libera- lita s” dyspensującego, chęć zjednania kogoś dla Kościoła, zam iar w yróżnienia osoby zasłużonej chęć okazania łaskaw ości wobec pod
24 B o d a ń s k i R., Ważność dyspensy udzielonej bez przyczyny przez prawodawcę, w: Praw o Kanoniczne 15 (1972) n r 3—4, s. 92—95.
w ładnego itp · 25 O takie przyczyny w każdym w ypadku nie jest trudno.
P ostaw iona w a rty k u le teza o niew ażności dyspensy udzielonej bez rzeczyw istej przyczyny nie jest czym ś now ym w kanonistyce. Je st to zasada bardzo stara, tylko oparta n a dom niem aniu praw n ym o b ra k u w oli u dyspensującego do udzielenia dyspensy bez przy c z y n y 26. Z ak ład a się, że każdy przełożony nie chce dyspensować bez przyczyny. Teza postaw iona w a rty k u le d aje zasadzie dodatko w e now e uzasadnienie, now ą podstaw ę. Różnica jest ty lk o tak a, że dom niem anie może ustąpić, jeżeli dyspensujący będzie m iał w yraźn ą w olę dyspensow ania bez przyczyny, natom iast teza o ko nieczności przyczyny z n a tu ry dyspensy będzie m iała zastosow a n ie zawsze, niezależnie od w oli dyspensującego.
ZUSAMMENFASSUNG
DISPENSGtlLTIGKEIT IM FALLE DES ZWEIFELS ÜBER DAS BESTEHEN DER URSACHE
Diesem Problem begegnen w ir schon bei Ivo von C hartres und seinem Kom m entator Alger von Liege. Die ersten Aussagen stellen fest, dass Dispens gegeben werden kann, w enn die Ursache wahrscheinlich ist. Dann treten u nter den Ju riste n M einungsunterschiede auf, die
25 B o n i f a c y V III w Bulli z 1302 r. por. B ö e h m e r J. Jus ec clesiasticum t. IV, Halae 1754, D issertatio praelim inaris, s. 43; D u- r a n d u s G., Speculum iuris, s. 55; S u a r e z F., Opera omnia, t. VI, De legibus, Parisiis 1856, s. 90, n. 26; M i c h i e 1 s G., Normae generales, s. 744; K u b i k S., Invalidity of dispensations, s. 61; V a n H o v e A., De privilegiis, s. 417, η. 453; P u g l i e s e A., Causae canonicae, w: Dic- tionarium m orale et canonicum, wyd. Palazzini t. I (A—C), Romae 1962, s. 604.
2» P i a s e c k i P., Praxis episcopiis, Leopoli 1758, s. 565; A i c h n e r S., Compendium iuris ecclesiastici, B rixinae 1911, s. 668; W e r n z F., Jus decretalium, t. IV. Ju s m atrim oniale, P ra ti 1911—1912 s. 527; B e n e d i c t u s XIV, De synodo dioecesana, Venetii 19767, c. 5, n. 7, s. 139—140; P i c h l e r V., Jus canonicum, s. 508, P isaurii 1758, s. 508; F e i j e H., De im pedim entis et dispensationibus matrim onialibus, Lovanii 1893, s. 640;, C h e 1 о d i J., Jus m atrim oniale iuxta Codicem iuris canonici, Tridenti 1937, s. 50, n. 45: M i c h i e l s G., Normae generales, s. 741; O ’ M a r a W., Canonical causes, s. 53; B e r u t t i Ch., Institutiones iuris canonici, v. I, Normae generales, Taurini 1936, s. 129; R e i l l y E., The general norm s, s. 112. W ładza najwyższa Kościoła wypowiedziała się kilkakrotnie że Stolica Apostolska nigdy nie udziela dyspensy bez przyczyny. Zob. S. K ongregacja Rozkrzeweinia W iary, In stru k cja z 9. V. 1877 r. w: Fon tes, t. V II n. 4890, s. 459 ;Ta sam a Kongregacja, L itterae encyclicae z 11. III. 1869 r. w: Collectanea S. Congregationis de Propaganda Fide, n.1324, s. 10—11; Por. Concilium T ridentinum , sessio 24, с. 5
124 Ks. R. Bodański
[8]
m ehr oder weniger stark, bis zum Erscheinen des Codex fortdauern. Can 84 § 2, der die G ültigkeit der Dispens im Falle eines Zweifels, ob der G rundhinreichend sei (in dubio de sufficientia causae), erklärte, gab Anlass zur erneuten lebhaften Diskussion um dieses Problem. Die nach dem Erscheinen des Codex auf tretenden Ju risten sind einmütig der Meinung, die G ültigkeit der Dispens hänge von der M achtbefugnis des Dispensierenden ab. Sie sind darin einig, dass der Gesetzgeber im m er gültig dispensiert. Betreffs des M achtbereichs des vom Gesetz dispensierenden Obern, nahm en die Ju risten zwei entgegengesetzte S tellungen ein. Die Einen sprechen sich fü r das Bestehen der Macht aus, andere sind degegen. Der S tre it w ird vom Can. 209 gehoben: „in dubio positivo et probabili ”. Der S treit selbst ist auch ein Beweis dafür dass es bezüglich des Bestehens einer Dispensierungsgewalt keine Sicherheit gibt, w enn das Vorhandensein des G rundes unsicher ist — u n d das genügt fü r die Ergän — zung der G ewalt durch den Can. 209. Durch die D ispensierungsgew alt allein w ird das Problem der G ültigkeit der Dispens nicht gelöst. Falls die zw eifelhafte Ursache in W irklichkeit nicht existiert und jede andere hinreichende U rsahe fehlt, ist die Dispens ungültig, weil sie ohne Ursache nicht existieren kann. Die U rsache ist ein integrales und notwendiges Elem ent der Dispens, ist ihre ratio existendi. Selbst der Gesetzgeber selbst w ürde ohne U rsache ungültig dispensieren, da eine solche Dispens unsinnig und rechtsw idrig wäre.
Praktisch genommen, w enn die zw eifelhafte U rsache de facto nicht exisiart, wird sie durch andere U rsachen vertreten. Irgeneine Ursache w ird gibt es ja immer. Auch eine norm alerw eise nicht hinreichende Ursache kann hier genügen da sie in solchem Falle durch den G rund des Gemeinwohles und der R echtsordnung ergänzt wird. — Die These von der U ngültigkeit der Dispens die ohne eine w ahrhafte U rsache ge geben w urde ist keine juridische Neuigkeit. Sie w urde schon lange angenom m en aufgrund der rechtlichen Annahme, dass kein O berer ohne U rsache dispensieren will, ln diesem A rtikel findet die These ein neues Fundam ent, eine neue Begründung aus der N atur der Dispens.
