1
SPIS ZAWARTOŚCI i,
TECZKI .v
...
I ./ l . Relacja
\ iv S_
h ' "I./2. D okumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora
h b a 4I ./3.
Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora
II. Materiały uzupełniające relację
III./l. M ateriały dotyczące rodziny relatora
III./2. M ateriały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.
III./3. M ateriały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) III./4. M ateriały dotyczące ogólnie okresu po 1945
III./5. Inne ...
IV. Korespondencja
V. Nazwiskowe karty informacyjne jto -Ł VI. Fotografie
2
3
zy d ? S ffordalska ^ L h 0 d “ 3 k -°l l w a 2 0 - 5 . 1 9 9 1 r. A
cw i i \ K 4 - ^ / ,c3/f
6 0 - 3 4 2 G d a ń s k - O l i w a (job^j
P r o ś b a
Do
Arcłiiwum P o m o r s k i e g o A r m i i K r a j o w e j
8 7 - 1 0 0 T o r u ń
u l . P i e k a r y 37 p.23.
U b i e g a m się o p r z y j ę c i e do Ś w i a t o w e g o Z w i ą z k u Ż o ł n i e r z y A r m i i K r a j o w e j n a p o d s t a w i e d z i a ł a l n o ś c i w o j e n n e j i p o w o j e n n e j w S z e r e g a c h A r m i i K r a j o w e j .
U p r z e j m i e p r o s z ę o z b a d a n i e i s t w i e r d z e n i e , c z y m o j a o s o b a z n a j d u j e się w a k t a c h W a s z e g o A r c h i w u m i j e ś l i tak, p o t w i e r d z e n i e te g o faktu.
P o d a j ę s w o j e dane:.
U r o d z i ł a m si ę 14 . w r z e ś n i a 1927 r. w e w s i N o s e k , G m . L i d z b a r k W e l s k i -wi eś , jako c ó r k a F r a n c i s z k a K o r d a l s k i e g o i M a r i a n n y z d o m u
J ę a r a s z e k . R o d z i c e m i e l i t a m g o s p o d a r s t w o r o l n e p o ł o ż o n e p o d l a s e m - d z i ę k i czemu, b y ł o ono w y g o d n ą b a z ą w c z a s i e w o j n y d l a ż o ł n i e r z y A.K. m a j o r a " Ł y s e g o " l u b " L e ś n i k a " i po w o j n i e d l a
, Kj V/
V w
o d d z i a ł ó w B a l i a - " S o w y " i W y p y c h a - " W ilka".
. j j ___; _ -i. £ __ -n _ i _ it o ______ ft • \» r __________.K 6-+ - W r o k u 1947 w y s i ł a m s a m ą ż za F r a n c i s z k a W y p y c h a - "Wilka".
B a z a n a s z a n o s i ł a n a z w ę "Hel".
W c z a s i e w o j n y z w i ą z a ł z k o n s p i r a c j ą A.K. b r a t mój
J W ł a d y s ł a w K o r d a l s k i u r o d z o n y w 1907 r. z a r ó w n o m n i e jak i p o z o - i ^ s t a ł y c h c z ł o n k ó w rodfciny. J a s k ł a d a ł a m p r z e d n i m p r z y s i ę g ę
w o j s k o w ą w k o ń c u 1943 r . , b ę d ą c o d tej p o r y ł ą c z n i k i e m .
J a k o m ł o d a d z i e w c z y n a , n i e z w r a c a ł a m u w a g i n a n i e b e z p i e c z e ń s t w o J k t ó r e m i gr o z i ł o , b y w a j ą c w T r a c z y s k a c h u P a n i K a s z e w s k i e j , ^ ;'
c z y też n o s z ą c do l a s u ż y w n o ś ć i i n n e r z eczy.
M i a ł a m p s e u d o n i m " D orotka".
B r a t mój W ł a d y s ł a w Ko^rdalski, z a m i e s z k a ł y w e w s i B u c z k o w o G m . G ó r z n o , p o w . B r o d n i c a , b y ł d l a m n i e w ó w c z a s d o w ó d c ą . Z g i n ą ł w d n i u 6.XI. 1944 r. r o z s t r z e l a n y p r z e z "Jagd/komando" p r z y
p a c y f i k a c j i " b u n k r a " z a j ę t e g o p r z e z z w i a d s p a d o c h r o n o w y W o j s k a P o l s k i e g o w l e s i e l e ś n i c t w a B u c z k o w o .
Terror, j aki w ó w c z a s z a p a n o w a ł , s p o w o d o w a ł p r z e r w a n i e d z i a ł a l n o ś c i k o n s p i r a c y j n e j w c z a s i e w o j n y .
V e r te
4
- 2 -
D z i a ł a l n o ś ć n a s z a z o s t a ł a w z n o w i o n a w 1945 r. h x z s z f.!:f r p r z e z z n a n y c h z c z a s ó w w o j n y B a l i a - " S o w ę " i W y p y c h a F r a n c i s z k a
" C - " W i l k a " , z k t ó r y m i b y ł a m z w i ą z a n a do c z a s u u j a w n i e n i a s i ę n a z a s a d z i e m n e s t i i w 1947 r. W t y m c z a s i e b y ł a m a r e s z t o w a n a p r z e z U . B . w D z i a ł d o w i e , m a l t r e t o w a n a i t o r t u r o w a n a .
Z w r a c a m si ę z u p r z e j m i ^ a o D! r c h i w u m P o m o r s k i e g o A r m i i K r a j o w e j o p o t w i e r d z e n i e w / w fakt ó w . N i e w i e m c z y b r a t mój
- m ój d o w ó d c a ś.g. W ł a d y s ł a w K o r d a l s k i z o s t a w i ł ś l a d o d e b r a n i a ode innie p r z y s i ę g i w o j s k o w e j . W i e m , że p e ł n i ł a m o d j e s i e n i 1943r.
r o l ę ł ą c z n i k a , b ę d ą c pewna, że j e s t e m ż o ł n i e r z e m A r m i i K r a j o w e j . O d r o k u 1945 - 47 d z i a ł a l n o ś ć n a s z e j B a z y "Hel" i m e g o m ę ż a
"Wi lk a " , o r a z m o j a , s ą w t a m t y c h s t r o n a c h p o w s z e c h n i e zna n e . H ś r- D a n e t e , s ą m i k o n i e c z n e d l a K o m i s j i W e r y f i k a c y j n e j
Ś w i a t o w e g o Z w i ą z k u Ż o ł n i e r z y A r m i i K r a j o w e j O k r ę g u G d a ń s k i e g o , g d z i e u b i e g a m si ę o c z ł o n k o w s t w o i u p r a w n i e n i a k o m b a t a n c k i e .
S e r d e c z n i e p o z d r a w i a m i z g ó r y d z i ę k u j ę Z p o w a ż a n i e m
/- / I r e n a W y p y c h z d . K o r d a l s k a
• A .
5
dnia ^
w * - ... -AM/ŁlM
Irena Wypych Gdańsk,10.02.1993r.
zam.Gdańsk-Je1itkowo
Ż Y C I O R Y S
U r o d z i ł a m się 14 w r z e ś n i a 1927r. we w s i N o s e k g m i n a L i d z b a r k w b ył ym po wi ecie Dzia ł do w o, z m a t k i M a r i a n n y z d o m u J ę dra s zek , ojca F r a n c i s z k a Kor d a l s k i e g o . R o d z i ce moi m i e l i g o s p o d a r s t w o r olne o
pow i e r z c h n i 16 ha, g dz i e się w y c h o w a ł a m i m i e s z k a ł a m do s i e r p n i a 1947r.
G o s p o d a r s t w o r o d z i c ó w p o ł o żo n e b y ł o w ś r ó d dużego k o m p l e k s u l a s ó w
N a d l e ś n i c t w a L i d z b a r k i Ruda. G a ł ą w o j n ę p r a c o w a ł a m w g o s p o d a r s t w i e rodzic ów . G o s p o d a r s t w o z r a c j i p o ł o ż e n i a w ś r ó d l a s ó w było d o g o d n y m
m i e j s c e m do s p o t k a ń l udzi R u c h u Oporu. Zaró w n o w czasie pokoju, jak i po wojnie, do c z a s u amnestii, w l u t y m 1947r., g o s p o d a r s t w o n o s i ł o z a k o n s p i r o w a n ą nazwę "HEL".
. - - - Ul
/
B r a t mój, W ł a d y s ł a w K o r d a l s k i u r o d z i n y w 1907r. zw iąz a ł się z R u c h e m F O p o r u na p o c z ą t k u 1942r. B y ł ż o ł n i e r z e m A r m i i K r a j o w e j g r u p y b o j o we j
"CHORZELE", k t ó r ą d o w o d z i ł m j r N o w a k o w s k i ps. "ŁYSY" l u b "Leśnik".
P o p r z e z b r a t a cała n a s z a r o d zi na d z i a ł a ł a w tej g rupie, a ja jako m ł o d a d z i e w c z y n a b y ł a m ł ą c z n i c z k ą tej g r u p y ps. "DOROTKA".
W char ak ter z e łąc z n i c z k i d z i a ł a ł a m ia m a r c a 1942r. do w y z w o l e n i a , tj. od do st yc zn ia 1945r. W o kresie t y m g r u p a " C h o r z e l e " p r o w a d z i ł a a ktywne dzi a ł a n i a bojowe n a w / w terenie, m.inn. ciężki bój z N i e m c a m i s t o c z y ł a w g r u d n i u 1944r.pod m i e j s c o w o ś c i ą G ó r z n o k / B r o dn ic y.
W trakcie d z i a ł a ń b o j o w y c h w 1944r. zginął mój brat W ł a d y s ł a w .
Po p r z e j ś c i u f r o n t u ż o ł ni e r z e z gr u p o w a n i a A r m i i K r a j o w e j g r u p y bo jo w e j
"Chorzele", w w y n i k u r e p r e s j i p ro w a d z o n e j p r z e z U r z ą d B e z p i e c z e ń s t w a w o b e c ż o ł n i e r z y AK, p o d j ę l i c z y n n y opór t wo r z ą c o d d z i a ł y l e ś n y "WIN", k t ó re go d o w ó d c ą został S t a n i s ł a w B a l i a ps." S0 WA ",
W o kresie t wor z e n i a o d d z i a ł u p r z e j ę ł a m po no w n i e o b o w i ą z k i ł ą c z n i c z k i w pl utonie F r a n c i s z k a W y p y c h a p s . " W I L K " , n a t o m i a s t już w lecie 1945r. / n a s z ą bazą stało się p o n o wn i e g o s p o d a r s t w o m o i c n r o d z i c ó w "HEL".
W m a j u 1946r. za d z i a ł a l n o ś ć k o n s p i r a c y j n ą z o s t a ł a m a r e s z t o w a n a w r a z z całą r o d z i n ą p r zez U r z ą d B e z p i e c z e ń s t w a i o s a d z o n a w a re sz ci e ś l e d c z y m w L i d z b a r k u k/Dzi a łd o w a , a n a s t ę p n i e p r z e w i e z i o n a do U B do D zi a ł d o w a . P r z e s ł u c h a n i a w w a r es z c i e pod c zas k t ó r y c h b y ł a m b i t a i t o r t u r o w a n a / ś l a d y m a m do d z i s i a j / t r w a ł y do k o ń c a p a ź d z i er ni ka . Po w y j ś c i u z a r e s z t u
6
w z n o w i ł a m d z i a ł a ln o ś ć k o n s p i r a c y j n ą w o d dziale ''WIN" S o w y i "Wilka"
za co k i l k a kr o t ni e p r z e b y w a ł a m w k r ó t k o t r w a ł y c h a r e s z t a c h aż do
amnestii. W l u t y m 1947r. cały o d d z i a ł u j a w n i ł się i w s p o s ó b u r o c z y s t y złożył b r o ń n a r y n k u w Lidz b ar ku.
W k w i e t n i u 1947r. za byłego d owódcę F r a n c i s z k a W y p y c h a w y s z ł a m za mąż. H ć f M a m y troje dzieci. Po ślubie, ze w z g l ę d u n a dals ze p rz eś la d o w a n i a ,
w r a z z m ę ż e m z a m i e s z k a ł a m we W r o c ł a w i u , n a s t ę p n i e N i d z i c y , J u g o w i e k/fiowej R u d y i w k o ń c u o s i e d l i l i ś m y się w Gdańsku, gdzie m i e s z k a m do chwili obecnej. M ąż mój zmarł 15.10.1988r.
W pr z e s z ł o ś c i ze w z g l ę d u na w o j e n n ą i p o w o j e n n ą p r z e s z ł o ś ć nie u b i e g a ł a m się o p rz y j ę ci e do ZBOWiD.
O becnie prag n ę n a l e ż e ć w s p ó l n i e z ludźmi, K t ó r z y w a l c z y l i o n i e p o d l e g ł ą i s p r a w i e d l i w ą Polskę, uo jednej o r g a n i z a c j i k o m b a t a n c k i e j .
7
8
9
10
Toruń 5.04.1993 r.
Fundacja M Archiwum Pomorskie Armii Krajowej" w Toruniu niniejszym zaświadcza, że w zasobie naszego Archiwum jest teczka osobowa p.Ireny Wypych z d. Kordalskiej ps. "Lorotka" ur« 14*09.1927 r. /założona w 1991 r., sygn* K~624/1031 /% zawierające Jej właaną relacjf z działal
ności w okresie okupacji oraz w Ruchu Oporu AK po 1945r. e także oś
wiadczenia świadków - Andrzeja Różyckiego i Henryka Wiśniewskiego.
Z relacji p. I.Wypych wynika, iż w okresie od marca 1942 r. do sty
cznia 1945 r. tyła łączniczką w grapie p&rtyzenciciej AK "Chorzele", do
wodzonej przez P.Nowakowskiego pa."Łysy", której jedną z kwater, było gospodaratwo rodziców I.Kordalskiej o kryptonimie "Hel". Funkcję tę pełniła nadal w okresie lat 1945*1947 w ROAK i WIN w oddziale Stani
sława Dalii ps.wSowa", w plutonie Franciszka Wypycha ps.*Wilk*.
Oświadczenia świadków:
Im Andrzej Różycki ps."Zjawa","Kenia", mający również W Archiwum te
czkę osobową sygn* K-512/1148 / m.in. żołnierz NOW, od sierpnia 1942 żołnierz AK, kurier KGAK, partyzant w oddz. F.Wypych w okresie okupa
cji, po 1945 r. d-ca II plut* w oddziale partyzanckim S.Dalii, od 11- pca 1946 r. d-ca ROAK i WiK na pow.Działdowo/ zaświadcza iż: "Dędąc kurierem KG AK dwa razy w październiku * w listopadzie 1944 r. zetkną
łem się z Ireną Kordalską /Wypych/ jako członkiem AK w konspiracji."
oraz że od września 1945 r. należeła onu oo organizującej się konspi
racji Ruchu Oporu AK a dom jej rodziców był jedną z głównych kwater.
Od 1946 r. należała do oddziału partyzanckiego Stanisława Dalii ps.
"Sowa*.
2. Henryk Wiśniewski ps."Czerny" oświadcza, że:"Irena Wypych była czlonkiem-łączniccien naszej grupy bojowej "Chorzele"" oraz, że miał z nią kontakt w letach 1943-1944.
11
12
A W / fi- T o r u ń 1 6 .0 7 .1 9 9 1 Pani Irena Wypych
Gdańsk-Oliwa
Szanowna Pani,
W odpowiedzi na lis t Pani z dnia 20 maja uprzejmie komunikuję:
Nie udało się niestety dotychczas odnaleźć w zbiorach naszego Archi
wum danych o Pani 1 Pani Brata uczestnictwie w działalności konspi
racyjnej obwodu AK Brodnica.z lat 1939-45 /ty lko takie materiały są tu gromadzone/,Ówcześni konspiratorzy nie pozostawili żadnej dokumen
t a c ji .Udokumentowana relacjami jest owszem służba Marli Kaszewsklej z Traczysk,o której Pani wspomina w swojej relacji.Będziem y kontynu
ować poszukiwania w czasie żmudnego opracowywania naszych materia
łów historycznych dotyczących obwodu AK Brodnica.
Informacje podane w Pani re la c ji wprowadziliśmy do naszych zbio
rów w Pani teczce osobowej noszącej sygnaturę K 6 2 4 /1 0 3 1 .Prosimy o uzupełnienie danych cjsłużbie Pani 1 Pani krewnych w /g załączonego kwestionariusza.Prosimy również o fotografie i posiadane być może dokumenty.
Łączymy wyrazy azacunkty i AKowskie pozdrowiemia
Dokumentalistka Obwodu Brodnica
13
4
F U N D A C J A
„Archiwum
ul. Piekary 49, 1tej- 27 ! 87-100 TORUŃ
