W związku z bibliografią wydawnictw konspiracyjnych : (W. Chojnacki, Bibliografia zwartych druków konspiracyjnych wydawanych pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, Warszawa 1970)

M A T E R I A Ł Y

C Z E S Ł A W G U T R Y

W związku z bibliografią wydawnictw konspiracyjnych

(W ładysław C h o j n a c k i , Bibliografia zw a rtyc h druków konspiracyjnych w y d a ­ nych pod okupacją h itlerowską w latach 1939—1945, P aństw ow e W ydawnictwo

Naukowe, W arszawa 1970, s. 309, 2 nib., err. k. 1)

O czekiw aliśm y od dawna na bibliografię w ydaw nictw konspiracyjnych. Dzięki W ładysław ow i C h o j n a c k i e m u doczekaliśm y się dojrzałej, sumiennej, w nikliw ej i precyzyjnej rejestracji w ydaw n ictw konspiracyjnych i z kręgu konspiracyjnego.

Bibliografia nastręczała szczególne trudności. Nie jest łatw e samo ustalenie konspi­

racyjnego charakteru w ydaw nictw a, także opis nastręczał w iele dodatkowych trud­

ności. U stalenie danych o autorze i czasie wydania, wobec jakże częstych św iado­

mych przeinaczeń nie zawsze było m ożliwe. Nie trudno było zorientować się, że np.

Sienkiew icza „Listy z A fryki” były „Listami z A nglii”, bo karta tytułow a była n ie­

zgodna z okładką, Szajnochy „Szkice H istoryczne” n ie m iały nic wspólnego z u tw o­

rami tego w ybitnego historyka, lecz zaw ierały dzieje stosunków polsko-niemiecikich,

„Śpiewnik dom owy” M oniuszki był śpiew nikiem partyzanckim. A le kto był autorem tych książeczek, to było już tajemnicą. Dalszą trudność stanow iło samo odszukanie tych druków i w reszcie ustalenie, czy można zaliczyć je do w ydaw nictw konspi­

racyjnych.

Bibliografia ujaw niła 1075 pozycji. Są wśród nich czterostronicowe ulotki, jeżeli treść ulotek odpowiadała charakterowi książek i broszur. Brak natom iast odezw, a fi­

szów, ogłoszeń, obwieszczeń, fikcyjnych dodatków do gazet okupacyjnych itp. Ten rodzaj druków zwanych dokumentami życia społecznego Wł. Chojnacki chce opracować oddzielnie. U względnione zostały w ydaw nictw a odbite w kilku egzem ­ plarzach, naw et w postaci maszynopisu, byleby celem wydania było przeznaczenie do rozpowszechniania.

Do „Bibliografii” w eszły w ięc w szelkie publikacje w ydane „bez w iedzy i fo r­

m alnego zezwolenia okupantów”, a w ięc również takie, które z konspiracją niew iele m iały wspólnego, m.in. druczki bibliofilskie, zbiorki ekslibrysów z komentarzami (druk ekslibrysów był w czasie okupacji dozwolony) oraz w ydaw nictw a rozpoczęte, ale nie zrealizowane.

Opisy bibliograficzne szeregują m ateriał w edług w łaściw ego autora, w łaściw ego (lecz nie maskującego) tytułu a naw et według incipitu. Opisy są bardziej szczegóło­

w e: np. poza rokiem podają miesiąc; liczbę egzem plarzy i zawartość.

Może budzić w ątpliw ość w łączenie do „Bibliografii” zespołu skryptów P aństw o­

w ej Wyższej Szkoły Technicznej w W arszawie (Staatliche Höhere Technische F ach­

schule), czynnej na terenie Politechniki W arszawskiej. Była to jedyna oficjalnie działająca od 1942 r. szkoła wyższa w GG. Na czele jej stał Niem iec, dyrektor Albert Güttinger, który w yraził zgodę na druk jednego czy dwóch skryptów. Jako ów czes­

ny kierownik biblioteki pamiętam , że skrypty wydaw ano w atmosferze całkowitej jawności, były one też w normalnym handlu księgarskim. Przy składaniu arkuszy paru tytułów brali udział pracownicy Biblioteki, traktując tę robotę jako dodatkowy zarobek. W ydawca w porozum ieniu z autorami ofiarow yw ał Bibliotece po 10, a póź­

niej po 5 egzemplarzy. Skrypty były inwentaryzowane, katalogowane i opraw-iane

PRZEGLĄD HISTORYCZNY, TOM L X III, 1972, zesz. 2

przez introligatora Biblioteki Narodowej Mozgałę. N iestety rzeczyw isty w yd aw ca m gr inż., późniejszy adiunkt, Jerzy M łodziński oraz sekretarz Szkoły prof. Kazimierz.

Zarankiewicz nie żyją. Zajmujący się stroną edytorską mgr inż. Heliodor C hm ielew ­ ski potwierdza nielegalność większości' skryptów. Jako uzasadnienie w łączenia skryptów do „Bibliografii” Wł. Chojnacki przytacza: 1. brak zezw olenia na piśmie;.

2. brak daty wydania; 3. brak w ydaw cy. Z drugiej jednak strony: 1. są to w yd aw ­ nictwa na użytek w ew nętrzny; 2. w ym ieniają nazwiska rzeczyw istych żyjących autorów; 3. jakkolw iek brak dat wydania, brak również dat fikcyjnych. Jeden ze skryptów, „Budownictwo ogólne” prof. Żenczykowskiego ma podtytuł „Skrypt z w y ­ kładów z r. 1938/39”. Wydano go oczyw iście w czasie okupacji hitlerowskiej, n ie podobna bowiem sobie wyobrazić, aby skrypt, liczący ponad 1500 stron, można było.

w ykonać w czasie wakacji, w przededniu zbliżającej się wojny.

Innego rodzaju w ątpliw ość budzi pom inięcie w „Bibliografii” w ydaw nictw po­

wstańczych. Autor pisze w przedm owie, że „nie były one konspiracyjnie wydane, lecz.

legalnie w powstańczej W arszawie”, becz skoro w ykładnią druków konspiracyj­

nych jest pojaw ienie się ich bez w iedzy i zgody okupanta, to w ydaw nictw a p ow ­ stańcze jak najbardziej do tej kategorii należą. Mają one też w ażną cechą w yd a­

w nictw konspiracyjnych — w ydane są anonimowo. Dodajmy, że w yłączenie zwartych druków powstańczych może grozić w ym knięciem się ich w ogóle spod rejestracji.

Wyszło ich za mało, aby tw orzyły oddzielną grupę. Analogia z prasą powstańczą nie jest w łaściwa. Prasa powstańcza liczy około sto tytułów, reprezentując około % tysiące jednostek w ydawniczych. Z druków zwartych „Bibliografia” w ym ienia dwa tytuły; inne dwa można znaleźć w bibliografii, choć uszło to uwadze autora: В e- r e n d t Stefan: „Błyskaw ica” wyd. 3; ukazała się 24 sierpnia Г944 (por. s. 37 poz. 44) oraz poz. 701 P r z y p k o w s k i Tadeusz: „7 ekslibrysów ”. Wreszcie w spom nę w edle inform acji prof. Stanisław a Kunstetera, że wydano w czasie powstania jeden druk dotyczący Oświęcimia, pióra Zofii Kossak; ponadto w yszła jednodniówka pt. „Na dzień 26 sierpnia w św ięto Matki Boskiej Częstochowskiej”, 26 sierpnia 1944 r..

Zarówno w ięc ze w zględów rzeczowych i formalnych, jak wreszcie z punktu w id ze­

nia przydatności bibliografii, należało w łączyć do niej druki powstańcze.

*

Po raz pierwszy zetknąłem się z 'książką wydaną konspiracyjnie chyba na po­

czątku 1940 r., a może wcześniej. B yła to książeczka m ająca zastąpić w ypisy szkolne.

Wyszła ona ze środowiska skupiającego się w okół H eleny Radlińskiej; opracowała ją Helena G r o t o w s k i pod tytułem „Młodzi idą”. O autorstwie Grotowskiej do­

w iedziałem się od siostry. Tym czasem „Bibliografia” przypisuje autorstwo H elenie R adlińskiej. Pani H elena Grotowska w rozmowie ze mną potwierdziła sw oje autor­

stwo, o czym pisałem w „Roczniku H istorii Czasopiśm iennictwa Polskiego” 1965,.

s. 197.

O sobliwością w ydaw niczą są broszury Karola H a u b o l d a , zasłużonego dzia­

łacza na polu księgarstw a spółdzielczego. Pierw sza z nich to „Zarys historii polskich drukarń spółdzielczych” w ydany m iędzy rokiem 1940 a początkiem 1941. Pozornie ale i z przeznaczenia jest to wzór czcionek i w takiej form ie został wydany oficjalnie' w drukarni „Społem” (Haubold już chyba później został jej dyrektorem). Autor dowcipnie powiązał wzory czcionek z tekstem o historii drukarń spółdzielczych,, używając dla każdego akapitu innej czcionki i eksponując wzory czcionek jako e le ­ m ent dominujący. Broszura została wydana zdaje się w nakładzie 1000 egzem plarzy;

50 a m oże 100 egzem plarzy zaopatrzono w dw ie, nalepki um ieszczone na czystej okładce: jedna na górze m iała znak księgarski „Libraria N ova” i sylw etk ę k am ieni­

cy K siążąt Mazowieckich, druga ujaw niała autora tekstu, podawała tytuł i pełną nazw ę spółdzielni. Broszura nie w eszła do sprzedaży, autor n iew iele egzemplarzy rozdał znajomym, chyba w iększość zachow ał u siebie.

B IB L IO G R A F I A W Y D A W N IC T W K O N S P I R A C Y J N Y C H

277

Druga broszura Haubolda pt. „Spółdzielczość w życiu społecznym i gospodar­

czym w si” w yszła w nakładzie około 1000 egzemplarzy. Broszura ta udawała odbitkę z przedwojennego nieistnieja.cego w ydaw nictw a, była kolportowana w „Librarii N o­

va ” wśród zaufanego nauczycielstw a i m iała charakter szkoleniow o-ośw iatow y. Część m iała tekst interpaginowany i na czystych ale paginowanych stronach było m iejsce

do pisania notatek.

Była i trzecia broszura tegoż autora, o której w iem tyle tylko, że służyła ce­

lom szkoleniowym .

W ydawnictwa Oficyny K sięgarskiej znajdowały się w sprzedaży księgarskiej, ale tajnej. Z propozycją zajęcia się kolportażem przyszedł do m nie Piotr H niedzie- wicz. Było to w „Librarii” na początku 194)1 r. Pierw szą książką była M a r i t a i n a

„Drogami k lęski”, cena jej w ynosiła chyba 12 złotych.

Z ostatnią w iększą grupą w ydaw n ictw konspiracyjnych zetknąłem się w czasie pow stania w drugiej połow ie września. Zauważyłem jak ludzie niosą jakieś naręcza książek. Leżały one rozrzucone i już dobrze przebrane w podwórzu domu przy ul.

Boduena 3. Zabrałem ich po kilka egzemplarzy. B yły tam następujące druki konspi­

racyjne:

1. Zagadnienia kulturalne, część 1, Warszawa 1939 [według „Bibliografii” 1943, w edług m ojego wyczucia 1944]. Egzemplarz pochodzący prawdopodobnie z w ym ia­

ny ze m ną notuje tylko BUW.

2. C z e r t w a n Krzysztof: Historia powszechna, cz. 2 i 3, 1934 [w łaściw ie 1944, w edług „Bibliografii” 1942 czerwiec],

3. W św ietle dnia, kw iecień 1934 [w łaściw ie 1944].

4. Oświata i Kultura, lipiec 1939 [w łaściw ie 1944].

5. Program nauki (tymczasowy) w państw owym gimnazjum ogólnokształcącym z polskim językiem nauczania, brak m iejsca i roku wyd.

Przypuszczam, że w iększość znalezionych tytułów została wydana praed w yb u ­ chem powstania, gdyż np. „Oświata i Kultura” uchodziła przez dłuższy czas za przepadłą; posiadałem kilkanaście egzemplarzy tego druku i ofiarowałem go bądź w ym ieniałem egzemplarze. Sądzę, że ł inne tytuły pochodzą z w ym iany bądź daru ode mnie.

Posiadając dziś ponad 100 druczków konspiracyjnych zwartych wraz z ulotkam i z tego okresu, sprawdziłem w łasn e egzemplarze z opisam i bibliografii. Zanotowałem nieliczne różnice. Mogą one pochodzić z odmianek lub braków wydawniczych posz- szczególnych egzemplarzy. Postulow ać wypada, aby inni w łaściciele druków, a już koniecznie biblioteki, w ykonały dokładne opisy i wiadom ości o ew entualnych od- m iankach podały autorowi „Bibliografii”. Przy okazji biblioteki m ogłyby wskazać druki konspiracyjne, dotychczas nie rozpoznane.

Na przeszkodzie tej czynności stoi w spom niany już sposób opisu, w edług w y ­ krytego autora, odm iennego niż na karcie tytułow ej, odpowiadającego treści tytułu, autora korporatywnego lub incipitu a naw et według w ykrytego pseudonimu, a więc odm iennie niż w bibliotekach. Odnośnie do druków konspiracyjnych zasada ta budzi zasadniczy sprzeciw. Niektóre druki konspiracyjne liczą lat 30; w ciągu tego okresu przyzw yczailiśm y się do ich kart tytułowych, często m askujących charakter w y ­ dawnictw a. Po 30 latach dowiadujem y się, jak nazyw ał się autor i jak powinna być zaszeregowana jego książka. W zastosowaniu do druków konspiracyjnych zasa­

da ta n ie w ytrzym uje próby życia. N ie budzi sprzeciwu, że „Śląsk w ierny ojczyźnie”, w ydany ponownie po w ojnie w ,1946 roku, znalazł się pod nazwiskiem bezsprzecznie ustalonego autora Zbyszka B e d n o r z a , że „Kam ienie na szaniec”, których autor­

stwo jest rów nie bezsprzecznie ustalone, znajdzie się pod nazwiskiem rodowym auto­

ra. A le odesłanie do pseudonim u partyzanckiego, który m ógł się zm ieniać, jest tylko

tym czasowym osiągnięciem (por. poz. 17, 910). Szeregowanie takie nie powinno być stosowane. R ównież budzi obawy szeregow anie w edług w ykrytego autora, jeżeli nie ma co do niego całkowitej pewności. W ykrycie rzekomego autora może okazać się w ątpliw e, dyskusyjne lub błędne. Lepiej w ięc w bibliografii szeregować m ateriał w edług opisu, którego podstawą będzie karta tytułowa, m oże z w yjątkiem autorstw zupełnie pew nych i od dawna znanych. Incipit jako hasło też w ydaje się niepo­

rozum ieniem. M oniuszki „Śpiewnik dom owy”, zaw ierający w rzeczywistości pieśni żołnierskie, „Bibliografia” odsyła do „Idzie żołnierz”, który to incipit jest nazwą rozdziału, a pieśń pod tym tytułem jest czwarta w „Śpiew niku”. Jeżeli n ie można podać M oniuszki jako fikcyjnego autora, to można podać Stanisław a M oniuszkę jako incipit i raczej w ysuw ając nazwisko na pierwsze miejsce. W zapędzie do dawania w łaściw ych tytułów zam iast m askujących ,,B ibliografia” poszła za daleko. Przy książce Czertwana „Historia powszechna” cz. 2—3 (por. poz. 106) „Bibliografia”

podaje: C z e r t w a n Krzysztof: Historia P olsk i cz. 1—2. Tymczasem treścią książ­

ki jest rów nież historia powszechna, choć przeważa historia Polski. Jest to w ięc tytuł um iejętnie użyty, lecz nie m askujący. Również nie w ydaje się szczęśliw e uzu­

pełnianie tytułu, jak np. poz. 831 [ S z c z u d ł o w s k i Kazimierz]: Chirurgia [Szcze­

gółowa zw ierząt domowych...]. U zupełnienie tytułu i podtytułu w ydaje się bardziej w łaściw e w adnotacji, tytulaturę zaś karty tytułowej należało zachować.

Budzi uznanie w ykrycie pokaźnej liczby druków zupełnie nieznanych. Autor do­

tarł do w ielu osób i ośrodków, w ykorzystał obfitą literaturę przedm iotu (92 pozycje) i w iele różnorodnych źródeł. Dzieło jego budzi niepokój, gdy c-hodzi o zasoby b iblio­

tek.

Zaletą „Bibliografii” jest, że dokumentuje druki nie tylko w form ie opisów i adnotacji, ale podaje też m iejsce zachowania ich egzemplarzy. Informacja ta daleka jest od kompletności, ale nie można z tego powodu czynić autorowi zarzutu. Można postulow ać w skazanie nie tylko siglów bibliotecznych, ale również sygnatur. N ie obo­

jętne jest bowiem ile egzem plarzy posiada biblioteka, innym i słow y, jakie są zasoby w zbiorach publicznych, a zasoby te nie przedstawiają się pomyślnie. Na podstawie 1239 jednostek w ydaw niczych zarejestrowanych przez „Bibliografię” Biblioteka N a­

rodowa posiada 29*2 pozycje odnotowane i jeszcze 46 nie zanotowanych w „Biblio­

grafii” (ogółem posiada 551 egzemplarzy). Zakład Historii Partii ma 387 pozycji odnotowanych, 54 nie odnotowanych, egzemplarzy 767. Biblioteka U niwersytetu W arszawskiego ma 1б9 odnotowanych, nie odnotowanych 35. Inne instytucje „Bi- b liograiia” w ykazuje jak następuje: W ojskowy Instytut Historyczny 159 pozycje, Biblioteka Jagiellońska 159, Biblioteka U niwersytetu im. M. Kopernika w Toruniu, Muzeum Historyczne Ruchu Rew olucyjnego w W arszawie i Instytut Historii PA N po 104. Inne biblioteki posiadają znacznie m niejszą liczbę pozycji.

Na 1075 pozycji bibliograficznych 215 zostało opisanych na podstawie przeka­

zów pośrednich i nie można ustalić poza nielicznym i w yjątkam i czy zachowały się ich egzem plarze. 22 pozycje w ykazują w łaściciela, ale zaginęły i nie można ich opisać z autopsji, 90 pozycji znajduje się u w łaścicieli prywatnych (przy 33 pozy­

cjach w łaściciele n ie są notowani). B iblioteki i instytucje pokrewne posiadają 769 pozycji; unikatów, a w ięc zachowanych w jednym m iejscu, w ykazuje „Bibliografia”

361, w dwu instytucjach 1106, 131 tytułów notowanych jest za granicą, w tym 15 t y ­ tułów unikatowych.

Po ukazaniu się „B ibliografii” ustalenie dalszych zasobów staje się już ła t­

w iejsze. W ykorzystałem 16 bibliotek w ym ienionych w „Bibliografii” oraz 4 b iblio­

teki nie uwzględnione (Sejmowa, Instytutu Pedagogiki, M inisterstwa Oświaty i In ­ stytutu Urbanistyki i Architektury). Poszukiw ania m oje m iały charakter sonda­

żowy i ograniczyły się do liter od A do С (por. załączona tabelka). Stwierdziłem , że m ateriał przeze m nie sprawdzany nie b y ł w eryfikow any z „Bibliografią”. W ob-

B IB L IO G R A F IA W Y D A W N IC T W K O N S P I R A C Y J N Y C H

279

rębie liter A, B, i С na 122 pozycji udało się odnaleźć 51; nowych siglów (rubryka F) a dodatkowo 82 wielokrotnych egzem plarzy (rubryka G).

A

B C

^{D E F G H I J}

0 [28] 0 3 (3) 3

_

_{3 [25] 0}

1 49 49 10 10 11 2 23 39 39

2 11 22 7 14 12 7 33 4 8

3 4 12 1 3 ^- 1 7 3 9

4 6 24 2 8 6 6 20 4 16

5 4 20 3 15 4 7 56 1 5

6 12 12 2 12 2 4 18 ^- —

7 2 14 1 7 2 3 12 1 7

8 1 8 1 8 3 9 17 - ^-

10 3 30 3 30 4 5 39 - ^-

12 1 12 1 12 4 7 23 ^— -

13 1 13 1 13 - 1 14 - -

122 216 35 135 51 52 232 77 84

O znaczenia k o lu m n : A. L iczba siglów p o d a n y ch w „B ib lio g rafii” ; B. L iczba siglów w łaścicieli p rz y p ad a ją c a na je d n ą pozycję; C. Liczba egzem plarzy p rz y p a d a ją c a n a je d n ą p ozycję; D. L iczba pozycji, k tó re p o ­ sia d a ją w łaścicieli d o d atk o w y ch ; E. L iczba siglów pozycji dotychczasow ych;

F. L iczba now ych siglów w ich o b ręb ie; G. L iczba egzem plarzy w ie lo k ro t­

n y c h w ich o b rę b ie; H. R azem eg zem p larzy ; I. L iczba pozycji, k tó ry c h zasób nie uległ zm ianie; J . L iczba egzem plarzy w ich obrębie.

Jak w skazuje tabelka, najtrudniej odszukać te pozycje, do których autor „B i­

bliografii” n ie dotarł; na 28 pozycji udało się odszukać tylko 3 pozycje, w p rzy­

padkach gdy „Bibliografia” w ykazuje jednego w łaściciela, a w ięc przy pozycjach unikatow ych na 49 pozycji przy 10 pozycjach odszukano dodatkowe egzemplarze.

Troska szczególna powinna iść w kierunku w yszukiw ania egzem plarzy n ie zna­

nych z autopsji i tych, które Chojnacki w ykazuje w jednym egzemplarzu. Już sama bibliografia w ykazuje 22 pozycje zagubione, których nie można było opisać z au ­ topsji.

W trosce o uratowanie tych cennych druków należałoby wszcząć zorganizowaną akcję poszukiwawczą. Widzę poza katalogiem bibliotecznym dwa kierunki; 1. P o ­ szukiw anie druków w ykrytych w katalogach wśród m ateriałów archiwalnych, b i­

bliotecznych i muzealnych, oczyw iście bez naruszania zespołów; 2. Podjęcie szeroko zaplanowanej akcji prasowej. Na m ałą skalę akcję taką prowadzą czasopisma „Sto­

lica” oraz „Za Wolność i Lud”. A le to jest partyzantka i nie można na niej po­

przestać. A kcję taką powinna zorganizować Biblioteka Narodowa albo M inisterstwo Kultury i Sztuki w prasie codziennej, tygodnikach oraz w czasopismach zaw odo­

w ych i naukowych, ogłaszając odezwy i apele do społeczeństwa, zwołując k on fe­

rencje prasowe, ogłaszając w ykazy książek poszukiwanych. Należałoby zaznaczyć, że n ie chodzi o zdobycie do zbiorów poszukiwanych dokumentów, ale choćby o w y ­ konanie m ikrofilm ów lub faksim ilow ych wydań, przy zakupie zaś proponować um iarkow anie dobre ceny, aby nie dopuścić do odpływu tych druków za granicę.

W poszukiwaniach bibliotecznych należałoby zwrócić uwagę, czy druk n ie trafił do niew łaściw ej szufladki, np. do czasopism, do dokum entów życia społecznego, do rękopisów, lub w wypadku czasopisma czy nie trafiło ono do druków zwartych.

A le może to rów nież być szuflada pracownika, który nie w ie jak sobie z drukiem poradzić, odkłada je i zapomina. Dotyczy to w ielu druków nietypowych. Sporo jest w bibliotekach druków nie rozpoznanych, bądź też bibliotekarze m ają w ątpliw ości, czy jest to druk z kręgu konspiracyjnego. Toteż druki bez daty, z m ałym i zwartym i czcionkami, z datą z lat trzydziestych (zwłaszcza 1939), bez autora, bez drukarni,

z nazw iskiem przypominającym pseudonim itp. powinny być poddane skrupulat­

nem u przeglądowi zarówno pod w zględem najdrobniejszych szczegółów w yd aw n i­

czych, jak i treści.

Opracowywana jest obecnie przez Instytut Bibliograficzny Biblioteki Narodowej

„Bibliografia Polska” (kontynuacja Estreichera) za okres 1901—1939; zwrócenie u w a­

gi na druki o w yżej w skazanych elem entach może przynieść pożyteczne wyniki.

Zanim dojdzie do opublikowania tej kontynuacji, byłoby wskazane opublikowanie bibliografii za cały rok 1939, lub przynajmniej uzupełnienia „Urzędowego Wykazu Druków”. Część nadesłanego m ateriału nie mogła być wydrukowana, część mogła nie dojść do Biblioteki Narodowej, ale m ożliwe, że dotarła do innych bibliotek otrzymujących egzemplarz obowiązkowy, a w ięc do Krakowa, Poznania, Torunia i Katowic. Na pewno znajdą się druki ukończone, które już w charakterze egzem ­ plarza obowiązkowego do B iblioteki nie dotarły. Opracowanie tego okresu w ydaje się ważne zarówno dla om awianej „Bibliografii”, jak i dla bibliografii za okres 1901—Д'93'9. Ponadto należałoby sprawdzić ostatni numer „Nowej K siążki” i katalogi księgarskie w ydane na krótko przed wojną. U w rażliw ienie na okres przedwrześnio-

■wy przynieść może pew ne w yjaśnienia. Rzecz można zilustrować trzema przykła­

dami dotyczącymi w praw dzie czasopism, bo te są łatw e przy ustalaniu daty w y ­ dania.

1. W bibliotekach znajdow ał się ostatni numer 7 „Przeglądu W spółczesnego” za ток 1939 i można sądzić, że b ył to ostatni numer kolportowany. Następny zeszyt podwójny znalazł się na półkach księgarskich koło 1943 r. Sam taki zeszyt kupiłem dla Biblioteki Politechniki W arszawskiej. Zeszyt ten być może został zbroszurowa-

•ny w czasie okupacji, a nie jest wykluczone, że i druk został w tedy dopiero ukoń­

czony. 2. Ostatni numer „Techniki C ieplnej” w yszedł z datą 26 w rześnia 1939 (cy­

tuję z pamięci); był w ięc albo antydatowany, albo wykończony po cichu, po działa­

niach w ojennych. 3. Otrzymałem num er pism a łow ieckiego wydanego tuż przed w y ­ buchem w ojny, zeszytu tego nie znalazłem w zbiorach B iblioteki Narodowej. P o ­ dobna sytuacja m ogła się zdarzać wśród w ydaw nictw zwartych, które łatw iej i bez­

piecznej niż czasopisma było w ydać po w rześniu 1939. Trudno sobie wyobrazić, aby przem ysł poligraficzny n ie m iał w tedy rozpoczętych robót i aby niejednego w yd aw ­ nictw a nie ukończył.

Przykładem nielegalnego ukończenia, książki w czasie okupacji są niektóre w y ­ daw nictw a Polskiej Akadem ii Um iejętności, Kasy im. M ianowskiego i Szkoły G łów ­ n ej Handlowej. W Akadem ii wydrukowano kartę tytułow ą i okładkę do n iew yk oń ­ czonych „M ateriałów do słow nika historyczno-geograficznego w ojew ództw a kra­

kowskiego w dobie Sejm u C zteroletniego”, podając om yłkow o Sejmu Litewskiego.

SGH dodrukowała do katalogu B iblioteki ostatnie arkusze w 1940 r., dając kartę tytułow ą i w stęp już w 1945 r. z odpowiednim komentarzem wydawniczym .

Drugie pogranicze to lata 1944—1945 r. Jeżeli „Bibliografia zwartych druków konspiracyjnych” notuje liczne pozycje zniszczone w trakcie produkcji w czasie po­

w stania w arszaw skiego, to w innych częściach kraju druki takie m ogły być ukoń­

czone już po wyzw oleniu. Dlatego i tu obowiązuje bibliografa szczególna uwaga, przy czym przez konspiracyjność czy nielegalność druku należy uważać rozpoczęcie go w w arunkach pracy konspiracyjnej. Pierw sze druki z 1944 i 1945 roku zależnie od m iejscow ości (zwłaszcza na prowincji) przypominają druki konspiracyjne.

Spotkałem druk, który posiada cechy druków konspiracyjnych, ale pew ne od­

rębności naikazywały zwrócić nań szczególną uwagę. Jest to odbita na powielaczu broszurka form atu A4 pt. „D w udziestopięciolecie niepodległości”. Uderza nietypowa dla powielanych w ydaw nictw konspiracyjnych ozdobna okładka z odmiennym n ie­

co tytu łem — „W dwudziestopięciolecie niepodległości” — z orderem Virtuti Militari i wijącą się wstęgą. Na ostatniej stronie znak OPW, ale z buław ą zam iast szabli i datą konstytucji kw ietniow ej. Znalazłem ręczny zapisek „M üegyetem ” (Poli-

B IB L I O G R A F IA W Y D A W N IC T W K O N S P I R A C Y J N Y C H

281

technika), a w innym m iejscu nazw isko profesora Jana Reychmana, o którym w ie ­ działem, że był na Węgrzech w czasie wojny. Pow staje przypuszczenie, że druczek m oże pochodzić z Węgier. W tekście jednak jest wzm ianka, powołująca się na cza­

sopismo w ydaw ane w kraju („Państwo P olsk ie” nr 19 z 15 sierpnia 1943). Zwróciłem się tedy do prof. Reychmana, który potwierdził, że istotnie sprow adził z Węgier d la Biblioteki Narodowej sporo druków oraz że w yszła tam pew na liczba druków nielegalnie (wydawał je m.in. ks. Łaski), do czasu okupacji niem ieckiej nie gro­

ziło to jednak w ięzieniem . Mojej zagadki n ie um iał prof. Reychman rozstrzygnąć.

Dopiero dokładne zapoznanie się z treścią całego w ydaw nictw a pozwoliło ustalić, że w yszło ono istotnie na Węgrzech. M ianowicie słow a „Myśli biegną do kraju” roz­

strzygnęły o przynależności w ydaw nictw a do zespołu poloników w ęgierskich, cho­

ciaż „Bibliografia poloników w ęgierskich” Ireny M i c h a l a k , w ydana przez In ­ stytu t Bibliograficzny Biblioteki Narodowej, nie w ym ienia tej pozycji.

W innych krajach zajętych przez hitlerowców lub będących pod presją ich po­

tęgi m ogły ukazywać się druki konspiracyjne, na pewno zaś w ychodziły w e Francji.

Następnym pograniczem są druki w ydaw ane na terenie GG i innych obszarach Polski przedwrześniowej legalnie. W ystępują bowierb druki, które pochodziły z kręgu konspiracyjnego, ale w ydane zostały legalnie za zgodą okupanta i nadcho­

dziły do B iblioteki Narodowej jako egzem plarze obowiązkowe. Na przykład w y ­ daw nictw a szkoleniow e „Społem ”. M iały one tutaj tytu ły ostrożne, które nie od­

dawały w pełni treści książek. Zetknąłem się też z druczkiem w ydanym przez

„Naszą K sięgarnię” z datą 1941, która trafiła do „Bibliografii” opatrzona gwiazdką.

Tymczasem egzemplarz posiada na odwrotnej stronie karty tytułow ej w spółw y- dawcę „W ydawnictwo Polskie”, które było ekspozyturą okupantów. Wiadomo po­

wszechnie, że „Nasza K sięgarnia” odgrywała niepoślednią rolę w propagandzie, udo­

stępnianiu i w ydaw nictw ie książek konspiracyjnych; skąd nagle druk w spółwydany z okupantem? Słyszałem wersję, że na druczku podano om yłkowo datę prawdziwą i żeby nie było przykrości uzyskano zgodę na współwydanie.

Wydano też szereg skryptów różnych kursów, druczków napoły reklamowych, w których to publikacjach są jakieś elem enty nielegalności a naw et konspiracji.

U stalenie co przyjąć, a co odrzucić m oże okazać się w w ielu wypadkach zawodne, a w każdym razie trudne. Są liczne książki w ydane legalnie, które w istocie są w intencji i sam ych zadaniach jak najbardziej konspiracyjne. Przykład: skrypty

„Społem ” służyły na kursach szkoleniowych spółdzielcom; skrypt Czesława C e n t ­ k i e w i c z a , kierownika technicznego pożarnictwa na terenie .GG, o akum ulato­

rach dla Centralnej Szkoły Pożarniczej na pierwszym kursie oficerskim , w ydany przez Pow szechny Zakład Ubezpieczeń, służył w ięcej celom w ojskow ym oraz radio­

technicznym niż pożarniczym, a sam kurs b ył przykrywką do ściśle konspiracyjnej działalności. Jest to przykład druku o w szelkich cechach legalności, służący w yraź­

nym celom konspiracyjnym.

Innym pograniczem jest forma w ydaw nictw a.

Pozycja 92 pt. „Biblioteka Robotniczo-Chłopska »Kuźnia«” jest typowym czaso­

pismem, ma datę roczną, m iesięczną i numer oraz zaw iera szereg artykułów, z których pierwszy Stanisław a C h u d o b y posiada tak duże czcionki, jak gdyby było to w ydaw nictw o zwarte. Pom inięte zostało w „Centralnym katalogu polskiej prasy konspiracyjnej” D o b r o s z y c k i e g o , a um ieszczone w om awianej „Biblio­

grafii”.

Przed „Bibliografią druków konspiracyjnych” czyhają oprócz om yłek także błędy świadome, m istyfikacje i fałszerstw a. Są pozycje w ątpliw e, których roz­

strzygnąć w sposób zdecydowany niepodobna, a przecież przedstawiane dokumenty proszą się, aby je zachować w pamięci, naw et gdy są to falsyfikaty. D latego w y ­ daje się istotne publikowanie rów nież owych druków w ątpliw ych z punktu w id ze­

nia założeń bibliografa, co nie jest pom ysłem nowym . Przy drukach konspiracyj-

P rzeg ląd H isto ry czn y — β

nych w ątpliw ych należałoby w adnotacji dać uzasadnienie przem awiające za uzna­

niem lub nie, bez w zględu na to do jakiej grupy pozycja zostanie zaliczona.

O twarty jest też problem publikacji o bardzo m ałym nakładzie. W „Biblio­

g rafii” są one uwzględnione, choć niew ątpliw ie n ie bez licznych zawahań. Sądzić można, że jeszcze jedna grupa zasługuje na uwzględnienie: są to dysertacje dok­

torskie i prace habilitacyjne. Jeden np. W ydział A rchitektury Politechniki W arszaw­

skiej w ym ien ia 9 rozpraw doktorskich i 8 habilitacyjnych *. Każda z tych prac m u­

siała m ieć co najm niej kilku czytelników w osobie egzaminatorów, a jeśli docho­

w ała się, mogła służyć dalej.

Przykład jednego egzem plarza m aszynopisu podaje prof, dr Z. K o l a n k o w « k i , który w obozie koncentracyjnym przetłum aczył dwie k sią żk i2. Były to rękopisy w jednym egzemplarzu, ale w ykonane na podobieństwo książki, oprawione i słu ­ żące więźniom przez cały niem al okres wojny. Czy ten typ publikacji nie zasługuje na uwagę bibliografa?

Stosowane ogólnie przepisy katalogowania czy normy bibliograficzne n ie zaw ­ sze mogą odpowiadać potrzebom opracowania druków konspiracyjnych. W ystępują różne przypadki, dla których należy znaleźć odmienne czy bardziej precyzyjne roz­

wiązania. W pew nych w ypadkach można się stosować do sposobów opracowania starodruków, w innych w ystarczy opracowanie normalne. Wł. Chojnacki w yczuł potrzebę innego, dokładniejszego opisu i postąpił w w iększości wypadków w łaściw ie.

W ydaje się jednak, że karta tytułow a powinna być odtworzona w ten sposób, aby można sobie w yobrazić graficzny jej układ. Zastanawiam się czy n ie byłoby ce­

low e dawać reprodukcję fotograficzną w zm niejszeniu.

Książek posiadających karty tytułowe, choćby m askujące, nie można k atalo­

gować w edług incipitu, lecz według· karty tytułowej lub w edług ustalonego bez­

spornie autora.

U zupełnienia tytułów należy dawać w adnotacji. Zwyczaj uzupełniania, słuszny przy czasopismach, tutaj stwarza trudności przy szukaniu odpowiednich pozycji.

W ykryty sam pseudonim pozycji anonim owej nie powinien znajdować się w opisie tytulatury lecz w adnotacji, tym sam ym n ie może służyć za elem ent szeregow a­

nia pozycji w bibliografi. Odsyłacze nie powinny zawierać uzupełnień tytułów. N a­

leży w m iarę m ożności dać przynajm niej znak w ydaw niczy zam ieszczony na karcie tytułow ej czy okładce, lub go opisać.

*

Stwierdzić w reszcie należy, że „Bibliografia zwartych druków konspiracyjnych”

Wł. Chojnackiego jest bardzo cenną i wartościową podstawą dla dalszych poszu­

kiw ań, nie tylko bibliograficznych 3. Autor w ykonał ogromny w ysiłek, za który na­

leży mu w yrazić wdzięczność. A le czekają nas dalsze prace. Pierw sze to w y łu sk a ­ nie druków z datą 1939 r. w ydanych i rozpoczętych w tym czasie, a ukończonych w okresie późniejszym. Także opracowanie całej produkcji w ydanej za zgodą i w ie ­ dzą okupanta oraz tych pozycji, co do których trudno ustalić ich rzeczyw isty cha­

rakter. Stoi przed nam i opracowanie produkcji w ydaw niczej na terenach przyłą­

czonych do Rzeszy, zajętych przez Związek Radziecki i Litwę, dalej krytyczne ze­

branie poloników czasu w ojny w e w szystkich zakątkach świata, wreszcie opraco­

1 w a rs za w s k a szko ła a r c h ite k tu r y , pod red . prof. J . Z a c h w a t o w i c z a , W arszaw a 1967, s. 41.

2 „W olni L u d zie” 1948 n r 6(23), s. .5.

3 Ju ż po u k a za n iu się B ib lio g ra fii Wł. C h o j n a c k i e g o p o jaw iły się dw ie w a rto ­ ściow e pozy cje: S ta n isła w a P a z y r y ,

z

d zie jó w k s ią ż k i p o lsk ie j w czasie d ru g ie j w o jn y św ia to w ej i T adeusza S z e w e r y, N iech w ia tr ją poniesie. K siążka P a z y ry zaw iera szereg pozycji n ie z n an y c h w ł. C h o jn ack iem u . Do szczególnie cen n y ch i zn am ien n y c h po zy cji n a ­ leży zespół ele m e n ta rz y szkolnych·. Szew era zaś p o d aje o b ficie a u to ró w p io sen ek i k om po­

zy to ró w w w iększości „ B ib lio g ra fii” niezraanych.

B I B L IO G R A F I A W Y D A W N IC T W K O N S P I R A C Y J N Y C H

283

w anie dokumentów życia społecznego i bibliografii czasopism z uwzględnieniem okresu powstania. Bibliografia zwartych druków konspiracyjnych jest grupą od­

rębną, ale n ie m oże być oderwana od całokształtu spraw wydawniczych tego okresu.

Praca prowadzona przez jednego człowieka m usi do takiego oderwania prowadzić.

Jest to zadanie podstaw owe B iblioteki Narodowej i jej Instytutu Bibliograficznego.

Jeżeli obecnie Biblioteka Narodowa nie m oże podjąć tego ważnego zadania to obowiązek ten spada na całą społeczność bibliotekarską. Ich obowiązkiem jest szcze­

gólna opieka nad drukami tego okresu, w yszukiw anie ich w e w łasnych zbiorach, ujaw nienie w szystkich znanych już „B ibliografii” oraz w yszukiw anie uzupełnień.

Tych czynności nie można w ykonać siłam i jednego człowieka.

ANEKS

PRO PO ZY CJE UZUPEŁNIEŃ BIBLIOGRAFICZNYCH

N ajliczniejszą grupę w ramach uzupełnień bibliograficznych przedstaw iają w y ­ dawnictw a SPB/PAU, tj. Społecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego (Pracownia Architektoniczno-Urbanistyczna) oraz IPS, tj. Instytutu Planow ania Społecznego.

Obie te grupy w ydaw n ictw opierały się na bazie W arszawskiej Spółdzielni M ieszka­

niowej i ideologicznie były sobie bliskie. Główny zrąb m ateriałów trafił do A rchi­

w um PA N i nie jest jeszcze opracowany. Pochodzi on ze spuścizny po S tan isław ie Tołwińskim . N ieliczna część znajduje się w Archiwum Państw ow ym m. W arszawy i W ojewództwa W arszawskiego wraz z aktam i Społecznego Przedsiębiorstwa B udow ­ lanego. K ilka pozycji trafiło do Biblioteki Instytutu U rbanistyki i Architektury. P o­

przez Bibliotekę W ydziału A rchitektury Politechniki W arszawskiej udało m i się sk on ­ taktow ać z prof. H eleną Syrkusową, która nie tylko udzieliła m i cennych informacji, ale także w ypożyczyła m aszynopis pracy o działalności Pracow ni Architektoniczno- Urbanistycznej, a wdowa po prezydencie Tołwińskim p. Janina Tołwińska wyraziła zgodę na w ykorzystanie m ateriałów znajdujących się w Archiwum PAN. Znajdu­

jących się u pani Tołwińskiej m ateriałów jeszcze n ie wykorzystałem .

Zespół parunastu podręczników szkolnych w ydanych w Ostrowcu Ś w ięto­

krzyskim przez grupę nauczjrcielstwa w ysiedlonégo z powstańczej W arszawy i przy w spółpracy m iejscowego dyrektora tajnego Liceum Ogólnokształcącego oraz ca­

łego tam tejszego nauczycielstw a przedstawia nieznane i ciekaw e w ydaw nictw a. S ia ­ dy istnienia w iększej liczby pozycji znajdują się wśród m ateriałów podanych w uzupełnieniach. Nadto elem entarz pt. „ABC”, Ostrowiec 1945 liczący co najm niej stron 32, w ykonyw any przez trzy nauczycielki rysunków i sprzedawany jako rękopis po 10 złotych w składzie papierniczym W ilakowej okolicznym gospodarzom przy­

jeżdżającym na targi; fragm enty podręczników z historii polskiej (s. 31—84); „Czy- tanka dla kl. IV” K u b s k i e g o , K o t a r b i ń s k i e g o i Z a r e m b i n y , ss. nlb. 3, zawierająca czytanki 39 i 40; „Mówią w iek i” część I: „Objaśnienia” ss. 9 i fragm ent w ypisów z języka polskiego zaw ierający strony 3—60. W szystkie m ateriały pocho­

dzące z Ostrowca p. .Maria Bratkowska ofiarowała w różnych okresach Związkowi N auczycielstw a Polskiego. Jedna część jest opracowana i posiada w łasne sygnatury, in ne nie są opracowane i oznaczone zostały innym i siglam i dla odróżnienia, że zn aj­

dują się w innej komórce organizacyjnej.

W ydawnictwa Związku Organizacji Rybackich były w istocie w ydaw nictw am i SGGW. O ficjalnie były przeznaczone „w yłącznie” dla uczniów Szkoły Rybackiej, w rzeczyw istości były podręcznikam i na poziom ie uniw ersyteckim dla studentów SGGW. B yły w ydaw ane podobno też za zgodą komisarza niem ieckiego, ale trudno uwierzyć, aby nakład ich w ynosił 100 egzemplarzy.

Bardziej zakonspirowane były krakowskie w ydaw nictw a, w ydaw ane bez daty,

podobnie jak w ydaw nictw a Politechniki W arszawskiej, o tajem niczych znakach w ydaw niczych i em blem atach górniczych.

O b j a ś n i e n i a s k r ó t ó w :

A PA N — Archiwum Polskiej Akadem ii Nauk

APmW — Archiwum P aństw ow e m. Warszawy i Woj. W arszawskiego A SP — Akadem ia Sztuk Pięknych

BN — Biblioteka Narodowa

BPW — Biblioteka Publiczna w W arszawie BUW —■ Biblioteka U niw ersytetu W arszawskiego GBL — Główna Biblioteka Lekarska

IBL — Instytut Badań Literackich PAN IH PA N —■ Instytut Historii PAN

IUA — Instytut U rbanistyki i Architektury MHRR — Muzeum H istorii Ruchu Rewolucyjnego MWP — Muzeum W ojska Polskiego

PW -B — Politechnika W arszawska — Biblioteka Główna SGPiS — Szkoła Główna Planow ania i Statystyki, Biblioteka ZHP — Zakład H istorii Partii przy K om itecie Centralnym PZPR ZHRL — Zakład Historii Ruchu Ludowego

ZIR SGGW — Zakład Ichtiologii i Rybołówstwa przy Szkole Głównej Gospodar­

stw a W iejskiego

ZG ZNP — Zarząd Główny Związku Nauczycielstw a Polskiego

ADAMCZEWSKI IGNACY: Krótki zarys fizyki. W arszawa, Związek Organizacji Rybackich 1944, A4 ss. 4 nlb, VII, 1 nlb, 185 powiel. + rysunki ss. 36. Karta tyt., okł.

i rysunki druk.

ZIR SGGW

BACZYŃSKA STEFANIA: Wacek i sześć jego siostrzyczek. W ydanie trzecie Ilustrow ali Tadeusz Gronowski i S. Zalewski. Nakładem „Naszej K sięgarni” Druk.

Zakłady Graf. „Nasza Drukarnia” [1943] 8° ss. 61 2 nlb, tabi. 4.

BN — I I 525.465. R ej. przyb. 1943, p. 284 (daw na sy g n a tu ra II 431.031).

BALICKI JANUSZ, MAYKOWSKI STANISŁAW: P ieśń o ziem i naszej. Podręcznik do nauki języka polskiego dla V klasy szkół powszechnych. Lwów. W ydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich [Ostrowiec Maria Bratkowska 1944] A4 ss. 2 nlb. 20 masz.

Inc. po nagi. ty t.: S m u tek i radość. E xpl.: E w a M inkiew iczów na.

Z G Z N P — d a r M arii B ra tk o w sk iej.

BAŁABANOW A. [kobieta]: [W spomnienie o M ussolinim z okresu pobytu w L o­

zannie przed powrotem do Włoch]. Warszawa IPS b. r. A4 kk. 57.

A3? AN — VI/6g

[BARDACH ARTUR] PAWŁOWICZ ADAM [pseud.]: Praca w dziejach ludzkości. ■ Wyipisy socjologiczne. Warszawa IPS b. r. październik A4 kk. 46. K ilka paginacji.

APAN

BIELSKI ZYGMUNT SARJUSZ [!]: H istoria polskiego kopalnictwa. {Kraków 1942]

A4 ss. 2 nlb, 26 powiel. Karta tyt. i okł. druk. Według zapisu ręcznego w ydał i po­

w ielił Tadeusz W ilczewski. Znak w ydaw niczy dwa młoty.

B N — 'III 565.512. Rej. przyb. 1945-D-844

BIELSKI ZYGMUNT SARIUSZ: W iertnictwo. Kraków b.r. A4 ss. 4 nlb, 191, tabi. 1, rozkł. 1, ilustr. powiel. Karta tyt. i okł. druk. Na karcie tyt. i okł. znak w ydawniczy:

w kole literka M przecięta pośrodku spłaszczonym kołem , u dołu m ały napis

„Kraków” i d.wta młoty.

BN — III 569.338. R ej. p rzy b . 1948-D-1085/1

B IB L I O G R A F I A W Y D A W N IC T W K O N S P I R A C Y J N Y C H

285

BIELSKI ZYGMUNT SARIUSZ: W iertnictwo. Kraków [Sekcja W ydawnicza Stow.

Studentów A kadem ii Górniczej 1944] A4 ss. 2 nlb, 209, 2 nlb, powiel. Karta tyt. i okł.

druk. Brak ilustracji i rysunków. Znak w ydaw niczy dwa m łoty.

BN — III 569.233. Akc. 1946 D. 1061

BIELSKI ZYGMUNT SARIUSZ: W ydobycie ropy naftowej

[Część I tekst]. Kraków 1944 A4 ss. 2 nlb, III, 1 nlb, 173 powiel. Karta tyt. i okł. druk.

BN — III 569.249. Reg. przyb. 1946-D-1063; in n y zapis 15.2.46 K r. 46-D-5 n a k o ń c u książk i;

ręczn y zapis n a k a rc ie ty t.: „ S e k cja W ydaw n. Stow . S tud. A kad. G ó rn .”

[Część II] Rysunki. Kraków b.r. A5 kk. 60 na ozalicie. Okł. druk.

BN — I I 527.463; zapis ręczn y : „:li942. W ydaw n. T ad eu sza W ilczyńskiego” ; BN — II 527.464;

zap is ręczn y : „1944. W ydaw n. Stow . S tud. A kad. G ó rn .”

BLUM O.: Zagadnienie terenów przem ysłowych w budownictw ie miast. Opracował Adam Paw łow icz [pseud. właść. Artur Bardach] Warszawa SPB /PA N 1943 A4 kk. 7 masz.

APAN

BOROWSKI STANISŁAW: Opšti im ovinski zakonnik crnogorski. Zapisnik sjednica odbora za obradjene zakonika 1881—1882, 1β85. Warszawa 1.950 {antedatow ane ок.

1942] A4 kk. 185.

APAN. In fo rm a c ja o a n te d a to w a n iu prof. d r Z. K olankow skiego, p o tw ierd zo n a p rzez d r Z ofię B orow ską.

BOROWSKI STANISŁAW: Protokol krim inalnih parnica velikog suda 1879—1880.

Warszawa 1950 [antedatowane ок. 1942] kk. 40 masz.

APAN. In fo rm a c ja ja k w yżej.

BOROWSKI STANISŁAW: Stare crnogorske presude. Warszawa 1950 (antedatowa­

ne ok. 1942] kk. 1 nlb, 118, masz.

APAN. In fo rm a c ja ja k w yżej.

BOROWSKI STANISŁAW : Towarzystwo K redytow e Ziem skie. 1B25—1922. W arsza­

w a [autor] 1943 A4 masz. Vol. I kk.367, ilustr. 1; Vol. II k.368—682; Vol. III: Album personarum kk. 2 nlb, 454.

APA N — III 5 j. 4

BOROWSKI STANISŁAW: Wiadomość o życiu i pism ach W acława Aleksandra M aciejowskiego. W arszawa 1943 A4 ss. 85 masz.

APAN

BRANDT J.: Planow anie regionalne. Streszczenie pracy pt. Landesplanung. Opraco­

w ał Adam Paw łow icz [pseud. właść. Artur Bardach]. Warszawa PA U /SPB 1942 kk. 2 nlb 21 m asz. Nakł. 5 egz.

Plan: W stęp. P o ję cie p lan o w an ia regionalnego. Cele p la n . reg. Z ag ad n ien ia o rg an izacji p la ­ no w an ia reg. O pracow anie p lan . reg. Z akończenie.

IUA — I I I 11186.

BRECH J.: Obawa przed nowym porządkiem. A tak na gospodarczą przyszłość Europy. „Das Reich” z dnia 18 lipca 1943. Angst vor Neuordnung. Tłum aczył Adam Paw łow icz {właść. Artur Bardach]. {Warszawa IPS] -1943 A4 kk. 6 masz.

APAN.

BRYŁA STEFAN: Statyka budowli. Część pierwsza. Podstaw y statyki budowli. 1.

Tekst; 2. Rysunki. W arszawa 1939 [właść. 1942] A4 ss. 2 nlb, 2. 44, 1 nlb. 7. Nakł.

Związku Studentów A rchitektury [właść. autora]; Część druga. 1. Tekst; 2. Rysunki.

k.2, s. 46—87, tabi. 3 (str. 8—ДО) powiel.; Część trzecia i czwarta. 1. Tekst; 2. Rysunki.

k.2, s. 88—1(28, tabi. 5 (str. 11—15).

PW -B — в. 59. Na k a rc ie ty t. zapisy ręczn e: ,,1. T ek st; 2. R y su n k i” , pochodzące p ra w d o ­ po d o b n ie od w y d aw cy . P o r. B r y ł a S., M a y z e l В.: s t a t y k a b u d o w li, W arszaw a 1957, s. 7.

BUDRYK WITOLD: Górnictwo. Cz. 1. Kraków A4 ss. 1 nlb, VIII, 229 powiel. Karta tyt. i okł. druk. Znak w ydaw niczy dwa młoty.

BN — III 569.234. R ej. przyb. 194'6-D-105S (sygn. d a w n a 3434). Z apis ręczny: „ S e k cja W ydaw ­ n icza Stow . S tu d . A kad. G ó rn .”

BUDRÝK WITOLD: Przeróbka m echaniczna użytecznych ciał kopalnych. Dla w y ż­

szych klas szkoły górniczej. Kraków A4 ss. 2 nlb, VIII, 152. A tlas tabi. 15. Karta tyt.

i okł. druk. Znak w ydaw niczy dwa młoty.

BN — III 565.643. Rej. przyb. 1946-D-1059. Ręcznie d opisane: „ S e k cja W ydaw nicza Stow . A kad. G órn. 1944” .

BUDŻET urządzeń kulturalno-ośw iatow ych i w ychow awczych w osiedlu m ieszkanio­

wym . [Warszawa SPB /PA U 1940—1944] A4 ss. 64, masz.

APAN — V/5 S tu d ia ogólne, teczk a b

CAŁOKSZTAŁT regionu i m iasta W arszawy. U.42-08. M ateriały do studiów nad środowiskiem . I Warszawa PA U /SPB 1943 A4 ss. 4 nlb, 38, ss. 2 nlib, 5, ФаЫ. 2 masz.

T reść: A lb re ch t Je rz y : C ity W arszaw y. 1939 (ss. 38). T ab lice p o d ziału lu d n o ści czynnej zawo­

dowo o raz u stę p z re fe ra te m P ra c o w n i P la n u O gólnego p t. „ T e ren y b u d o w la n e i sieć u rząd zeń a p ro w iz a cy jn y c h ” d o ty czący an alizy lu dnościow ej [k o n tro la p la n u zab u d o w y ].

K w iecień 1938. IUA — RM 391

CHÄLASIŇSKI J[ÖZEF]: Samorząd lokalny w szkolnictw ie amerykańskim. [War­

szawa IPS b.r.] A4 kk.l nlb, 125 masz.

APAN — VI/6b IP S . O praco w an ia p. V III — 2 egz.

CHRZANOWSKI IGNACY: Studia i szkice. Rozbiory i krytyki. Napisał.... Kraków.

Z zasiłku Funduszu Kultury Narodowej 1939. Druk. W. L. Anczyc i s-ka w K ra­

k ow ie 8°. T .l. SS.4 nlto, 385 .2 nlb. Prace H istoryczno-Literackie nr 51; T.2 ss.4 nlb, 413, 2 nlb, err. k .l. Prace Hist. Liter, nr 52.

U waga: O s ta tn i a rk u sz n a in n y m gorszym p a p ie rze T. 2 a rk . 26, s. 40І1—413, 2 nlb.

BN — II 365.600

CIĚSLlřJSKA OLGA, NIENIEW SKA HALINA: Parlons français. Podręcznik dla I kl. gimnazjum. 1937 [Ostrowiec Maria Bratkowska 1944] A4 ss. 10 masz.

ZG Z N P — d a t M arii B ra tk o w sk iej — 2 egz.

[CIOŁEK GERARD]: Polskie ogrody XVII w ieku. Krzyżtopór. Podhorce. Wysock.

Oleszyce. W ilanów. Łubnice. [Warszawa 1944] cm 40X30,5 kk.5, ilustr. 1, 7 technika ozalitowa.

Rec.: B u c z k o w s k i K.: B iul. Hiet. S ztu k i i K u lt. R. 8, 1946, n r З/í, s. 231—233. W skazał P ro f. d r S ta n isła w H erb st.

CO TO jest film? [Warszawa IPS] b.r. A4 kk.5 masz. [nie dokończony], AlPAiN — VI/7a KRN

COLE G.D.H. [GEORGE, DOUGLAS, HOWARD]: O kontroli robotniczej w prze­

m yśle. [Warszawa IPS] b.r. A4 k k .ll masz.

APA N — VI/6Í

COLE G.D.H. [GEORGE, DOUGLAS, HOWARD]: Przypuszczalny zarys przem ysłu planowego. [Warszawa IPS] b.r. A4 kk.24 masz.

APA N — VI/6f

CZARNOCKI STEFAN: Nauka o złożach m inerałów użytecznych. Kraków [1942]

A4 ss.4 nlb, 94, 3 err. [powiel.]. Karta tyt. i okł. druk. Znak w ydaw niczy dwa młoty.

BN — I I I 569.250. R ej. p rz y b . 1946-D-1060. N a egz. zapis ręczny: „ S e k cja W ydaw nicza Stow.

Situd. A kad. G ó rn .” D a ta w y d a n ia n a pod staw ie w pisu in w en tarzo w eg o B ib lio tek i P u b liczn ej 0163.281. R ej. p rzy b . 251/1943/44

CZYTANKA polska dla klasy III. [Ostrowiec Maria Bratkowska 1944] A4 ss. 2 nlb, 3 masz.

Inc. str. 1: Do szkoły. E xpl.: Jak żem ...

CZYTANKI polskie na kl. I zeszyt I [Ostrowiec Maria Bratkowska 1944/45] A4 ss. 48 powiel.

T reść: C zy tan k a 1. Co i ja k czytać... C zy tan k a 15. J. K ochanow ski: P ie śń [o sta tn ia ].

ZG ZNP — d a r M. B ratk o w sk iej

DĄBROWSKI ROMAN: Formy organizacyjne w iejskich spółdzielczych zakładów pra­

cy budowlanej. Warszawa Zw iązek Spółdzielni Pracy i W ytwórczych w Polsce. Zło­

ta 48 m. 7. tel. 6-16-92. 1943 lipiec A4 k k.l nlb, 6 powiel. [Streszczenie referatu w y ­

B IB L I O G R A F IA W Y D A W N IC T W K O N S P I R A C Y J N Y C H

287

głoszonego w dniu 17 lipca 1943 roku na konferencji poświęconej zagadnieniom od­

budowy wsi. Tamże przewodnie pismo do St. Tołwińskiego z datą 3.VIII.1943], A PA N — VI/6b. O pracow ania p. V III

DĄBROWSKI ROMAN: Spółdzielczość pracy. [Warszawa PAU/SPB] A4 s. 1—01 — 1— 17 powiel.

A PA N — V I 5. N auczanie, tec zk a b

DEMBOWSKA-WODZINOWSKA MARIA: Indeks alfabetyczny do Dodatków Estreichera Bibliografii Polskiej. Z estaw iła pracowniczka B iblioteki Ordynacji Z a­

m oyskich. Wstęp J. G. [Józef Grycz]. Warszawa 1942 m arzec-czerwiec. A4 ss.6 nlb, 79 powiel.

BN — 4 egzem pl.

DEUTSCHLAND Erwache. Organ der polnischen und deutschen Sozialdemokraten.

Folge 3 März Jahrgang III cm 18X14 ss. 8. [Jednodniówka. Akcja „N”].

Toż: Folge 5 ss.Ll, 1 nlb.

IH PA N — 5013

DO CZEGO dążymy (referat dyskusyjny). [ZOR/PLAN = Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa], Referat 1 w druku. R eferat 2 w druku. R eferat 3: I okres walk 0 niepiodległość. ReÆerat 4: II Wolna Polska A4 ss.l!2 powiel.

BUW rk p s — 682

DO SPOŁECZEŃSTWA w ołyńskiego. B.m.w. 1943 (wydawn. Deleg. Rządu) 12X17 cm ss.6 [podpis.] „W ołyński Okręgowy D elegat Rządu Rzeczypospolitej P olsk iej”.

Z H P — B .36.258, В .36.259

DOMASZEWSKI P.: Odbudowa gm achów i urządzeń służby zdrowia. R eferat w y ­ głoszony dnia 12 kw ietnia 1937 r. w T -w ie Studiów Społecznych [Warszawa IPS] b.r.

A4 kk.l nlb, 55 masz.

AiPAN — VI/6C

DUBREUIL HYACINTH: Przed każdym w olna droga. (A chacun sa chance).

Organizacja pracy oparta na zasadzie wolności. Oryginał francuski wydany w Paryżu w roku 1935. Przekład polski A. S. Warszawa [IPS] 1943 A4 kk.2 nlb, 129 60a;—60e, 57 masz.

A PA N — VI/6g

DUNAJEW SKI ANDRZEJ: Ptaki w odne i ich znaczenie w rybactwie. Warszawa Zw iązek Organizacji Rybackich 1943 A4 ss.2 nlb, VI, 58, ilustr. kk.IX powiel. P ierw ­ sza karta tyt., okł. i ilustr. druk.

O d b ito n a p ra w ac h m a n u s k ry p tu z zastrzeżeniem p ra w a u to rs k ic h n a w y łączn y uży tek Z w iązku O rg an izacji R y b ack ich i jeg o a k cji gospodarczych.

SGGW — 57.446; Z IR SGGW

ELEMENTARZ — zeszyt, na którym uczyła p. Cywińska w Sadłowie. [Mazowsze Półn.] [Sadłów b.r.] A5 ss.24 rękopis.

Inc.: a aa m m m . E xpl.: liść, kość, ziość, koniec.

P o r. P a z y r a S t.: z d zie jó w k s ią ż k i p o lsk ie j w czasie d ru g ie j w o jn y św ia to w ej, s. 252.

ZHRL

[FALSKI MARIAN]: Elementarz. Nadratowo p. m ław ski 1944. 8° podł. ss.102 ilustr.

powiel, na hektografie, klisze białkowe.

E gzem plarz zd efek to w an y , b. zniszczony. Z apis a tra m e n te m : „W y k o n a li 1. Z aborow ski W a­

cław , 2. D obies F eliks, 3. Z aborow ska S te fa n ia ” . Egz. o p raw n y , szy ty n icią „n a sz ty c h ” . R y su n k i k a lk o w an e z w y d ań Falskiego. R ysu n k i w z m ac n ia n e a tra m e n te m lu b ołów kiem . P o r. P a z y r a St.: op. cit., s. 252; F i j a ł k o w s k i T.: K r y p to n im W k ra 1939—1945, iWar- szaw a 1968.

ZHRL

[FALSKI MARIAN]: Elem entarz [Ługi pow. m ław ski 1944] 8° podł. ss.2 nlb, 90 ilustr.

Z apis n a o kładce: „ p rz e p is a n y przez K azim ierza K uligow skiego” . S ta n b ard ziej zniszczony 1 zd efek to w an y . O dm ian te k s tu z p o p rzed n ią p ozycją n ie u d a ło się stw ie rd zić. M ożliw e, że

o bie p o zy cje są ty m sa m y m w y d aw n ictw em , p o tw ierd za to stw ie rd ze n ie przez T. F i j a ł ­ k o w s k i e g o (op. cit.) is tn ie n ia c ztere c h autorów .

ZHRL

FREIHEITSPOST Verband Deutscher Patrioten. Nr 2 Februar 1942 cm. 14,5X12 ss.4.

IB P a n; WIH

FRELEK KLEMENS: Zadania samorządu terytorialnego w zakresie spraw kultural­

no-ośw iatow ych. [Warszawa IPS] b.r. A4 kk.15 masz.

APAÍN — ѴІ/бЪ EPS. O p raco w an ia p. V III.

[GAŁĘSKA ZOFIA, KOPA STANISŁAW]: Elem entarz pisany przez p. Leona Bram czew skiego i Mroczyńskiego Apolinarego i Józefa. 4° podłużne ss. 32. [Sierpc w drukarni m iejscowej pod zarządem niem ieckim ],

In c.: N au k a dziecka pow inna. E xpl.: m ap k a , czeladika, pom adka. D ru k o w ali A p o lin ary i Józef M roczyńscy p rz y w sp ó łp racy m ag a zy n ie ra k się g a rn i L eona B ram czew skiego n a p a p ierze ak ­ tow ym . Z pow odu b ra k u do stateczn ej ilości czcionek jed n e g o ty p u , u żyw ano czcionek ró żn eg o k r o ju i w ielkości.

W szystkie w iadom ości o e le m e n ta rz ac h w sk azał doc. d r S ta n isła w P a z y ra ; w g tegoż w spół­

a u to r — K o p y ra S tan isław .

GEOGRAFIA dla klasy. I. Zeszyt I. 1938. Tyt. okładki ręczny s. 1: Geografia Polski. Część I, II, III s. 4. Nakład Księgarni Maria Bratkowska i ska [właść.

W ilakowa] Ostrowiec 1945 A4 ss.72, 1 nlb. powiel.

ZG ZNP — d a r M arii B ra tk o w sk iej

GEOGRAFIA Polski dla klasy I Gimnazjum.

Cechy w ydaw nictw a konspiracyjnego. Karta tyt. m a tekst złożony z litery „O”. Wa­

riant wydaw n.

ZG ZN P — M a teria ły B iu ra H istorycznego — sygn. 67/43

GRODEK ANDRZEJ: Katalog Biblioteki. Nauki ekonom iczne i handlowe. Opraco­

w ał ... Warszawa Nakładem Szkoły Głównej Handlowej 1939—1945 4° ss.4 nlb, 941 [Drukarnia Gospodarcza W ładysław Nowakowski].

D ru k rozpoczęty w sie rp n iu 1938, ukończony w lu ty m 1940 r. K a rtę ty t. w y d ru k o w an o w 1945 r. w d ru k a rn i C zytelnika. K siążka d o stęp n a w w ie lu b ib lio tek a ch . In fo rm a c je o d ru ­ k a rn i d y r. H a n n y U n iejew sk iej i M arii G rodkow ej.

[GWARDIA LUDOWA. WYDZIAŁ SZKOLENIOWY] Terenoznawstwo. B.m.w. i r.

A4 SS.14 ilustr. kk.2.

MWP

HUNTINGTON ELLSWORTH: Ze studiów nad rolą środowiska przyrodniczego w urbanistyce. Streszczenie książki ’’The Human H abitat”. [Oprać. K. L. Toeplitz.

W arszawa SPB /P A U 1942] A4 kk.101 masz.

APA N — VI/5. T łu m aczen ia i o p raco w an ia VI/6g — 2 egz.

INSTRUKCJA o nadzorze m ateriałów budowlanych w m iejscach budowy. Opraco­

w ano 8.ІѴ.І941, uzupełniono 26.IV.1941 J. Czystowski i Z. W asiutyński. W arszawa SPB /P A U b.r. A4 kk.7 masz.

A PA N — ѴІ/5. T łu m a cz en ia i o p ra co w a n ia

INSTRUKCJA wyszkoleniow a. Cz. III. W alka w miastach, osiedlach i zabudowa­

niach. B.m.w. i r. A4 ss. 17 powiel.

MWP — 579c

INSTRUKCJA zbierania i przechowywania wiadom ości z terenu B.m.w. i г. A5 ss.4 powiel.

ZHRL — 5900

ISTOTA RUCHU Nowej Polski. B.m.w. [około 1943/1944] A4 ss.4 powiel.

E xp l.: „20. p lan r e fe ra tó w ” . C zesław G u try , W arszaw a

JĘZYK ŁACIŃSKI Kl. I. [Ostrowiec Maria Bratkowska 1944] A4 ss.4 nlb. 12, 25 nlb, powiel. Karta tyt. powstała ze złożenia dużej litery „O”.

ZG ZN P — M a teriały B iu ra H istorycznego — sygn. 67/45

B I B L IO G R A F I A W Y D A W N IC T W K O N S P I R A C Y J N Y C H 2 8_Ö

JUDYM SZYMON dr [pseud.]: Zagadnienie samorządu. W ykłady na kursie w ak a­

cyjnym Naukowego Instytutu Spółdzielczego. Lipiec 1939 r. [Warszawa SPB /PA U około 1943] A4 kk.2 nlb, 200 masz.

APA N — VI/6b

KATRA ZDZISŁAW: „Gargantu”. Poezje. Okładkę projektow ał artysta grafik Z yg­

m unt Jaworski. Kraków [autor] 1942 to. dr. cm 21,5X14 ss.71. Nakł. 44 egz. w tym 4 na kredowym papierze. 40 egz. przeznacza się do rozprzedaży po 20 zł na pokrycie kosztów i 30 zł na cel dobroczynny.

BUW — 327.873. Akc. D. 142/69/10

KLEMENSIEWICZ ZENON: Język polski. Wybór wiadom ości gram atycznych z ćw iczeniam i dla I klasy gim nazjalnej. [Ostrowiec Maria Bratkowska 1944] A4 ss. 2 nlb, 15. powiel.

ZG Z NP — d a r M arii B ra tk o w sk iej

KLUKOWSKI J.: Czynnik dem ograficzny w planowaniu osiedla społecznego. W ar­

szawa SPB/PAU 1942 A4 ss. 21 masz.

APAN — VI/5

KOCHMAŃSKI TADEUSZ: M iernictwo. Kraków 1944. 40-034-11. 1944-100. A4 ss. 2 nlb, 106, tabi. 1. err. k. 1 ^większy format]. Znak w ydaw niczym M w kole przecię­

tym spłaszczonym kołem.

BN — III 565690

KOŁDER WŁADYSŁAW, MNISZEK -TCHÓRZNICKI MIECZYSŁAW: Piżmak..

N iebezpieczeństwo dla gospodarstw rybnych i sposoby zwalczania. [Warszawa Związek Organizacji Rybackich 1940] A5 ss. 24, ilustr. 16.

O dbito n a p ra w a c h rę k o p is u 600 n u m e ro w a n y c h egzem plarzy dla u ż y tk u Zw. O rgan. R yb.

ZIR SGGW

[KOŁODZIEJSKI HENRYK]: ,,Program M. Rapackiego” — zapis ręczny. Ogólne założenia programu społeczno-gospodarcżego. [Warszawa SPB/PAU? 1942] A4 ss. 22 masz.

APAN — VI/5. P o w ielo n e ręk o p isy i w y ją tk i z pism

KOŁODZIEJSKI HENRYK: Kilka słów o w ytycznych rozwoju gospodarczego P o l­

ski. W arszawa SPB 1941 A4 kk. 1 nlb, 23 powiel.

Trešć: I. P o lsk a ro ln icza , przem ysłow a; II. P o lsk a p ry w a tn a czy społeczno-gospodarcza;

III. Z akończenie.

APA N — VI/5. Po w ielo n e rę k o p isy i w y ją tk i z pism

KONFERENCJA w PA U por. OSSOWSKI STANISŁAW: Ogólne zagadnienie...

KONIUS E.: Przebudowa życia dziecięcego i spółdzielczość m ieszkaniowa. T łum a­

czenie J. Tołwińskiej. Tłum aczenie W ydawnictw Związku M ieszkaniowego. M osk­

w a 1942. W arszawa SPB /P A U '1942 A4 kk. 3 nlb, III, 29 [w tym ilustracje rozkł.]

masz.

APA N — VI/5. T łu m aczen ia i o p ra co w a n ia

„KONWENT ORGANIZACJI NIEPODLEGŁOŚCIOWYCH”. Deklaracja ideow a K on­

w entu Organizacyj Niepodległościowych. [Warszawa KON] 15 października 1942 r.

cm 15,5X12 ss.3, 1 nlb.

ZH P — B.57.5S1

„KONWENT ORGANIZACJI NIEPODLEGŁOŚCIOWYCH”. Oświadczenie K on­

w entu Organizacji N iepodległościowych. Warszawą 28.IX.1943. A4 kk. 4 masz.

ZHRL — 5882

K.O.P. [KOMENDA OBROŃCÓW POLSKI]. Podstaw ow e zasady konspiracji. B.m.w.

i r. A4 ss. 3 nlb, powiel.

W teczce „ P o lsk a Ż y je ” . P ra w d o p o d o b n ie d o d a te k do· tego pism a.

KORWIN-SAKOW’ÏGZ STANISŁAW: Mapa rozm ieszczenia gospodarstw staw owych

w Polsce w edług stanu 1938 r. cm 81X89. [Warszawa Związek Organizacji R ybac­

kich], Z IR SGGW

KORWIN-SAKOWICZ STANISŁAW: S taw y rybne w Polsce. Rozmiar, rozm iesz­

czenie i charakterystyka sztucznego gospodarstwa rybnego oraz jego rozwój w okre­

sie lat 1923—'1938. Warszawa Związek Organizacji Rybackich 1943 A4 ss. 6 nlb, tabi.

V, ss. 30, III, 29 nlb, tabi, rozkł. 3. powiel.

I k a r ta ty t. i o k ład k a d ru k . I I k a r ta p o d aje odm ienną d a tę w y d a n ia 1944 i zaw iera d o d a t­

k o w y zapis: „O dbito w 150 egzem plarzach n a p ra w ac h m a n u s k ry p tu z zastrzeżen iem p raw a u to rs k ic h n a w y łączn y w e w n ę trz n y u ży tek Z w iązku O rg an iza cji R ybackich, Izb R olniczych o raz o k ręgow ych T o w arzy stw R y b a ck ich ” .

BN — I I I 624.881. Rej. przyb. 1950-D-575/2

KOSTANECKI MICHAŁ: M ieszkanie w osiedlach m iejskich. Warszawa IPS 1943—

1944 A4 kk. 2 nlb, 55.

APA N

M. K. [KOSTANECKI MICHAŁ]: M ieszkanie w osiedlach m iejskich. [Warszawa]

Koło Planow ania Społeczno-Gospodarczego KRN 1944 A4 kk.2 nlb, 25 masz. Nakł.

8 egz.

APA N — VI/6 — з egz.

M. K. [KOSTANECKI MICHAŁ]: M ieszkanie w osiedlach m iejskich. Warszawa K o­

ło Planow ania Społeczno-Gospodarczego KRN 1944 A4 kk. 1 nlb, 4!2 masz.

A PA N — VI/7a KRN

KOSTANECKI MICHAŁ: M ieszkanie w osiedlach m iejskich. [Warszawa SPB/PAU?]

A4 kk. 1 nlb, 28.

Czy n ie w y d a n y p o o k u p acji?

IU A — I I I 6944

KOTARBIŃSKI TADEUSZ: W ykłady o teorii skutecznego działania. [Warszawa IPS] A4 к. 2—9, 3/1—3/9 masz.

A P A N — VI/6e

KOZIERKIEWICZ ZYGMUNT: Prawda świata. Prawda. Człowiek. Pieniądz. T w o­

rzenie organizmów państwowych. N ow e państwo. (Warszawa 1939) [1943?] wyd.

Dobra Książka. Druk. Kolumna cm. 21,5 ss. 207.

R e je str 5.X.1943 w B ib lio tece N arodow ej z egzem plarza w ypożyczonego.

SG PiS — 139.222

KRUPKOWSKI ALEKSANDER: M etalografia. Część II. Kraków b.w. 1944 A4 ss. 2 nlb, 88 powiel. Karta tyt. i okł. druk. Znak w ydaw niczy litera M w kole przecięte spłaszczoną obręczą, napis Kraków i dwa młoty.

B N — III 565.691, III 565.692. R ej. p rzy b . 2Í.XI.48 D-1085; M. O bałek, G dańsk

[KRZYCZKOWSKI JÓZEF = ZESPOŁOWICZ JOZEF, pseud.]: Rola i duch wojska. B.m.w. ZD [Zjednoczenie Dem okratyczne] 15.11.1943 r. A4 ss. 24 powiel.

ZHP — 3302/195k

KRZYŻANOWSKI G.: Marks o rew olucyjnym postępie techniki w ustroju socjalis­

tycznym . [W arszawa IPS] b.r. A4 kk. 1 nlb. 6'2 masz.

APA N — VI/6g

KU NOWEJ Polsce (Tezy programowe). B.m.w. i r. A4 kk. 5 masz.

BUW rk p s — 682

KUBSKI BRONISŁAW, DOBRANIECKI STANISŁAW: Na zagonie. Czy tanki p ol­

skie dla III klasy szkoły powszechnej 1 stopnia. Kurs A. Lwów W ydawnictwo Za­

kładu Narodowego im ienia Ossolińskich. [Ostrowiec Maria Bratkowska 1944] A4 ss. 2 nlb, 6, masz. Wybór z cytowanej książki

ZG ZN P — d a r M arii B ratk o w sk iej

KUJBYSZEW W[ALERIAN]: Lenin o spółdzielczości. (Moskowskij Rąboczyj). (Tłu­

m aczył T. Duracz], Warszawa IPS b.r. A4 ss. 18 masz.

APAN — VI/6f