Wydawcy:
Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. K. Pułaskiego ul. Chrobrego 31, 26-600 Radom
Instytut Technologii Eksploatacji – PIB ul. K. Pułaskiego 6/10, 26-600 Radom
4 4 4 4 [3 [3 [3 [37 7 7 7]]]]
(Decyzja nr 503/P-DUN/2013)
201 2013 201 201 3 3 3
TOWAROZNAWCZE PROBLEMY JAKOŚCI 4(37)/2013 Komitet Naukowy/Scientific Committee:
Prof. dr hab. inż. Jerzy Żuchowski, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu – przewodniczący Komitetu Naukowego
Prof. dr Tom Bramorski, University of Wisconsin, Whitewater, USA Prof. dr Pasquale Giungato, University of Bari “Aldo Moro”, Bari, Włochy Prof. dr Mitsuharu Mitsui, Okayama University, Okayama, Japonia
Prof. dr Grygory Pugachevsky, Kiev National University of Technology and Economics, Kijów, Ukraina Prof. dr hab. Marian W. Sułek, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu
Prof. dr hab. inż. Ryszard Zieliński, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Redaktorzy Naczelni/Editors in Chief:
Prof. dr hab. Marian W. Sułek, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu Prof. dr hab. inż. Ryszard Zieliński, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
Redaktorzy Tematyczni/Subject Editors:
Towaroznawstwo kosmetyków i produktów chemii gospodarczej – prof. dr hab. Marian W. Sułek Towaroznawstwo opakowań – prof. dr hab. Małgorzata Lisińska-Kuśnierz
Towaroznawstwo przemysłowe – prof. dr hab. inż. Ryszard Zieliński Towaroznawstwo żywności – dr hab. Maria Śmiechowska, prof. AM Zarządzanie jakością – prof. dr hab. inż. Jerzy Żuchowski
Redaktor Statystyczny/Statistical Editor:
Dr hab. Andrzej Sokołowski, prof. UEK Komitet Redakcyjny/Editorial Board:
Dr hab. inż. Regina Borek-Wojciechowska, prof. UTH, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu
Dr hab. inż. Bożena Borycka, prof. UTH, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu Dr Halina Garbacz, Politechnika Warszawska
Dr inż. Dorota Koprowska, Instytut Technologii Eksploatacji – PIB w Radomiu Dr inż. Tomasz Wasilewski, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu Dr inż. Małgorzata Zięba, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu Dr Anita Bocho-Janiszewska, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu Adres Komitetu Redakcyjnego
Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny, Katedra Nauk o Jakości, ul. Chrobrego 31, 26-600 Radom, tel./fax (48) 361-74-82, (48) 361-75-38; e-mail: tpj@uthrad.pl, www.tpj.uniwersytetradom.pl
Redakcja czasopisma Towaroznawcze Problemy Jakości informuje, że formą referencyjną czasopisma jest forma drukowana.
Publikacje można nadsyłać na adres Komitetu Redakcyjnego ISSN 1733-747X
Wydawcy:
Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. K. Pułaskiego, ul. Chrobrego 31, 26-600 Radom
Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, ul. K. Pułaskiego 6/10, 26-600 Radom Opracowanie wydawnicze: Joanna Iwanowska, Iwona Nitek
Projekt okładki i opracowanie graficzne: Andrzej Kirsz Wydawnictwo
ul. Malczewskiego 20A, 26-600 Radom, tel. centr. (048) 361-70-33, fax (048) 361-70-34 e-mail: przypis@poczta.onet.pl http://www.uniwersytetradom.pl
Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – PIB
ul. K. Pułaskiego 6/10, 26-600 Radom, tel. centr. (048) 364-42-41, fax (048) 364-47-65 e-mail: instytut@itee.radom.pl http://www.itee.radom.pl
2453
TOWAROZNAWCZE PROBLEMY JAKOŚCI 4(37)/2013
Spis treści
Przedmowa...
7 Eulalia Skawińska: Aktywność jednostek infrastruktury transferu technologii
w rozwoju innowacyjności regionu na przykładzie Wielkopolski
... 13 Rodica Pamfilie, Bogdan Onete, Robert Bumbac, Andreea Orîndaru: Firmy
otwarte na poprawę działań innowacyjnych...
22 Mariola Jastrzębska: Wpływ nanonapełniaczy na właściwości kompozytów
poliestrowych
... 31 Piotr Kafel: Wymagania dotyczące etykietowania produktów tradycyjnych
i regionalnych jako element ich ochrony przed nieuczciwymi praktykami...
39 Dominik Zimon, Tadeusz Sikora: Czynniki decydujące o wdrożeniu systemu
zarządzania jakością według normy ISO 9001 w małych i średnich
organizacjach handlowych
... 47 Ahmet Hakan Özkan: Czy sprzedaż terminowa lub przedwczesna jest lepsza
dla zachowania rezerw produktów rolniczych w Turcji?
... 53 Aleksandra Wilczyńska: Ocena jakości miodu manuka w odniesieniu
do polskich standardów
... 58 Agata Matarazzo, Agata Giuseppa Mazzaglia, Maria Teresa Clasadonte,
Giuseppe Vaccarella: Strategia wartości działań demokratycznych
wspierających zrównoważony rozwój i zielone miejsca pracy
... 64 Agnieszka Palka: Wpływ preferencji konsumenckich na zmiany na rynku lodów
w Polsce... 76 Iwona Rypińska, Marta Biegańska:
Jakościowe i ekologiczne aspektywykorzystania odpadów przemysłowych pochodzenia roślinnego...
84 Monika Swat, Ryszard Zieliński: Aktywność przeciwrodnikowa wybranych
soków owocowych na rynku wielkopolskim rynku
... 90 Maria Sielicka, Maria Małecka: Aktywność przeciwutleniająca ekstraktu
z rozmarynu w oleju lnianym i rzepakowym tłoczonych na zimno... 101
Joanna Newerli-Guz: Właściwości przeciwutleniające mieszanek
przyprawowych na przykładzie ziół prowansalskich Herbes de Provence
... 112 Anna Cieszyńska: Olejki eteryczne w produktach kosmetycznych ... 117 Katarzyna Wybieralska, Alicja Jeńć: Ekstrakty owocowe jako potencjalne
naturalne konserwanty w kremach kosmetycznych... 125
Anita Bocho-Janiszewska, Monika Dawidziuk: Zastosowanie maceratu
z marchwi w kosmetykach samoopalających... 131 Informacje ...
137
TOWAROZNAWCZE PROBLEMY JAKOŚCI 4(37)/2013
Contents
Preface ...
10 Eulalia Skawińska: Activity of infrastructure technology transfer units
in the development of a region’s innovativeness – case of great Poland...
13 Rodica Pamfilie, Bogdan Onete, Robert Bumbac, Andreea Orîndaru:
Open minded companies for better innovation performance...
22 Mariola Jastrzębska: Effect of nanofillers on properties of polyester
composites...
31 Piotr Kafel: Requirements for the labeling of traditional and regional products
as part of their protection from unfair practices
... 39 Dominik Zimon, Tadeusz Sikora: Factors determining the quality
management system according to iso 9001 in small and medium trade
organizations...
47 Ahmet Hakan Özkan: Is futures or forward better for agricultural commodity
hedging in Turkey?
... 53 Aleksandra Wilczyńska: The evaluation of quality of manuka honeys
in comparison with Polish requirements
... 58 Agata Matarazzo, Agata Giuseppa Mazzaglia, Maria Teresa Clasadonte,
Giuseppe Vaccarella: The merit democratic working strategy supporting
eco-sustainability and green jobs
... 64 Agnieszka Palka: Impact of consumer preferences on changes in ice cream
market in Poland...
76 Iwona Rypińska, Marta Biegańska:
Qualitative and environmentalaspects of the use of industrial waste from plant processing...
84 Monika Swat, Ryszard Zieliński: Antiradical activity of selected fruit
juices available in Wielkopolska region
... 90 Maria Sielicka, Maria Małecka: Rosemary extract as an inhibitor
of oxidation of cold-pressed flaxseed and rapeseed oils... 101
Joanna Newerli-Guz: Antioxidant properties of spice blends
– example Herbes de Provence... 112
Anna Cieszyńska: Essential oils in cosmetic products ... 117 Katarzyna Wybieralska, Alicja Jeńć: Fruit extracts as potential natural
preservatives in cosmetic creams... 125
Anita Bocho-Janiszewska, Monika Dawidziuk: Application of carrot macerate
in self-tanning cosmetics... 131 Information ...137
P r z e d m o w a
Zgodnie z przyjętym przez Kolegium Redakcyjne długoterminowym planem wydawniczym w ostatnich dniach grudnia 2013 roku oddajemy do rąk Państwa – naszych czytelników – trzy- dziesty siódmy numer kwartalnika Towaroznawcze Problemy Jakości (Polish Journal of Com- modity Science). Kontynuując próby dalszego poszerzenia grona naszych czytelników, także w bieżącym numerze większość artykułów zamieściliśmy w angielskiej wersji językowej. Tak jak poprzednio, niezależnie od języka oryginalnej publikacji, każdy artykuł zawiera obszerne streszczenie zarówno w języku polskim, jak i angielskim. Streszczenia wszystkich prac prezen- towanych na łamach kwartalnika w obydwu wersjach językowych dostępne są również na nowej stronie internetowej naszego czasopisma pod adresem: http://www.tpj.uniwersytetradom.pl.
Serię 16 artykułów obecnego wydania naszego czasopisma rozpoczyna praca Skawińskiej dotycząca diagnozy barier rozwoju jednostek transferu na przykładzie przedsiębiorstw wiel- kopolskich. Autorka wskazuje na zróżnicowaną aktywność w rozwoju innowacyjności jedno- stek transferu technologii i na różną siłę oddziaływania przyszłych barier rozwojowych.
W pracy wydzielono następujące trzy typy jednostek o określonej roli w procesie wzrostu innowacyjności regionu: przedsiębiorcze, zachowawcze i defensywne. W pracy wskazano także na ograniczoną informację o innowacjach na rynku, niedoskonałość stosowanych miar innowacyjności i zaproponowano zakres ich uzupełnień.
W kolejnej pracy Pamfilie i współpracownicy omówili aktywność proinnowacyjną przed- siębiorstw rumuńskich. Stwierdzono, że przedsiębiorstwa z najwyższą liczbą wynalazków łączą swoją działalność innowacyjną głównie z zakładaniem spółek, z wdrażaniem procesów innowacji typu inside-in oraz inside-out, centrów badawczych wewnątrz uniwersytetów, inwe- stowania w start-up. Chociaż zastosowanie otwartej innowacji w Rumunii jest we wczesnej fazie rozwoju, można zaobserwować silną zależność pomiędzy aktywnością proinnowacyjną przedsiębiorstw rumuńskich i wynikami osiągniętymi w stosunku do konkurencji.
Przedmiotem zainteresowań Jastrzębskiej są nanonapełniacze i ich wpływ na właściwości kompozytów z wysoką zawartością odpadów poliestrowo-szklanych. Przeprowadzone badania wykazały, że modyfikowane krajowe bentonity pozytywnie wpływają na właściwości użyt- kowe kompozytów poliestrowych z odpadami poliestrowo-szklanymi. Zaobserwowano, że dodatek badanych nanonapełniaczy wywołuje wzrost wartości parametrów wytrzymałościo- wych oraz obniżenie absorpcji wody kompozytów poliestrowych.
W kolejnej pracy Kafel podejmuje zagadnienie ochrony przed nieuczciwymi praktykami.
Autor poddał analizie teksty specyfikacji rejestrowanych przez Komisję Europejską dla pol- skich produktów tradycyjnych i regionalnych w odniesieniu do zapisów dotyczących etykie- towania tych produktów. Przeprowadzone badania miały określić, w jakim stopniu wymaga- nia określone przez stowarzyszenia producentów pozwalają zapewnić autentyczność i rozpo- znawalność wyrobów na rynku. Stwierdzono, że korzyści z określenia zasad etykietowania w specyfikacjach produktów tradycyjnych i regionalnych nie są w pełni wykorzystywane przez polskie stowarzyszenia rejestrujące takie produkty.
Uważa się, że wdrożenie systemu zarządzania jakością według normy ISO 9001 stwarza możliwość doskonalenia organizacji na wszystkich jej płaszczyznach. Zimon i Sikora prze- prowadzili badania ankietowe mające na celu ustalenie przesłanek mających wpływ na podję- cie decyzji o wdrożeniu systemu zarządzania jakością w małych i średnich organizacjach handlowych. Z badań wynika, że kierownictwo małych i średnich organizacji budowlanych oraz handlowych przywiązuje dużą wagę do poprawy wizerunku firmy oraz jakości obsługi klienta i liczy na to, że stosowanie się do wymagań normy ISO 9001 pozwoli im uzyskać poprawę funkcjonowania organizacji.
W kolejnym artykule Özkan omawia problem zapewnienia jakości i cen produktów rolni- czych w Turcji poprzez określenie czynników determinujących wielkość tych rezerw. Autor
rozważa wpływ, jaki ma stosowana forma sprzedaży produktów rolniczych: sprzedaż termi- nowa lub przedwczesna na zachowanie wielkości rezerw tych produktów.
Jakość miodów manuka dostępnych na polskim rynku stanowi przedmiot badań do- świadczalnych Wilczyńskiej. Autorka określiła cechy organoleptyczne oraz wybrane parame- try fizykochemiczne miodów handlowych i porównała je z wymaganiami określonymi przez polskie regulacje w tym zakresie. Stwierdzono, że jakość miodów manuka jest zadowalający, a zbadane parametry fizykochemiczne tych miodów w większości przypadków mieszczą się w granicach wytycznych dla polskich miodów odmianowych.
Strategia wartości demokratycznych jako narzędzie wspierania zrównoważonego rozwoju i kreowania zielonych miejsc pracy stanowią przedmiot zainteresowań Matarazzo i współpra- cowników. Autorzy traktują strategię wartości demokratycznych jako nowe narzędzie, które powinno zagwarantować nie tylko racjonalne zarządzanie zasobami ludzkimi, ale także wy- soki poziom jakości ludzkiego kapitału oraz zyski dla firm i organizacji, które skupiają się na treningu i motywowaniu swoich zespołów pracowniczych.
Lody stanowią przykład produktów wykazującego cechę dużej sezonowości. Producenci lodów podejmuję wiele działań marketingowych i organizacyjnych mających na celu ograni- czenie sezonowości tego produktu. Jednym z przydatnych w tym zakresie działań mogą sta- nowić badania preferencji konsumentów lodów, co stanowi treść artykułu Palki. Na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych Autorka sugeruje, że rynek lodów w Polsce posiada jeszcze spory potencjał, a konsumenci oprócz tradycyjnych smaków wykazują również zainte- resowanie zupełnie nowymi.
Odpady produkcyjne stanowią zagrożenie środowiska przyrodniczego. Często jednak mo- gą one stanowić wartościowy surowiec. W kolejnej pracy Rypińska i Biegańska omawiają możliwości wykorzystania odpadów przemysłowych pochodzenia roślinnego. Autorki oma- wiają jakościowe i ekologiczne aspekty wykorzystania odpadów z drewna oraz odpadów po- wstających w przemyśle owocowo-warzywnym. Sugerują, że te ostatnie mogą stanowić do- godny surowiec do produkcji naturalnych barwników.
W kolejnej pracy Swat i Zieliński przedstawiają wyniki badań własnych dotyczących oce- ny aktywności przeciwrodnikowej kilku soków owocowych na rynku wielkopolskim. Stwier- dzono, że w większości przypadków wyższa aktywność przeciwrodnikowa odpowiada wyż- szej zawartości związków fenolowych w badanych sokach owocowych.
Ocena aktywności przeciwutleniającej produktów spożywczych była przedmiotem badań Sielickiej i Małeckiej. Autorki poddały badaniom ekstrakt z rozmarynu w oleju lnianym i rze- pakowym tłoczonych na zimno. Stwierdzono, że procesy oksydacji w oleju lnianego i rzepa- kowego przebiegają w odmienny sposób. W stosunku do badanych olejów wykazano wyższą aktywność przeciwutleniającą 0,1% ekstraktu z rozmarynu niż 0,02% syntetycznego przeci- wutleniacza BHT.
Ocena właściwości przeciwutleniających produktów roślinnych stanowi przedmiot także pracy Newerli-Guz. Autorka badała właściwości przeciwutleniające ziół prowansalskich. Są to mieszanki ziołowe składające się głównie z tymianku, rozmarynu oraz innych ziół liściastych.
Stwierdzono, że zioła prowansalskie oprócz właściwości przyprawowych wykazują także silne właściwości przeciwutleniające.
Ostatnie trzy prace dotyczą zagadnienia jakości kosmetyków i surowców kosmetycznych.
W pierwszej z nich Cieszyńska omawia olejki eteryczne jako składniki produktów kosmetycz- nych. Praca ta stanowi przegląd literatury dotyczącej olejków eterycznych i ich aktywności przeciwutleniającej, przeciwbakteryjnej i przeciwgrzybicznej. Właściwości te umożliwiają potencjalne wykorzystanie olejków eterycznych jako substancji konserwujących i przeciwu- tleniających w preparatach kosmetycznych.
W kolejnej pracy Wybieralska i Jeńć przedstawiają wyniki badań własnych dotyczących możliwości zastosowania ekstraktów roślinnych pochodzących z czarnej borówki, mandaryn-
ki, granatu oraz młodej zielonej pszenicy jako konserwantów wyrobów kosmetycznych. Au- torki badały stabilność kremów kosmetycznych zainfekowanych Candida albicans, Pseudo- monas aeruginosa oraz Staphylococcus aureus. Stwierdzono, że soki z mandarynki i granatu dodane do kremów kosmetycznych hamują rozwój tych drobnoustrojów.
Tematyka ostatniego artykułu Janiszewskiej i Dawidziuk dotyczy możliwości zastosowa- nie maceratu z marchwi w kosmetykach samoopalających. Zaobserwowano, że balsam zawie- rający macerat z marchwi w istotny sposób poprawia kondycję skóry i zwiększa jej nawilże- nie. Stwierdzono, że obecność maceratu z marchwi w balsamach samoopalających nie wpływa negatywnie na stabilność formy tych balsamów zarówno w przyspieszonych testach starze- niowych, jak i testach obciążeniowych.
Trzydziesty siódmy numer naszego kwartalnika zamyka stała rubryka „Informacje TPJ”.
Zamieszczono w niej sprawozdanie z VIII Ogólnopolskiego Sympozjum nt. „Czwartorzędowe sole amoniowe i obszary ich zastosowania”, które odbyło się w lipcu 2013 roku w Poznaniu.
Życzę Państwu przyjemnej lektury.
Redaktor TPJ Prof. dr hab. inż. Ryszard Zieliński
P r e f a c e
According to the long-term plan accepted by the Editorial Board, at the end of December 2013 we present to our readers the 37th issue of the Polish Journal of Commodity Science.
Continuing efforts to widen the group of our readers we present some papers in English version. As before, regardless the language of the original publication, each paper contains a wide summary in both Polish and English. The summaries of all the works published one can find on our webpage http://www.tpj.uniwersytetradom.pl.
The series of 16 articles in the current issue of our magazine begins with the work by Skawinska on analysis of the barriers to the progress of the transfer units on the example of companies from Wielkopolska. The author highlights the diverse activities in the development of innovation in technology transfer units and different future barriers to developement. The following three types of units with a specific role in the growth of innovative region:
entrepreneurial, conservative and defensive were introduced in the paper. Limited information about innovations in the market, imperfection of innovation measures applied and scope of the proposed improvements were discussed.
In the consecutive work Pamfilie et al. discussed the innovation activity of Romanian companies. It was found that the companies with the highest number of inventions combined their innovation activity mainly with the establishment of partnerships, with the implementation of inside-in and inside-out processes, research centers within universities, investing in start-ups. Although the use of open innovation in Romania is at an early stage of development there is a strong correlation between the innovation activity of Romanian companies and the results achieved in relation to the competitors.
Jastrzębska paid attention to nanofillers and their influence on the properties of composites with high content of polyester and glass waste. The study showed that Polish modified bentonites improved the performance of polyester composites with polyester-glass waste. It was observed that the addition of nanofillers tested increased the strength parameters and the reduced water absorption by polyester composites.
In the next paper Kafel discusses the issue of protection against unfair practices. The author analyzed the texts of the specifications registered by the European Commission for Polish traditional and regional products with respect to the provisions concerning the labeling of these products. The study was supposed to determine the extent to which the requirements set out by the manufacturers associations help to guarantee the authenticity and recognition of the products on the market. It was found that the benefits of the regulation of labeling in specifications of traditional and regional products were not fully utilized by the Polish associations registering such products.
It is believed that the implementation of the quality management system according to ISO 9001 makes it possible to improve the organization at all levels. Zimon and Sikora conducted surveys to determine the conditions affecting the decision on implementation a quality management system in small and medium-sized organizations. The research shows that the management of small and medium-sized construction and commercial organizations puts much attention to improving the image of the company and the quality of customer service and hopes that comply with the requirements of ISO 9001 will allow them to improve the functioning of their organizations.
In the next article Özkan discusses the problem guarantying the quality and prices of agricultural products in Turkey by identifying the factors that determine the size of their reserves. Author considered the effect of the sale form (timely and premature) of agricultural products on maintaining the size of reserves of these products.
The quality of manuka honeys available on the Polish market is the subject of Wilczyńska experiments. The author identified the organoleptic characteristics and selected physico-
-chemical parameters of commercial honeys and compared them with the requirements set out by the Polish legal regulations. It was found that manuka honey quality was satisfactory. The physical and chemical parameters of these honeys in most cases fall within the guidelines for the Polish varietal honeys.
The strategy of democratic values as a tool to promote sustainable development and the creation of green jobs are the subject of interest of Matarazzo et al. The authors treat the strategy of democratic values as a new tool which should guarantee not only the rational management of human resources, but also a high quality of human capital and profits for companies and organizations that focus on training and motivating their teams of employees.
Ice creams belong to the group of products exhibiting a high seasonality. Their producers take a lot of marketing and organizational measures to reduce the seasonality. A study of consumer preferences, which is the subject of the article by Palki, can be an example of such action. Based on the survey author suggests that the ice cream market in Poland still has a lot of potential, as the consumers in addition to traditional flavors also show interest in completely new ones.
Production waste pose a threat to the natural environment. On the other hand, they can often provide a valuable raw material. In the consecutive work Rypińska and Biegańska discuss the possibility of using industrial waste of vegetable origin. The authors discuss the quality and environmental aspects of the use of wood, fruit and vegetable wastes. They suggest that the latter may be a convenient raw material for the production of natural dyes.
In the next paper Swat and Zielinski present the results of research concerning the evaluation of antiradical activity of several fruit juices on the Wielkopolska market. It was found that in most cases higher antiradical activity corresponded to a higher content of phenolic compounds in the juices examined.
Evaluation of the antioxidant activity of food products is the subject of research by Sielicki and Małecka. The authors tested rosemary extract in linseed and cold-pressed rapeseed oils. It was found that the oxidative processes in linseed and rapeseed oils run in a different way. In relation to oils tested, the 0.1% rosemary extract showed higher antioxidant activity than the 0.02% synthetic antioxidant BHT.
Evaluation of antioxidant plant products is the subject of the Newerli-Guz research. The author investigated the antioxidant properties of the herbes de Provence. The herbal mixture consists of thyme, rosemary, and other leafy herbs. It was found that apart of seasoning, the herbes de Provence exhibited strong antioxidant properties.
The last three works relate to the issue of raw materials and quality of cosmetics. In the first one Cieszyńska discusses essential oils as ingredients in cosmetic products. This paper provides an overview of the literature on essential oils and their antioxidant, antibacterial and antifungal activities. These properties allow the potential use of essential oils as a preservative and antioxidant substances in cosmetic formulations.
In the next article Wybieralska and Jeńć present the results of research on the possibility of using plant extracts from blueberry, tangerine, pomegranate and young green wheat as preservatives in cosmetics. The authors investigated the stability of cosmetic creams infected with Candida albicans, Pseudomonas aeruginosa and Staphylococcus aureus. It was found that the juice of tangerine and pomegranate added to cosmetic creams inhibited the growth of these microorganisms.
The subject of the last article by Janiszewska and Dawidziuk is the possibility of application of macerate carrot in sunless tanning cosmetics. It was observed that the lotion containing the carrot macerate significantly improved the condition of the skin and its hydration. It was found that the presence of carrot macerate in sunless tanning lotions did not affect the stability of the forms of these lotions, both in accelerated aging tests and load tests.
The thirty-seventh issue of our quarterly is closed by the regular column “TPJ Announcements”. It contains the report from the VIII National Symposium on “Quaternary ammonium salts and their application areas”, which was held in July 2013 in Poznan.
I wish you a nice reading
Prof. dr hab. inż. Ryszard Zieliński TPJ Editor
TOWAROZNAWCZE PROBLEMY JAKOŚCI 4(37)/2013 Eulalia SKAWIŃSKA
Uniwersytet Zielonogórski Wydział Ekonomii i Zarządzania
Aktywność jednostek infrastruktury transferu
technologii w rozwoju innowacyjności regionu na przykładzie
Wielkopolski
Słowa kluczowe: jednostki transferu technologii (JTT), typologia JTT, innowacyjność regionu, bariery rozwojowe, wyzwania rozwojowe.
Key words: technology transfer units (TTU), typology of TTU, region’s innovativeness, development barriers, development challenges.
1. Wstęp
Koncepcja rozwoju regionów w Polsce zgodnie ze strategią Europa 2020 opiera się na paradygmacie zrów- noważonej, społecznej gospodarki rynkowej. Jej prze- słaniem jest rozwój regionów poprzez wzrost konkuren- cyjności, innowacyjności, a także spójności społeczno- -ekonomicznej. W takim rozumieniu ścieżki rozwoju re- gionów trudno skontestować fakt kluczowego znaczenia jednostek infrastruktury technologicznej w realizacji zmian ilościowych, jakościowych i strukturalnych.
Podmioty transferu technologii (JTT) w Polsce sta- nowią zróżnicowaną zbiorowość. Występują wśród nich ośrodki i centra przedsiębiorczości, inkubatory innowa- cyjności, fundacje gospodarcze, parki technologiczne oraz naukowe, centra doskonałości, a także platformy innowacji. Są one warunkiem niezbędnym w rozwoju innowacyjności regionu ze względu na funkcje reali- zowane w sferze materialnej i niematerialnej. Stan roz- woju tych podmiotów i sprawność wykonywania funk-
cji wynikających z ich założeń statutowych jest „czujnikiem kondycji” stanu innowacyjności w danej gospodarce. Ich słaby rozwój (ilość, jakość, różnorod- ność) może być „sygnałem alar- mowym” w krajach nadążających za przodującymi w zmniejszeniu luki innowacyjnej, będącej od- zwierciedleniem luki technolo- gicznej.
Do najważniejszych funkcji firm infrastruktury technologicz- nej zalicza się:
‒ przepływ wiedzy umożliwia- jącej wdrożenie nowych roz- wiązań (innowacji) (Lubos 2013, s. 25),
‒ wsparcie współpracy podmio- tów w modelu triple helix – potrójnej spirali (Bojar, Bis, 2007 s. 49),
‒ komercjalizacja badań nauko- wych (Rekomendacje 2010),
‒ wsparcie przedsiębiorczości intelektualnej (Koźmiński 2004, s. 172; Jasiński s. 108),
‒ wsparcie przekształceń struk- turalnych w gospodarce,
‒ pokonywanie barier w bu- dowie ochrony intelektualnej innowacji.
Warto podkreślić, że spośród zidentyfikowanych jednostek tran- sferu technologii w Polsce ponad 10% znajduje się w Wielkopolsce (Grzelczak 2010, s. 262; Ośrodki 2011). Powinno to mieć przełoże- nie na poziom innowacyjności tego regionu, a nie jest. Wielko- polska w rankingu innowacyjności województw w kraju zajmuje 5–6 miejsce (Zalewski 2011). Dlatego celem niniejszej pracy jest dia- gnoza barier rozwoju tych organi- zacji oraz wyzwań, jakim muszą sprostać w najbliższej przyszłości dla efektywnej realizacji wyżej wymienionych funkcji.
Badanie miało charakter jakościowy i polegało na przeprowadzeniu wywiadu bezpośred- niego wśród 11 podmiotów JTT w Wielkopolsce w 2012 r. Podstawą wywiadu był kwestiona- riusz przygotowany przez autora i skierowany do osób zarządzających tymi jednostkami.
2. Refleksja nad problemem innowacyjności w Polsce
Na wstępie należy zauważyć, że w literaturze zostały sformułowane hipotezy i pozytywnie zweryfikowane niektóre spośród nich, dotyczące niskiej innowacyjności Polski w całym 23- -letnim okresie transformacji naszej gospodarki. Źródeł tego zjawiska upatruje się w nieefek- tywnym procesie zarządzania innowacjami, nieskutecznością wykorzystania środków finan- sowych, małej przedsiębiorczości menedżerów, niskim poziomie kompetencji i umiejętności zatrudnionych oraz niskiej jakości kapitału społecznego (Skawińska 2011, s. 134–142). Co więcej, mimo znacznego finansowania nakładów na wzrost innowacyjności ze środków pu- blicznych, w tym z funduszy UE, istniejący poziom jej wzrostu jest wciąż jednym z najniż- szych w Europie (IUS 2012).
Aczkolwiek innowacje określają współcześnie erę zwaną informacyjną opartą na para- dygmacie GOW, to już wcześniej, od początku XX w. wiele firm zachodnich było zoriento- wanych na innowacyjność ze względu na rosnącą konkurencję. Ważne stało się zmniejszenie kosztów i zdobycie nowych rynków czy jego segmentów. Jednakże te innowacje skupiały się bardziej, szczególnie od lat 50. ubiegłego wieku, na koncepcji marketingowej, a w mniejszym stopniu na samym produkcie i procesie produkcyjnym (Show 2011 s. 85–86; Innowacyjność, s. 122). To nie zachęcało zatrudnionych do odkryć i wynalazków technologicznych produk- towych i procesowych. Czy Polska znajduje się w tej fazie poszukiwań nowości, która doty- czy obszaru marketingu? Badania tego nie potwierdzają (Zalewski; Talaga 2011, s. 20–22).
Zapewne zarządzanie marketingiem nie wymaga tak dużego kapitału innowacyjnego, w tym intelektualnego zatrudnionych, które opiera się na ich wykształceniu z zakresu nauk ekono- micznych. Natomiast w realizacji radykalnie innowacyjnego produktu i procesu niezbędna jest wiedza inżynierska sprzyjająca twórczym zachowaniom oraz taka kultura organizacyjna, która ułatwia zdobycie tej wiedzy. Być może problem tkwi w luce strukturalnej wykształcenia za- trudnionych w Polsce, a szerzej w luce jakości kształcenia w stosunku do oczekiwań wzrostu innowacji. Obecnie odczuwa się wyraźnie zaniedbania kształcenia w naukach ścisłych, nie- humanistycznych (Raport 2011).
Wobec tego dysponując określonym kapitałem innowacyjności (Wojtczuk-Turek 2010, s. 68)1, pamiętając o rozwoju świadomości konsumentów oraz ewolucji ich potrzeb, w fazie wzrostu internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw należy przynajmniej dążyć do ciągłego udoskonalania istniejących produktów (klonowanie) i strategii ich wprowadzania na rynek.
Nowy udoskonalony produkt musi być chętnie kupowany i zyskowny. Czy na ten temat MSP w Polsce prowadzą badania rynku samodzielnie? Raczej nie ze względów ekonomicznych, a korzystanie ze źródeł wtórnych daje ograniczone informacje. Wobec tego powinny one two- rzyć sieć powiązań międzyorganizacyjnych i współdziałać w tym zakresie, ale właśnie ten proces zaniedbują (Olesiński 2010). Czy MSP włączają konsumentów do udoskonalania swo- ich produktów? Odpowiedź brzmi – tak, ale incydentalnie. Tymczasem presja na prosumpcję wynika ze skracającego się cyklu życia produktu i szybkości podejmowanej decyzji, która gwarantuje im przewagę konkurencyjną.
Kolejną kwestią w prezentowanej refleksji nad innowacyjnością jest ewidencja jej miar w indeksie SII stosowanym do oceny poziomu innowacyjności krajów (regionów) UE zarów- no po stronie stymulatorów, jak i wyników działalności innowacyjnej. Są one zdominowane
1 Jest on rozumiany jako kapitał intelektualny oraz kompetencje twórcze. Jest to zbiór wiedzy na temat rozwiązań technicznych, ekonomicznych i społecznych. To indywidualny i zbiorowy potencjał do generowania przez pracow- ników wiedzy przede wszystkim w postaci innowacji produktowych i procesowych.
przez grupę twardych wskaźników takich jak patenty, wykształcenie, nakłady, sprzedaż itp.
Tymczasem mała siła ekonomiczna przedsiębiorstw w Polsce, przy dużym koszcie procedur związanych z patentowaniem wynalazków i biurokracji, ograniczają sprawność w uzyskiwa- niu patentów i ich wdrażaniu. Dlatego występuje tutaj migracja wynalazków za granicę. Wy- daje się, że indeks SII powinien w większym stopniu odzwierciedlać wskaźniki niematerialne pomiaru innowacyjności np. po stronie wejść:
1) w potencjale – kapitał społeczny,
2) w tworzeniu wiedzy – system motywacji, sieciowość, kooperencja,
3) w innowacjach i przedsiębiorczości – klonowanie, adaptacyjność, chłonność na innowacje.
Po stronie wyjść, tj. w wynikach i zastosowaniach, należałoby wyeksponować produkty i procesy proekologiczne. Na ograniczenia i wady obecnie stosowanych metod oceny innowa- cyjności krajów europejskich wskazywali już inni autorzy (Nasierowski 2008; Grupp). Za- strzeżenia dotyczyły następujących kwestii:
1) stosowanie rankingu wyników jest niebezpieczne, bo liczby są brane ‘jako takie’ bez dys- kusji i refleksji nad ich znaczeniem; umożliwia to manipulację poprzez selekcję, ważenie i agregowanie czynników cząstkowych,
2) liczby wskaźników i sposoby ich rangowania zmieniają się wraz z upływem czasu, a to utrudnia porównania dla dłuższych szeregów czasowych,
3) prawidłowości doboru używanych wskaźników wejścia i wyjścia, ich liczby oraz struktu- ry, możliwości uzyskania pełnych danych dla wszystkich krajów w dłuższym okresie; lista wskaźników lepiej konweniuje z sytuacją krajów rozwiniętych niż rozwijających się, 4) założenia, że większa wartość wskaźnika cząstkowego po stronie wejścia wpływa dodatnio
na uzyskane efekty wyjściowe (np. większe nakłady na B&R przełożą się na wzrost inno- wacyjności),
5) pomijania sprawności procesu innowacyjnego w przekształceniu elementów wejścia w ele- menty wyjścia,
6) możliwości występowania korelacji pomiędzy wskaźnikami użytymi w modelu; wskazuje się tutaj np. na stosowanie trzech miar liczby patentów, co faworyzuje niektóre kraje, np.
USA,
7) przyjęcia, że wszystkie wskaźniki cząstkowe mają równe wagi,
8) pomijanie czynników stymulujących innowacyjność lub ją obniżających, a związanych z określonymi rozwiązaniami prawnymi, i instytucjami, jakością kapitału społecznego, kulturą prowadzenia biznesu itp. trudnymi do skwantyfikowania,
9) stosowanie metody rangowania lub normalizacji w miejsce bardziej zaawansowanych metod statystycznych np. Data Envelopment Analysis, analizy klasyfikacji, analizy czyn- nikowej czy innych dla przestrzeni wielowymiarowej.
Niniejsza praca stanowi próbę odpowiedzi na obecną rolę, miejsce i przyszłość JTT w pro- cesie rozwoju innowacyjności regionu Wielkopolski.
3. Stan aktywności organizacji JTT, ich cele statutowe i stopień realizacji
Badane podmioty miały krótki okres funkcjonowania. Większość z nich została założona w XXI w. Prezentują one też różne formy własności, tj. publiczną, stowarzyszenia, fundacje, spółki prywatne, samorządy gospodarcze itp. Pod względem formy organizacyjnej występo- wały wśród nich zarówno centra doskonałości (3 jednostki), inkubatory przedsiębiorczości (2), parki technologiczne (4), jak i inne (3).
W strukturze środków finansowania działalności wszystkie one wykazały fundusze UE, aczkolwiek w różnym stopniu w stosunku do źródeł finansowania ogółem. Największy ich udział wynoszący od 90–100% miały centra doskonałości i inkubatory przedsiębiorczości, a najniższy organizacje samorządu gospodarczego (2%). W kilku jednostkach wystąpiły środ- ki własne jako źródło finansowania działalności (od 10% do 95%) oraz środki krajowe na
projekty (od 10 do 25%). Pojedynczo, niektóre z nich wskazywały na środki samorządowe, przedsiębiorstw i inne (składki członkowskie, wpływy z działalności doradczej). Z powyższe- go wynika, że pod względem finansowania działalności w JTT wyróżnić można 2 grupy jed- nostek. Pierwsza o własności publicznej nie ma trwałego oparcia finansowego. Fundusze publiczne w formie projektów czy grantów muszą one zdobywać w konkursach. Tymczasem powstaje wiele nowych pośredników, w tym indywidualnych, prywatnych w tej sferze infra- struktury, co dodatkowo wzmaga konkurencję na rynku finansowym. Dotychczasową spraw- ność w pozyskiwaniu funduszy publicznych określano jako dużą, ale w przyszłości jest ona niepewna ze względu zarówno na ich dostępność, jak i efektywność wykorzystania.
W drugiej grupie JTT dominują środki finansowe własne występujące w parkach techno- logicznych o własności prywatnej oraz w samorządach gospodarczych i fundacjach. Są one tutaj uzupełniane funduszami publicznymi. Można zaryzykować stwierdzenie, że stabilność siły ekonomicznej tych organizacji jest większa.
Z powyższą sentencją koresponduje ocena stanu aktywności badanych jednostek tej infra- struktury. Otóż analiza odpowiedzi pozwala na sformułowanie 2 wniosków. Po pierwsze w 2011 r. wskaźniki pomiaru niektórych działalności wszystkich organizacji zwiększyły się.
Dotyczy to stopnia wykorzystania powierzchni, liczby oferowanych usług i liczby realizowa- nych projektów krajowych. Natomiast mała jest liczba współpracujących jednostek nauko- wych i ilość podjętych projektów zagranicznych. Ponadto wzrosła rotacja użytkowników wynajmowanej powierzchni. Po drugie zwiększyło się zainteresowanie otoczenia biznesowe- go i społecznego zakresu działalności tych organizacji. Wyraża się to wzrostem liczby wizyt na stronach internetowych od kilkudziesięciu tysięcy do kilku milionów rocznie. Wzrosła też pozycja tych jednostek w wyszukiwarkach Google i innych według słów kluczowych: park technologiczny, innowacje, centrum itp.
Interesujące wobec powyższego staje się prześledzenie opinii respondentów na temat ce- lów statutowych tych organizacji i ich realizacji (stopnia i zakresu). W tej kwestii nasuwają się co najmniej 4 wnioski zaprezentowane poniżej.
1. Liczba celów statutowych jest znaczna; mniejsza w inkubatorach (3–5), a większa w cen- trach innowacji (10–12).
2. Kilka celów statutowych w tej zróżnicowanej zbiorowości jest dla większości jednostek taka sama (tabela 1):
Tabela 1. Cele działalności statutowej JTT Table 1. Statutory goals of a TTU
Lp. Wyszczególnienie celów
1 Dokonywanie transferu, wiedzy, technologii i innowacji oraz ich komercjalizacja 2 Świadczenie usług doradczych i informacyjnych w tworzeniu i rozwoju
przedsiębiorstw innowacyjnych (spin-off, spin-out, seed, start-up) 3 Zapewnienie korzystnych warunków dla rozwoju innowacyjnych firm
4 Rozwijanie współpracy z firmami, sferą nauki i B&R oraz z otoczeniem lokalnym i globalnym 5 Stymulacja rozwoju gospodarczego w regionie
6 Pomoc w ochronie własności intelektualnej i przemysłowej
3. Zakres wykonywanych celów był o wiele szerszy w stosunku do statutowych, co świadczy o przedsiębiorczych i elastycznych postawach zarządzających.
Dotyczy to np.:
• poszukiwania innych działalności przynoszących dochód,
• ułatwienia kontaktów z instytucjami finansowymi w pozyskaniu funduszy2,
• udostępniania infrastruktury technicznej (laboratoria, produkcja i obsługa logistyczna) – leasing, dzierżawa itp.,
2 Lokalne Fundusze Pożyczkowe i Gwarancyjno-Poręczeniowe, Venture Capital, Anioły Biznesu.
• umożliwienia tworzenia nowych miejsc pracy, w tym samozatrudnienia,
• rozwoju i pozycjonowania nowych produktów na rynku,
• doradztwa technologicznego, biznesowego i naukowego,
• budowania i udostępniania baz danych,
• pomocy w badaniach rynku,
• ułatwienia dostępu do rzeczników patentowych i baz patentowych,
• wzmocnienia wizerunku firm,
• kształtowania lokalnego środowiska innowacyjnego.
4. Wszystkie cele statutowe były realizowane tylko w Wielkopolskiej Izbie Rzemieślniczej, a w pozostałych występują braki wykonania niektórych z nich. Dotyczyło to:
– rozwijania współpracy z firmami, sferą nauki i B&R oraz z otoczeniem lokalnym i globalnym, – stymulacji rozwoju gospodarczego w regionie,
– pomocy w ochronie własności intelektualnej i przemysłowej.
Pogłębiając ten obszar poznawczy, poproszono respondentów o ocenę funkcjonowania swojej organizacji w poniżej wymienionych zakresach, czy:
• zwiększały zatrudnienie,
• rozwijały produkcję/usługi,
• zwiększały liczbę nowych produktów,
• otrzymały patenty, znaki towarowe itp.,
• skutecznie adaptują nowe technologie,
• zakupują licencje,
• biorą samodzielnie udział w konkursach na międzynarodowe i krajowe projekty badawcze na innowacje,
• korzystają aktualnie z usług innych organizacji (podaj liczbę firm).
Wszystkie odpowiedzi były twierdzące. Świadczy to o rosnącej aktywności badanych or- ganizacji. Wśród nich 3 nie zwiększyły zatrudnienia, 2 nie zakupiły licencji. Ponadto jednostki te rozwijają współpracę, korzystając z usług innych organizacji.
4. Bariery i wyzwania związane z rozwojem organizacji transferu technologii W literaturze nauk ekonomicznych występują różne kryteria wyróżniania barier rozwojo- wych firm. Najbardziej powszechny ich podział dotyczy ograniczeń wewnętrznych i ze- wnętrznych. Jednak pogłębiając analizę można wśród nich wymienić np. takie, które dotyczą sfery realnej i regulacyjnej. Bardziej szczegółowo wyróżnia się bariery w sferze rynkowej, rzeczowej, finansowej, produkcyjnej, potencjału ludzkiego, instytucjonalnej itp. Responden- tom JTT przedstawiono 18 barier rozwoju organizacji, które reprezentują, z prośbą o podkre- ślenie 8 najistotniejszych i nadanie im rangi od 1 do 8.
Na podstawie uzyskanych odpowiedzi należy zauważyć, że brak było pełnej jednomyślno- ści odpowiedzi. Jednakże najwięcej wskazań barier dotyczyło współpracy (tabela 2).
Tabela 2. Kolejność barier rozwojowych JTT nadana przez respondentów Table 2. TTU development barriers ranking according to respondents
Ranga Wyszczególnienie barier
1 Nieufność do działań kooperacyjnych i organizowania wspólnych przedsięwzięć biznesowych 2 Problemy z finansowaniem wzrostu (fundusze strukturalne UE, fundusze publiczne itp.) 3 Nieufność między przedstawicielami świata nauki i biznesu
4 Mała liczba wdrożeń technologicznych przez instytuty badawcze oraz jednostki naukowe 5 Niedostateczny poziom postaw i zachowań proinnowacyjnych wśród przedsiębiorców
6 Niedostateczny poziom postaw i zachowań proinnowacyjnych wśród przedstawicieli sektora nauki i B&R 7 Brak specjalistów do wyceny rynkowej wartości innowacji
8 Mały potencjał innowacyjny wśród pracowników parku (wiedza, nastawienie, kreatywność, umiejętności)
Wśród wskazanych w tabeli 2 barier można wyróżnić 3 grupy; pierwsza dotyczy kapitału społecznego (nr 1, 3, 5, 6), druga reprezentuje kapitał ludzki (4, 7, 8) i trzecia ma charakter finansowy (2).
Wobec tego interesująca staje się obserwacja postrzeganych przez respondentów determi- nant stanowiących przyszłe wyzwania dla zmniejszenia tych barier. Powstaje pytanie czy mają one związek tylko ze wskazanymi barierami, czy są przewidywane w szerszym kontekście.
Biorąc pod uwagę kolejność i częstotliwość wskazań respondentów wśród przedstawio- nych do wyboru 18 wyzwań, przedstawiciele JTT określili 8 najważniejszych (tabela 3).
Tabela 3. Wyzwania rozwojowe JTT według ważności nadanej przez respondentów Table 3. Ranking of TTU development challenges according to respondents
Ranga Działania
1 Pozyskanie funduszy na dalszy rozwój działalności statutowej 1a Pobudzanie potrzeb innowacyjnych wśród przedsiębiorców
2 Poprawa współpracy ze środowiskiem naukowym w działalności wdrożeniowej 3 Zwiększenie zaangażowania jednostek badawczo-rozwojowych w prace rozwojowe
4 Tworzenie relacji przedsiębiorczych w układzie kooperacyjnym (np. klastry, sieci współpracy) 5 Gwarancje finansowania polityki innowacyjnej przez środki publiczne (UE, budżet, samorządy) 6 Inne (np. wzrost potencjału innowacyjnego pracowników, wzrost kapitału społecznego regionu) 7 Poprawa współpracy z nauką w zakresie dostępu do laboratoriów
8 Wzmocnienie roli polityki państwa na rzecz innowacji w długookresowej strategii rozwoju
Analizując wykonane oceny wyboru wyzwań przez respondentów, dostrzec można wyraź- ny kontekst w związku ze wskazanymi barierami. Zdeterminowanej pierwszej ich grupie od- powiadają wyzwania nr 2, 3 i 7 z tab. 3. W grupie drugiej dotyczącej kapitału ludzkiego od- powiadają wyzwania nr 1a i 6, a w trzeciej nr 1 i 5. Z kolei wzmocnienie roli państwa (nr 8) jest słusznie wyróżnione wśród tych podstawowych, gdyż jest gwarancją wszystkich wcze- śniej wyegzemplifikowanych.
5. Podsumowanie
W świetle powyżej zaprezentowanego rozpoznania stanu aktywności i przyszłych uwarun- kowań JTT w rozwoju innowacyjności Wielkopolski, można w ramach podsumowania zapro- ponować ich typologię z uwzględnieniem istniejących barier i wyzwań (rys. 1).
Należy zauważyć, że w literaturze traktującej o sukcesie firmy coraz większego znaczenia nabierają takie sformułowania jak: przyszłościowa orientacja, przewidywanie, wyczuwanie przyszłości, zapobieganie zagrożeniom, wizja, przezorność, intuicja. Dotyczą one głównie kadry menedżerskiej oraz inżynierskiej, które kształtują wewnętrzny mechanizm funkcjono- wania podmiotów i stymulatory ich wewnętrznych zmian w procesie ograniczania ryzyka działania na rynku, Dlatego czynniki sprawcze dostosowań obszarów czynności i funkcji firm jako wyprzedzające do przewidywanych tendencji na rynku stanowią: wiedza fachowa, inicja- tywa, zdolność przewidywania i inspiracja kadry menedżerskiej. Jeśli odniesiemy te ustalenia do JTT, to okaże się, że w zależności od predysponowanych cech indywidualnych tej kadry wystąpią co najmniej trzy typy jednostek o określonej roli w procesie wzrostu innowacyjno- ści regionu Wielkopolski (rys. 1).
PRZEDSIĘBIORCZY
ZACHOWAWCZY
DEFENSYWNY
Oznaczenia siły barier i atutów:
bardzo duża duża umiarkowana
1. Poprawa współpracy ze środowiskiem naukowym 2. Wzrost zaangażowania i
kapitału innowacyjnego pracowników 3. Pozyskiwanie funduszy
na rozwój działalności 4. Wzmocnienie długofa- lowej polityki innowacyjnej państwa
1. Instytucje nieformalne (kapitał społeczny, sieci powiązań, współpraca)
2. kapitał ludzki (kompetencje, kwalifikacje)
3. finansowa
TYPY JTT
WYZWANIA RODZAJE BARIER
Rys. 1. Rola JTT w rozwoju innowacyjności regionu
Fig. 1. Role of technology transfer units in the development of a region’s innovativeness
I – typ przedsiębiorczy; w jego rozwoju główną barierą o dużej sile stanowią finanse, o średnim – instytucje nieformalne i o małym – kapitał ludzki. Dlatego głównym wy- zwaniem dla nich staje się pozyskanie funduszy;
II – typ tzw. zachowawczy jednostek dotyczy odczuwających wszystkie 3 bariery z dużą siłą. Ich aktywność w procesach innowacyjnych jest pozbawiona wymaganych atutów jako czynników sprawczych. Aby ich rola w procesie wzrostu innowacyjności była ro- snąca, muszą pokonać wyzwania finansowe i podnieść zaangażowanie oraz potencjał innowacyjny pracowników, które wykazują bardzo dużą siłę. Ponadto pozostałe wy- zwania prezentują również znaczącą siłę;
III – typ określony jako defensywny jest skazany na malejącą rolę w omawianym procesie z uwagi na małe szanse sprostania trzem wyzwaniom określonym na rys. 1 jako pierw- sze. Są one w tym przypadku odczuwane jako bardzo silne.
Ta polaryzacja typów JTT w najbliższej przyszłości prowadzi do wniosku, że środki finan- sowe publiczne dla wzrostu innowacyjności regionu powinny być skoncentrowane w jednost- kach przedsiębiorczych. Ich dalsze rozproszenie oznacza mniejszą efektywność wykorzystania tych środków, ograniczenie szans najlepszym i utrwalenie istniejącej struktury podmiotowej infrastruktury technologicznej. Można też sformułować wniosek, że przy dotychczas niewiel- kim wciąż, aczkolwiek rosnącym znaczeniu tych jednostek w rozwoju innowacyjności w Pol- sce, są one zagrożone w dalszej perspektywie w realizacji swoich funkcji.
Podziękowanie. Publikacja została dofinansowana przez Narodowe Centrum Nauki (pro- jekt nr 2657/B/H03/2010/3).
6. Literatura
[1] Bojar E., Bis J. (2007) Major threats to economic clusters in Poland in: The Emergence and Development of Clusters in Poland. Ed. E. Bojar, Zb. Olesiński. Difin.
[2] Grupp H.: How robust are composite innovation indicators for evaluating the perfor- mance of national innovation systems? http://www.sussex.ac.uk/Units/spru/events/
ocs/viewpaper. php?id=245.
[3] Grzelczak A. (2010) Ośrodki wspierania innowacji w Wielkopolsce, [w:] Tendencje rozwojowe Wielkopolski w kontekście transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych.
Red. M.K. Wyrwicka. Wyd. PP, Poznań.
[4] IUS 2011, Innovation Union Scoreboard 2011 – ec.europa.eu.
[5] Innowacyjność w zarządzaniu a konkurencyjność przedsiębiorstwa. Red. R. Nowacki.
Difin Warszawa 2010.
[6] Jasiński A.H. (2006) Innowacje i transfer techniki w procesie transformacji. Difin War- szawa.
[7] Koźminski A.K. (2004) Zarządzanie w warunkach niepewności. Podręcznik dla zaawan- sowanych. Warszawa.
[8] Nasierowski W. (2008) Miary i wskaźniki innowacyjności. „Ekonomika i Organizacja Przemysłu”, nr 2.
[9] Lubos B. (2013). Polityka innowacyjności i przedsiębiorczości w nowej perspektywie finansowej 2014–2020, w: Nowe otwarcie na innowacje. Red. R.I. Zalewski. Komisja Nauk Towaroznawczych PAN, Poznań 2013.
[10] Olesiński Zb. (2010) Zarządzanie relacjami międzynarodowymi. Wyd. C.H. Beck, War- szawa.
[11] Ośrodki innowacji w Polsce. Katalog instytucji wsparcia innowacyjnego biznesu. PARP Warszawa 2011.
[12] Raport o stanie edukacji 2010. Społeczeństwo w drodze do wiedzy. Instytut Badań Edu- kacyjnych MEN, MRR, Warszawa 2011.
[13] Rekomendacje zmian w polskim systemie transformacji technologii i komercjalizacji wiedzy, red. B. Matusiak, J. Guliński, PARP, Warszawa 2010.
[14] Show R. (2011) Nowe spojrzenie na marketing. Wyd. Studio Emka, Warszawa.
[15] Skawińska E. (2011) Dormant resources for the increase of enterprises innovativeness in Poland. Folia Pomer. Univ. Technol. Stetin, 291 (65).
[16] Wojtczuk-Turek A. (2010) Rozwijanie kompetencji twórczych. Wyd. SGH, Warszawa.
[17] Zalewski R.I. (2011) Aktywność innowacyjna województw w Polsce w latach 2006–
–2008. „Przedsiębiorstwo Przyszłości”, 4 (9).
[18] Zalewski R.I., Talaga Ł. (2011) Innovativeness of manufacturing companies in Greater Poland in the period 2006–2008. Zeszyty Naukowe WSHiU, Poznań, nr 22.
Streszczenie
Podmioty transferu technologii (JTT) w Polsce są warunkiem niezbędnym w rozwoju in- nowacyjności regionu ze względu na funkcje realizowane w sferze materialnej i niematerial- nej. Dlatego celem pracy jest diagnoza barier rozwoju tych organizacji oraz wyzwań, jakim one muszą sprostać w najbliższej przyszłości dla efektywnej realizacji, wynikających z ich założeń statutowych, funkcji.
Badanie miało charakter jakościowy i polegało na przeprowadzeniu wywiadu bezpośred- niego wśród 11 podmiotów JTT w Wielkopolsce w 2012 r. Podstawą wywiadu był kwestiona- riusz przygotowany przez autorkę i skierowany do osób zarządzających tymi jednostkami.
W refleksji nad problemem innowacyjności w Polsce, w uzasadnieniu podjętych badań, autor- ka wskazuje na ograniczoną informację o innowacjach na rynku, niedoskonałość miar inno- wacyjności w indeksie SII oraz sugeruje zakres ich uzupełnień.
Wyniki badań empirycznych wskazały na zróżnicowaną aktywność w rozwoju innowacyj- ności JTT i na różną siłę oddziaływania przyszłych barier rozwojowych. Umożliwiły one
autorce wydzielenie trzech typów jednostek o określonej roli w procesie wzrostu innowacyj- ności regionu Wielkopolski: przedsiębiorczego, zachowawczego i defensywnego. Autorka prezentuje pogląd, że środki finansowe publiczne dla wzrostu innowacyjności regionu powin- ny być skoncentrowane w jednostkach przedsiębiorczych.
Eulalia SKAWIŃSKA University of Zielona Góra
Faculty of Economics and Management
ACTIVITY OF INFRASTRUCTURE TECHNOLOGY TRANSFER UNITS IN THE DEVELOPMENT OF A REGION’S
INNOVATIVENESS – CASE OF GREAT POLAND Summary
Technology transfer units (TTUs) in Poland are a prerequisite to develop a region’s innovativeness due to the functions they play in the material and non-material spheres. Thus, the objective of this study was to diagnose development barriers as well as challenges the units must face in the forthcoming future to effectively deliver their statutory functions.
The study was qualitative in nature, with direct interviews performed among 11 TTUs in Great Poland in 2012. The interview was based on a questionnaire prepared by the author and aimed at people managing such units. In the reflection on the problem of innovativeness in Poland, justifying the study, the author stresses limited information about innovativeness in the market, imperfection of innovativeness measures in the SII index and suggests a scope of their complementation.
Results of empiric studies showed diversified activity in the development of the innovativeness of TTUs and different strengths of impact of future development barriers. This allowed the author to identify three types of units holding specific roles in the process of driving the innovativeness of Great Poland: an entrepreneurial, conservative and defensive one. The author is of the opinion that public funding aimed to grow innovativeness should be focused on entrepreneurial units.
prof. dr hab. Eulalia SKAWIŃSKA Uniwersytet Zielonogórski
Wydział Ekonomii i Zarządzania Katedra Makroekonomii i Finansów ul. Podgórna 50, 65-246 Zielona Góra tel. 601 515 163
e-mail: e.skawinska@wez.uz.zgora.pl
Rodica PAMFILIE, Bogdan ONETE, Robert BUMBAC, Andreea ORÎNDARU The Bucharest University of Economic Studies Faculty of Commerce
Business, Commodity Science and Quality Management Department Bucharest, Romania
Open minded companies for better innovation performance
Key words: patents, open innovation, business model, R&D.
Słowa kluczowe: patenty, otwarte innowacje, model biznesowy, R&D.
1. Introduction
The current research analyses the influence of open innovation on companies’ performance. In this context, it is important to see the extent to which the top three companies that achieved the best results in the field of innovation established by the European Patent Office (EPO) in 2012 follow the principles of open innovation.
Second, an investigation will be conducted among Romanian companies to see how much they align to the European trends.
A literature review revealed a number of important insights of innovation that will be briefly stated as it follows. Innovation is a concept that has always raised genuine interest among researchers and organizations as it has been assimilated with the idea of competitiveness, development, progress, technological barriers and satisfying unmet needs of consumers. A visionary perspective shows innovation as the currency of global competition and innovation for countries that can be the national success brand and ‘the main engine of progress’ (Kao, 2007). The research focuses on the concept of open innovation invented by Chesbrough (2006) which has to do with the transition from a closed innovation system to an open one, as a compulsory condition determined by the increasing size and results
of a company. The bigger a company grows the more complex the challenges and the problems are, reason for which the company must find new technologies and innovative solutions leading companies to adopt more specific open innovation actions. Changing technological knowledge into financial value, especially in the case of open innovation, requires the production of a business model that clearly establishes the objectives of a partnership, the implication share of each participant and the alignment of business models for partners (Chesbrough and Schwartz, 2007). Although companies are increasingly moving towards open innovation for obtaining higher performance, this requires a business model adapted to the particular needs (Chesbrough, 2006). According to van der Meer (2007) innovation is defined as the total set of activities which leads to the introduction of something new, resulting in strengthening the protection of a company's competitive advantage. Kao (2007) see innovation as the ability of individuals, businesses and nations to consciously create the desired future. Previous researches classify innovation in two categories: closed and open innovation. Closed innovation involves ‘control’ as companies are forced to self-generate ideas and develop them afterwards, while open innovation is based on rich knowledge both internal and external, which can be developed or sold in order to generate value for the organization (Chesbrough, 2003).
Fig. 1. The evolution of innovation systems Rys. 1. Ewolucja systemów innowacych
Source: Own representation on the basis of van der Meer (2007).
Źródło: opracowanie własne na podstawie van der Meer (2007).
The innovation system evolution of a company consists in three stages which are summarized in Figure 1 (van der Meer, 2007): natural innovation – in which ideas are generated in a favourable innovation environment; closed innovation – suppose a formal innovation system, establishing selection criteria of successful innovation such as the novelty degree, feasibility and effectiveness; open innovation – exceeds the results obtained by closed innovation systems by interacting with the environment to improve innovation performance.
Considering all these theoretical approaches it can be said that open innovation has all the characteristics to be the optimal exploitation tool of market opportunities. In order to understand the value and the success of open innovation, the main issues on which we focus on refers to the idea context, and process staging.
The development of closed innovation system recorded significant results during the 20th century, but the end of this period and the beginning of a new century has proved that the innovation process of the company is restricted by control and opacity and so a new approach of innovation has emerged. Open innovation, concept introduced by Chesbrough in 2003 is intended to correct ‘negative’ ideas, those considered inoperable only because they do not fit on the company market or are not appropriate to its business model. As it turned out, using such ideas outside the company may generate great value. It is important to understand that open innovation does not involve taking a risk or producing losses for the company with their core capabilities exposure to competitors. For the innovation success, companies must maintain a balance between the open and closed model, and this process can be viewed as an art to balance what can be shared and what must be protected in compliance with the principle of ‘guarded openness’ (Kao, 2007). Chesbrough divided open innovation in: culture, structure and business models. The culture of open innovation is based on the following principles:
smart people outside the company can generate ideas, external R&D can create value, a better business model can be more profitable than being the first on the market and acquiring IP is beneficial whenever it contributes to the business model development (Chesbrough, 2003).
The structure of open innovation contains import and export mechanisms of knowledge, ideas and projects as well as methods and systems that enable inside or outside flows of the innovation process. Business models must be flexible and various so that, in case of new opportunities, companies can extend the range of activities that generate value (Chesbrough, 2006).
Temporal perspective and increase in the size of a company
Open innovation determined companies to adopt an open business model that establish links between internal and external R&D processes determining a higher effectiveness in creating and capturing value (Chesbrough, 2011). This is why companies that run an open business model are more likely to progress (Kolk and Puumann, 2008). In this context, Kao (2007) argues that open innovation can be seen as a response to organizational complexity, supporting the organizational skills, which requires companies’ adaption to the dynamic contemporary environment (Kolk and Puumann, 2008). Open business model that integrates strategic partnerships contributes to the innovation efficiency and aims to create new products, technologies or services. Some advantages of these partnerships are the reduction of R&D costs, the improvement of the final results of innovation and the capacity to approach new markets (Chesbrough and Schwartz, 2007). A business model must first create value for the end consumer and then to guarantee the inventor a fair share of value added. The perspective of the open business model allows a company to have a dominant model but also to develop and adopt new ideas proposed by external parties through open innovation (van der Meer, 2007). A business model can assist the manager in formulating hypotheses and alternatives, in detailing the relationship between variables and in estimating the final results, therefore this is useful in all stages of the decision making (Tennent and Friend, 2005).
Following the synthesis of theoretical perspectives on open innovation, partnership and business models benefits, it can be stated that there is a common vision regarding the importance and usefulness of these instruments in generating business success. Next, the extent to which these theoretical principles are put into practice will be determined.
2. Material and methods
In order to determine the importance of adopting open innovation principles and their impact on companies’ business models, an analysis will be conducted among top companies with the best results in R&D in terms of patents registered at EPO, based on the data collected from EPO Annual Report 2012 and the information available on the top companies’ websites.
Moreover, this perspective is completed by the research conducted on the adoption of open innovation principles in Romanian companies which involved conducting a survey based on questionnaire between October 2012 and February 2013 on a random sample of 87 Romanian’s companies. This survey evaluates the preferred sources of innovation, the way in which companies acquire (outside-in) or commercialize (inside-out) technologies and knowledge, and finally the correlation between the companies’ interest in adopting open innovation and their innovation performance compared to the competitors’.
3. Results and discussion
The adherence to the principles of open innovation is justified by the distribution of innovation sources and the importance of realizing a connection between them. The ranking of the most innovative companies in Europe in 2012, according to EPO Annual Report will be further shown and commented. Top companies that have registered the highest number of patent applications at EPO, published in their Annual Report of 2012 (Table 1), shows that companies that have adopted into their business model advantages of open innovation are on the first positions.
Samsung respects the principles of open innovation and assimilates them with “getting rich R&D performance”. The research centre – Samsung Information Systems America collaborates with top universities in US, supports research community through sponsorships, internships and joint R&D programs. Samsung Advanced Institute of Technology financially supports two programs: “The Global Research Outreach Program” and “The Open Collaborative Research Network Expert Program”. The first program encourages universities
