Obecny przebieg badań nad zwalczaniem motylicy wątrobowej w Polsce i ich wyniki

OBECNY PRZEBIEG

NAD ZWALCZANIEM MOTYLICY

WĄTROBOWEJ

W POLSCE I ICH WYNIKI

WIESLA W CHOWANIEC

Zakład Parazytologii Instytutu Weterynaryjnego, Puławy

Według

programu

mojego referatu powinien

„Dotych- czasowe wyniki

nad zwalczaniem motylicy

w Polsce".

Ponieważ

jednak w pierwszym numerze

Parazytologicznych w roku 1961

E.

pod

„Stan

nad problemem choroby motyliczej

w Polsce", w którym au- tor

i te zagadnienia, które i ja

w swoim referacie, dlatego

nie

tego, co

raz przedstawione,

tylko do szczególowszego

obecnego przebiegu

i wyników nad zwalczaniem motylicy

wej w naszym kraju .

W tym gronie, na

parazytologów nie ma potrzeby udowad-

niać, że

motylica

jest

z

chorób paso-

żytniczych

na

rok rocznie olbrzymie straty material- ne. Mimo tak wielkiego znaczenia gospodarczego motylicy

dla

problem zwalczania Fasciola hepatica nadal jest daleki od ostatecznego pozytywnego

Do chwili obecnej sporna jest

oczach wielu specjalistów kwestia stosowania dwóch podstawowych terapeutyków, jak czterochlorku

CC1

i

etanu C

Cl

do metody stosowania, dawkowania, gatunku

jego wieku

kondycji oraz

toksycznego na leczone

W dal- szym

istnieje spór

licznymi badaczami na

co do samego

do zwalczania choroby motyliczej w ogólnym

Jedni badacze

akcji zwalczania

w kilkulet- nich, rytmicznie powtarzanych zabiegach terapeutycznych, inni

likwidacji motylicy

kompleksowego zwalcza- nia tej inwazji,

na równoczesnym stosowaniu terapii i niszcze- niu

w

przy pomocy takich

jak CuSO

pentachlorfenolnatrium i inne,

Referat wygłoszony na VII Zjeździe PTP, Olsztyn-Kortowo, 11-14 VI 1961.

930

oraz mielioracja terenu. Dotychczasowe badania prowadzone przez licz- nych badaczy

metodami i w

nieporównywalne ze

na

metod i kontroli wykony- wanych

na którym prze- prowadzano badania,

warunków hodowlanych oraz

wisk, w których badania te

wykonywane.

Badania nad zwalczaniem choroby motyliczej w Polsce,

na

większą skalę, zostały zapoczątkowane

w r.

kiedy to Chowaniec,

Dróżdż

i Wertejuk na terenie woj. rzeszowskiego dokonali próby kom- pleksowego zwalczania tej inwazji u

na równoczesnym stosowaniu terapii przy

etanu oraz niszczeniu

wiciela

na pastwiskach

ich opryskiwania

roztwo- rem siarczanu miedzi. W

roku przeprowadzono trzykrotne masow e odmotyliczanie

(marzec,

listopad) oraz

de-

zynfekcję

pastwisk

lipiec,

Po

akcji tylko

jeszcze

podczas gdy przed

zamotyliczenie

w granicach

Natomiast na

siednim terenie kontrolnym, na którym stosowano

te-

rapię, udało się obniżyć

zamotyliczenie tylko do

W tym samym czasie

zwalczania motylicy u

i owiec na terenie woj. warszawskiego

rytmicznie stosowanej terapii przy pomocy

etanu. Wyniki tej akcji przedstawi dr

ski.

dopiero w r.

po zrealizowaniu

zaplanowa- nych jeszcze w

r. przez Komitet Parazytologiczny PAN

które

stanowiły fazę przygotowawczą

do

nad

z

oraz

problemu motylicy w

planu

naukowych,

do planowych czteroletnich

nad zwalcza- niem choroby motyliczej.

po zapewnie- niu podstawy finansowej,

wytypowanie kolektywu badawczego„ re-

krutującego się

z kilku placówek naukowych, i oddanie go pod jedno wspólne kierownictwo.

opracowano

plan ba-

dań,

który przewiduje: a) badania eksperymentalne o charakterze labo- ratoryjno-terenowym, b) badania

terenowe nad praktycznym zwalczaniem motylicy

W

tych pierwszych

niono

zagadnienia:

czynników

zew-

nętrznego

na rozwój form larwalnych motylicy

w

2.

metacerkarii w

od

czyn- ników

3.

metacerkarii w sianie w

ności

od jego rodzaju i stopnia wysuszenia , 4.

kiszenia pasz na

żywotność

metacerkarii. Natomiast w badaniach terenowych postano- wiono, po uprzednim wytypowaniu kilku wzorcowych

ze-

wnętrznych różniących się konfiguracją

terenu,

klimatem , na-

wodnieniem - ze szczególnym

warunków

i

nie

rozwojowi

motylicy

oraz

-

ba- dania porównawcze nad

metodami terapeutycznymi i

metodami zwalczania w

z osobna . Opracowanie wyników

powyższych badań umożliwi

wytypowanie najbardziej skutecznych m etod zwalczania motylicy.

porównanie wyników z poszczegól- nych

da

na pytanie, czy istnieje jedna metoda zwalczania motylicy

bez

na charakter

i charakter

czy

te ostatnie

o specy- fice m etody zwalczania. W ostatnim przypadku zaplanowane badania

umożliwią

wybór odpowiedniej metody zwalczania w

od cha- rakteru

Niezależnie

od przedstawionych

zaplanowano

studia nad

na ryby i plankton,

je jako badania

Realizując

plan pracy w zakresie

eksperymentalnych o charak- terze laboratoryjno-terenowym

badania nad

czynników

na rozwój form larwalnych moty- licy

w

-

Galba truncatula. Ba- dania te wykonane w

cyklu rocznego

w warunkach jak najbardziej

do naturalnych (przeprowadzono j e na specjalnie do tego celu

w terenie) po-

zwoliły określić, że:

1.

Z trzech

czynników, a mianowicie temperatury, wilgot-

ności

i

na

rozwoju larw mo- tylicy w

i

w warun- kach naturalnych odgrywa temperatura.

2. W warunkach geoklimatycznych Polski czas rozwoju

miracidium do cerkarii wynosi w okresie letnim

55 dni.

najkrótszy

35 dni. Od listopada do polowy marca rozwój larw jest wstrzymany.

3. Susza

tylko na ograniczenie

populacji rozwija-

jących się

larw, natomiast nie zmniejsza

ich rozwoju.

4. W naszych warunkach klimatycznych wytwarzanie przez redie ma- cierzyste redii potomnych jest zjawiskiem rzadkim, oo pozwala jedno-

cześnie przypuszczać, że

na ich

oprócz pory roku

wpJ:y-

wać

jeszcze i inne czynniki.

5. Sporocysty motylicy

nie tylko podzia-

łowi

podwójnemu, ale

i

potrójnemu.

6. Miracidia motylicy

które

do

moczarowej,

stadiami larwalnymi

W. CHOWANIEC

tego

(superinwazja),

bardzo minimalne szanse dla dal- szego rozwoju. Najprawdopodobniej

kontynu-

ację

rozwoju miracidiów

zjawiska

7. O ile nie wszystkie

to na pewno

ich

szość

obumiera w czasie wychodzenia cerkarii lub po ich

W

ku z tym przypuszczalnie reinwazja

moczarowych larwami m otylicy nie ma w przyrodzie praktycznego znaczenia.

Pozostałe

zagadnienia

w zakres

eksperymentalnych o charakterze laboratoryjno-terenowym

dopiero w

fazie realizacji.

Równocześnie

z

badaniami w trzech woj ewództwach Pol- 2ki (podgórskim - woj. krakowskie, nizinnym - woj. lubelskie i nad- morskim - woj.

wybrano

terenowe - z

niem

i nie

bytowaniu

w których

do

terenowy~:h

praktycznym zwalczaniem choroby motyliczej. W

z tych

ków,

z

Gospodarstw Rolnych albo

pięciu

wsi, przeprowadza

zarówno w terenach

jak

nie

sprzyjających występowaniu żywiciela pośredniego

motylicy zwalczanie

pasożyta

przy pomocy samej terapii oraz akcji kompleksowej (terapia i zwalczanie

W terapii

leki, takie jak : czte- rochlorek

z olejem parafinowym w stosunku 1 : 1,

etanu (produkcji polskiej i angielskiej) oraz dwa nowe leki, a mianowi- cie heksachlorofen (Bilevon) i 1,4-bistrójchlorometylobenzen (Hetol),

metody ich zadawania i stosowania. Do opryskiwania pastwisk w celu niszczenia

motylicy

na razie 1 O/o r oztworu

(w dalszych

przewiduje

rów-

nież

pentach1orfenol natrium).

Już

pierwszy etap

lansowana w niektó- rych krajach metoda zwalczania motylicy

u by~la przy po- mocy iniekcji

czteroch}orku

z olejem parafinowym w stosunku 1 : 1 nie

polecana do masowej terapii z

cych powodów: po wprowadzeniu mieszaniny czterochlorku

z ole- jem parafinowym obserwuje

u

widoczne objawy bólu trwa-

jące

przez

minut do trzech godzin. W

kilku dni do jednego tygodnia pojawia

u leczonych krów w miejscu iniekcji

i

nasilenia

zapalny, który u

cofa

nie

wyczuwalnym przy palpacji. Stan taki trwa przez

2-3 tygodnie.

po

dalszych 2-3 mie-

sięcy

stwierdza

u

krów

mięśniowych,

twardych, niebolesnych

od orzecha lasko-

wego do

Próbne sekcje kilku sztuk

w

do którego wprowadzono lek, ograniczone zmiany wsteczne do martwicy

włókien mięśniowych włącznie

oraz wytworzenie

bliznowatej tkanki

łącznej.

Odnośnie

do oceny

stosowanych terapeutyków jak i sa- mych metod zwalczania choroby motyliczej wysnuwanie jakichkolwiek zdecydowanych wniosków w obecnej chwili jest jeszcze przedwczesne.

Równocześnie

w

ogólnych

i do ba-

dań

nad

molluskacidów na ryby i plankton. Dotychczas wykonano badania

z zakresu metodologii oznaczania koncen- tracji

oraz badania nad

CuSO

i pentachlorfenol natrium dla narybku karpia. Otrzymane wyniki wyka-

zały, że

siarczan miedzi w

do

w

wodnym p rzy pomocy ditizonu (dietyloditiokarbaminian sodu), natomia st

do pentachlorfenol natrium nie

opra-

cować

metod,y chemicznego oz naczania tego

zastosowano

metody biologiczne. Ponadto stwierdzono,

CuSO

w

°/o

już

nie jest szkodliwy dla narybku karpia, podczas gdy pentachlorfenol na trium w tym samym

powoduj e

narybku ka rpia po

wie 2,5-3 godzin. Dalsze badania z tego zakresu

w toku realizacji.

Tak oto

badania nad zwalczaniem choroby motyliczej w naszym kraju.

czas na ich

dopiero )){) ich

to jest za cztery lata.

Adres autora: Puławy, Inst. Wet.

-ł