2. Praca w . Podstawowe komendy. 1. Logowanie: W U ’ / L ’

1

W

U

’

/ L

’

1. Logowanie:

• Zanim zacznie się korzystać systemu UNIX, trzeba się z nim połączyć.

• W tym celu korzystamy z programu PuTTy. W polu Host Name wpisujemy:

sendzimir.metal.agh.edu.pl

• Po połączeniu się z systemem UNIX pojawia się znak zachęty login as: zachęcający do zalogowania się w systemie. Następnie system zapyta o hasło. Ponieważ system UNIX rozróżnia duże i małe litery, nazwę konta (login) i hasło trzeba wpisać dokładnie tak, jak podał administrator systemu.

• Po zalogowaniu się uzyskujemy dostęp do swojej poczty elektronicznej, plików oraz ustawień konfiguracji. Zobaczymy komunikat:

login as: iolejarc

iolejarc@sendzimir.metal.agh.edu.pl's password:

Last login: Mon Mar 25 10:40:56 2013 from iza.metal.agh.e 1%{sendzimir}/home/stud/dokt/iolejarc>

• Po zakończonej pracy w systemie UNIX należy wylogować się poleceniem logout lub exit

2. Praca w

. Podstawowe komendy.

• Znak zachęty (command prompt) to wykorzystywany w wierszu poleceń znak lub sekwencja znaków wskazująca gotowość komputera do przyjmowania poleceń.

• Najczęściej znak zachęty zakończony jest przez $, #, : albo >. Zawiera także inne informacje jak np. ścieżka dostępu do bieżącego katalogu:

regulski@tempus:~/infor1/katalog01$_

• Jeśli widzisz na ekranie znak zachęty, oznacza to, że możesz wpisywać polecenia/komendy. Komendy zatwierdzasz klawiszem Enter

• Po zalogowaniu znajdujesz się w katalogu domowym (home directory). W tym katalogu możesz ‘robić co chcesz’ – tworzyć i usuwać pliki, katalogi, zarządzać prawami dostępu etc. Poza katalogiem domowym nie możesz zazwyczaj tworzyć plików, gdyż nie masz do tego uprawnień.

• Aby poznać umiejscowienie naszego katalogu bieżącego (sprawdzić gdzie się aktualnie znajdujesz) w strukturze katalogów całego systemu, wprowadź komendę pwd (ang.

print working directory). Wynik będzie podobny do:

/home/prac/regulski/infor1/katalog01

• Aby wyświetlić zawartość katalogu, wypróbuj:

ls – (ang. list`) wyświetla zawartość katalogu.

2 ls -a – wyświetlanie całej zawartości katalogu bieżącego

ls / – wyświetlanie zawartości katalogu głównego ls .. – wyświetlanie zawartości katalogu nadrzędnego ls –l – wyświetlanie szczegółowe zawart ości katalogu

• Komendy w UNIXie mają składnię:

<nazwa komendy> <opcje> <parametry>

opcje mają modyfikować działanie komendy, najczęściej rozpoczynają się od znaku – (np. –f lub –a)

parametry to np. nazwa pliku

• Jeśli nie pamiętasz składni komendy, zawsze możesz skorzystać z pomocy. Do pomocy masz podręcznik użytkownika (manual) przywoływany poleceniem man <nazwa- komendy> (wyjście z podręcznika klawiszem q)

• Wypróbuj:

man ls

• Do przemieszczania się po drzewie katalogów służy polecenie cd (change directory).

cd <nazwa katalogu>

cd ..

cd <katalog>/<podkatalog>

cd / pwd

• Z kilkoma wyjątkami poleceń wbudowanych w samego shella, większość komend Unixa jest osobnymi wykonywalnymi programami. W momencie wprowadzenia komendy program powłoki przeszukuje katalogi wymienione w zmiennej

środowiskowej PATH w poszukiwaniu wykonywalnego programu o wskazanej nazwie. W razie niepowodzenia wskaże błąd command not found.

• Gdy na ekranie pojawiają się „krzaczki” – reset

• Czyszczenie ekranu – clear

3. Edycja linii komend

• Można znacznie ułatwić sobie pracę na terminalu posługując się:

Backspace – usuwa poprzedni (względem kursora) znak.

←, → – przesuwają kursor,

↑, ↓ – przesuwanie się po historii komend.

Ctrl+A (^A) – Przesuwa kursor na początek linii Ctrl+E (^E) – Przesuwa kursor na koniec linii Ctrl+D (^D) – Usuwa znak dokładnie pod kursorem

Ctrl+S, Ctrl+Q – Wstrzymuje oraz odblokowuje wyświetlanie informacji na monitorze

PgUp, PgDn + Shift (Scroll) – Przewijanie ekranów

• Istnieją też polecenia ułatwiające korzystanie z linii komend:

history – wyświetla ponumerowaną historię wykonywanych komend .

!<numer> – wykonuje polecenie z listy spod wskazanego numeru

3

!! – poprzednia komenda

!<pierwsze litery komendy> – Przywołuje ostatnią komendę zaczynającą się od wskazanych liter

4. Twoje otoczenie

id – podaje twój numer id

df – podaje dane o zajętości dysku hostname

who, finger, w – kto jest w sieci cal – kalendarz

date uname –a

Możesz sprawdzić czy masz włączoną obsługę wiadomości:

mesg [y/n]

write <login>  wyślij komunikat do innego użytkownika. Gdy pracujesz z komendą write, użytkownik otrzyma komunikat w postaci:

Message from regulski@tempus on pts/4 at 10:13 ...

Wszelkie dalsze linie, które wprowadzisz, zostaną skopiowane na podany terminal użytkownika. Jeśli użytkownik chce ci odpowiedzieć, to musi również uruchomić write. Gdy skończysz, wpisz znak przerwania (Ctrl+C [^C]). Drugi użytkownik zobaczy komunikat EOF (end-of-file), wskazujący na koniec konwersacji.

Tradycyjnie przyjęto w pisaniu do innych, że wpisanie -o na końcu linii lub w osobnej linii oznacza, że oczekujesz na odpowiedź rozmówcy. Napis oo oznacza, że osoba uważa konwersacje za skończoną.

5. Struktura katalogów

Struktura katalogów Unixa jest stała i nienaruszalna. Może ona wyglądać jak na rysunku poniżej, lecz w zależności od wersji Unixa może być nieznacznie zmodyfikowana. Każdy katalog ma określoną funkcję i użytkownicy korzystają z niego w zakresie przydzielonych im uprawnień.

Struktura katalogów w Unixie różni się od struktury Windows'a m.in. tym, że wszystkie urządzenia takie jak FDD, CD-ROM, HDD itd. są reprezentowane przez inne katalogi.

/bin - programy wykonywalne

/dev - pliki urządzeń komputera, portów, terminali

/etc - pliki i narzędzia administracyjne systemu, skrypty startujące i zatrzymujące system, podsystemy autoryzacji i ustawień jądra systemu

4 /home - Katalog ten jest najważniejszym z punktu widzenia szarego użytkownika systemu.

W tym katalogu znajdują się najczęściej katalogi domowe użytkowników.

/lib - biblioteki programistyczne używane przez programy i narzędzia /mnt - katalog do montowania FDD, CD-ROM, HDD itd.

/tcb - informacje o zabezpieczeniach systemu, hasła i logi użytkowników /tmp - katalog plików tymczasowych

/usr - Katalog ten jest prawdopodobnie najbogatszym w różne dobra katalogiem w systemie. Znajdują się tam różne pliki, od źródeł poczynając na dokumentacjach skończywszy.

6. Wyświetlanie zawartości pliku poleceniem

Polecenie cat służy tak naprawdę do łączenia plików.

np: cat plik1 plik2 > suma_plików

spowoduje połączenie plików plik1, plik2, w podanej kolejności i zapisanie wyników w nowo utworzonym pliku o nazwie suma_plików, a jeżeli istniał, usunięcie jego zawartości przed zapisem.

Gdy zamiast > użyjemy >> spowoduje to jedynie dołączenie plików bez uprzedniego usuwania zawartości.

Wypróbuj działanie polecenia w formie:

cat > nowy.plik [Enter]

„Napisz dowolną wiadomość” CTRL+D

cat nowy.plik

7. Operacje na katalogach

mkdir ścieżka_dostępu/nazwakatalogu

Jeśli podamy tylko nazwę katalogu zostanie on utworzony w katalogu bieżącym.

mkdir –p katalog1/katalog2/katalog3 – tworzy katalog3 wewnątrz katalog2 zawartego w katalog1

rmdir nazwa_katalogu – usuwamy pusty katalog o podanej nazwie mv  zmiana nazwy lub przeniesienie katalogu

mv [zródło] [cel]

mv /home/user /tmp  katalog /home/user zostanie przeniesiony do /tmp.

mv plik1 plik2 - 'plik1' zmieni nazwę na 'plik2'

rm –rv nazwa_katalogu  usuwa niepuste katalogi (rekurencyjnie) wyświetla przy tym nazwy usuniętych plików

8. Midnight Commander

5 Midnight Commander jest nakładką systemową podobną do Norton Commandera znanego z systemu DOS lub Windows Commander z Windows. Umożliwia przeglądanie katalogów, zarządzanie plikami (kopiowanie, usuwanie, przenoszenie i zmiana nazwy, zmiana atrybutów plików), edycję tekstów a także uruchamianie innych programów. Program mc uruchamiamy wpisując mc w linii poleceń.

Po uruchomieniu programu (polecenie: mc) pojawia się główne okno MC, podzielone na dwa panele. W każdym z paneli możemy "zrobić" to samo. O tym, w którym panelu obecnie pracujemy informuje nas "belka" (podświetlenie). Pomiędzy panelami przemieszczamy się używając przycisku Tab (tabulator). Aby wykonać jakąś operację na pliku lub katalogu, należy ustawić belkę na danym pliku i użyć właściwego klawisza funkcyjnego (F1 - F10). Każdy z tych klawiszy posiada przypisaną na stałe akcję - są to:

F1 - wyświetlenie pomocy

F2 - dostęp do menu użytkownika (m.in. opcja kompresowania katalogów i plików) F3 - podgląd zawartości pliku

F4 - edycja pliku (SHIFT+F4 - utworzenie nowego pliku tekstowego) F5 - kopiowanie plików

F6- przenoszenie / zmiana nazwy plików F7 - tworzenie katalogu

F8 - usuwanie plików

F9 - rozwinięcie górnego menu F10 - zakończenie programu

Znaczenie (działanie) każdego z klawiszy funkcyjnych zapisane jest (zawsze) u dołu terminala.

CTRL+o pozwala na chwilę ukryć panele

9. Poczta z programem

• pine jest najłatwiejszym programem poczty w systemie UNIX. Aby uruchomić pine, należy wpisać pine w linii komend. Pojawi się menu główne programu zawierające polecenia

HELP – pomoc

COMPOSE MESSAGE – tworzenie i wysyłanie nowej wiadomości FOLDER INDEX – wiadomości znajdujące się w aktualnym folderze FOLDER LIST – spis folderów

ADRESS BOOK – książka adresowa SETUP – konfiguracja pine QUIT – wyjście z programu pine

• Po programie pine można poruszać się strzałkami ↑ ↓ oraz wchodzić i wychodzić z menu z użyciem klawiszy < >. Na samym dole widzimy skróty poleceń, które mogą być w danej chwili przez nas użyte.

• Aby wysłać wiadomość należy wcisnąć c. Pojawi się ekran tworzenia wiadomości.

• W miejsce To: należy wpisać adres osoby, do której chce się wysłać pocztę.

• W wierszu Cc: wpisuje się adresy osób, do których chcemy wysłać kopie listu

6

• Attchmnt: załączniki

• W wierszu Subject: wpisujemy temat wiadomości

• Można rozpocząć wpisywanie listu. Po napisaniu listu należy wcisnąć Ctrl+X aby został wysłany. Możemy się rozmyślić i zrezygnować z jego wysłania, wpisujemy wtedy Ctrl+C

• Wysłana wiadomość jest również kopiowana do folderu send-mail.

• Przejrzyj teraz Folder list

• Wyślij wiadomość do osoby pracującej po Twojej lewej stronie (za Tobą). Odczytaj wiadomość od osoby z prawej strony (przed Toba).

• Odpowiedzieć na list należy wcisnąć r, żeby przesłać ten list na inny adres należy wcisnąć f.

• S – zachowywanie listu w folderze saved–messages

• D – usuwanie przeczytanych wiadomości, list zostanie usunięty przy wychodzeniu z programu i zostaniemy zapytani o potwierdzenie polecenia usunięcia listu.

• Jeżeli chcesz utworzyć książkę adresową – spis adresów, w menu głównym wciśnij a ukarze się ekran Adress Book.

• Aby dodać nowy adres do książki adresowej, wciśnij a wyświetli zgłoszenie:

new full name - nazwisko i imię new nickname - login

new e–mail adress – adres

• Jeśli chcesz automatycznie dodawać adres nadawcy bieżącego listu do swojej książki adresowej znajdując się w ekranie Message Index, wciśnij t, wpisz pseudonim danego nadawcy i wciśnij Enter następnie wciśnij Enter dwukrotnie, aby zaakceptować nazwisko i imię nadawcy.

• Jeśli na końcu każdego listu chcesz dołączyć standardowy podpis lub cytat, możesz utworzyć specjalny plik, tzw. plik podpisu. Wejdź w menu SETUP, naciśnij S, wprowadź swój wzór sygnatury, a następnie zatwierdź Ctrl+X lub odrzuć zmiany Ctrl+C

• Aby wyjść z programu naciśnij q

Zadania

W swoim katalogu domowym utwórz katalog o nazwie weekend w katalogu weekend utwórz następującą strukturę katalogów:

~/-- weekend

|-- piatek

|-- sobota

| |-- ranek

| |-- wieczor

| |-- noc

7

|

|-- niedziela

W katalogu ~/tydzień/sobota/wieczor/ stwórz plik impreza

W katalogu ~/tydzień/niedziela stwórz plik kac o treści ‘Nigdy więcej’.

Korzystając z mc skompresuj cały katalog tydzien.

Zad. 2

Dodaj do książki adresowej dwa adresy maile. Wyślij wiadomość na oba adresy jednocześnie i zachowaj list w folderze saved–messages.