LKR – 4100-001-08/2014 P/14/001
WYSTĄPIENIE
POKONTROLNE
I. Dane identyfikacyjne kontroli
Numer i tytuł kontroli P/14/001 – Wykonanie budżetu państwa w 2013 r.
Jednostka przeprowadzająca kontrolę
Najwyższa Izba Kontroli - Delegatura w Krakowie
Kontrolerzy 1) Aleksandra Trojak, główny specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 88035 z 21 stycznia 2014 r.,
2) Tadeusz Jasiński, specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 88036 z 21 stycznia 2014 r.
(dowód: akta kontroli str. 1-4) Jednostka
kontrolowana Urząd Miasta i Gminy Szczawnica1, 34-460 Szczawnica, ul Szalaya 103 Kierownik jednostki
kontrolowanej Grzegorz Niezgoda, Burmistrz Miasta i Gminy Szczawnica2
(dowód: akta kontroli str. 5)
II. Ocena kontrolowanej działalności
Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie3 działalność gminy Szczawnica4 w zakresie planowania i wykorzystania w 2013 r. dotacji celowych z budżetu państwa na realizację zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami5.
Powyższa ocena wynika z ocen cząstkowych dotyczących poszczególnych obszarów działalności Gminy, objętych kontrolą.
Informacje dotyczące wydatków planowanych na realizację w 2013 r. zadań zleconych Gmina przekazywała do Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego6 w obowiązujących terminach. Otrzymane środki budżetowe przekazywano do Urzędu i Miejsko Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szczawnicy7 w trybie umożliwiającym pełne i terminowe wykonanie zadań.
Otrzymane dotacje wykorzystano zgodnie z ich przeznaczeniem i terminowo rozliczono, a stwierdzona nieprawidłowość, polegająca na nieprowadzeniu w Urzędzie ewidencji szczegółowej do konta wydatków budżetu (902) w sposób wymagany unormowaniami odnoszącymi się do tego konta, nie miała wpływu na realizację przez Gminę zadań zleconych.
Na pozytywną ocenę zasługuje prawidłowe i rzetelne sporządzenie sprawozdania Rb-50 Gminy za IV kwartał 2013 r. Nieterminowe sporządzenie przez Urząd jednostkowego sprawozdania Rb-50 nie miało wpływu na dane wykazane w sprawozdaniu zbiorczym Gminy.
III. Opis ustalonego stanu faktycznego
1. Planowanie przez Gminę dotacji z budżetu państwa
Wielkości niezbędnych na 2013 r. środków na zadania zlecone szacowane były w Urzędzie i przesyłane do MUW w sposób i w terminach określanych przez MUW. Między innymi:
W maju i sierpniu 2012 r. do MUW przekazano dane wymagane do ustalenia wysokości dotacji celowej w Dziale 750 – Administracja publiczna, rozdz. 75011 – Urzędy
1 Dalej: Urząd.
2 Dalej: Burmistrz.
3 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna.
4 Dalej: Gmina.
5 Dalej: zadania zlecone.
6 Dalej: MUW.
7 Dalej: MGOPS.
Ocena ogólna
Uzasadnienie oceny ogólnej
Opis stanu faktycznego
wojewódzkie, sporządzone na wzorach udostępnionych na stronie internetowej MUW.
Dane te dotyczyły liczby załatwionych w 2011 r. spraw z zakresu ewidencji ludności, dowodów osobistych i rejestracji stanu cywilnego oraz liczby załatwionych od lipca 2011 r. do czerwca 2012 r. spraw z zakresu działalności gospodarczej, realizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i innych zadań (udzielanie licencji w zakresie transportu drogowego taksówką i wydawanie zezwoleń na wykonywanie przewozów osób na obszarze Gminy, wydawanie decyzji zezwalających na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, ochrony przez bezdomnymi zwierzętami oraz prowadzenia schronisk dla bezdomnych zwierząt, a także grzebowisk i spalarni zwłok zwierzęcych);
W maju 2012 r. do Wydziału Polityki Społecznej MUW przekazano za pośrednictwem Statystycznej Aplikacji Centralnej8 dane do projektu planu zadań z zakresu pomocy społecznej realizowanych w ramach działu 852 – Pomoc społeczna. Dane te przygotowane zostały przez MGOPS. Zapotrzebowanie na 2013 r. na środki na zasiłki z pomocy społecznej, świadczenia rodzinne, świadczenia z funduszu alimentacyjnego i składki na ubezpieczenia zdrowotne finansowane z budżetu państwa (z rozdziałów:
85212 i 85213) określono na podstawie liczby świadczeń i przeciętnej wysokości świadczeń planowanych i przewidywanych do realizacji w 2012 r. oraz przewidywanych tendencji na 2013 r.
(dowód: akta kontroli str. 53-60, 188, 190-191, 199-205) Burmistrz otrzymał od Wojewody Małopolskiego informacje o kwotach dotacji na realizację przez Gminę zadań zleconych w terminach określonych w art. 143 ust. 1 pkt 2 i art. 148 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych9 – informacje o kwotach dotacji planowanych w projekcie ustawy budżetowej na 2013 r. wpłynęły do Urzędu 24 października 2012 r., a o kwotach dotacji wynikających z ustawy budżetowej na rok 201310 – 25 lutego 2013 r.
(dowód: akta kontroli str. 6-16) Wynikające z ustawy budżetowej dotacje dla Gminy na realizację przez nią zadań zleconych (§ 2010) zaplanowano w wysokości ogółem 2 391 091 zł, a w trakcie roku zwiększono do 2 506 088 zł, tj. o 3,1%. Dotacje te przekazywane były dwóm jednostkom Gminy, tj.:
1) Urzędowi, w którym wykonywano zadania:
Z zakresu działu 010 – Rolnictwo i łowiectwo, rozdziału 01095 – Pozostałe zadania, tj. prowadzono postępowania w sprawie zwrotu producentom rolnym części podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej. Dotacje na ten cel otrzymano w dwóch transzach w łącznej wysokości 34 624 zł, zgodnie z wnioskami przekazanymi do MUW w marcu i we wrześniu 2013 r.
Z zakresu działu 750 – Administracja publiczna rozdziału 75011 – Urzędy wojewódzkie, dotyczące: obronności i wojskowości, rejestracji stanu cywilnego, ewidencji ludności i dowodów osobistych oraz ewidencji działalności gospodarczej.
Plan dotacji, wynoszący, według ustawy budżetowej, 67 096 zł, zwiększono w kwietniu 2013 r. o 168 zł – przeznaczone na wynagrodzenia dla pracowników realizujących zadania zlecone ustawą o narkomanii, oraz w listopadzie 2013 r.
o 1 346 zł – przeznaczone na uzupełnienie wydatków na ubezpieczenie społeczne pracowników Gminy wykonujących zadania zlecone (w związku z podniesieniem wysokości składki rentowej).
Ponadto w dziale tym zaplanowano dotację w rozdziale 75045 – Kwalifikacja wojskowa w wysokości 400 zł, przeznaczoną na zorganizowanie
8 Moduł Statystyczna Aplikacja Centralna jest częścią Oprogramowania Użytkowego POMOST dla poziomu organizacyjnego ROPS, WPS, MPiPS oraz innych jednostek. Podstawową funkcją oprogramowania jest wspieranie procesu zbierania sprawozdań w zakresie pomocy społecznej, wykonanych w oparciu o przygotowane i rozdystrybuowane formularze. Proces ten jest realizowany przez MPiPS oraz wydziały polityki społecznej w urzędach wojewódzkich.
9 Dz. U. z 2013 r., poz. 885 ze zm. - dalej: ustawa o finansach publicznych.
10 Ustawa budżetowa na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 r. (Dz. U. z 2013 r., poz. 169 ze zm.).
i przeprowadzenie kwalifikacji wojskowej. W sierpniu 2013 r. dotacje tę zmniejszono do 0 zł.
2) MGOPS, w którym wykonywano zadania z zakresu działu 852 – Pomoc społeczna, w tym z rozdziałów:
85203 – Ośrodki wsparcia, tj. wspieranie osób z zaburzeniami psychicznymi, na które zaplanowano 307 800 zł;
85212 – Świadczenia rodzinne, świadczenie z funduszu alimentacyjnego oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego, tj. świadczenia rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego, na które zaplanowano 2 048 700 zł, zwiększone w trakcie roku do 2 064 074 zł;
85213 – Składki na ubezpieczenie zdrowotne opłacane za osoby pobierające niektóre świadczenia z pomocy społecznej, niektóre świadczenia rodzinne oraz za osoby uczestniczące w zajęciach w centrum integracji społecznej, tj. opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne z budżetu państwa za osoby uprawnione, na które zaplanowano 7 434 zł, zwiększone w trakcie roku do 8 723 zł;
85295 – Pozostała działalność, dotyczące realizacji rządowych programów wspierania niektórych osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne, na które plan dotacji ustalany był w trakcie roku – w oparciu o informacje przekazywane przez Burmistrza do Wydziału Polityki Społecznej MUW – i wyniósł 22 257 zł.
Dla Gminy nie zaplanowano dotacji z budżetu państwa na realizację zadań zleconych z zakresu działu 851 – Ochrona zdrowia.
(dowód: akta kontroli str. 17-52) Podziały środków z dotacji na jednostki organizacyjne Gminy realizujące zadania zlecone dokonane były zarządzeniami Burmistrza. Burmistrz na bieżąco przekazywał do MGOPS informacje otrzymane z MUW, dotyczące dotacji na zadania z zakresu pomocy społecznej.
(dowód: akta kontroli str. 13, 15, 35, 40, 45, 66-86, 87-97) W działalności Gminy w zakresie planowania dotacji celowych na zadania zlecone nie stwierdzono nieprawidłowości..
Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność Gminy w zakresie planowania wydatków na zadania zlecone.
2. Wykorzystanie przez Gminę dotacji na realizację zadań zleconych
Gmina otrzymała w 2013 r. dotacje w cz. 85/12 na realizację zadań zleconych w łącznej wysokości 2 482 660 zł. Dotacje te wpływały na rachunek Gminy rytmicznie w ciągu roku budżetowego, w kwotach proporcjonalnych do wynikających z planu i w terminach umożliwiających wykonanie zadań.
(dowód: akta kontroli str. 99-108, 109) W 2013 r. nie występowano do Wojewody Małopolskiego o zwiększenie kwot przyznanych dotacji na zadania zlecone realizowane w Urzędzie i nie dochodzono dotacji w postępowaniu sądowym. Na prośby Wydziału Polityki Społecznej MUW11 przeprowadzana była weryfikacja potrzeb finansowych w zakresie wydatków w dziale 852 – Pomoc społeczna. Stosowne kalkulacje dokonane przez MGOPS w sierpniu i w październiku 2013 r., na podstawie posiadanych wniosków i wydanych decyzji o przyznanych świadczeniach, wykazały niedobory środków finansowych w łącznej wysokości 65 448 zł na świadczenia rodzinne, świadczenia z funduszu alimentacyjnego, dodatki do świadczenia pielęgnacyjnego oraz opłacenie składek na ubezpieczenie zdrowotne za osoby uprawnione. We wszystkich wykazanych przez Gminę przypadkach niedoborów na poszczególne zadania Wojewoda Małopolski zwiększył plany dotacji o wnioskowane kwoty.
11 Pisma MUW znak: WP-II.3112.61.2013 z 26.08.2013 r., WP-II.3112.4.12.2013 z 15.10.2013 r. i WP-II.3112.4.16.2013 z 10.12.2013 r.
Ustalone nieprawidłowości Ocena cząstkowa
Opis stanu faktycznego
W grudniu MGOPS potwierdził MUW niewykorzystanie łącznie 23 428 zł z planowanych dotacji i o takie kwoty Wojewoda Małopolski zablokował plan dotacji celowych dla Gminy12.
(dowód: akta kontroli str. 61-65, 109, 188, 191-192, 206-213, 246-253) W Urzędzie środki budżetowe z rachunku Gminy przekazywano na rachunki jednostek realizujących zadania zlecone w różnych terminach, bez wskazania klasyfikacji budżetowej.
Środki te przelewano w kwotach zapotrzebowanych przez te jednostki, wielokrotnie w poszczególnych miesiącach (2-4 krotnie do MGOPS i 15-27 krotnie do Urzędu), w terminach umożliwiających pełne i terminowe wykonanie zadań. Nie otrzymywano z MGOPS monitów o przyspieszenie przekazywania dotacji na zadania zlecone ani pism o dodatkowe środki na takie zadania.
(dowód: akta kontroli str. 109, 110-122, 186-187, 188, 192) Dotacje w rozdziale 75011 – Urzędy wojewódzkie otrzymano w planowanej wysokości (68 610 zł). Całość tych dotacji została wydatkowana w § 4010 – Wynagrodzenia osobowe pracowników. W Urzędzie dotychczas nie analizowano faktycznych kosztów realizacji zadań zleconych dotyczących tego rozdziału klasyfikacji budżetowej. W trakcie niniejszej kontroli NIK Skarbnik Gminy sporządził kalkulację, z której wynikało, że Gmina dopłaciła co najmniej 62 227 zł na wynagrodzenia pracowników Urzędu wykonujących w 2013 r. zadania zlecone, łącznie w ramach 2¾ etatu13.
(dowód: akta kontroli str. 99-104, 109, 150-153, 156-160) Według wyjaśnień Burmistrza przyczyną dofinansowania zadań zleconych odnoszących się do rozdziału 75011 było dostosowanie wysokości wynagrodzeń pracowników zajmujących się tymi sprawami do poziomu wynagrodzeń pozostałych pracowników Urzędu. Burmistrz wyjaśnił także, że nie występowano do Wojewody Małopolskiego o zwiększenie przyznanej dotacji, ponieważ byłoby to działanie nieskuteczne ze względu na sposób jej ustalania przez MUW, tj. w odniesieniu do liczby wykonywanych zadań i załatwianych spraw, a nie do wysokości faktycznie ponoszonych kosztów.
(dowód: akta kontroli str. 154, 155) Z realizowanych w Gminie zadań zleconych – finansowanych przez Wojewodę Małopolskiego – w Urzędzie wykonywano zadania dotyczące działu 010 – Rolnictwo i łowiectwo (zwrot części podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej przez producentów rolnych) i działu 750, rozdziału 75011 – Urzędy wojewódzkie, a pozostałe zadania, dotyczące działu 852 – Pomoc społeczna, wykonywane były przez MGOPS (wspieranie osób z zaburzeniami psychicznymi, świadczenia rodzinne, świadczenia z funduszu alimentacyjnego, opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne z budżetu państwa za osoby uprawnione, wspieranie osób z zaburzeniami psychicznymi).
(dowód: akta kontroli str. 11) Z dotacji w łącznej wysokości 2 482 660 zł, otrzymanych na zadania zlecone w 2013 r.
w cz. 85/12, Gmina nie wykorzystała do końca roku 47,28 zł14. Środki te zostały zwrócone na rachunek MUW 10 stycznia 2014 r., tj. z zachowaniem terminu określonego w art. 168 ust. 1 ustawy o finansach publicznych.
(dowód: akta kontroli str. 99-108, 218, 254) Badanie wypłacania przez Gminę – finansowanych z cz. 85/12 – świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego, w latach 2011-2013, przeprowadzone na podstawie danych dostępnych w Urzędzie oraz informacji MGOPS, wykazało m.in., że:
12 Zgodnie z pismem MUW znak: WF-I.3111.18.56.2013 r. z 23.12.2013 r.: 22 319 zł na świadczenia rodzinne (rozdział 85212), 1 005 zł na świadczenia z funduszu alimentacyjnego (rozdział 85212) oraz 104 zł na składki na ubezpieczenia zdrowotne (rozdział 85213).
13 Wydatki w 2013 r. na wynagrodzenia wraz z pochodnymi pracowników realizujących zadania z zakresu: obronności i wojskowości (1/2 etatu), USC (3/4 etatu), ewidencji ludności i dowodów osobistych (1 etat), ewidencji działalności gospodarczej (1/2 etatu) skalkulowane zostały w §§ 4010, 4011, 4120 w kwocie ogółem 130 937 zł, z czego 68 610 zł pokryto z dotacji celowej a 62 227 zł ze środków własnych Gminy.
14 Niewykorzystane dotacje dotyczyły rozdziału 85212, § 2010 (0,28 zł z dotacji celowej na świadczenia z funduszu alimentacyjnego i 46,28 zł z dotacji celowej na świadczenia rodzinne) oraz rozdziału 85213 § 2010 (0,72 zł z dotacji na opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne z budżetu państwa za osoby uprawnione).
Łączna liczba wypłaconych świadczeń rodzinnych zmniejszyła się z 16 200 w 2011 r. do 14 941 w 2012 r. i 13 868 w 2013 r. W zbliżonym stopniu (od ok. 6% do 10% rocznie) zmalała liczba zasiłków rodzinnych (odpowiednio z 9 087 do 8 356 i 7 7410) i dodatków do zasiłków z tytułu: opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawcze- go, samotnego wychowywania dziecka, kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełno- sprawnego, rozpoczęcia roku szkolnego, podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania, wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej (ogółem odpowiednio z 5 018 do 4 510 i 4 212). Dodatków do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka wypłacono po 36 w 2011 r. i w 2012 r. oraz 40 w 2013 r., a jednorazowych zapomóg z tytułu urodzenia dziecka – odpowiednio – po 69 i 64.
Liczba zasiłków pielęgnacyjnych zmalała z 1 801 w 2011 r. do 1 663 w 2012 r. i 1 515 w 2013 r., natomiast świadczeń pielęgnacyjnych wypłacono – odpowiednio – 225, 343 i 241. Ponadto w 2013 r. wypłacono 64 dodatki do świadczenia pielęgnacyjnego i 31 specjalnych zasiłków opiekuńczych. Średnia liczba rodzin pobierających świadczenia rodzinne w kolejnych latach analizowanego okresu wynosiła – odpowiednio – 413, 420 i 387, w tym rodzin pobierających zasiłek rodzinny było 324, 320 i 308.
Liczba wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego zmieniała się z 628 w 2011 r. na 589 w 2012 r. i 611 w 2012 r. Świadczenia takie otrzymywały średnio – odpowiednio – 50, 51 i 52 osoby. Zaległości alimentacyjne wyegzekwowane zostały w wysokości 43,5 tys. zł w 2011 r., 52,9 tys. zł w 2012 r. i 34,1 tys. zł w 2013 r., co w relacji do wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego stanowiło – odpowiednio – 23,3%, 28,9% i 16,5%;
Liczba wypłaconych z ubezpieczenia społecznego składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wzrosła z 165 w 2011 r. do 249 w 2012 r. i 314 w 2013 r.
Do realizacji ww. zadań przypisanych było w 2011 r i w 2012 r. średnio 2,5 etatu, a w 2013 r. – 2,25 etatu. Na jeden etat przypadało w tych latach średnio, kolejno: 6 797, 6 312 i 6 575 wypłaconych świadczeń i składek. Koszty obsługi świadczeń i składek kształtowały się na poziomie 63,2 tys. zł w 2011 r., 60,3 tys. zł w 2012 r. oraz 61,2 tys. zł w 2013 r., i w relacji do liczby wypłaconych świadczeń i składek wzrastały – odpowiednio – z 3,72 zł do 3,84 zł i 4,14 zł.
Wszystkie świadczenia zrealizowane były terminowo.
Udział środków dotacji w kwocie poniesionych przez Gminę wydatków związanych z wypłatą świadczeń i składek określonych w rozdziale 85212 wynosił: 64% w 2011 r., 71% w 2012 r. i 54% w 2013 r.
Liczba wypłaconych świadczeń i opłaconych składek na 1 000 mieszkańców Gminy zmalała z 2 281 w 2011 r. do 2 124 w 2012 r. i 1 991 w 2013 r. MGOPS nie dysponował zbiorczymi danymi o liczbie gospodarstw domowych, którym wypłacano świadczenia lub opłacano składki, jak też o średnim miesięcznym dochodzie przypadającym na jednego mieszkańca gospodarstwa domowego otrzymującego świadczenie, przed i po jego uzyskaniu. Średnie miesięczne świadczenie przypadające na jednego mieszkańca gospodarstwa domowego otrzymującego świadczenia kształtowało się na takim samym poziomie w 2011 r. i w 2013 r. (387 zł), a w 2012 r. wyniosło 363 zł.
Żadna decyzja o przyznaniu świadczenia nie była zaskarżona do samorządowego kolegium odwoławczego. MGOPS informował Burmistrza o przebiegu realizacji zadań rzeczowych w ramach otrzymanych kwot dotacji.
Terminowo rozliczono w MUW dotacje otrzymane w 2013 r. i zwrócono niewykorzystane 47,28 zł.
(dowód: akta kontroli str. 189, 192-194, 214-245, 255-256) Rada Miejska w Szczawnicy, w lipcu 2011 r., przyjęła Strategię integracji i rozwiązywania problemów społecznych Miasta i Gminy Szczawnica na lata 2011-201515. Do jej opracowania posłużono się m.in. danymi dotyczącymi pomocy udzielonej przez MGOPS w latach 2007-2009 i analizowano powody przyznania pomocy. Omówiono w niej również wyniki badania ankietowego na temat problemów społecznych wśród osób mających wpływ na lokalną politykę społeczną oraz mieszkańców Gminy, według których najczęstszymi problemami dotykającym mieszkańców Gminy było bezrobocie i alkoholizm (po 22,6%) oraz
15 Dalej: Strategia.
problemy związane ze starzeniem się. W Strategii ustalono sześć celów strategicznych, a w nich cele operacyjne i kierunki działań, które dotyczyły między innymi:
wspierania rodzin oraz wspomagania rozwoju dzieci i młodzieży między innymi poprzez pomoc rodzinom będącym w kryzysie i rozwijanie systemu wsparcia;
wsparcia bezrobotnych i poszukujących pracy, zapewnienia ubogim bezpieczeństwa socjalnego oraz pomoc zagrożonym bezdomnością i bezdomnym;
usprawnienia osób starszych i zapewnienie im opieki oraz ograniczenie skutków niepełnosprawności, aktywizację społeczną i zawodową osób niepełnosprawnych.
W kierunkach działań do tych celów przewidziano między innymi: zintensyfikowanie pracy socjalnej z rodzinami, prowadzenie pracy socjalnej z osobami zagrożonymi lub dotkniętymi bezdomnością i osobami bezrobotnymi, udzielanie przez MGOPS pomocy finansowej i rzeczowej pomocy osobom starszym i niepełnosprawnym oraz rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej z systemu pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych i alimentacyjnych, podejmowanie współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w Nowym Targu16 w zakresie upowszechniania ofert pracy, poradnictwa zawodowego, przygotowania zawodowego dorosłych, organizacji robót publicznych.
Jako wskaźniki monitoringowe w tym zakresie przyjęto między innymi liczbę osób starszych, niepełnosprawnych i rodzin objętych pracą socjalną oraz wsparciem z systemu pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych i alimentacyjnych, poradnictwem specjalistycznym, udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców.
MGOPS przygotował też projekt Programu wspierania rodziny dla Miasta i Gminy Szczawnica na lata 2014-2016. Z przedstawionej w nim diagnozy środowiska, sporządzonej na podstawie analizy danych o osobach i rodzinach objętych wsparciem MGOPS, danych z Urzędu oraz z PUP wynikało, że głównym problemem społecznym na terenie Gminy jest bezrobocie – w 2013 r. bezrobotnych było 555 osób, tj. 11,7% osób w wieku produkcyjnym.
Na koniec 2013 r. z pomocy MGOPS korzystało 186 rodzin, a głównymi powodami przyznania im pomocy było między innymi: ubóstwo – w przypadku 129 rodzin, długotrwała lub ciężka choroba – 69 rodzin, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego – 63 rodziny, niepełnosprawność – 56 rodzin, bezrobocie – 49 rodzin.
(dowód: akta kontroli str. 189, 194-198, 257-297) Gmina nie otrzymała dotacji celowej na sfinansowanie kosztów wydawania przez gminy decyzji w sprawie świadczeniobiorców innych niż ubezpieczeni, o jakich mowa w art. 7 ust. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych17.
Wydawaniem decyzji potwierdzających prawo do świadczenia opieki zdrowotnej18 zajmował się MGOPS, z którego informacji wynika, że:
decyzji takich wydano: jedną w 2011 r., cztery w 2012 r. i pięć w 2013 r.;
przyznane tymi decyzjami prawo do świadczenia opieki zdrowotnej dotyczyło trzech osób bezdomnych oraz siedmiu osób, które uległy zdarzeniom losowym (wypadek, choroba, pobyt w szpitalu) i wszystkim tym osobom takie prawo przyznano po raz pierwszy, a liczba osób, którym przyznano to prawo w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców wahała się od 0,13 do 0,67;
decyzje wydane były po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego;
w latach 2011-2013 nie było przypadku odmowy przyznania prawa do przedmiotowego świadczenia oraz zmiany decyzji przez organ nadzoru;
nie występowano o dotacje z budżetu państwa na pokrycie kosztów wydania decyzji.
(dowód: akta kontroli str. 12, 189, 198) Z wyjaśnień kierownika MGOPS wynika, że dotychczas nie ubiegano się o dotacje na finansowanie kosztów realizacji przedmiotowego zadania, gdyż nakłady pracy związane z ich pozyskaniem, a następnie koniecznością sporządzania kwartalnych i rocznych sprawozdań, przy niskiej skali potrzeb w Gminie, przewyższały koszty wydania decyzji.
Każdorazowo podczas prowadzenia postępowania skutecznie zobowiązywano osoby bierne
16 Dalej: PUP.
17 Dz. U z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm. – dalej: ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej.
18 Decyzje, o których mowa w art. 54 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej.
zawodowo do zarejestrowania się w PUP, a osobom z przesłankami do ubiegania się o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności przyznawano pomoc w formie zasiłku stałego, przez co nabywały one uprawnienia do świadczeń zdrowotnych.
(dowód: akta kontroli str. 306, 307-308) W Urzędzie nie gromadzono danych o liczbie osób uprawnionych do świadczenia opieki zdrowotnej. Nie posiadano też programów zdrowotnych, o jakich mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, które wynikałyby z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców Gminy, o czym informowano Starostwo Powiatowe w Nowym Targu, co najmniej od 2011 r.19
(dowód: akta kontroli str. 298-305) Księgowość Urzędu w 2013 r. nie prowadziła ewidencji szczegółowej do konta 902 – Wydatki budżetu w sposób umożliwiający ustalenie stanu poszczególnych wydatków budżetu według podziałek klasyfikacji budżetowej. Środki budżetowe przekazywano z rachunku Gminy na rachunki jednostek realizujących zadania zlecone w wysokości zapotrzebowania zgłaszanego bezpośrednio (ustnie, telefonicznie) przez pracowników tych jednostek. Dowodem przekazywania przez Urząd dotacji z rachunku Gminy na rachunki jednostek realizujących te zadania20 były polecenia przelewu sporządzane na dowodach polecenie księgowania oraz zapisy operacji dokonane na wyciągach bankowych. W żadnym z tych dowodów nie była wskazana klasyfikacja budżetowa przekazywanych środków.
(dowód: akta kontroli str. 109, 110-149, 180-185, 186-187) Nieprowadzenie ewidencji szczegółowej do konta 902, umożliwiającej ustalenie stanu poszczególnych wydatków budżetu według podziałek klasyfikacji, było niezgodne z zasadą przedstawioną w opisie konta 902 - Wydatki budżetu w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Finansów z 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej21 oraz w Planie kont dla budżetu Miasta i Gminy Szczawnica22.
(dowód: akta kontroli str. 123-128) Osobą odpowiedzialną za prawidłowe prowadzenie księgowości jest Skarbnik Gminy Grzegorz Politowicz, który wyjaśnił m.in.: W roku 2013 nie prowadzono ewidencji szczegółowej do konta 902 w systemie komputerowym. Ewidencję tą zastępowały sprawozdania z wykonania planu wydatków poszczególnych jednostek budżetowych.
Należy podkreślić, że rozwiązanie takie umożliwiało w sposób prawidłowy ustalenie wydatków budżetu zgodnie z zapisami ww. rozporządzenia. Trudno o racjonalne argumenty przemawiające za nieuznaniem danych zawartych w sprawozdaniach Rb-28S w zakresie wydatków wykonanych za zbiór ksiąg pomocniczych do konta 902, będącego uszczegółowieniem i uzupełnieniem zapisów konta syntetycznego. Natomiast od początku roku 2014 w związku z pojawieniem się możliwości automatycznej agregacji doręczonych przez jednostki podległe sprawozdań budżetowych w używanym programie księgowości budżetowej ewidencja szczegółowa konta 902 prowadzona jest również w systemie komputerowym.
(dowód: akta kontroli str. 161-175, 176-179, 315, 316) Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie sposób wykorzystania przez Gminę zbadanych dotacji celowych z budżetu państwa na realizację zadań zleconych, otrzymanych w 2013 r.
Dotacje te zostały wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem i terminowo rozliczone. Należy jednak zauważyć, że Urząd nie prowadził ewidencji szczegółowej do konta wydatków budżetu (902) w sposób wymagany w zakładowym planie kont dla Gminy.
19 Informacje przekazywane za rok 2010, 2011, 2012 i 2013.
20 Zadania zlecone realizowały Urząd oraz MGOPS.
21 Dz.U. z 2013 r., poz. 289.
22 Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 37/2012 Burmistrza Miasta i Gminy Szczawnica z dnia 31 lipca 2012 r. w sprawie Zakładowego Planu Kont.
Ustalone nieprawidłowości
Ocena cząstkowa
3. Sprawozdawczość budżetowa
Badaniem objęto sprawozdania Rb-50 o dotacjach/wydatkach związanych z wykonywaniem zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami za IV kwartał 2013 r. Sprawozdania takie odnoszące się do przekazanych przez Gminę dotacji z § 2010 oraz wydatków MGOPS sporządzone były w sposób określony w § 5, § 9, § 10, § 18 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 3 lutego 2010 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej23 oraz § 11 ust. 1-4 instrukcji stanowiącej załącznik nr 39 do tego rozporządzenia.
Wszystkie sprawozdania (zbiorcze i jednostkowe MGOPS) zawierały wymagane podpisy, złożone odręcznie na każdym formularzu w miejscu oznaczonym, oraz pieczątki z imieniem i nazwiskiem osoby podpisującej. Sporządzono je w terminach określonych w załączniku nr 44 do ww. rozporządzenia.
(dowód: akta kontroli str. 309-314) Do czasu badania przez kontrolera NIK sprawozdań Rb-50, tj. do 17 lutego 2014 r., w Urzędzie nie sporządzono sprawozdania Rb-50 o wydatkach związanych z wykonywaniem zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami za IV kwartał 2013 r., planowanych i wykonanych w Urzędzie. Jednostka ta bezpośrednio realizowała zadania zlecone w dziale 010, rozdziale 01095, oraz w dziale 750, rozdziale 75011, na które dotacje w cz. 85/12 wyniosły – odpowiednio – 34 624 zł i 68 610 zł. Dane do zbiorczego Rb-50 o wydatkach związanych z wykonywaniem zadań zleconych w tych rozdziałach klasyfikacji budżetowej ustalane były na podstawie ksiąg rachunkowych Urzędu.
(dowód: akta kontroli str. 17, 309, 310-313) Było to niezgodne z postanowieniami powołanego rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie sprawozdawczości budżetowej, według których kierownicy jednostek organizacyjnych podległych jednostkom samorządu terytorialnego obowiązani są do sporządzania i przekazywania w imieniu jednostki m.in. sprawozdań Rb-50 (§ 4 pkt 3 lit. b), a sprawozdania zbiorcze winny być sporządzane przez zarządy jednostek samorządu terytorialnego na podstawie sprawozdań jednostkowych jednostek im podległych oraz sprawozdania jednostkowego jednostki samorządu terytorialnego, jako jednostki budżetowej i jako organu (§ 6 ust. 1 pkt 3). Sprawozdanie jednostkowe Rb-50 za IV kwartał 2013 r. winno być sporządzone przez Urząd i przekazane zarządowi Gminy nie później niż do 31 stycznia 2014 r., zgodnie z terminem określonym w załączniku nr 44 do wymienionego rozporządzenia.
W sprawie braku sprawozdania jednostkowego Skarbnik Gminy wyjaśnił m.in., że Sprawozdanie ogólne Miasta i Gminy Szczawnica zostało sporządzone w programie komputerowym Besti@ w wersji dla JST, która nie posiada możliwości sporządzania sprawozdań jednostkowych. Przyjęte rozwiązanie sporządzania sprawozdania Rb-50 wymusza zatem zastosowanie pewnego uproszczenia polegającego na sporządzeniu sprawozdania zbiorczego na podstawie ksiąg rachunkowych UMiG Szczawnica oraz złożonego sprawozdania jednostkowego MGOPS. Należy zaznaczyć, że taki sposób postępowania pozostaje bez wpływu na prawidłowość kwot zawartych w przedmiotowym sprawozdaniu.
(dowód: akta kontroli str. 315, 316) Sprawozdanie jednostkowe Urzędu Rb-50 za IV kwartał 2013 r. zostało sporządzone 19 lutego 2014 r.
(dowód: akta kontroli str. 317) Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie prawidłowość i rzetelność sporządzenia sprawozdania Rb-50 Gminy za IV kwartał 2013 r. Należy zauważyć, że Urząd sporządził sprawozdanie jednostkowe Rb-50 dopiero w trakcie kontroli NIK, po terminie wynikającym z ww. rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie sprawozdawczości budżetowej, co jednak nie miało wpływu na dane wykazane w sprawozdaniu zbiorczym Gminy.
23 Dz. U. Nr 20, poz. 103.
Opis stanu faktycznego
Ustalone nieprawidłowości
Ocena cząstkowa
4. Płatności i dotacje celowe na realizację projektów z udziałem środków europejskich
W 2013 r. Gmina nie realizowała w ramach zadań zleconych projektów finansowanych z udziałem środków europejskich.
(dowód: akta kontroli str. 98)
IV. Wnioski
Przedstawiając powyższe oceny i uwagi wynikające z ustaleń kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli24, wnosi o:
1) dostosowanie szczegółowej ewidencji prowadzonej do konta 902 do wymogów zakładowego planu kont Gminy;
2) zapewnienie terminowego sporządzania przez Urząd sprawozdań jednostkowych Rb-50.
V. Pozostałe informacje i pouczenia
Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli.
Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do dyrektora Delegatury NIK w Krakowie.
Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK proszę o poinformowanie Najwyższej Izby Kontroli Delegatury w Krakowie, w terminie 21 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosku pokontrolnego oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań.
W przypadku wniesienia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, termin przedstawienia informacji liczy się od dnia otrzymania uchwały o oddaleniu zastrzeżeń w całości lub zmienionego wystąpienia pokontrolnego.
Kraków, dnia marca 2014 r.
Kontroler Aleksandra Trojak
główny specjalista kontroli państwowej
...
podpis
24 Dz.U. z 2012 r., poz.82, ze zm. – dalej: ustawa o NIK.
Opis stanu faktycznego
Wnioski pokontrolne
Prawo zgłoszenia zastrzeżeń
Obowiązek poinformowania NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków
