Nowe podczwartorzędowe wychodnie lamprofirów w Górach Świętokrzyskich

• tJKD 551332.4 :552.3laI.313 :551.Zł( Głł.l3S-12:.a34:381.l12)

Maria T.A1łINQWSIKlA

Nowe podczwartorzędowe wychodnie lamprofirów w Górach Świętokrzyskich

WSTPJF

Badania nad magmatyzmem prZ€tp.l'OWadzone w la·tach '1965-1967 w rejonie

Łagów -

Iwaniska

wykazały, że

wyChodnie ; lamprofirów

są

licz- niejsze

.niż

pr.zyjmQwano dotychczas. Wychodnie-

1JWietrZałych

da1e1k lam- profirowych

sbwierdziłam

w plytikich szurfach i rowach w wielu miej- scach

między

Iwaniskami a Wszac'howem ora-z w otworach wiertniczych:

Iwaciska. 1 i 2

I(IK. Pawłowska, ¹

1958), Wszachów 1, 2, oraz

Iwa..niśka

3, Stoibiec la I(IM. Tarnowska, 1967b).

Uzyskane

materilały łącznie

z kompleksem'

baJdań

pOmocniczych poz-

woliły

szerzej

rozpatrzyć

stanowisko lamprofirów na· tle

,~owy

,geOlo- glc2lIlo-Btruktuxalnej badanego dbszaru. Wynilki

wierceń Z09taną

przed- stawione wodd/zielnym opracowaniu. W niniejszej pracy ograniczam

^się

główcie

do scharakteryzowania pozycjiigeologicznej lamprofirÓW' i ich wychodni, oPisania' laIWro:ili6w

zwietriałych

ora' z przemian, którym one

ulegają

w strefie hipergenicznej. .

\Przy

bezpośrednim

lokalizowa:niu rdbót, którymi

osiągIDęto

'lampro- . firy

ik.

Wzorów, wyI1rorzystanó wynilki

szczegółowych !badań

magnetycz- nych, przeprowad2lCm.ych przez mgra lK. Karaczuna, któremu

zaudostęp­

menie

materiałów pragnę złożyć podzię!k:owanie.

,za '

życzliwą

JP0100C oraz cenne uwagi

dc1tyczące

opracowania serdecznile

dziękuję

Drowi

inż.

· Z . .

Rluhm~ieDi.u.

Panu mgrowi J.

Łalbęckiem'll.8ldadam

serd'eCme

podzię­

kowanie za wykonanie do nmejszej ' ,pracy

!fotogra!fii

miIkr<lSkopowych.

HESTORmA

BAlJ)AŃ

UA!MtPROFUlRóW

&

Lamprofiry mane ·

są

dotychczas .ty1lko · w

obrębie

masywu !paleozo- icznego

antylklihori'umświętokrzyskieg9,

,gdzie

:występują

w regionie po-

łudniowym

- ikieleckim,

grupując się

w dwu obszarach: zachodn:ilm.

w dkolicy Daleszyc oraz wschodJIrlm.

!koło

lwamsk:.

Lokalizację wszys1lkich

poznanych

dOItąd

wychodni lamprOfirów

'łąc::mie 'Z

'W:y1Ilikami

Il101Ch ibadań

przedStawiJa . fig. \1. .

W rejonie Daleszyc lamprofiry

2lOStały

Odkryte przez J. Czarnookiego (1'926) na górze

W!l".ześInej kołoOisowa

oraz

ll'IIa

gór.ze SaIlkOlWej 'W PodikTa-

Kwartalnik GeoIogicmy, t. 13, nr ł, 19II9 r.

774

Maria Tamow$ka

no Ml'BfJTTeI .MepC ~~, IIPB ~O ~CTa.BJIJIBIIIBXcJ; 6mu'OIIplDlTHYlf TtlIrrOlIH'I.ecmi ycJIOBIIJIX. ~ JIaMlIpo(mpOB ~CTa.:BmreT ~ CTaplIlBX JIaMIIpo(lllpOB (scpOJITBO }1.a.

,ACBOllOm.ilt),

a

'lBCTi> -'-MTT8 I"(mBe DOCJIe,qCBOHOm.re .II8.MIIpO(l~IoI.

JlaMnpol)Bpl.i 06Pa3yIOT

AdD,

MeJltCJIoii:Hl.Ie lIElIaI,

a:

~ pa3JIII'JllLIe npoMeEyTO'lII&IC WOPMJ>I Me'1Kl1Y ,zxajIx0i: B CBJIJIOM. lIam;e Deero JIaMIIpOWJIpIoI

BMeRrr ,opJoiy

MeJlXIIX _ (1-4 M)~

][OTOpwe 3aJIeraroT noo,ll;BHO'lKC BJIB rpynmuim B pacnOnaraIoTCJI BBHT~3OHaX:aecorJIllCllJl.

M(JIqIIOC'I'& JIaMiIpo4iJIpOBIiIX ·(JoPM xoJIe6JIeTCJI OT' 0,01 }1.0 17,0 M. Bwno BIJ)J;emmo TpB CT8,l(iI1[

BJ.IBeTpBBaHBll .In\MIlPCl4IBPOB B r:mepreJill'lecItoi: 30Re: Ba'.lBJlI>HaJl; npOMelllYTO'lilu B ][0fte.m:a.B:.

B 3a.BHcBMOCTB 6T ~ ·mmeTPHBaimJI B3MeWJIoTCJI WB3B'IeCXHe·B reo~ CBOitCTBa JIaMnpoWJIpoB, a TaDreBX ~ COCTaB. Ha ~ npO,Il;BllllyBIDBXCJI ~ lIL1lIeTpB- BaHIISI JIlI.MIIPoWJIpIoI CTaRO!Hm:s PlUBOro ~a (B CBJI3B. C . npOJJ;CCcaMB JIBMoWrno~) BJIB

~ ~ xpeMOBmm (D-3a DOJIBIDl3aJJ;BB),· JIeIXHMB, no~ a BX MaI'lIllTHhIC

CBOAcTsa

~TCJI BJIBCOBCeM BC'le3aIOT (m6JI. I). 3TH B3MCHe1D1J1 npoBCJi:o.zurr B CBJI3B

C

nepecTpOboi: MBHCPlLlD>Horo COCTaBa

JIaMixpOq.:apOB B

mneprelIH'leC.Koi: 30Re. B ~ JIBMIIP04mpax BapJI.DY C ~ nepBlI'mIdX MBHePaJIOB (6BOTBT, nOJIeBoi: mnaT, MarHeTIlT.

~TBT) BMee1'CJI 6om.moe Jl:OJIBlICCTBO npOl1.YltTOB BX nepepa60TKII B cynepreHHLIe MBHepaJIloI:

ra:,zq,06BOTBT, sePMBl:YJJBT. XJIOPBTloI, xa.m.I:\RT, EBaPU:, xaJJ;ClIl1.0H, EI1O.1IHH B I'Irl1.POOIllCH lJreJIe38.

(m6n. I-II). Ha nOCJIe,D;HeI CTa}1.II,H

m.lBeTpBB8HHJI

nopo}1.loI COC'l'IIBJIeH&I rJIaJJBr.IM: 06pa3oM B3 cynepI'CHHF>lX MBHePaJIOB, cpep;a: XOTOpJiIX P;0MHHHPYeT Jl:aoJIRH (WBr. 6, Ta6Jl. 1l,(JBr. 15-17).

JIaMnpo(JRpIoI

HBB6o.nee

}1.ocryIIHIioI Ha TtlPPBTOPBHX, r.u;e npOBCXO.u;a;T nepece'lm[l[e npO}1.0m.- HYX JIaMIIpo(mpoBIiIX 30H HeCOrJIaCHll C OCJIMR TpaHCBepca.m.JU.IX no}1.mI"tBlt. r}1.e 06pa3oBaJlHcr.

~

rpymni .u;aex. Ha 3TBX TtlppllTOpJIJIX

~BPW

38JIeI'aI0T Hel'ny60Jl:O nop; rOHl:BMClIOeM

lfin'BepTImu,u. OTJIO~ R, EpOMe· Toro, iIaMnpo(JJIpbi ~ 'sp;ecJ. MII.I'JDlTHr.1M aRC- Ma.JlBJIMB C 6om.JIDIMB

8MIIJJIlTY.zuWa:.

B 6y~ C TUlIX uymrrOB

cn:ep;yeT

Ha'llDlllTl> OIIRC8llBe 1I0BIiIX MCCT paCIIOJIoJrem JIaMIIpo(lllpOB.

Maria

TARNOIW~

NEW SUB-QUATERNARY OUTCROPS OF LAMPROPHYRES IN THE SWI~TOKBZYS'KIE MTS.

ISummary

In 1he ~ht

of

:17he geollJO!gilCal 6t.rucil.'llre,. the :Paper presenils ttbe

fPOSitloo.

Oil 't'he

lamprqphyres if{)und to occur

in.

the

ma:rgi,nal· zone. between

the IKlimont6w antitili- norium'

and Lag6w 6y.nc1~'Il:orlum (IFd,g.

r.Ih

~!vesa

description

of

new

lampraphyre

outcrops, and fiiustr-altes

the physi.c. mllicros.~c·

and microscopis features

of weaJbbered 3;amprophY'l"e8.

Sub-Quaternary ilamprophyre outcrops ilBve been aecerlta:ined dUl'linlg the. earilh

worfk.iDlgs in

the

Wazach6w - lIIwaniSka blIodt,

at a depth

of 0.'11--4.2 m; They OOcm'

in the

CSmmian

~8lI;ioos, at the C8mbrian - !mmsian

!boundary zone, and in the Emsian formations. iMoreove-r,

they

halVe

been

encountered

by 6

S'hallow bore

holes~

as we!lll. LamproJ;ihyres ,have ·also !been .iniVestigaltedin an uPldlfl;ed Ibloclk near Kabza.

. The lampraphyres 'here

Cmsidered

~ocur in sev~ elOllJgated 'disjunction. zones of a WINlW~

direction,

'charadterized by varyilng nature

and v.ioUlS genesis.

Lm:D.prophY'l"e dikes ·balVe been found to appear also m

tbes-hearintg-afl.ddsoonrtinu-

streszezen1e

775

. lUes,

wi'bhin

!the m~

part

of the

CBmbrl.an formatians

In the IO,imontOw

&Il'tlCHnOl'ium (!bore !hdles: Wsza.c'hOw I, IJIwanis1al 1., 'liwaDlska 3; dirtobes: in. tbhe southern part of l2lielonlka, and near lWZOIl'y - lFiig. 3). IM&gnetie an«nalies

that

^rafWct the prese:n,oe of tbese'lamprophy:res disappear beneaJbh the DeVIOinim cover (fig. 2).

The neJt1t aJOne is remote about 1()()...400 metlres Ilortbwa'l"ds, and the la·mprophyres

use tecto:nie

OOIl'tact (if Osmbrlall

and

EmsiaD., .as

well as

~ures within

the

rigid rocks

at

Emsianage in the z..8Ig6w syndUnOTi'lJOl !(bore holes:

WrrzaehOw

02, !JIwaniska 2,

test

pits: Zie10nka - !FJIg. " -

iPordnt .

GOrna aod ~a ZaldawBkia). 'lIhe nOl't'hemmost zone is rePr~d by a lsmprqpbyre series .piereed by bare 'bcil<e stob'lee-la,

et

a

thrown dtslocation,

in the IMiddle .DevoniBn dc.lomf.tes. Near Stobiec,

the

total width (jf ~ 'tihree zones of lJ:atrDprophyres amounts, approxiina'tely,

W

1.2 Ikm. The !lampr!>phyre dlIke's at. the so.uthern zone reveal an .abrupt ('75---00~ dip 6Outh'W811ds, ao.d. 'bhose of t~ iOOl"thern ·zone - a nmhern dip. The

dip at

^t!he

lampropbyre

near

Stobiec is unk:nown.

'!be iminerall~'C-stru<ltural natUre of the ddkes points to a m1illtip];e

for.IIlllJi1on process

of

the iliamprapliyres.

^!Most lPl"obdlJ.oy. flle :liamprophyre

material intlruded or

wasa.ctive ~,

at

o.east~ dU'l"ing lliherecurriDIg perk)dsat. .favoura'bl:e orogeniJC- -teC'tan.ic . 'COOditioo:s. iPa:dt 0: the Ilam(prophyres repreeen'ts a generation of older

lamprop'hyres

(probalilY

or

pre-IDevooian age),

part,

· bi .

turn,

y.oUDger

ones, poet-

-Devonian, in age. '!be lamprophyrea '1lJlI)eaII: ~ ~~ mte~ vein9, and various . intermediate Iforme between dDre

lmd

mH. !For the IJlI08t :patIt..rflhe o.amprQPhyres occur In ~ Ifmm· cd

fine, single or composite,

dikes ,qJ.'-4

m) attached to

the loogitudin:al disjtmcbion zones. The thIclmess of

the

laImProphycre

forma

'l"'8n'lZes "from lUll to 17.0.i!Xl.

. ,

Three· stages·df

ILamiprophyre .. /We!1ItbeXiIng

iProcessihave been

disf;in'guLshed to

3,ppeBr.

in the ~.gene ^zone: ~ni~ inrbe.tmediart;e

and tlni.!.

lDependm,lg ^UIpOO. the . weatheri,tlIg· Slt_e, both pbywi.ealLand geophysioeaJ. features of ~qphyres 'Change

tbed.r mineral.

~'9Il I8lld V'8ry

1OOII.B'ideraIb.

^{an tile mor~}

^adv.aneed weatberln·g stages

Itbe~· tate

:ruSty.

iCO'lOUl"' l(due

to

Il;imooitiZl¥tion ·process}, or became q~klut"ed,.'llhe colour' oob!lQ8!1pg

IlIito

^.lCl"eamy-Wlbite (duelto k.aumtiZ8ti<in process).

M~ert:

tU 1I!ri8 eaSie by

are 1Ji;gbt, pOrous, their magneti~ proper'bies decrease or disappear -completely '(Table 1).

These

cb&nges are due

to. '

^Ithe varying mineral cOlIJl)osiiflion in t~bypengene :zone. IlIn the weathered 8njprophyra'l are fo~- . bes!Jde pi'imary mdnerals preserved"as

reH'C'S

(biOtd.te, feldap8(s. . magnetite, 8!Patltie),

~ their alteI;aJtion prodlds, as weJll-as supergene mmerals suoh as hydWbiotfte,

~eu1tte, dbIorites~

eaJ.clte;

qUlll"tz, ebaicec;Iooy, lkaolln. and '!Fe .

hydroxides

(TaMes

r--m.

^]n the dIiruiI1! wearbberl.nlg· 'Stage, t~ 'l"OClk. lis . 'built up m!l.i'Dlly of eu.perg~e· minerals amoog wh!l.cl1lkaoldn pre~ (lF~s. ,6; Ita:bl. D,I,:F·$gs. 'l~hl7').

" i'l'he

'lamprqphYres

here

con!8l:derEd are eaaily ~CeSeWIe

:in.

the areas,

where

Jone1'tudinal dis'UiOOtlrve zones

of

hmpraphyres 'CrosS wm.

^'Ilbe

^axes

^at

ttl".ansvereall

ele'Wl'tions,i.e ~e oo<irJ.SI!derable-lI1"<lups or

"parms"

'Qf dlIkes'have

been-(pi'lOduce<i.

·In sUC'h

areas,

^{the ~ outcroP3}

are

^!found

^to

^occur' :immediatet.y 1.mder a thin -Quatemary

eover,

tile lIIt8IgIletic anomalies bei.ng :charecteri~ed by comIiiIderable

amPl1tUdes.

Jlt is

'therefore

~

to

begin

proaPeetlotls for new

i~yre.s in the future in such sites of

course.

.