Tektonika wapieni w Stroniu Śląskim

.Józef OBERC

T ekłonika wapieni w Słroniu Ślqskim

WSTĘP

W krystaliniku śnieżnickim, a przede wszystkim w suprakrustalnej jego części, tj. w łupkach łyszczykowych, pojawiają się W formie socze- wek i pokładów, o różnym zasięgu poziomym i różnej grubości, wapie- .nie krystaliczne - marmury. Od dawna ^były one eksploatowane, ^zwłasz­

·cża w miejscach dogodnych do transportu lub blisko miejsc rozwi'j"ającego

.się budownictwa. Największe ich skupienie 'znajduje się w Krowiarkach, w pobliżu linii kolejowej Kłodzko - Stronie Ślą,skie. Stosunkowo nie-

dawno 'przemysł zwrócił uWagę na występowania marmurów w Stroniu

Śląskim. TU'tejszy surowiec za względu na wartość dekoracyjną i możli­

wości uzyskania dużych bloków zachęcał do eksploatacji. Tuż po ostat- niej wojnie złoże to było słabo jeszcze poznane. Dq.piero e~sploatacja

tego suroWica przez polski przemysł oraz rozwój Ibada,ń geologicznych w krystaliniiku śnieżnickim dały możność ze.brania wielu szczegółów,

:które pozwa'lają obecnie przedstawić tektonikę złoża i jego ^pozycję geo-

logiczną na tle budowy regionalnej.

OGÓLNE UWAGI O WYSTĘPOWANIU WAPIENI W STRONIU ŚLĄSKIM

Mówiąc o wailieniach w Stroniu Ślą.gkim, mamy na myśli eksploato- wane obecnie na zbocza,ch góry ^Krzyżnik (710,2 m) ^złoże wapieni kry- stalicznych. W sąsiedztwie t~o wystąpieniaspo1;yka się również izolo- wane soczewki wapieni w masywie góry Janowiec '(883,5 m), której szczyt

leży około 1600 m ku 'SSWod szczytu Krzyżnika. Wapienie z góry Jano- wiec eksploatowano dawniej i Z'Wożono do pieca w Starej Morawie .

.Istnieją tu stare wyrobiska o;becnie trudno ^dostępne.

Inna strefa występowania wapieni krystalicznych, będąca właściwym

'przedłużeniem wapieni strońskich, zaczyna ^się na zachód odgórnej

.części StT<lID:ia Śląskiego. W formie pojedynczej ławicy biegnie ona przez

przełęcz między szczytami 778,1 i 773,8 m w ikierunku Rogóżki, gdzie jest oibecnie eksploatowana.

Wapienie w bliższej i dalszej okolicy Stronia Śląskiego tworzą pod-

.rzędne ławice i soczewy w serii łupków łyszczykowych. Autorzy nie-

o

~?~,~':/J

0

~2

1~~J3

^MI

m

~ "vt/5

,' .... : .. : 6

[ 3

...

...

Fig, 1. Mapa geologiczna góry Krzyżnik w Stroni u Sląskim

Geologie map of the Krzyżnik Mt" at Stronie Śląskie

l - amfibolity; 2 - wa.pienie krYstaliczne - marmury; 3 - łupki łyszczykowe~

4 - żwirY trzeciorzędowe; 5 - gliny zboczowe; 6 - gliny tarasu plejatoceńsk1ego;

7 - współczesne żwirY rzeczne; 8 - łom Jul16nna; 9 - łom Marianna Zielona;.

10 - łom Marianna Biała; 11 - łom Krzyźn1k; 12 - linie profilu

l - amphlbol.lJtes; 2 - cryste.:lllne l1mestones -marbles; 3 - m1ca schlsts, 4 - Tertiary gravels; 5 - slo'pe ioams; 6 - loams of the Plelstocene tlllTaoe; 7 - recent river gravels; 8 - quarry "Julia.nn.a"; 9 - quarry "Marianna Zielona"; 10 - qua.rry-

"Mariann& Biała"; 11 - qUlI.rry "Krzyźnlk"; 12 - linea of profUe

Tektonika wapieni w Stroniu Slą.skam 213

mieccy G. Fischer (1936, s. 425) i E. F. Vangerow (1943, s. 10) uważali

je za ekwiwalent wapieni wojcieszowskich i przylPisywalli im wiek dolno- kambryjski. Polscy autorzy zgodnie zaliczają je do prekambru i nie

widzą w nich odpowiedników wapieni wojcieszowskich.

W łupkach łyszczykowych występują poza tym podrzędne' soczewki i ławice kwarcytów jasnych i grafitowych, łupków grafitowych oraz amfiboli'tów. Seria ta należy przeto do facji amfibolitowej. Łupki zawie-

rają często zmienną domies:zJkę skalenia powstałego przez feldspatyzację.

Tworzą się w tell sposób odmiany mniej lub bardziej Z!bliżone do

gnejsów. . .

Większe masy gnejsów, również wieku przedkambryjsldego, wystę­

pują na południe od Stronia Śląskiego. Zbudowany jest z nich masyw

Młyńska (990,0 m) i Rudki (9'5'6,0 m). Gnejsy otaIczają od SW, S i SE , synklinorium StI"Onia, zapadając ku NE, N i MW i podścielają k~lek's łupków łyszczykowych. Również na północ od S1Jronia, w masywie S0- wiej Kopy (675 m), występuje duża masa gnejsów zapadająca ku pół­

nocy. Na,leżą one już do innej jednostki tektonicznej.

'TBKTONIKAZWZA WAPIENI W STRONIU

Wapienie na górz,e Krzyżnik tworzą dwa pasma o. kierunku NNW- SEE, obcięte od północy uskokiem biegnącym równoleżnikowo, dzięki

któremu giną też na powierzchni amfi'bolity góry Krzyimik. (Pasma wa- pieni oddzielone są od siebie łupkami ły.szczy'kowymi z podrzędnymi wkładkami amfibolitów i elen'kimi pokładami wapieni. Charakterysty,czna jest denka wkładka wapieni zielonych, której lIlie należy identyfikować

z wapieniami eksploatowanymi w łomie Marianna Zielona. W kierunku

południowym, na południowych stokach góry KrzyżniJk, dwa główne

pasma wapieni 7Jbiegają się i kończą w intersekcji klinem zanikającym wśród łupków łyszczykowych. Długość tak pojętego złoża wapieni ma 1100 m.

Jak tektonika złoża każdej kopaliny użytecznej poznawana jest w miarę eksploatacji, która odsłaniając coraz to nowe partie złoża do- starcza nowych szczegółów, tak i budowa tektoniczIla wapieni po,znana Jest najlepiej w miejscach, gdzie są one eksploatowane.

Pasmo północno-wschodnie odsłonięte jest w łomie zwanym Marianna Zielona oraz w skał1kach na za,chodnichzboczachgóry KrzyŻIiik. Pasmo

południowo-zachodnie wapieni dd'kryły łomy Julianna i Marianna Biała.

W strefie, gdzie oddzielająca 'Pasma wapieni strefa łU!pków łyszczyko­

wych z amfibolitami i wapieniami zanika na powierzchni, pasma te Z'bie-

gają się ze sobą. Tutaj znajduje się piękna odkrywka sztuczna - kamie- niołom KrzyŻIiik i nieco wyżej od ni~go położony stary łom wapienia szarego.

KAMIENIOŁOM MARIANNA Zl!ELONA

W dwukondy,gnacyjnym kamieniołomie Marianna Zielona i w prowa-

dzących' do niego przekopach odsłania się marmur 25 m :grubości. Usta- wieniepowierzchni foliacji waha się w granicach 320/25° NE

+

NE. Wapień tworzy szereg ławic .grubości do · kilku metrów. Są one

i

"

oddzielone od siebie wkładkami wapienia bogatego w łyszczyk lub łupka łysżczykowego. W weWnętrznej budowie ławic daje się zauważyć bądź

to regularne warstwowanie równoległe do powierzchni stropowej i spą­

gowej ławicy, bądź też wtórne zjawi,ska tektoniczne, jak rozrywanie

wkładek i smug-bogatszych w łyszczyk na oddzielne strzępy i soczewki, nierzadko związane z drobnymi zafałdowaniami i łuskami o najprzeróż­

niejszym kształcie. Świadczy to o rozrywaniu i rozciąganiu związanym

ze stycznymi przemieszczeniami dyferencjomllnymi w obrębie ławic.

FaMy ciągnione, widoczne na licznych ławicach, _ mają wymiary zmiennej wielkości. Najczęściej są to drobne fałdy asymetryczne lub

złuskowane, oibalone w kierunku ogólnego upadu, tj. przeciwnie do za- sadniczej wergencji faM ów w tej OIk:oHcy. Wska~uje to na skrzydło 00- wrÓOOIle. W dolnej ikondyJgllacji kamieniołomu O'bserwuje się fałdy sy- metryczne o amplitudach do 4 m, przy promieniu rzędu 0,5 m, zaznacza-

jące się w obrębie ławicy 1,5 m miąższości. Ogólny u'pad powierzchni

<osiowych tych fałdów jest zgodny z generalnym upadem powierzchni foliacji. Opisane zjawiska tektoniczne nadają mamurom zielonym wy-

soką wartość dekoracyjną.

Główne spękania przebiegają w przybliżeniu 10/90° i 260/85°. Spo- tyka się też podrzędne szczeliny diagonalne do tych kierunków, lecz nie

odgrywając-e większej roli. Gęstość szczelin bywa różna, wyjątkowo gęsto rozmieszczone przebiegają w odległości 20+50 cm od 'siebie. N aj-

częściej jednak ,są bardziej od1egłe, co umożliwia uzysk większych blo- kBw. Wzdłuż szczel'in zaznaczają się zjawiska kraSOwe. Szereg szczelin, -

zwłaszczaipOdłużnych, ustawionych w przybliżeniu prostopadle do_ po- wierzchni ławic, zanika na powierzchni niżej leżącej ławicy. Stopnia przemieszcmia odpowiadających sobie szczelin w ławica'ch nie da się bez- spornie ustalić. Nierzadko obserwuje się szczeliny pierzaste, rozwidla-

jące się ku górze. Te z reguły przebiegają w przybliżeniu południkowo.

Na wschodn'iej ścianie łomu widoczna jest żyła wogezytu dwukrotnie

rozgałęziająca- się ku -górze. Dyslokacje pOlprzeczne o niewielkich ampli- tudach zaznaczają się w północnej części kamieniołomu.

SKAŁKI MARll.Y.IURU NA ZACHODNICH ZBOCZACH KRZyżNIKA Bezpośrednio na południe od kamieniołomu marmuru zie1.one:go prze- biega 'POprzeczna dysloka,cja. Na skrzydle południowym tego uskoku

przesunięta jest ławica marmuru o około 15 m :ku wschodowi. Stąd ławica ta utrzymuje kierunek 330°, przy upadach nie przekraczających

45 ^0, skierowanych ku NE.

Marmm-zielony, le-cz w -macmymstopniu przy powierzchni wtórnie wybielony, można observrować w kilku skałkach wielometrowej wyso-

kości. Jednakże nie jest tu możliwe ze-branieboga'tych obserwacji tekto- nIcznych, gdyż powierzchnie odsłonięte przebiegają ~godnie z 'biegiem, a nie upadem warstw. Cienka smużystość, która skłania niektórych obserwatorów do określania tych skał jako łupki wapienne, spowodowana jest zmianami odporności składników na ługowanie przez wody opadowe.

W rzeczywistości analogiczną drobną lamina'cję widzimy ież i w łomie

marmuru zielonego w tych miejscach, gdzie wapień był silniej ługowany.

Tektonika wapieni w Stroniu Śląskim 215 Jest wielce 'Prawdopodobne, że już w obrębie tych skałek waplen zielony przechodzi w szary lub biały. Można by to rozstrzygnąć przez odstrzelenie wapienia w kilku punktach.

KAMlENIOŁOM JUIJIANNA

Łom Julianna położony jest niosko na zboczu, w pobliżu starego pieca do wypalania wapna. Całkowita grubość wapienia nie może tu 'być do-

kładnie określona, gdyż dotychczas nie odkryto jeszcze nadkładu łupko­

wego. Wa.pień występujący w różnych punktach terenu ma kierunek 290+340/30+45° na NE. W dolnej części obserwuje się silniejsze zaan-

gażowanie tektoniczne. lPolega ono na rozrywaniu częstszych tu wkładek

i soczewek łupkowych w obrębie wapienia wskutek przesunięć pozio- mych. Wyższe· partie odsłoniętego poziomu nie wykazują wtórnych za-

burzeń tek-toniczny.ch. Zaznaczyć jednak na:leży, że wapień jest tu czy- stszy i nie zawiera wtkładek i soczew łU!plrowych. Spękania podkreślone

zjaw'i'skami krasowymi przebiegają tu 360/20+70° E i 110/75° NE. W 'pół­

nocnej części odkrywki stwierdzić można uskok poprzeczny () amplitu- dzie rzędu 3 m.

KAMIENIOŁOM MAR!AlNNA BIAŁA

Około 300 m na południowy wschód od Juliannyznajduje się kamie-

niołom Marianna Biała. W 'chwili obecnej odbywa się tu dość intensywna eksploatacja. Regularne ustawienie głównej ławicy wapien'ia białego

i miernie zagę~czone ,szczeliny poziwalają na uzysk dużych bloków.

W kamieniołomie Marianna Biała odsłonięte są wapienie białe i -ich

łupkowo-amfibolifuwy nadkład. W wapieniach dają się wyróżnić dwie strefy różniące się ,wykształceniem oraz zaangażowaniem tektonicznym.

Silniej zaangażowana jest część dolna. Wapień nie jest ,tak biały jak w części górnej, z powodu większej zawartości łyszczyku. Przy wzroście

jego ilości rtwOl'Zą się Iprzejścia do łupków łyszczykowych z domieszką

kalcytu, a nawet zwyczajnych łupków łyszczykowych. Zaangażowanie

tektoniczne jest dość silne. Warstewk,i łupków, pierwotnie zapewnie regularne, porozrywane są na nieregularne ,strzępy i powygniatane w so- czewki. Częste są wiel:k1opromienne faŁdy. Pomiary ustawienia po- wierzchni foliacji zmieniają się pa.-zeto nanieznacznych przestrzeniach w szerokich granicach. Wapień pocięty jest tu szczelinami 'przebiegają­

cymi w przybliżeniu 95+115/70+8'0° NE. Stwierdzono też kilka uskoków o amplitudach nie przekraczających 3 m. Widoki na uzy-sk bloków w dol- nej części ławicy są raczej nikłe.

Główny potiom wapienia białego tworzy płytę ,grubości 10 m. ,Przy dzisiejszym odsłonięciu ściany, którą tworzy naturalne strome pęknięcie,

zgodne z biegiem warstw, robi ona wrażenie ułożonej 'bardzo regularnie.

Wapień ma tu kierUInek 330/30+40° NE, głównie !pęknięcie wykoczystane przy ,eksploatacji - 320/75° NE. Tektonika tej części poziomu wapienia jest spokojna. Nie obserwuje się wtórnych zaburzeń lWewnątrzwarstwo­

wych, być może, tylko dlatego, że brak tu charakterystycznych wtrąceń materiału łupkowo-łyszczykowego.

VI

500----~-~--~O~...::::...:2::....00.:::::,...,.~=-J?\-o~-+m~

. ~ ·~·~~

1,~\17

Fig. 2. ·Przekroje geologiczne przez masyw Krzyżnika w Stroniu

Sląs'kim

Geo,logical cross sections through the Krzyżnik massif, at Stronie Sląskie

Tektonika wapiEni w Stroniu ŚląskiJm 217

Bezpośrednio nad wapieniem odsłania się kilkumetrowa ławica łup­

ków łyszczykowych, zawierająca w dolnej ,części wtrącenia wapieni

biały,ch.Ku górze łupk'i przechodzą stopniowo w paraamfibolity. Tekto- nika tych utworbw jest analogiczna jak niżej leżących wapieni, z tym

że spotykane tutaj fałdy ciągnione obalone są niekiedy w kierunku upadu wapienia. Wskazuje to na ruchy dyferencjalne, prowadzące do wyciskania ku górze wapieni w obrębie łU'Pków.

KAMUlENIOŁCXM KRZYŻmK

Strefa połączenia obu pasm wapienia zaznacza się około 200 m na

południe od szczytu góry Krzyżnik.

Położony tu kamieniołom Krzyżnik, niewidoczny od Stronia Śląskie­

go, widoczny natomiast od strony Starej Morawy i Bolesławowa, leży

w odległości 300' m od szczytu Krzyżnika. W dolnej kondytgnac'ji odsła­

niają się tu białe wapienie, w górnej - łupki łyszczykowe przełalwica­

jące się z wapieniami.

Białe gruboławdcowe wapienie krystaliczne są ułożone w formie fałdu leżącego o wergencji zachodniej. Robotami odsłonięto 'skrzydło normalne i odwrócone oraz skręt czołowy. Stwierdzona amplItuda fałdu wynosi

okbło 20 m, przy promieniu nie większym jak 7 m. Ku górze wapienie

przechodzą stopniowo w łupki łyszczykowe. Zjawisko ,to dobr:zJe odsło­

nięto (\IV górnejkondy;gnacj,i kamieniołomu. Można tu obserwować szereg

podrzędnych drobnych fald6w 'ciągniooych o amplitudach rzędu dzi'esią­

tek 'centymebrów i większych. Fałdy te są najczęściej leżące i o'balone ku W i WSW. Ich osi, podobnie jak osi drobnych fałdów ciągnionych

w strefie Iprzegubu ,czołowego fałdu w dolnej kondygnacji, zapadają ku NNW '

, '

.

Nieco wyżej nad łomem KrzyŻThik znajduje się stare wyrobIsko. 'Szare wapienie zapadatią tu pod miernymi kątami ku NE.

KILKA UWAG O DROBNYCH STRUKTURACH

Na zagadnienie to zwracano już częściowo uwagę przy opi'sie tekto~

niki wapieni odsłoniętych w kamien:iołomalch. Obecnie 'podam ~llka uwag ogólnych. Szczegółowsze studium drobnyCh struktur na tym miejscu nie wydaje się być uzasadnione.

W masywłe KrzyŻI1ikawystępują różnorodne Skały, w których w róż­

nysposób wykształcone są drdbne sbruktury. Najlepiej rozwinęły się

one w łupkach łyszczykowych, gorzej w amfiboldta'Ch i wapieniach. Nie- mniej 'stwierdzić naJleży, że .orientacją nie różnią się zasadn:iczo od :siebie.

Mierzone w odsłonięciach i sz'llrfach powierzchnie foliacji przebie-

gają w zasadzie w kierunku NNW - SSE do N1W - SE, a jej upady skierowane są z reguły ku NE. Lokalnie w pobliżu uskoków, które będą

+---

l - łupki łyszc~kowe; 2 - amfl'boUty; 3 - wapienie 1 - mlca sch1sts; 2 - amphlbol!tes; 3 - llmestonee

opisywane niżej, zbliżają się ustawieniem do k,ierunku równoleżniko­

wego; a w tych przypadkach zapadają zawsze ku N.

Większe znaczenie dla określenia stosunków tektonicznych

w

należy zaznaczyć, że przebieg struktur linijnych zale:hny jest w dużym

stopniu od ustawienia powierzch~i foliacji, zwłaszcza w strefie od-

kształceń późniejszych jak struktury linijne.

W pr71ebiegu osi fałdów ciągnionych daje się 'zauważyć dwazasad:ni- cze kierunki, obydwa widoczne często w jednej odkrywce. Zasadniczy jest kierunek południkowy z upadem 10+2.0° łku N, z peW1Il:ymi odchyle- niami ku NIW i NE. W łomach wapieni, z wyjątkiem kamieniołomu K:rzYŻIlik, widzimy bardzo 'wy~aźny drugi kierunek WSW-ENE, zupa- dami 15-:-40° ku NE.

Rzadziej, a nawet wyjątkowo obser~je się upady osi fałdów ciąg­

nionych' ku SE i S, w związku z wtórnym zafałdo.waniem serii skalnych.

Znacznie mniejszą dyspersję wykazuje linijne ułożenie i wyciągnięcie ziaTn. Pailluje tu kierunek zbliżony do ,południkowego z wpadarrni rzadko

przektaJczającymi 25°, a skierowanymi ku N. Charakterys.tycznym od-

stępstwem od tej reguły są upady struktur linijnych ku NNE.

Kierunki struktur linijnych zbHzone do południkowych odpoWiiadają osi b elipsoidu odkształceń. Co do kierunków równoleżnikowych sprawa zdaje się być bardziej Skomplikowana, a rozwazania jej wymagałyby

przedstawienia w pracy znacznie szerszego terenu badań, 00 na tym miejscu mija .się z celem.

Mn'iej materiału zebrano w odniesieniu do ustawienia 'powierzchni osiowych drdbnych fałdów, z czego wyniknąć ma ogólna wergencja

fałdów, tj. kierunek transportu tektonicznego w czasie ruchów przed- kambryjskich.

Jak donosiłem dawniej {J: Oberc, 1960, p. 20~, największe znaczep.ie dla wyznaczenia kierunku transportu tektonicznego mają fałdy ciągnione'

pierwszego rzędu, tj. od kilkudziesięciu centymetrów wzwyz. Mniejsze

fałdy odgrywają rolę podrzędną, gdyż należąc do fałdów ciągnionych

pierwszego rzędu, mogą posiadać różną wergencję w zale21110ści od tego.

czy naJ.eżą do normalnego czy odwróoonego skrzydła fałdu pierwszego

rzędu. Otóż w masywie Krzyżnika fałdy ciągnione Ipierwszego rzędu - asymetryczne, Igdyż tylko takie nadają się do wyznaczania kierunku transportu tektonicznego, znane są z łomów Krzyz.nik i Julianna. W o'by- dwu 'Przypadkach wykazują wergencję zachodnią. Analogiczną wergen-

cję wykazują w Hcznych przypadkach :flaMy ciągnione drugiego i trze- cIego rżędu. Odmienną wergencję ku S, N orazNW lQ'bserwuje się bardzo rzadko.

Przypisując więc pierwszeństwo fałdom ciągnionym pierwszego rzę­

du, kierunek transportu tektonicznego w czasie ruchówprzedkambryj- skich w masywie Krzyżnika określa się jako zachodni. Odstępstwa od tej reguły są spowodowane praJWdopodobnie późniejszymi zjawiSkami przebudowy w sąsied'ztwie uskoków, zjawiskami faMowania dysharmo- nijnego itp.

Tektonika wapieni w Stroniu Sląsklllll 211)

~75

N

~

O 200 400m

l . .

:Y f45

t

30

80\ ^\:5

-L...,. 1

- I >

~

>

^'ya

_~ ^i\

updk 5

,\5

Fig. 3. Mapa tektoniczna masywu Krzyżnika w Stroniu Sląskim

Tectonic map ol the Krzyżnik massif, at Stronie Sląskie

l - ustawienie powier:r.ohnl fOllaoji; 2 - główne kierun.k:i upadu etruktur linij- nych; ·3 - kierunek transportu tektonicznego iW czasie ruchów przedkambryjsk1ch~

4 - USok.ok p6łnoony Kl-zyŻIlloka.; 5 - uskok połudll4owy Korzyżn:lJlm.

l - orlent&tion .of fdl1&tion Plan.es; 2 - m'lliln:l dlJr·oobIJQns ot dlp of lmlllllt~on~

3 - d.Wectl.on .of tecton1.oa.l. transport at the time .of the PireoMnbrta.n m0V'6ments;

4 - no.rothern faUlt ot Krzymik; 5 - Bouthern fau1Jt ot KrzymjJk

JEDNOS'.DKI TEKTONICZNE W MASYWIE KRZyZNIKA Przedstawiwszy istotny dla tektoniki przebieg i ustawienie mikro-

,struktur, możemy zająć się jednostkami tektonicznymi, których wrelkość

pozwala na ujęcie w skali kartograficznej.

Masyw Krzyżnika należy do n.iewielkiego synklinorium Stronia Śląs­

:kiego, zbudowanego z silnie iprzefałdowanych łupków łyszczykOwy,ch

i Skał tworzącyich charakterystyczne w nich wtrąoenia. Są to więc jed- :nostki niewielkie, które mogą być oczywiście wyznaczone ^wyłącznie

tam, gdzie pozwala na to zró2mi'cowanie litologiczne ^(wkładki mych ^skał w łupkach łyszczykowych). W licmych zapewne przypadkach istnienia

iałdów w obrębie łup~ów łyszczylrowych nie da się przy aktualnym stop- n,iu odsłonięcia ter,enu ich udowodnić, ,gdyż nie pozwala na to brak wy-

raźnego zróżnicowania serii skalnej. Zróżnicowanie kierunków i kątów

upadów powierzchni foliacji jest bowiem czynnikiem rzadko wystarcza-

jącym, 'by w seriach metamorficznych udowodnić poszczególne jednostki tektoniczne.

Charakterystyczne w metamorfiku masywu ~zyżnika są dwie jed- nostki tektoniczne: a) jednostka Stronia - Rogóżki, zbudowana z wa- -pieni i b) jednostka Krzyżnika, zbudowana ^głównie z amfibolitów.

Być może, że istnieje ich więCej, lecz przy aktualnym odsłonięciu

-terenu w obrębie łupków łyszczykowych są nie do prześledzenia. Dlatego

-też dla strefy zbudowanej z łupków łyszczykowych musimy dziś zado-

wolić się lokalnymi danymi o zaleganiu warstw, przedstawionymi na iig. 3.

JEDNOSTKA STRONIA - ROGÓŻKI

Jednostka Stronia Śląs~iego - Rogóżki wykazuje w całym 'swym -przebiegu ^zmienną od miejsca do miejsca, i zawiłą 'budowę, dlatego ^też .nie może w tytule być ściślej sprecyzowana. Zbudowana jest z wapieni i łupków łyszczylrowy1Ch 'z podrzędnymi wkładkami amfibolitów. Podwój-

ną nazwę proponuje się z tego powodu, że dalszy ciąg pokładu wapienda :z masywu Krzyżni'ka przebiega ku zachodowi w kierunku Rogóżki, gdzie jest eksploatowany. Ze wZlględu na to" ile budowa tektoniczna :zrrnienia

$ię 'W zna,cznym stopniu na półnbcny zachód od 'patoka Janówka, nie

zajmuję się zatem w niniejszym opracowaniu dalszym przebiegiem jed- nostki Stronia - Rogóżki.

Dwie strefy wapieni w ma'sywie KrzYŻIliJka obcięte są od ^północy

.dyslokacją przebiegającą równoleżnikowo. Północne jej ^skrzydło obcina

też masę amfibolitów Krzyżnika. lPomiary w szurfach wskazują, że w:ar-

,stwy'biegną tu okołoUOo, zapadając ku północy. Dla dyslokacji tej pro-

ponuję nazwę północnego uskoku Krzyżnika. Stąd obie strefy wapienia

biegną ku południowi. Cechy ich tektoniki zostały uwzględnione przy -<>pisie kamiendołomów strońskich. Na południowych stokach Krzyżnika

obie -strefy wapieni zbiegają się tworząc ostre zamknięcie, dowodzące,

.moim zdaniem, ^że mamy do czynienia z jednym pokładem zr6żnicowa­

nym fa,cjalnie.

Tektonika wapieni w Stroniu Sląskittn 221 Za synklinalnym zafałdowaniem pokładu wapieni ,strońskich przema- wia zanurzenie się struktur linijnych ku północy. Skręt synklinalny zaznacza się na południowych stokach Krzyżnika. F,ałd leżący odsłoni~ty

w ka.nlienio.łomie Krzyżnik musimy uznać za podrzędne zafałd'OWanie,

spowodowane znacznym skróceniem powierzchni w strorpowej części ła­

wicy wapienia przy powstaniu ostrej syn'kliny głównej, której skręt

zaznacza się na południowy,ch stokach góry. W tym ujęciu lokalne ,strom- sze upady po.łudniowo-zachodniego pasma wapienia nie ^{mo.gą być} uznane za miarodajne dla wyznaczenia antykliny obalonej ku południowemu

zachodo.wi.

Musimy ^brać 'pod ^uwagę szersze stosunUd , geologiczne w ramach

całego. masywu Krzyżnika. Cienki pokład wapienia zielo.nego, biegnący

w strefie łupkowej między obu pasmami wapieni, stanowi ~a\pewne pod-

rzędny ipOziom wapienia i jest mało, prawdopodo.bne, by o.dpowiadał on stratygraficzni e marmuro.wi eksplo.atowanemu wkamienio.łomie Marian- na Zielona. Wniosek taki wynika ze stosunków tektonicznych terenu.

Niejasno przedstawia się zakończenie dwóch sbref wapienia na pół­

nocnym usko.ku Krzyżni'ka. Należy tu rozważyć następujące możliwości;

1. 'Zanik stratygraficzny lub wyciśnięcie tektoniczne pokładu wa- pieni. Dalszy ich ^ciąg zaznacza ^się na powierrehni dopiero 1 km w Ikie- runku zachodnim.

2. Upady półno.cne w okolicy uskoku wskazują, że północne skrzydło

jest skrzydłem leżącym (zrzuconym) jedynie w tym przypadku, gdyby

wapień zanikał lub ^był wygnieciony. W przeciwnym ra'zie ^musiałby prze-

dłużać się z pewnym przesunięciem na północne skrzydło. uskoku.

3. ^Możliwe jest ^{też, że} mamy tu do czynienia z uSkokiem inwersyj- nym o powierzchni zapadającej ku północy. Amplituda usk'oku !byłaby większa niż głębdkość synkliny w o'brębie wapieni.

FAŁD KRZY21NIKA

Fałd Krzyżnika zbudowany jest z amfibolitów oraz leżących mzeJ

łU'pków łyszczykowych. Nad amfibolitami ^leży tylko ^wąska "soczewka"

łupków łyszczykowych. Z punktu widzenia tektoniki amfiibolity na Krzyż­

niku mają następujące charakterystyczne cechy:

1. Zani'kają na uskoku północnym Krzyżnika, gdzie szerokość ich

wycho.dni ma 100 m. ,

2. Rozszerzają się w szczytowej partii Krzy:bnika do 300 m, gdz.ie w kierunku wschodnim pojawia się nadkład łuplrowy.

3. Dalej ku południowi wykazują tendencję do 'zwężania i zanikają gwałtownie wzdłuż uskoku, dla którego pro'ponuję nazwę - uskok połu­

dniowy Krzyżnika. Uskok ten nie przedłuża się ku zachodowi w wapienie, co należy uznać za osobliwość. Upady w łupkach łyszczykowych na

południe od uSkOku ^są' skierowane ku północy, 00 przemawia albo za uskokiem normalnym, o południowym skrzydle podniesionym, a,l'bo za uskokiem inwersyjnym, o skrzydle podniesionym północnym. W pierw- szym przypadku amplituda uskoku była'by większa niż głębokość, do któ- rej sięgają· amfibolity.

4. Wewnętrzna struktura amfibolitów jest 'Znana z kilku zaledwie po- miarów ustawienia powierzchni foliacji. ^JWartości upadu wahają się

w

Przedstawione ^wyżej cechy tektoniki amfibolitów ^Krzyżnika prze-

mawiają za tezą, że tworzą one niegłębdką synklinę obaloną ku zacho- dowi. J'ej jądro zbudowane jest z "soczewki" łupków łyszczykowych, ot,o- czonej na wschód od szczytu góry ^zewsząd amfi!bolitami.

Jaki jest przeto stosunek jednostki ^Krzyżnika do jednostki Stro- nia - ^Rogóżki?

Między 'pasem północno-wschodnim wapienia amfibolitami ^Krzyżnika przebiega wąska i silnie sprasowana strefa łupków łyszczykowych. Sta- nowiona jądro łuski nasuniętej na wapienie. Jej synklina odwodowa zbudowana jest z amfibolitów KI'zyżnika. Jądro łuski jest silnie zredu- kowane.

Z&kład GeologU Dyna:mcznej Uniwersytetu WTocławsk!ego Nadesł&Ilo dnia 11 grudnia 1963 r.

PISMIENNICTWO

FISCHER G. (1936) - Der Bau des GIatzer SChneegebirges. Jb. Preuss. Geol. L.-A., 56, p. 712r--732. Berlin.

OBERC J. (1957) - Zagadnienia geologii metamorfiku zachodniej części Gór Bial- skich i obniżenia 'Stronia. Śląskiego. Przewodnik do X!XX Zjazdu Pol- skiego Towarzystwa Geologicznego w Ziemi Kłodzkiej, p. 72-89.

Wrocław.

OBERC J. (1960) - Tektonika Wschodnich Karkonoszy i ich stanowisko w budowie Sudetów. Acta geol. pol., 10, lP. 1-41. Warszawa.

SMUUIK,OWtSKI K. (1952~ - Uwagi o starokry9talicznych formacjach Sudetów.

Jtocz. !Pol. Tow. Geol., 21, p. 67-124. Kraków.

VANGEROW E. F. (1943) - Das Normalprofil des Algonkiums und Kamlbriums ,in den mittleren Sudeten. Geol. Rundschau, 34, p. 191-.. 2{}6. Leipzig .

. j

I03e<p OBEPU;

TEKTOHMKA H3BECTHIIKOB OKPECTHOCTE:M: CTPOHbIl Cb.JJEHCKOrO

Pe31Ol'de

CBHTa ~OKeM6pJi~CKHX CJIIO~SlHbIX CJIaHI\eB OKpeCTHOCTeH CTpoHbSI CbJIeHCKOTO B MeTaMopqm'IeCKOM: MaCCHBe CHe:lKHHKa co~ep1KHT npOCJIOIDI:H KBapI\HTOB, aM<pJ1:- 60JIJ1TOB H J13BeCTHR:KOB. IIoc.rreAIiHe 06Ha1KaIOTCSI B ~ejłCTBYIO.II\J1X Kapepax Ha rope K1KillKHlliI:. J13BeCTHSIKOBb~ ropH3OHT 06pa3YeT c:mmJIHHaJIb norpY1Ka.Jo-

Stre.szczeni.e 223

IIU"lOCH K CCB, Ha qTO, KpoMe nepeoeqemm, YKa3bIBalOT JIHHeIDIhle CTPYKTYPbI norpYJKalOII{HeCH B 3TOM HanpaBJIeHHJ1. C ceBepa CJ1liKJIHHaJIb cpe3aHa ceBepHbIM C6POCOM KJKHJKHHKa. 3TO, no Bcen BepoSITHOCTH, 06paTHbW c6poc. Ha 3TY CHHKJIH- HaJIb H~BHHYTa qeIIIYSI KJKHJKHHKa. H,n;po sTOn qeIIIYH CJIararoT CJIlO,n;SIHble CJIaH- qbt, a OTHOC:IIII{IOCSI K Hen CHHKJIHHaJIb - aMqm6oJIwrbt. H,n;po CHHKJIHHaJIM CJIO- lKeHO He60JIbIIIHM KOJIHqeCTBOM CJIlO,n;SIHbIX CJIaHqes. CTPYKTYpa KlKHlKHMKa c ce- Bepa TaK1Ke cpeGaHa ceBepHbIM C6POCOM K1KH:lK-WfKa, a C lOra - lOlKHbIM, nO Bcen BepoSITHOCTH, 06paTHbIM C6POCOM no,n;06Horo Ha3BaHMSI.

OCHOBHoe cKJIa,n;Koo6pa300aHHe 9Toro panOHa HMeJIO MecTO B ,n;OKeM6pMl1cKoe BpeMH. TeKTOHH'IecKHH D6peHOC HMeJI 3anllWIoe HanpaBJIeHJ1e'. OnHCaHHble B pa- 60Te ,n;sa, DO Bcen BepOHTHOCTH, 06paTHbIe c6POCbI CBH3aHbI C 60JIee MOJIO,ItblMM Ka- JIe,n;OHC'KHMM, B03M01KHO BapHcqYIHCKMMH ,n;SYIlKeHHHMM.

J6zef OBERC

TECTONICS OF LIMESTONES AT STRONIE SL\SKIE

Summary

The Pre-Cambrian series of mica schists occurring in the V'iciruty of 5tronie Slqskie within metamorphicum of Snieznik, contains Intercalations of quartzites, amphibolites and limestones. These latter are exposed in the actilve quarry on the Krzyznik Mt. The limestone seam constitutes ,a syncline dipping towards iNNE, as provedhy intersections and lineary structures plunging in this direction. The syncline is cut on the north by the north KrzyZn~k fault which, in all proba.bility, may be a: reverse one. This syncLine is ,overfolded by the Krzyznik: slice, the core oi which consists of mica schists, and the syncline belonging to the slice is built up of 'amphibolites, A small mass of mica scl:\ists makes the core of the syncline.

The Krzyznik unit is cut also by the northern fault of Krzymik Mt. on the north, and by the southem fault of the same name, \probably beiJng also a reverse fault, on the ,south.

Main folding proceg,seg took place in this area 'bef,ore the Pre-Cambrian time.

Tectonical transport was directed towards the west. The two faults described above, proba'bly reverse ones, a're connected with the younger, most lIkely Cale- donian movements perhaps, however, with the ¥ariscian ones.