Stan i kierunki rozwoju informatyki w górnictwie

ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI otĄSKIEO Seria t GÓRNICTWO z. 159

1987 Nr kol. 932

Marian WC IS ŁO Erwin PSZCZÓŁKA

Centralny Ośrodek Informatyki Górnictwa

STAN I KIERUNKI R0ZW03U INFORMATYKI W GÓRNICTWIE

Streszczenie. Ar tykuł omawia aktualnie funkcjonujące w górnic- twie"svstemy i"nformatyczne obejmująca komputeryzację zagadnień z dziadziny zarządzania. automatyzacji procesów technologicznych, wsDomaoania prac projektowych oraz obliczeń naukowo-badawczych i

inżynierskich. Przy prezentowaniu poszczególnych systemów informa­

tycznych określono, jakie jednostki gospodarcze przemysłu węglowe- ao korzystaję z danego systemu oraz w jakim zakresie. W następnej koie-iności autorzy omówili wyposażenie ośrodków informatycznych, ustosunkowując się do zalet i wad poszczególnych komputerów i urzą­

dzeń peryferyjnych. Biorąc pod uwagę 2akres f L rzystania skomputeryzowanych systemów zarządzania, istniejące y

n e g o . t z n . zmian w bazie materialnej i oprogramowaniu maszyn cyfro­

wych.

W wy niku wieloletnich, systematycznie prowadzonych prac badawczych, projektowo-programowych, działań inwestycyjnych i organizacyjnych infor­

matyka osiągnęła trwałe miejsce w polskim górnictwie jako narzędzie i m e ­ toda rozwiązywania problemów w podstawowych sferach działalności tech­

nicznej i gospodarczej Jednostek organizacyjnych górnictwa. Aktualnie

„ tej dziedzinie gospodarki funkcjonuje wiele dużych systemów informatycz­

nych obejmujących swym zakresem komputeryzację zagadnień z dziedziny:

- zarządzania,

- automatyzacji procesów technologicznych,

- ws po magania prac projektowych, obliczeń naukowo-badawczych i inżynier­

skich.

Charakteryzują się one dużą sprawnością i szerokim przemysłowym zasto­

sowaniem. Obsługa informatyczna jednostek organizacyjnych górnictwa p o- w a dzona jest przez sieć usługowych i zakładowych

nych. Sieć tych ośrodków - to Centralny Ośrodek Informatyki Górnic wa w Katowicach z ośmiona oddziałami terenowymi. Branżowy Ośrodek Rozliczeń

"Poltegor" we Wrocławiu, Biuro Informatyki “E T G G “ w warszawie .Iśrodek I n f o r m a t y k i p r z e d s i ę b i o r s t w B u d o w l a n o - M o n t a ż o w y c h Górnictwa w

50 M. Wcisło, E. Pszczółka

oraz osiem zakładowych ośrodków informatycznych, w pracach badawczo-rozwo*

jowych aktywnie uczestniczę również jednostki zaplecza naukowo-badawczego, konstrukcyjnego i wyższe uczelnie.

Aktualny stan opracowania i wdrożenia systemów informatycznych omówio­

ny zostanie w sferze zarzędzania, kontroli procesów produkcyjnych, kompu­

terowego wspomagania projektowania oraz prac naukowo-badawczych i obli­

czeń inżynierskich.

Podstawowe opracowania i wdrożenia systemów informatycznych dla celów zarzędzania zostały wykonane przez Centralny Ośrodek Informatyki Górnic­

twa. Opracowano cały kompleks skomputeryzowanych systemów zarzędzania, obejmujęcy wszystkie podstawowe agendy działalności kopalń węgla kamien­

nego i tworzących układ wzajemnie ze sobę powiązanych systemów informa­

tycznych. Poszczególe systemy, po sprawdzeniu i eksploatacyjnym opanowa­

niu w kopalniach węgla kamiennego, zostały wdrożone również do zakładów pomocniczych branży węgla kamiennego, a wiele z nich, po dokonaniu nie­

zbędnych adaptacji, wdrożono do pozostałych branż resortu górnictwa i

energetyki. ^

W wyniku prac nad skomputeryzowanymi systemami zarzędzania oraz s z e ­ rokiego wdrożenia do stosowania w kopalniach i przedsiębiorstwach zostały utworzone obszerne zbiory danych techniczno-ekonomicznych obejmujących wieloletnie doświadczenie przemysłu węglowego. W celu korzystania z tych zbiorów danych opracowano wiele specjalistycznych programów komputerowych umożliwiających przeprowadzanie różnorodnych analiz według układów żą da­

nych przez użytkowników lub też zapewniających bezpośredni dostęp do da­

nych poprzez końcówki monitorowe.

Wprowadzono nowe i usprawniono istniejące metody przyporządkowania zapisów źródłowych zaszłości gospodarczych do określonych przekrojów o b ­ serwacji w kopalniach oraz w znaczny sposób pogłębiono i rozszerzono za­

kres dokonywanych analiz i ocen poszczególnych procesów produkcyjnych, ogniw technologicznych itp.

Wprowadzono w skali branży wiele różnorodnych klasyfikacji nierbędnych dla szczegółowego obserwowania i analizy procesu produkcyjnego i inwe­

stycyjnego, pracy maszyn i urządzeń, gospodarki zatrudnieniowo-płacowej, materiałowej, kosztów itp.

Podjęto udane próby włączenia do sk omputeryzowanych systemów za rz ąd za­

nia mechanizmów prognozowania ekonomicznej efektywności określonych w a ­ riantów działania zmierzającego do utrzymania lub poprawy osiąganych w y ­ ników oraz optymalizacji decyzji przy założonych warunkach i kryteriach.

Charakteryzując w sposób syntetyczny stan, jaki został osiągnięty w zakresie komputeryzacji Zarządzania w górnictwie węgla kamiennego, m o ż­

na stwierdzić, że opracowane i wdrożone systemy informatyczne stały się trwałym i powszechnie s t os ow an ym narzędziem wspoma ga ją cy m pracę kadry kierowniczej kopalń, gwarectw węgl ow yc h oraz poszczególnych de pa rt am en­

tów MGiE. W jeszcze większym zakresie systemy te wspomagają w pracy służ­

Stan i kierunki rozwoju... Si

by ekonomiczne, księgowo-finansowe, gospodarki zatrudnieniowo-płacowej, gospodarki materiałowej i wiele innych w kopalniach i zakładach przemysłu węgla kamiennego, odciążając je od różnego rodzaju prac ewidencyjno-roz- li c z e n i o w y c h , analiz techniczno-ekonomicznych, sprawozdań, statystyki itp*

Stan wdrożeń i upowszechnień podstawowych systemów informatycznych przedstawia się następujęco:

- system rozliczania i analizy procasów produkcyjnych kopalń węgla kamien­

nego - IOS stosowany jest w e wszystkich kopalniach, gwarectwach i cen­

trali resortu,

- system ewidencji i analizy gospodarki zasobami węgla - IGZOP wdrożono we wszystkich kopalniach, resortowych Jednostkach projektowych i Przed­

siębiorstwie Geologicznym,

- system ewidencji, rozliczania i analizy gospodarki materiałowej - IZGM jest przemysłowo stosowany we wszystkich jednostkach górnictwa oraz znajduje szerokie zastosowanie w pozostałych Jednostkach resortu, _ system ewidencji, rozliczania i analizy środków trwałych - IEAST stoso­

wany jest we wszystkich jednostkach górnictwa i energetyki,

- system ewidencji, obliczania i rozliczania wynagrodzeń - IERW został wdrożony we wszystkich kopalniach 1 zakładach robót górniczych,

- system ewidencji i rozliczeń księgowych - IERK stosowany jest we wszyst­

kich kopalniach i zakładach pomocniczych,

- sy st em ewidencji i kalkulacji kosztów własnych produkcji - IPRP wdrożo- no we wszyst ki ch kopalniach,

- system rozliczania i analizy działalności inwestycyjnej - ISB został wdrożony we wszystkich jednostkach inwestycyjnych przemysłu węgla ka­

miennego oraz przedsiębiorstwach resortowego wykonawstwa inwestycyjnego, - systemy perspektywicznego i pięcioletniego planowania produkcji i inwe­

stycji - SPP i S P K znajdują zastosowanie w wyborze najefektywniejszych koncepcji rozwojowych do opracowań perspektywicznych planów rozwoju wydobycia w skali górnictwa i całej branży,

- system rozliczania i analizy zbytu węgla - ICZW wdrożono w Centrali Zbytu Węgla,

- system płacowy zakładów budowlano-montażowych - ESZIP wdrażany jest sukcesywnie w branży b u d o w l a n e j ,

- system ewidencji, rozliczania i fakturowania czasu pracy maszyn budo­

wl anych ESIMB wd rożono w kilkunastu przedsiębiorstwach,

- system ws po ma ga ni a planowania i rozliczania prac badawczych i projekto­

wy ch wd rożono w K O M A G - u ,

_ 8 y stem planowania produkcji, optymalizacji zamówień na materiały i bi­

lansowania obłożenia stanowisk, wdrażany jest w fabrykach maszyn górni­

czych.

Ponadto opracowano i wdrożono wiele modułów cząstkowych uzupełniających i rozszerzających analizy systemach podstawowych.

52 M. Wcisło, E. Pszczółka

Podstawowę cechę, a zarazem i niedogodnością funkcjonujących rozwiązań jest, występujący w przeważającej mierze, tryb partiowo—wsadowego prze­

twarzania danych. Powoduje on tworzenie się tzw. luki informacyjnej wy- nikajęcej z cykliczności przetwarzania danych i opóźnień zwięzanych z czasem przekazywania danych, ich przetwarzania i przekazywania wyników.

Występowanie luki informacyjnej powoduje. Ze wyniki przetwarzania nie zaw­

sze sę przydatne do celów wspomagania operatywnego kierowania działalno- ścię, w szczególności na niZszych szczeblach kierowania.

Stosowane jeszcze w znacznym zakresie przekazywanie dokumentów źródło­

wych do ośrodka obliczeniowego jest źródłem dodatkowych opóźnień, a także błędów w procesie przetwarzania, wymagajęcych stosowania skomplikowanych i uciążliwych systemów korekt, co w konsekwencji prowadzi do wydłużenia czasu przetwarzania i możliwości zniekształcenia końcowych rezultatów.

Bardzo znaczącym problemem jest także utrzymująca się niejednolitość sposobów dekretacji zaszłości i stosownych w przemyśle sposobów klasyfi­

kowania zdarzeń w poszczególnych dziedzinach tematycznych. Uniemożliwia to w wielu przypadkach stosowanie dokładnych metod rozliczeń działalności, przeprowadzanie kompleksowych analiz i ocen zachodzących zjawisk jak rów­

nież tworzenie kompleksowych banków informacji o działalności jednostek resortu.

Funkcjonujące systemy uwzględniają specyfikę branżową poszczególnych jednostek organizacyjnych resortu, w związku z czym ich zakres stosowal­

ności na potrzeby innych branż jest ograniczony.

Duży problem stanowi zapewnienie nadążania rozwiązań informatycznych za zmieniającymi się przepisami prawnymi, zmieniającymi się potrzebami informacyjnymi użytkowników oraz uregulowaniami organizacyjno-porządkowy- mi w resorcie.

Eksploatacja systemów oparta jest na przestarzałej bazie sprzętowej, któ'ra choć intensywnie modernizowana, z trudem zaspokaja aktualne zapo­

trzebowanie na moc obliczeniową i nowoczesne formy obsługi użytkowników.

Rozwiązanie pr oj ek to wo -p ro gr amo we, wypracowane w połowie lat siedemdzie­

siątych wymagają również pilnej modernizacji.

Prace z zakresu komputeryzacji sterowania procesów technologicznych realizowane są w głównej mierze w Zakładach Gwarectwa Automatyzacji Gór­

nictwa EMAG oraz ośrodkach informatycznych branż górnictwa węgla br un at­

nego POLTEGOR, a także górnictwa naftowego i gazownictwa ETOG.

W Gwarectwie Automatyzacji Górnictwa EMAG, które jest producentem kompleksowo rozumianych metod i środków automatyzacji procesów technolo­

gicznych górnictwa, opracowywane systemy dotyczą:

- dołowych i powierzchniowych górniczych procesów technologicznych, - wczesnego wykrywania i ostrzegania przed zagrożeniami górniczymi natu­

ralnymi ,

- łączności technologicznej i alarmowo-dyspozytoęskiej.

Stan i kierunki rozwoju.. 53

Aktualnie w zakładach górniczych zrealizowano około 180 instalacji stanowiących systemy autonomiczna lub elementy systemów większych.

Do ważniejszych z nich n a l e ż ę :

- centrala metanometryczne - 100 realizacji, cyfrowe systemy wczesnego wykrywania pożaru,

- systemy kontroli parametrów produkcji HADES - 20 realizacji, - systemy oceny zagrożeń tępaniami AS AK - 27 realizacji, - systemy kontroli zagrożeń wyrzutami gazów 1 sk ał SAK-SG, - systemy lokalizacji wstrzęsów SYLOK - 20 realizacji,

- systemy automatyzacji procesów przeróbki mechanicznej węgla - 20| reali­

zacji.

W pozostałych ośrodkach opracowano i wdrożono i

- system wspomagajęcy opracowywanie programów na obrabiarki sterowane numerycznie - POLMAG,

- system sterowania przesyłem gazu - ETOG,

- system wspomagania pracy dyspozytora kopalni węgla brunatnego w czasie rzeczywistym dostarczajęcy informacji o pracy podstawowych cięgów tech­

nologicznych - POLTEGOR dla KWB Bełchatów.

Prace w zakresie komputerowego wspomagania projektowania oraz prac naukowo-badawczych i obliczeń inżynierskich prowadzone sę samodzielnie przez poszczególne Jednostki zaplecza naukowo-badawczego i projektowego.

I tak:

1) w Głównym Biurze Studiów i Projektów Górniczych dotyczę wszystkich sfer projektowania zwięzanego z działalnościę górniczę, a w szczegól­

ności :

- projektowania kopalni Jako całości w zakresie analizy podstawowych parametrów projetkowanych kopalń nowych 1 rekonstruowanych,

- projektowanie obiektów i elementów dołowych w zakresie poziomu, pola eksploatacyjnego, ściany, wyrobiska udostępniajęcego i eksploa­

tacyjnego,

- projektowania obiektów powierzchniowych w zakresie konstrukcji bu do­

wlanych, dróg kolei, placów,

- projektowania procesów technologicznych w zakresie zasilania w ener­

gię, transportu, wentylacji, odwadniania, podsadzki,

- projektowania ochrony środowiska w zakresie deformacji powierzchni, hałasu, zapylenia, ścieków»

2) w Głównym Instytucie Górnictwa opracowane i wdrożone rozwięzania do- t y c z ę :

- automatyzacji analiz wymuszonego i naturalnego rozpływu powietrza w dużych sieciach wentylacyjnych,

- automatyzacji analiz stan u zagrożenia tępaniami na podstawia eytua- cji górniczej or az parametrów górotworu.

54 M. Wcisło, E. Pszczółkę

- modelowania i optymalizacji procesów wzbogacania węgla, - obliczania zasobów wodnych kopalni,

- obliczania deformacji powierzchni powstającej w wyniku prowadzonej eksploatacji górniczej,

3) w Gwarectwie Mechanizacji Górnictwa POLMAG opracowano i wdrożono:

- obliczenia statyczno-kinetyczne obudów, obliczenia wytrzymałościowe wybranych elementów maszyn górniczych metodę MES,

- systemy wspomagania projektowania wyrobów uwzględniające ich prezen­

tację na monitorze ekranowym,

- rejestrację i analizę strumienia danych pomiarowych z badań statycz­

nych i dynamicznych wytrzymałości konstrukcji,

- optymalizację sieci niskiego napięcia zasilającego kompleksy śc ia no­

we ,

- analizy efektywności pracy maszyn górniczych;

4) w Branżowym Ośrodku POLTEGOR opracowano i wdrożono:

- obliczenia wytrzymałościowe konstrukcji koparek i przenośników, - specjalistyczne obliczenia miernicze,

- obliczenia geometrii zazębień i danych ustawczych dla przekładni zębatych.

Ponadto opracowano wiele programów specjalistycznych z zakresu budowli i robót ziemnych, danych geologicznych, modeli złóż, czasu pracy maszyn górniczych, jezdni po ds u w n i c z y c h , budownictwa stalowego, konstrukcji prę­

towych oraz podpór i fundamentów pod maszyny górnicze.

W Polskim Górnictwie Naftowym i Gazownictwie komputerowe wspomaganie prac inżynierskich realizowane jest głównie w ośrodkach Zakładów Geofi­

zycznych w zakresie obliczań i interpretacji danych geofizycznych i w i e r t ­ niczych.

'.yyposażenie sprzętowe informatyki g ó rn ic ze j. Ośrodki informatyki gór­

nictwa wyposażone sę w zasadzie w sprzęt produkcji krajowej. Podstawowymi urządzeniami do przetwarzania danych są komputery serii 0DRA-1305 w s p o m a ­ gane wielostanowiskowymi rejestratorami do ujmowania danych na magn et yc z­

nych nośnikach informacji typu MERA-9150 oraz krajowymi minikomputerami PSPD-90 i MK-4502 zainstalowanymi w poszczególnych kopalniach i innych przedsiębiorstwach w celu rejestracji i ws tę pn eg o przetwarzania danych na dyskietkach, które następnie sę przetwarzane na dużych maszynach typu OD RA -1305.

2 uwagi na zakończenie produkcji maszyn typu 0DRA-1305 i konieczność przejścia na nową generację maszyn typu RIAD, zakupiono dla resortu pier­

wsze ich egzemplarze. 0 dalszym rozwoju i utrzymaniu się resortu górnictwa w krajowej czołówce w stosowaniu informatyki zadecyduje nasycenie nowo­

czesnym sprzętem komputerowym ośrodków obliczeniowych oraz mi ni ko mp ut er a­

mi poszczególnych użytkowników. Aktualnie wydzielone ośrodki informatyki górnictwa posiadają 39 komputerów średniej i dużej mocy, których większość

Stan i kierunki rozwoju..« 53

przekroczyła dziesięcioletni okres eksploatacji. Struktura mieku zainsta­

lowanych komputerów przedstawia się następująco:

- powyżej 15 lat - 19 komputerów, - powyżej 8 lat - 15 komputerów, - powyżej 3 lat - 5 komputerów.

Maszyny cyfrowe 0DRA-1303, ODRA-1325, ODRA-1204, ICL-1904E, oraz R-20, w ilości 14, zainstalowane przed 1974 r . , z uwagi na wysoką awaryjność spowodowaną zużyciem technicznym i niską moc obliczeniową powinny w naj­

bliższym czasie zostać wycofane. W latach 1974-1978 zainstalowano 15 ma­

szyn 0DRA-1305, które stanowią podstawową moc obliczeniową w zakresie przetwarzania danych. Sprzęt ten w większości jest Już zamortyzowany, a jego dalszą sprawność eksploatacyjną określa się na 3-5 lat.

Problem modernizacji parku maszyn w resorcie górnictwa reguluje opra­

cowany w Centralnym Ośrodku Informatyki Górnictwa w 1983 r. i zatwier­

dzony przez kierownictwo MGiE "PROGRAM ODTWARZANIA I MODERNIZACJI BAZY SPRZĘTOWEJ W OŚRODKACH INFORMATYKI RESORTU GÓRNICTWA I ENERGETYKI NA LATA 1 9 8 4 - 1 9 9 0 ”.

Dotychczasowa realizacja programu wykazała, że krajowi producenci nie są w stanie w pełni zapewnić dostaw potrzebnego nowoczesnego sprzętu.

Brak Jest odpowiadającego nowoczesnym wymogom krajowego komputera, którym miał być R-34 jako maszyna zastępcza dla EMC 0DRA-1305. Brak również kra­

jowego minikomputera o założonych w programie parametrach o średniej i dużej mocy. Dostawy sprzętu uzupełniającego służącego do prostego odtwo­

rzenia zużytych urządzeń są z powodu obiektywnych trudności bardzo ogra­

niczone w stosunku do potrzeb i opóźniają realizację programu. Importu uzupełniającego komputerów i urządzeń peryferyjnych nie produkowanych w kraju w minionych latach, w wy niku braku środków dewizowych, w ogóle nie było, co pogłębiło jeszcze trudności w realizacji założonego progra­

mu odtworzenia i rozwoju bazy sprzętowej informatyki w górnictwie.

Mimo obiektywnych przeszkód zdołano jednak w znacznym stopniu zapewnić sukcesywną wymianę eksploatowanych urządzeń kartowych i taśmy papierowej na urządzenia rejestrująca dane bezpośrednio na nośnikach magnetycznych oraz zmodernizować komputery OD RA 1305 głównie przez wymianę i rozbudowę pamięci operacyjnych półprzewodnikowych, pamięci dyskowych 30 Mb, i urzą­

dzenia do zdalnej współpracy, dzięki czemu w znacznym stopniu wzrosła moc przerobowa ośrodków obliczeniowych, szczególnie przemysłu węglowego.

Prowadzona we wł asnym zakresie przez poszczególne branże modernizacja posiadanych zestawów komputerowych jest rozwiązaniem wymuszonym, w y ni ka­

jącym z aktualnej sytuacji i nie zaspokoją w pełni zapotrzebowanie kopalń i przedsiębiorstw na usługi informatyczne z zastosowaniem nowoczesnych rozwiązań systemowych. Eksploatowane maszyny mają zbyt wolne jednostki centralne, za małe pamięci operacyjne i zewnętrzne oraz brakuje im urzą­

dzeń do masowego stosowania systemów ze zdalnym dostępem. Problem będzie

W. Wcisło, E. Pszczółka

możliwy do rozwiązania po roku 1987 pod warunkiem, że zostanę zakończone w ZE ELWRO prace nad wprowadzeniem do produkcji nowego modelu R-34.

Biorąc powyższe pod uwagę oraz stan techniczny obecnie eksploatowanych komputerów w górnictwie, wymiana komputerów serii 0DRA-1305 na R-34 bę­

dzie możliwa dopiero w latach 1982-1992.

Kierunki rozwoju informatyki w górnictwie, założone w planach do 1990 r, i perspektywicznie do 2000 roku.

Rozwój zastosowań rozwiązań informatycznych w resorcie planowany jest przez poszczególne jednostki organizacyjne informatyki. Sporządzają one perspektywiczne, 5-letnie i roczne plany swojej działalności uwzględnia­

jąc aktualny stan opracowań i zakres ich wdrożenia w jednostkach gospo­

darczych, rozpoznają i uwzględniają z użytkownikami priorytety prac ba­

dawczych, projektowych i wdrożeniowych oraz dostosowują swoje zdolności wykonawcze i sprzętowe do planowanych zamierzeń na miarę możliwości eko­

nomicznych branż i przedsiębiorstw, które obsługują oraz możliwości po­

zyskania sprzętu.

Szczególną rolę w tym zakresie spełnia Centralny Ośrodek Informatyki Górnictwa, który w ramach statutowej działalności koordynuje opracowania dotyczące komputeryzacji zagadnień gospodarki materiałowej, zatrudnie­

niowo-płacowej, środków trwałych i rozliczeń finansowo-księgowych. COIG pełni również funkcję koordynatora opracowań w zakresie kierunków zaopa­

trzenia ośrodków informatycznych w sprzęt i materiały reglamentowane.

Podstawowe kierunki prac w zakresie systemów dla celów zarządzenia są kontynuacją programu komputeryzacji sfery zarządzania zapoczątkowanego w latach siedemdziesiątych. Obecnie bardzo istotny wpły w na plany reali­

zacyjne tego programu mają dwa czynniki:

- wdrożenie w jednostkach organizacyjnych górnictwa zasad reformy gospo­

darczej,

- przyspieszenie rozwoju bazy sprzętowej informatyki, wdrażanie zasad reformy gospodarczej z jednej strony wy wołuje konieczność znacznej- modyfikacji opracowanych już i wdrożonych rozwiązań informatycznych

(w niektórych przypadkach nawet zaniechanie eksploatacji istniejących rozwiązań i konieczność opracowania w ich miejsce nowych, z drugiej strony wywołuje znaczny wzrost zapotrzebowania na upowszechnianie i wdrożenie do praktycznego stosowania oprcowanych i sprawdzonych sy st e­

mów w jednostkach gospodarczych nie objętych dotychczas komputeryzacją, jak również wzrost zapotrzebowania na nowe rozwiązania zapewniające bardziej precyzyjne i szczegółowe metody ewidencji, rozliczeń i analizy działalności gospodarczej, wspomagające procesy planowania, kontroli realizacji i prognozowania wykonania zadań produkcyjnych, zabezpiecze­

nia środków produkcji i osiąganych wyników gospodarczych. Szczególnie wzrasta zapotrzebowanie na systemy bieżącego informowania kierownictwa.

Jak również metody i systemy oceny efektywności działań gospodarczych.

Stan 1 kierunki rozwoju.. 57

Czynnik postępującego rozwoju bazy sprzętowej informatyki, wyrażający się wzrostem szybkości działania sprzętu, wzrostem pojemności urządzeń pamięciowych (szczególnie dyskowych), możliwością budowania sieci termi­

nalowych i rozpoczęciem produkcji urządzeń minikomputerowych, stwarza w a ­ runki do przebudowy istniejących rozwiązań systemowych dla celów zarzą­

dzania w kierunku:

- tworzenia systemów usprawniających bieżące prace na szczeblu poszcze­

gólnych komórek organizacyjnych czy służb funkcjonalnych w przedsię­

biorstwie ,

- zapewnienie użytkownikom bezpośredniego dostępu do zbiorów danych eli­

minującego nadmierne tworzenie wydruków komputerowych i skracającego czas oczekiwania na niezbędne informacje,

- tworzenie dużych baz danych umożliwiających kompleksowe analizy i oceny zjawisk gospodarczych w skali branży i resortu.

Na tle powyższych uwarunkowań podstawowe prace zapewniające dalszy roz­

wój informatyki dla celów zarządzania w górnictwie powinny się koncentro­

wać na następujących kierunkach:

1. Doskonalenie metod wykorzystania i organizacji funkcjonowania wdro­

żonych w górnictwie podstawowych systemów informatycznych realizujących ewidencję, rozliczanie i analizę gospodarki zatrudnieniowo-płacowej, gos­

podarki materiałowej, gospodarki maszynami i urządzeniami, gospodarki k s i ę go wo -f in an so wej, gospodarki zasobami węgla kamiennego oraz analizę i ocenę działalności produkcyjnej i inwestycyjnej, a także systemów kompu­

teryzujących specyficzne agendy występujące w jednostkach realizujących scentralizowaną działalność usługową na rzecz kopalń i innych zakładów górnictwa.

2. Prowadzenie prac nad podnoszeniem jakości danych wprowadzanych do sk omputeryzowanych systemów zarządzania, obejmujących porządkowanie zasad dekretacji i ewidencji zaszłości gospodarczych oraz sposoby kontroli da­

nych wejściowych.

3. Opracowanie metod komputerowego wspomagania funkcji operatywnego kierowania w kopalni. Wyniki tych prac, stanowiące nowe rozwiązania pro- je k t o w o - p r o g r a m o w e , powinny zapewnić nieosiągalne dotychczas operatywne informacje i analizy problemowe, a także zmniejszyć pracochłonność prac administracyjno-gospodarczych.

4. Opracowanie i wdrożenie metod zapewniających obsługę informatyczną gwarectw węglowych i centrali resortu.

5. Opracowanie nowych generacji systemów informatycznych obecnie funk­

cjonujących na komputerach ICL i ODRA na komputery Oednolitego Systemu R1AD. Prace te są niezbędne z uwagi na prowadzoną w resorcie modernizację sprzętu informatycznego.

6. zapewnienie integracji pomiędzy poszczególnymi systemami zarządza­

nia oraz kierowania realizowanymi na minikomputerach, a także z systemami sterowania procesami te chnoligicznymi i obliczeń Inżynierskich.

58 M. Wcisło, E. Pszczółka 7. Opracowanie i wdrożenie nowych metod dla prognozowania, planowania, analiz i ocen działalności gospodarczej jednostek organizacyjnych górnic­

twa.

Powyższe zamierzenia powinny być realizowane przy szerokim wykorzysta­

niu sprzętu mini- i mikrokomputerowego i sukcesywnym tworzeniu sieci kompu­

terowych.

Ogólne kierunki rozwojowe materializować się będę w poszczególnych ośrodkach informatyki górniczej poprzez realizację określonych zadań, ta­

kich jak:

- opracowanie metody prognozowania złóż węgla kamiennego przy wykorzysta­

niu technik geostatystycznych,

- utworzenie banku informacji o strukturze i właściwościach złóż węgla kamiennego,

- opracowanie systemu wspomagajęcego operatywne planowanie robót górni­

czych w kopalni,

- skomputeryzowanie procedur zwięzanych z techniczno-ekonomicznym planowa­

niem produkcji na szczeblu kopalni i gwarectwa,

- opracowanie systemu operatywnej ewidencji i kontroli realizacji zabie­

gów profilaktyczno-remontowych w celu utrzymania cięgłości ruchu maszyn i urzędzeń w kopalni,

- opracowanie systemu operatywnej ewidencji i kontroli zapotrzebowań i zamówień na dostawy maszyn i urzędzeń dla kopalni,

- opracowanie systemu operatywnej ewidencji i kontroli gospodarki za­

trudnieniowo-płacowej w kopalni,

- opracowanie systemu operatywnej ewidencji i kontroli realizacji zamó­

wień materiałowych,

- opracowanie systemu operatywnego informowania kierownictwa kopalń o uzyskiwanych wynikach produkcyjnych i wskaźnikach te chniczno-ekonomicz­

nych ,

- komputeryzacja oddziałowego rozrachunku kosztów,

- modyfikacja systemu ewidencji i rozliczania kosztów w kopalni,

- opracowanie systemu analizy ekonomiczno-finansowej i oceny stanu finan­

sowego kopalni i gwarectwa,

- opracowanie systemu operatywnej ewidencji i rozliczenia obrotu węglem w kopalni,

- utworzenie banku danych o wynikach produkcyjnych i wskaźnikach tech­

niczno-ekonomicznych kopalń węgl a kamiennego na potrzeby gwarectw węglowych i centrali resortu,

- opracowanie systemu obrotu towarowego dla Centrali Zaopatrzenia G ó r­

nictwa i Energetyki,

- opracowanie systemu kosztorysowania robót budowlano-montażowych.

Głównymi kierunkami prac w zakresie komputeryzacji procesów technolo­

gicznych zaplanowanych do realizacji sęs

Stan 1 kierunki rozwoju... 59

- automatyzacja procesów produkcyjnych, - kontrola zagrożeń w kopalniach,

- automatyzacja przekazu informacji dyspozytorskich,

□o ważniejszych zadań należę:

- opracowanie systemu zdalnego starowania kompleksem ścianowym z chodnika przyścianowego oraz mikroprocesorowego układu sterowania kombajnem chodnikowym,

- zastosowanie sterowników mikroprocesorowych w automatyzacji procesów przeróbki mechanicznej węgla,

- opracowanie systemów kontroli procesów wzbogacania węgla, gospodarki materiałowej i transportu, gospodarki energetycznej, podsadzki, wenty­

lacji i klimatyzacji oraz zagrożeń wodnych,

- opracowanie i wdrożenie do produkcji programowych sterowników spełnia­

jących wymagania elastycznej rozbudowy i pracy w sieci teleinformatycz­

nej i iskrobezpieczeństwa.

Głównymi kierunkami rozwoju informatyki w dziedzinie wspomagania prac projektowych, obliczeń naukowo-badawczych i inżynierskich jest przecho­

dzenie na stosowanie nowoczesnych metod komputerowego wspomagania prac projektowych połączonych z procesem wizualizacji graficznej wyników.

Do wa żn iejszych prac naleZą :

- kompleksowa komputeryzacja prac obliczeniowo-inżynierskich realizowa­

nych przez służby mierniczo-geologiczne i wentylacyjne w kopalniach, - opracowanie systemów symulacyjnych dla wydobywczych procesów produk­

cyjnych,

- modelowanie i optymalizacja struktury kopalń i poziomów wydobywczych, - automatyzacja analiz rozkładu naprężeń w górotworze wokó ł wyrobisk gór­

niczych,

- analiza modelowa ruchu wód i gazów w środowisku kopalnianym,

- opracowanie zintegrowanego systemu wspomagania procesu projektowania i procesu wytwarzania CAD/CAM,

- rozwój systemu grafiki komputerowej na potrzeby projektowania konstruk­

cji i wyrobów.

Realizacja planów i zamierzeń rozwojowych w zakresie zastosowań syste­

mów informatycznych omówionych powyżej uwarunkowana Jest komplementarnym rozwojem bazy sprzętowej informatyki górnictwie, Konieczna jest pilna w y ­ miana istniejącego parku komputerowego na nową generację sprzętową, opar­

tą na bazie produkcji Oednolitego Systemu komputerów krajów RWPG. Wymiana ta powinna być wsparta wyprzedzającą dostawą wzorcowych komputerów z im­

portu z IX obszaru płatniczego. Oest to podyktowane dużą zawodnością kra­

jowego sp rzętu komputerowego.

Koncepcja rozwojowa w zakresie sprzętu informatycznego zakłada:

1. Wyposażenie ośrodków informatycznych w dostępne i nowoczesne kompu­

tery dużej mocy w celu zapewnienia pełnego i terminowego przetwarzania

60 M. Wcisło, E. Pszczółka

systemów opracowanych dla jednostek podstawowych, gromadzenia, przetwarza­

nia i zdalnego terminalowego udostępniania informacji dla jednostek nad­

rzędnych i centralnych.

2. Oednostki gospodarcze szczebla podstawowego wyposażone będę w sprzęt mini- i mikrokomputerowy w celu realizacji systemów operatywnego kierowa­

nia działalnościę, automatyzacji procesów technologicznych i obliczeń inżynierskich.

3. W perspektywie lat dziewięćdziesiątych powinna następować stopniowa integracja funkcjonujących systemów sprzętowych poprzez tworzenie lokal­

nych sieci mini-mikrokomputerowych w jednostkach szczebla podstawowego i tworzenia jednolitej sieci komputerowej górnictwa powięzanej z lokalnymi i sieciami jednostek podstawowych,

4. W okresie przejściowym będę tworzone terytorialne sieci terminalowe umożliwiajęce jednostkom szczebla podstawowego i nadrzędnym tworzenie i korzystanie z wspólnych baz danych.

Opracowany przez COIG "Program odtworzenia i modernizacji bazy sprzę­

towej informatyki w Resorcie Górnictwa i Energetyki" stanowi podstawę działań kierunkowych w zakresie organizacji dostaw sprzętowych. Program ten Jest korygowany odpowiednio do pojawiajęcych się nowości sprzętowych i wymagań wynikajęcych z modyfikowanych i nowo projektowanych rozwięzań systemowych.

Według aktualnego rozeznania potrzeb górnictwa, do realizacji za plano­

wa ny ch kierunków zastosowań systemów informatycznych dla celów zarzędza- nia, operatywnego kierowania, automatyzacji procesów technologicznych i wspomagania prac projektowych, naukowo-badawczych i inżynierskich w y ma ga­

ny będzie zakup 15 komputerów dużej mocy, 400 minikomputerów średniej mocy i 1000 mi ni komputerów małej mocy. Sprzęt mini- i mikrokomputerowy instalowany będzie głównie w jednostkach gospodarczych resortu, by zapew­

nić rozwój i wdrożenia systemów operatywnego kierowania działalnościę i informowania kierownictwa. Szacowane nakłady inwestycyjne na przestrzeni lat 1986-1992 wyniosę około 8 mld złotych.

Bioręc pod uwagę zakres funkcjonowania i wykorzystania sk om puteryzo­

wanych systemów zarzędzania, tendencje w świecie, a także potrzeby prze­

mysłu węglowego i innych branż, kierunki dalszych prac realizowanych nad komputeryzację zarzędzania i operatywnego kierowania można określić na- s t ę p u j ę c o :

1. Opracowanie nowych generacji systemów informatycznych, obecnie funkcjonujęcych na komputerach 1CL i ODRA, na komputery Oednolitego Sy­

stemu RIAO. Prace te sę niezbędne do zrealizowania z uwagi na prowadzonę modernizację sprzętu informatycznego.

2. Kontynuowanie szerokiego zakresu prac nad opracowaniem rozwięzań wykorzystujących minikomputery i inne środki techniczne na potrzeby opera­

tywnego kierowania w kopalniach i zakładach przemysłu węglowego.

Stan i kierunki rozwoju.. 61

3. Opracowania rozwiązań informatycznych zapewniających bardziej wszechstronną obsługę informatyczną gwarectw węglowych i użytkowników szczebla centralnego.

4. Kontynuowanie prac nad integracją poszczególnych systemów zarządza­

nia realizowanych na dużych komputerach w połączeniu z systemami operatyw­

nego kierowania, sterowania procesami technologicznymi i obliczeń inży­

nierskich realizowanych na minikomputerach.

5. Wprowadzenie nowoczesnych środków technicznych obejmujących sprzęt komputerowy i minikomputerowy, zdalne i lokalne sieci wielodostępne, sie­

ci teletransmisji danych oraz opracowanie rozwiązań projektowo-progra- mowych w pełni wykorzystujących Instalowany sprzęt informatyczny.

6. Doskonalenie sposobów wykorzystanis i organizacji funkcjonowania wdrożonych w górnictwie systemów informatycznych.

Recenzent! Prof* dr hab. inż. Marian K0ZDRÓ3

Wp łynęło do Redakcji w lutym 1987 r.

COCTOflHHE H HA-nPABJIEHHE PA3BHTHH ŁiHiOPMATHKłl B TOPHOd UPOMHDJJIEHHOC TH

P e 3 jo u e

B paóoTe rrpescTaBJieHH aKTyajiBHHe HH$opM8TiKOHHHe ctiCTei/H, npHMe- . KHeMHe B rOpHOH npOTIHIIIJieHHOCTK, 0XBaTHBaK5HHe KOMIlBF)TepK3a'II50 y n r a s - jieHHH, TexHOJioriwecKoro n p o rje cca , npoeKTuposahhh h H sy w o -F cr.n ejio - BaTeJiBCKHx padOT u EH.-.:eHepHRx pacaeTO B.

l i p a Jip e n cT aB JieH H H 0 T jie jiB H H x HHiiop/anHOHBOT C H cTew y K a s a n o , b K a -

KHX OTpaCJIKX rOP-HOW npOMHIMeHHOCTK OHE ECnOUBSynTCH H B K8KOM O d B -

ew e.

3 a T e w aBTopu npencTSBEjiH ocBameBne H H io p M atiE o h h h x rje H T p o B , n o - CTOIiHCTBa H HeflOCTaTKH HeKOTOpHX TKIIOB KOMUBKJTepOB H n ep H iep E g H H X

yCTpoftCTB.

IlpHHEłraiT BO BHKMaHISe OÓJiaCTK SyHKriHOHEpOBaHHH H HCnO!IB30BaHXfI KCMHBioTepHHx cKCTew ynpaBJieHKH, a Tamte noTpedHOCTH yrojiBHog npo—

MHfflJieHHOCTH, npeHCTaBJieHH nanpBjieHHH lajiBHeftmroc padOT b odJiacTH KcaraBioTepH3anHH ynpaBJieHKH.

PadOTa fronepsET sJieweHTH oiihcsrkh h irporH03HpoBaHHH, T . e . H3Me- aeHHfi MaTepaaaBHoS d as

u

62 M. Wcisło, E. Pszczółka

THE STATE AND THE COURSE OF DEVELOPMENT OF COMPUTER SCIENTE IN MINING

S u m m a r y

The article deals with present computer systems functioning in mining and concerning computerization of some problems in the field of admini­

stration, automation of technological processes, some projects, and scientific research and engineering calculations. When presenting respec­

tive computer systems it has been defined what economic unit of mining industry takes advantage of a given system and on what skale. Next the authors describe the equipment of computer centres, presenting the attitudes towards good and bad sides of particular computers and external d e v i c e s .

Taking into consideration - the range of functioning and utilization of computer systems concerning administration, existing in the world tendencies, and also the needs of coal industry and other branches, the couresee of further work on administration computerization and efficient administration has been presented.

The article contains elements of inventory and prognostic type i.e.

changes in the material base and the software of digital computer.