ANTONI KARANARA
ZASADY DOBORU TWORZYW ODLEWNICZYCH W OPARCIU O WY
NIKI BAD Ali ZJAWISK ODWRACALNYCH I NIEODWRACALNYCH W TRAKCIE PRÓBY NA ROZCIĄGANIE
S tr e s z c z e n i«
W łaściw y dobór tworzyw o d le w n io z y c h , pod kątom w id z e n ia ic h z a s to s o wań p r a k ty c z n y c h , uwarunkowany J e s t d o k ła d n ą z n a jo m o ś c ią ic h w ła ś c iw o ś c i.
S pośród n ic h n a j c z ę ś c i e j d e c y d u ją c e z n a c z e n ie , p o s ia d a j ą w ła s n o ś c i mecha
n ic z n e . P o n iż s z a p r a c a p r z e d s ta w ia m o ż liw o śc i o tw ie r a ją c e s i ę w d zied z in ie oceny m e t a l i i stopów o d le w n ic z y c h w zw iązku z w ynikam i badań z ja w is k s a - ohodzących w t r a k c i e p ró b y n a r o z c i ą g a n i e . Z a s a d n ic z e z n a c z e n ie p o s ia d a tu w ła ś c iw a i n t e r p r e t a c j a z ja w is k o d w ra c a ln y o h , J a k n p . p r z e b ie g u s t a b i liz o w a n e j p ę t l i h l s t e r e z y m e ch a n ic z n e j 1 o d k s z ta łc e ń o d w ra ca ln y ch w zdłuż
nych i p o p rz e c z n y o h w ywołanych w zrostem n a p rę ż e ń o r a z z ja w is k n ie o d w ra c a l
n y ch , J a k n p . zm iany modułu s p r ę ż y s t o ś c i / E / i l i o z b y P o l s s o n 'a /JU ./ wy
wołane zm ianam i n a p r ę ż e ń .
O kazało s i ę bowiem, że z ja w is k a t e mogą sta n o w ić p u n k t w y jś c ia do oce
ny w y trz y m a ło ś c i zm ęczeniow ej tw orzyw , a tym samym g ra n lo z n y o h w a r to ś c i n a p r ę ż e ń , k tó r e mogą w y s tą p ić w odlew aoh n i e pow odując ry z y k a lo h z n i s z c z e n i a .
1
. W prowadzenieDobór tworzyw do k o n k re tn y c h z a sto so w a ń p r a k ty c z n y c h o p i e r a s i ę n a z n a
jo m o ści ty c h c h a r a k te r y s t y c z n y c h i c h c e c h , k tó r e uważa s i ę w danym p rz y —
padku z a sto so w a n ia z a d ec y d u ją ce o tr w a ł o ś c i odlew u, w w arunkach je g o e k s p l o a t a c j i . W n ie k tó r y c h przypadkaoh można t a k i e k r y t e r i a oceny u s t a l i ć w sposób stosunkowo je d n o z n a c z n y , k ie d y ch o d z i n p . o w y s ta r c z a ją c ą odporność na, z u ż y c ie , a naw et odporność n a o d d z ia ły w a n ie chem iczne ro z m a ity c h sub
s t a n c j i c ie k ły c h i gazowych. W in n y c h j e s t to tr u d n e lu b w ręcz niem ożliw e p rz y n a jm n ie j w obecnym s t a n i e n a s z e j w ie d z y . N ależy p rz y tym p a m ię ta ć , że ocena tworzywa w o dlew ie n a p o d sta w ie p r ó b k i n i e zawsze j e s t m ia ro d a jn a .
R a cjo n aln e k s z ta łto w a n ie w ytrzym ałościow e odlewów musi być o p a r te "na znajom ości s t a ł y c h s p r ę ż y s ty c h i k ry ty c z n y c h /d o p u s z c z a ln y c h / n a p rę ż e ń od
pow iednich tworzyw o d le w n ic z y c h . Z a c h o d z e ła tu rów n ież p o tr z e b a a n a liz y stosow anych d o ty c h c z a s d e f i n i c j i [ 1 , 2 , 3 , ] i p rz e p ro w a d z e n ia s z e re g u p ra c badawczych £ < 1 , 5 , 6 , 7 / J . W p r a c a c h prowadzonych w I n s t y t u c i e O dlew nictw a, m.
i n . w p rac y w ym ienionej powyżej £3fj, podano p ro p o z y c ję m o d y fik a c ji d e f i n i c j i modułu s p r ę ż y s to ś c i i w sp ó łc zy n n ik a P o is s o n * a . Zmodyfikowane d e f i n i c j e ty c h s t a ł y c h s p r ę ż y s ty c h u w z g lę d n ia ją J e d y n ie o d k s z ta ł c e n i a odwra
c a ln e .
P ra ce badaczy z a g ra n ic z n y c h n i e z a jm u ją s i ę m o d y fik a c ją d e f i n i c j i mo
d u łu s p r ę ż y s to ś c i pod kątem w id z e n ia j e j d o s to s o w a n ia do p ra k ty c z n e g o wy
k o r z y s ta n ia w o b lic z e n ia c h k o n s tru k c y jn y c h . N iem niej w sk az u je s i ę w n ic h że je d y n ie początkow a w arto ść modułu s p r ę ż y s t o ś c i p o s ia d a w p e ł n i o k re ślo n y se n s f iz y c z n y . P ró o z w c z e ś n ie js z y c h p ra c a u t o r a b ra k pu
b l i k a c j i a n a liz u ją c y c h d e f i n i c j ę i sposoby w y zn a cz an ia w sp ó łc z y n n ik a P o isso n , a .
J e ś l i ch o d z i o k ry ty c z n e w a r to ś c i n a p r ę ż e ń , to ic h w yzn aczan ie o p a r te b y ło , w przypadku tworzyw o d le w n ic z y c h , n a ic h w y trz y m a ło śc i a a r o z c i ą g a - n ie / Rn / « Pr zy czym w arto ść k r y ty c z n a s ta n o w iła pewną cz ęść w a r t o ś c i / ń ^ / u s ta lo n ą z a pomocą w sp ó łc z y n n ik a b e z p ie c z e ń s tw a . W spółczynnik te n z a b e z p ie c z a ją c y znaczny za p a s w y trz y m a ło śc i s t o s u j e s i ę zazw yczaj w o b l i c z e n ia c h do c h w ili o b e c n e j. N iem niej od s z e r e g u l a t pro w ad zi s i ę p ra c e ba
dawcze z m ie rz a ją c e do dokładnego p o z n a n ia w ła s n o ś c i tworzyw o d le w n ic z y c h ,
1 8 9 -
a s z c z e g ó ln ie r o z m a ity c h gatunków ż e liw a . N ale ż y tu wymienić w pierwszym r z ę d z i e o b s z e rn e p r a c e B o s 'a 1 E i c h l n g e r 'a £¡
83
, C o l la u d 'a (j9, l o J . C o f f i n #a 1 S c h e n e c ta d y ł ego£ll3> »
ta k ż e P le n a rd(jli-3
1 a u t o r a £ l 3 ,li,
1 5 ,lc3.Prace
t e , p ró c z w zb o g a ce n ia a k tu a ln e g o m a t e r i a ł u d o św ia d cz aln e g o d o ty c z ą c e g o w ła s n o ś c i m echanicznych tworzyw o d le w n ic z y c h , z e szczególnym u w zg lęd n ie
n iem ż e liw a , z a w ie r a j ą dane u jm u ją c e w ytrzy m ało ść ty c h tworzyw pod d z i a ł a niem o b c ią ż e ń zm iennych o r a z d l a dwu- 1 tr ó jo s io w e g o s ta n u n a p i ę c i a . Za
s a d n ic z a w n io sk i w ypływ ające z w ym ienionych opracow ań p rz e d s ta w io n o w Je d n e j z p o p rz e d n ic h p u b l i k a c j i [/I6j.
2 . Z a g a d n ie n ie je d n o z n a o z n e j d e f i n i c j i modułu s p r ę ż y s t o ś c i
Z uw agi n a zm iany modułu s p r ę ż y s t o ś c i w ię k s z o ś c i tworzyw o d le w i - c z y c h , za ch o d z ą c e pod wpływem n a p r ę ż e ń , w ie le uwagi pośw ięcono je d n o z n a c z nemu sfo rm u ło w an iu Je g o d e f i n i c j i . C z ę sto s tw ie r d z a s i ę , że moduł s p rę ż y s t o ś c i p o s ia d a d l a ty c h tworzyw s e n s fiz y c z n y je d y n ie ja k o m -iu ł p o c z ą tk o wy lu b zerowy z d e fin io w a n y Jak o g r a n ic a s to s u n k u zm iany n a p rę ż e ń do od
p o w ia d a ją c e j j e j zm iany o d k s z t a ł c e n i a d l a n ie s k o ń c z e n ie m ałego n a p rę ż e n ia i n ie s k o ń c z e n ie m ałego p r z y r o s t u n a p r ę ż e n i a :
Bo - / * /
A&-+.0
P ró c z te g o s tw ie r d z a s i ę , że w a rto ś ć t a n i e z m ie n ia s i ę z b y tn io ze w zrostem n a p r ę ż e ń , co s u g e r u je m ożliw ość w y k o rz y s ta n ia t e j p o cz ątk o w e j war
t o ś c i modułu w o b l i c z e n i a c h k o n s tr u k c y jn y c h . Tymczasem w a rto ść A J e s t n a o g ó ł f u n k c ją n a p r ę ż e ń / n a o g ó ł ze w zrostem n a p rę ż e ń
A&/6&
m a l e j e / , a w ięo t a k sfo rm u ło w an a w a rto ś ć modułu n i e j e s t je d n o z n a c z n a .P o d o b n ie , w p rzy p a d k u tworzyw o n i e l i n i o w e j z a le ż n o ś c i Gf« £ / £ / , t r a c i je d n o z n a c z n o ść k la s y c z n a d e f i n i c j a modułu s p r ę ż y s t o ś c i :
& - n a p r ę ż e n i e , £ - o d k s z t a ł c e n i e o d p o w iad a ją ce n a p r ę ż e n iu 6 ' .
W artość modułu będąc w ta k im p rzypadku fu n k c ją n a p rę ż e ń / c z ę s t o l i n i o w ą/ p rz y pierw szym o b c ią ż e n iu , z a le ż y od h i s t o r i i o b c ią ż e n ia . Na f a k t te n zwrócono ju ż dawno uwagę, o o b s z e r n i e j s z ą a n a liz ę te g o z ja w is k a d l a ż e l i wa z g r a f ite m płatkowym p r z e d s ta w ił G i l b e r t {^7j. Jeg o w n io sk i p o tw ie rd z i
ły ,się w b ad a n ia ch a u t o r a /i3 ,1 6 /d o tjc z ą o y c h ż e liw a z g r a f ite m płatkowym , o wytr z y m a ło ś c i n a r o z c ią g a n ie w ynoszącej o k o ło 20 kG/mm . O kazało s ię m ia n o w icie, że p rz y pierw szym r o z c ią g a n iu moduł s p r ę ż y s to ś c i,r o z u m ia n y wg d e f i n i c j i k la s y c z n e j E = & / £ j e s t lin io w ą f u n k c ją n a p r ę ż e ń , n a to m ia s t po o d c ią ż e n iu od pewnego n a p r ę ż e n ia , d l a k tó re g o moduł s p r ę ż y s t o ś c i wyno
s i ł E , w arto ść je g o j e s t w p r z y b li ż e n i u s t a ł a i równa w a r to ś c i o trzy m a
n e j p rz y n a p rę ż e n iu S- / r y s . 1 / . P odobnie i . P l e n a r d p o d a je w je d n e j ze swych p ra c f l2 [ ] w y niki p o tw ie rd z a ją c e z a le ż n o ś ć modułu s p r ę ż y s t o ś c i od h i
s t o r i i o b c ią ż e n ia d l a two
rzyw , w ykazujących od
k s z t a ł c e n i a tr w a łe Już d l a stosunkowo m ałych n a p r ę ż e ń .
A utor w s z e re g u po
p r z e d n ic h p ra c proponow ał d e f in io w a n ie modułu s p r ę ż y s t o ś c i tworzyw o d le w n i
czych w s z c z e g ó ln o ś c i ż e liw a d l a danego z a k re s u na
p rę ż e ń , ja k o w sp ó łc z y n n i
ka kierunkow ego l i n i i od - c ią ż e ń w ykresu r o z c ią g a n i a co w ię c e j n a d e f i n i c j i t e j o p a r to metodę w y zn a cz an ia modu
ł u s p r ę ż y s t o ś c i , k tó r y s t a ł s i ę przedm iotem normy JJ.
K oncepcja t a o k a z a ła s i ę r a c j o n a l n a , bo fo rm u łu je d e f i n i c j ę modułu s p r ę ż y s to ś c i w sposób je d n o zn a cz n y d l a danego z a k r e s u n a p r ę ż e ń , a w ięc w
K ys. i
Wpływ h i s t o r i i o b c ią ż e n ia n a z a le ż n o ś ć modułu s p r ę ż y s t o ś c i ż e liw a od n a p rę ż e ń
191 -
sp o só b p r a k ty c z n ie p rz y d a tn y / s z c z e g ó l n i e w o b li c z e n i a c h k o n s tr u k c y jn y c h /.
J e j s łu s z n o ś ć p o tw ie rd z o n a z o s t a ł a sz e re g ie m p r a c m .ln . ró w n ież w ymienio
n ą p r a c ą é . P l é n a r d Q l2 j.
O s ta tn io p ro w a d zi s i ę s z e ro k o z a k r o jo n e b a d a n ia w ła s n o ś c i m echanicz
nych tworzyw o d le w n ic z y c h n a u n iw e r s a ln e j m aszynie w y trzy m a ło śc io w ej l a s t r ó n . B a d an ia t e w ykazują s t a b i l i z o w a n i e s i ę modułu s p r ę ż y s t o ś c i n i e t y l ko d l a n a p rę ż e ń n iż s z y c h od g r a n ic y a k o m o d ac ji / o k t ó r e j b ę d z ie je s z c z e mowa p o n i ż e j / l e c z ró w n ie ż pow yżej t e j g r a n ic y . J e s t to w idoczne n a z a ł ą czonych f o t o g r a f i a c h / r y s . 2 a , b / , g d z ie n a ry su n k u & p rz e d s ta w io n o k o le j ne p ę t l e h i s t e - r e z y m echanicz
n e j w z a k r e s ie na
p rę ż e ń pow odują
cy c h s t a b i l i z a c j ę z j a w is k a h i - s t e r e z y o ra z po
w yżej te g o z a k re su / r y s . 2 b /.
W o d n i e s i e n i u do d i a g r a mów r z e c z y w is ty c h c y k l i ob
c i ą ż e n i a / n a p r ę ż e n i e / J od
k s z t a ł c e n i e proponow ana d e f i n i c j a modułu s p r ę ż y s t o ś c i ujm uje go ja k o współ
c z y n n ik kierunkow y s i e c z n e j , p r z e c h o d z ą c e j p r z e z n a jw y ż sz y i n a j n iż s z y p u n k t u s ta b ili z o w a n e j p ę t l i h i s t e r e z y s p r ę ż y s t e j / l i n i a AB n a r y s , 3 / .Iło
wa t u o c z y w iś c ie o w y k re sa c h , w k tó r y c h rz ę d n e p r z e d s t a w i a j ą n a p r ę ż e n i a , p rz y czym s k a l a n a p r ę ż e ń umownych / p r z y z a ło ż e n iu s t a ł e g o p r z e k r o ju p ró b
k i / j e s t p r o p o r c jo n a l n a do s k a l i o b c ią ż e ń .
yostS6 Rys. 2a.
B y s . 2
P rz y k ła d y w y z n a c z a n ia p ę t l i h i& te re z y m e c h a n ic z n e j p rz y u ż y c iu maszyny u n iw e s s a ln e j " I n s t r o n " ; a / z a k r e s s t o p n io w e j s t a b i l i z a c j i p ę t l i h i s t e r e z y po o d p o w ie d n ie j
i l o ś c i o b c ią ż e ń ; b / powyżej z a k r e s u s t a b i l i z a c j i
Moduł s p r ę ż y s t o ś c i j e s t w ięc z d e fin io w a n y ja k o s to s u n e k r ó ż n ic y na
p rę ż e ń do odpow iad ają
c e j j e j r ó ż n ic y odkształ
ceń / c z y l i do o d k s z ta ł
c e n ia odw racalnego wy
wołanego t ą r ó ż n i c ą n a
p r ę ż e ń /
e - e
■ - T T o / 3 / Wobec s t a ł o ś c i r ó ż n ic y i - g odpow iada
j ą c e j / d l a u s t a b i l i z o w anej p ę t l i h i s t e r e z y / s t a ł e j r ó ż n ic y n a p rę ż e ń
umownych ta k u ję
t a d e f i n i c j a modułu s p r ę ż y s to ś c i j e s t w p e ł n i je d n o z n a c z n a , sta n o w ią c je d n o c z e ś n ie ś r e d n ią w arto ść w spółczynników kierunkow ych w s z y s tk ic h sty c z n y c h do g ó rn e j i d o l
n e j g a ł ę z i p ę t l i h i s t e r e z y . N ale ży tu je s z c z e dodać, ż e d a n e j w a r to ś c i o d k s z ta łc e n ia £
S
dpowiadaje^ o dwie w a r to ś c i n a p rę ż e ń &ei
& ^ d l a g ó rn e j i d o ln e j g a ł ę z i p ę t l i h i s t e r e z y , n a to m ia s t p o s łu ż e n ie s i ę p rz y o b lic z e n iu n a p r ę ż e n ia z d e fin io w a n ą w yrażeniem / 3 / w a r to ś c ią modułu prow adzi do o trz y m a n ia ś r e d n i e j w a r to ś c i n a p r ę ż e n ia 6 . < f f . < żarów -I X 9
no d l a n ap rę ż e ń ro sn ą c y c h Ja k t e z m a le ją c y c h .
W takim s t a n i e r z e c z y u p ro s z c z e n ie zw iązane z p rz y ję c ie m pow yższej d e f i n i c j i modułu s p r ę ż y s t o ś c i powoduje p o m in ię c ie z ja w is k a h i s t e r e z y sprę
ż y s t e j . B łąd w yznaczenia n a p rę ż e ń j e s t n a jw ię k sz y w środkow ej c z ę ś c i pę
t l i i m a leje do z e r a w g ó rn e j i d o ln e j j e j c z ę ś c i . B łąd te n z a le ż n y rów - iłys. 3
W yznaczanie modułu s p r ę ż y s t o ś c i ja k o w spółczyn
n ik a kierunkow ego s ie c z n e j s t a b i l n e j p ę t l i h i - s t e r e z y m echanicznej
- 193
n le ż od m aksym alnej s z e r o k o ś c i p ę t l i n i e p o s ia d a w ięc w iększego z n a c z e n ia p rz y o c e n ię w y tę ż e n ia , w danym z a k r e s i e n a p r ę ż e ń .
3 . L ic z b a P o i e s o n 'a tworzyw o d le w n ic z y c h
Proponow ana d e f i n i c j a l i c z b y P o is s o n * a Q l 6 j n a w ią z u je k o n se k w e n tn ie do omówionej powyżej d e f i n i c j i modułu s p r ę ż y s t o ś c i . S tan o w i om m ianow icie bez
w zględną w a rto ść s to s u n k u o d k s z ta ł c e ń o d w ra ca ln y ch p o p rze czn e g o do w zdłuż
n e g o . W t e n sp o só b w ła s n o ś c i s p r ę ż y s t e tworzyw o d le w n ic z y c h o k r e ś l a s i ę je d n o z n a c z n ie d l a danego z a k r e s u n a p rę ż e ń w sp o só b p rz y d a tn y do o b lic z e ń w y trzy m a ło śc io w y ch .
Zaproponow ane d e f i n i c j e modułu s p r ę ż y s t o ś c i i l i c z b y P o i s s o n 'a o p ie r a j ą s i ę c a o d w ra ca ln y ch z ja w is k a c h z a c h o d z ąc y ch w z a k r e s ie n a p rę ż e ń po
w o d u jący ch , p r z y o b c ią ż e n ia c h c y k l ic z n y c h , w y s tą p ie n ie u s ta b ili z o w a n e j pę
t l i h i s t e r e z y m e c h a n ic z n e j. O p isa n y p r o c e s J e s t o d w ra c a ln y , j e ż e l i uwzględ
n i a s i ę J e d y n ie o d k s z t a ł o e n i a wywołane zm ianą n a p r ę ż e n ia od 6^ d c iii z po
w rotem do &0 . P ró c z te g o Je d n a k w t r a k c i e o b ie g u każdego c y k lu w y stę p u je r o z p r o s z e n ie e n e r g i i , wywołane z ja w is k ie m t a r c i a w e w n ę trz n e g o .J e ż e li w ar
to ś ć e n e r g i i o d p o w ia d a ją c e j p o lu p ę t l i h i s t e r e z y j e s t w y s ta rc z a ją c o du ża może powodować w yraźny w z r o s t te m p e r a tu ry tw orzyw a, prow adzący z k o l e i w n i e k t ó r y c h p rz y p a d k a c h do zjniany w ła s n o ś c i s p r ę ż y s ty c h .
4 . U ra n ic a a k c m o d a c ji i z ja w is k o h i s t e r e z y s p r ę ż y s t e j ż e liw a
K ilk a uwag podanyoh w n in ie js z y m r o z d z i a l e można tra k to w a ć b a r d z i e j o g ó ln ie ja k o o d n o sz ąc e s i ę n i e t y lk o do tworzyw o d le w n ic z y c h . J a k wiadomo, g r a n ic a s p r ę ż y s t o ś c i tworzyw w y k az u jąc y ch l in i o w ą z a le ż n o ś ć o d k s z ta ł c e n i a od n a p r ę ż e n i a p o s ia d a z a s a d n ic z e z n a c z e n ie d l a oceny ic h w ła s n o ś c i mecha
n ic z n y c h . P o j ę c i e t e j g r a n ic y t r a c i je d n a k s e n s d l a tworzyw w yk azu jący ch ju ż d l a m ałych n a p rę ż e ń /d u ż o n iż s z y c h od n a p r ę ż e ń wywoływanych p rz e z ob
c i ą ż e n i a r o b o c z e / o d k s z ta łc e n ia , tr w a łe lu b i n a c z e j , u trz y m a n ie k la s y c z n e j
u e f i n i c j i g ra n ic y s p r ę ż y s to ś c i w o d n ie s ie n iu do ż e liw a , s z c z e g ó ln ie ż e li-»
»a z g r a f ite m płatkowym p row adzi do s tw ie r d z e n i a , ż e g r a n ic a s p r ę ż y s t o ś c i ż e liw a J e 3 t tym m n ie jsz a im w ię;tsza j e s t c z u ło śo pom iaru o d k s z ta łc e ń .
Z t a j :r::ye3yny z a le c a s i ę r a c z e j ^ przy p ad k u tworzyw odlew niczych^w y
zn a cz an ie utaowayoh g r a n ic s p r ę ż y s t o ś c i i p la s ty c z n o ś c i ja k o n a p rę ż e ń wy
w o łu jący ch o k re ślo n e o d k s z ta ł c e n i a tr w a łe n p . 0 ,0 2 j 0 ,0 5 j 0 ,1 0 i 0 ,2 0 %.
Sposób ten je d n a k może prow adzić do błędów ocony tw orzyw a, j e ż e l i n ie z n a n a j e s t h i s t o r i a p o p rz e d n ic h o b c ią ż e ń p r ó b k i. B łąd te n może p o le g a ć n a o - trzy m an iu zawyżonych w a r to ś c i wspomnianych g r a n i c .
N ależy tu na m a rg in e sie z a z n a c z y ć , że pow yższa o b ie k c ja w ynika głów
n ie z n ie w y s ta r c z a j ą c e j zn a jo m o ści wpływu z ja w is k a tzw . "odpoczynku" . k t ó r e n ie w ą tp liw ie powoduje p rz y n a jm n ie j cz ę śc io w ą r e g e n e r a c ję p o p rz e d n ic h w ła s n o ś c i tworzywa zm ienionych po o b c ią ż e n iu . 0 i l e bowiem badano rozw ój o d k s z ta łc e ń trw a ły c h pod wpływem o b c ią ż e ń d łu g o trw a ły c h £12 ] , o t y l e n ie badano je s z c z e wpływu c z a s u n a e f e k t p o p rz e d n ic h o b c ią ż e ń w yw ołujących zmiany o d w ra c a ln e . S kutkiem te g o n i e wiadomo czy zaw sze ch o d z i o zmiany n ie o d w ra c a ln e se n su s t r i o t o , ozy te ż o zm iany czasowo n ie o d w ra c a ln e .
IV ta k im s t a n i e r z e c z y p o d ję to p ra c ę z m ie rz a ją c e do w yzn aczen ia g r a n i
cy , k tó r a n i e b yłaby z a le ż n a od h i s t o r i i o b c i ą ż e n ia , p rz y n a jm n ie j J e ż e l i o b c ią ż e n ie to n i e wywoływało n a p rę ż e ń w yższych od pewnej w a r t o ś c i , o k tó r e j b ę d z ie J e s z c z e mowa p o n i ż e j . G ra n ic ą ta k ą j e s t w ła ś n ie g r a n ic a akomo- d a c j i . Zjaw isko akom odacji wspomniane z o s t a ł o p r z e z Huber 'a £ l8 /j. A u to r n i n i e j s z e j p rac y p o d a je n a to m ia s t p róbę w y zn a cz en ia j[l4 jj w y trz y m a ło śc i ż e liw a n a zm ęczenie o b ro to w o -g ię tn e w o p a r c iu o w y n ik i oznaczeń g r a n ic y ako- r.o d a c ji Z d efin io w a n ej ja k o maksymalna g ó rn a g r a n ic a n a p r ę ż e n ia c y k lu / g r a n ic a d o ln a n a p rę ż e ń cy k lu j e s t równa n a p r ę ż e n iu wstępnemu b lis k ie m u z e r u / , p rz y którym o trzy m u je s i ę je s z c z e u s ta b iliz o w a n ą p ę t l ę h i s t e r e z y me
c h a n ic z n e j / r y s . i / , lianę b i b l i o g r a f i c z n e w sk az u ją n a t o , że g r a n ic a ako
m odacji w ykazuje z n a c z n ie m n ie js z ą z a le ż n o ś ć od h i s t o r i i o b c ią ż e n ia n i ż w a r to ś c i n a p rę ż e ń umownych £ l2 Q . W pow ołanej p u b l i k a c j i s tw ie rd z o n o m ia-
1 9 5 -
kG
m
N I N
s s \
p \ \
v \ Vn| s \
y s W >
y % k \
R y s . 4
Z ja w is k o a k o m o d a c ji n a p o d s ta w ie o r y g i n a l n y c h p r z e b ie g ó w n a m a sz y n ie I n s t r o n
n o w i c i e , ż e h i s t o r i a o b c i ą ż e n ia może w płynąć n a w a r to ś ć g r a n ic y a k o m o d a c ji t y l k o w tym p rz y p a d k u , k ie d y n a p r ę ż e n i e wywołane p r z e z p r z e c i ą ż e n i e j e s t w yższe od g r a n i c y a k o m o d a c ji.
N a le ż y t u p o d k r e ś l i ć z a s a d n i c z ą r ó ż n i c ę m iędzy omawianymi
k r y t e r i a m i . N a p r ę ż e n ia umowne Rq 02 /umowna g r a n ic a s p r ę ż y
s t o ś c i / : R0 t 0 5 ; a o f l o 1 r o,2 /umowna g r a n i c a p l a s t y c z n o ś c i / u l e g a j ą wpływowi p o p r z e d n io wy
w o ła n y c h n a p r ę ż e ń n aw e t j e ż e l i t e n a p r ę ż e n i a s ą n i e w i e l k i e i p r ó b k i z te g o samego tw orzyw a mogą w ykazać r o z m a i t e w a r t o ś c i UQ 0 2 i Ro 0 5 ! Ro i lio 20 * o c z y w iś c ie j e ż e l i p r z y jm ie s i ę , ż e o d p o c z y n e k n i e l i k w i d u j e c a łk o w ic ie skutków p o p r z e d z a ją c e g o p r z e c i ą ż e n i a . G r a n ic a a k o m o d a c ji n i e p o d le g a n a t o m i a s t wpływowi p o p r z e d n ic h o b c i ą ż e ń n i ż s z y c h od t e j ż e g r a n i c y .
W t e n sp o s ó b g r a n i c a a k o m o d a c ji w y zn a cz o n a w o p a r c i u o s t a b i l i z u j ą c e s i ę e f e k t y n ie o d w r a c a l n e j e s t d użo le p sz y m k r y t e r i u m od n a p r ę ż e ń umow
n y c h o p a r t y c h n a w a r t o ś c i a c h z a r e j e s t r o w a n y c h o d k s z t a ł c e ń tr w a ły c h .D o d a j
my, ż e p ro b le m wpływu h i s t o r i i o b c i ą ż e n i a i o d p o czy n k u n a n a p r ę ż e n i a umow
ne i g r a n i c ę a k o m o d a c ji z o s t a ł w ła ś c iw ie z b a d a n y d o p ie r o c z ę ś c i o w o . I s t n i e j ą n p . p o d sta w y do p r z y p u s z c z e ń , ż e wpływ o b c i ą ż e n i a , p o p r z e d z a ją c e g o wy
z n a c z e n i e g r a n i c y a k o m o d a c ji n a t ę g r a n i c ę z a l e ż y ró w n ie ż od c z ę s t o ś c i w p rz y p a d k u o b c i ą ż e ń zm ien n y c h i od c z a d u d z i a ł a n i a w p rz y p a d k u o b c ią ż e ń s t a ł y c h .
P r z e b i e g k rz y w e j n a p r ę ż e n i e / o d k s z t a ł c e n i e w i ę k s z o ś c i tw orzyw o d le w n i-
02ycił J e s t odm ienny w przy p ad k u w z ro s tu o b c ią ż e ń od p r z e b ie g u obserw ow ane
go p rz y z m n ie js z a n iu o b c i ą ż e n i a . W w yniku te g o o tr z y m u je s i ę p ę t l ę h i s t e r e z y m e c h a n ic z n e j, p r z y czym p rz y w z r o ś c ie n a p r ę ż e ń k r e ś l o n a J e s t g ó rn a g a łą ź p ę t l i a d l a n a p r ę ż e ń m a le ją c y c h o trz y m u je s i ę j e j d o ln ą g a ł ą ź / j a k to p r z e d s ta w ia r y s . 4 / . Byw ają je d n a k p r z y p a d k i, że p r z e b i e g p ę t l i j e s t od
w ro tn y , co zaohod,zi z a zw y c zaj p r z y n i s k i c h n a p r ę ż e n i a c h , s z c z e g ó l n i e j e ż e l i dany m a t e r i a ł p o s ia d a w ysoką umowną g r a n ic ę s p r ę ż y s t o ś c i /110
o k r e ś lo n e j g ó r n e j w a r t o ś c i n a p r ę ż e ń c y k lu p r z e b i e g p ę t l i h i s t e r e z y z m ie n ia s i ę n a t a k i , j a k p r z e d s ta w io n y n a r y s u n k u 4 . Z d a rz a s i ę p r z y ty m ,ż e p ie rw s z a p ę t l a h i s t e r e z y d l a danego o b c i ą ż e n i a m aksym alnego n a p r z e b ie g o d w ro t
n y , n a t o m ia s t po w ie lo k ro tn y m p r z y ł o ż e n i u o b c i ą ż e n i a p r z e b i e g te n z m ie n ia k ie r u n e k n s u w id o cz n io n y na ry s u n k u 4 . N a le ż y d o d a ć , ż e w tedy gdy p ę t l a h i s t e r e z y w sk a z u je odw rotny p r z e b ie g o d k s z t a ł c e n i e t r w a ł e po o b c i ą ż e n iu .■ielokrotnym j e s t c z ę s to m n ie js z e n i ż po p ierw szy m c y k l u . B ardzo c h a r a k t e ry sty c z n y m z ja w is k ie m zachodzącym w t r a k c i e p r o c e s u a k o m o d a c ji j e s t s t o p niow e z m n ie js z a n ie s i ę p o la p ę t l i h i s t e r e z y . S tą d w n io s e k , ż e p o d c z a s ob
c ią ż e ń w ie lo k r o tn y c h z a c h o d z ą p r o c e s y n ie o d w r a c a l n e , p ow odujące tr w a łe z m n ie js z a n ie s i ę p ę t l i h i s t e r e z y , a tym samym z m n ie j s z e n ie u d z i a ł u pro cesó w n ie o d w ra c a ln y c h /p o w o d u ją c y c h r o z p r o s z e n i e e n e r g i i / w t r a k c i e p o je d y n c z e g o c y k lu .
5 . Z a s to s o w a n ie omówionych w ła s n o ś c i m e c h a n ic z n y c h ce le m n a jw ła ś c iw
sz eg o d o b o ru tw orzyw a ■
W ła sn o śc i m e ch an iczn e s ta n o w ią i s t o t n e k r y t e r i a o ce n y tw orzyw a pod k ą
tem w id z e n ia je g o z a s to s o w a ń . Omówione pow yżej w ł a s n o ś c i , k t ó r e w yznaczano d o ty c h c z a s p ra w ie w y łą c z n ie w t r a k c i e b ad a ń o c h a r a k t e r z e naukowym mogą być w y k o rz y sta n e do t a k i e j w ła ś n ie o c e n y , o czym w spom niano j u ż p o p r z e d n io
n a p rę ż e ń d o p u s z c z a ln y c h , n a p r ę ż e ń k tó ry m można poddać m a t e r i a ł n i e powodu
j ą c Jeg o z n i s z c z e n i a .
15[J. Z a s a d n ic z y p ro b le m w ią ż ą c y s i ę z o c e n ą tw o rzy w a, to w y z n a c z e n ie
- t-97 -
P r z y jm u ją c , ż e w w yniku b adań n a z m ę c z e n ie w p r ó b ie o b ro to w o - g i ę t n e j , o tr z y m u je s i ę w a r t o ś c i , k t ó r e mogą być w w ie l u p rz y p a d k a c h p o tra k to w a n e j a ko m aksym alne Wartości n a p r ę ż e ń d o p u s z c z a ln y c h u s t a l o n o z w ią z k i m iędzy w łas
n o ś c ia m i m e ch a n icz n y m i w p r ó b i e s t a t y c z n e j n a r o z c i ą g a n i e a w y tr z y m a ło ś c ią n a z m ę c z e n ie w p r ó b i e o b r o to w o - g ię tn e J w p o s t a c i ;
Z„„ R0 ,0 2
— = i / — --- / / * /
0 , 0 2 m
Z a le ż n o ś ć t a z o s t a ł a u j ę t a g r a f i c z n i e / 1 6 / i sp ra w d z o n a zarów no w opaw- o i u o w y n ik i zgro m ad zo n e w 1 l t e r a t u r z e , j a k t e ż w y n ik i p r a c w ła s n y c h .
D a ls z e p o l e p s z e n i e p r e c y z j i p rz e w id y w a n ia w y tr z y m a ło ś c i n a z m ęc ze n ie w p r ó b i e o b r o t o w o - g i ę t n e j u z y s k u je s i ę p r z e z w y k o r z y s ta n ie g r a n ic y alcomo- d a o j i , co w znacznym s t o p n i u u n i e z a l e ż n i a w y n ik i oceny od h i s t o r i i ob
c i ą ż e n i a .
D o ty c h c z a s b r a k j e s z c z e w y s t a r c z a j ą c e j i l o ś c i d an y c h aby można b y ło wy
k r e ś l i ć z a l e ż n o ś ć ;
i “ * f / - ł 7 M
a m
a n a l o g i c z n i e do z a l e ż n o ś c i / 4 / p r z e d s t a w i o n e j n a r y s u n k u 5 . N i e t a n i e j j e d n a k p r z e p r o w a d z o n e d o ty c h c z a s b a d a n i a w y k a z a ł y m o ż l i w o ś ć p o s ł u ż e n i a s i ę wy
k rese m / r y s . 5 / w p r z y p a d k u , w k tó ry m d y s p o n u j e s i ę g r a n i c ę a k o m o d a c j i .Wy
z n a c z a n i e Z n a l e ż y w ów czas p r o w a d z i ć w s p o s ó b n a s t ę p u j ą c y ; 1 / w y z n a c z y ć
" a 7
d o ś w ia d c z a ln ie s t o s u n e k ’; ; 2 / n a w y k r e s i e / r y s . 5 / z n a l e ź ć s t o s u n e k —
® Ha a a
o d p o w ia d a ją c y s to s u n k o w i rr~ d l a d an e g o tw o rzy w a, b i o r ą c pod uw agę, ż e ii
m a
p o d s ta w ia s i ę w m ie js c e Rg w p o d an y c h s t o s u n k a c h ; s t o s u n e k n a l e ż y z n a - a
l e ź ć zarów no d l a ś r o d k o w e j, c i ą g ł e j l i n i i / ś r o d e k p a s a r o z r z u t u / , j a k t e ż d l a d o l n e j l i n i i p r z e r y w a n e j / d o l n y k r e s p a s a r o z r z u t u / ; z obydwu o trz y m a n y c h w a r t o ś c i n a l e ż y o b l i c z y ć ś r e d n i ą a r y t m e t y c z n ą ; 3 / o t r z y m a n a n a p o d s ta w ie z n a jo m o ś c i g r a n i c y a k o m o d a c j i /R / i o b l i c z o n e j ś r e d n i e j § — można
a o c e n ić Z , c z y l i w y trz y m a ło ś ć zm ęczen io w ą w p r ó b i e o b r o t o w o - g i ę t n e j .
M ożna t u d o d a ć , ż e t e n s p o s ó b w y z n a c z a n i a w y t r z y m a ł o ś c i n a z m o c z e n i e zo
s t a ł w i e l o k r o t n i e sp ra w d z o n y p r a k t y c z n i e . Tym samym może b y ł on u w ażan y z a
d o ś w ia d c z a ln y s p o s ó b wyzna
c z a n i a n a p r ę ż e ń d o p u s z c z a l
n y c h d l a n i e k t ó r y c h p rz y p a d ków / c z ę s t y p rz y p a d e k n a p r z e m iennego z g i n a n i a / o b c ią ż e ń z m ien n y c h .
P o z o s t a j e j e s z c z e z a s t a now ić s i ę p o k r ó tc e n a b ł ę dam i o ceny n a p r ę ż e ń d o p u s z c z a l n y c h , d o k o n a n e j n a pod
s ta w ie wyników o z n a c z e ń g r a n i c y a k o m o d a c ji, w p rz y p a d k u
gdy n i e z n a n a J e s t h i s t o r i a o b c i ą ż e n i a p r ó b k i lu b b ad a
n ego e le m e n tu . To co t u zo s t a n i e p o w ie d z ia n e o d n o s i s i ę n i e t y l k o do o z n a c z e ń o p a r ty c h n a g r a n ic y akom o- d a c j i , l e c z ró w n ie ż i do tych, w k tó r y c h k o rz y sta m y z umow
n e j g r a n ic y s p r ę ż y s t o ś c i .
J e ż e l i m ia n o w ic ie g r a n i c a a k o m o d a c ji z o s t a n i e podw yższona p r z e z po
p r z e d z a j ą c e b a d a n ie , p r z e c i ą ż e n i e , wówczas z w ię k s z a s i ę m ianow nik le w e j s t r o n y z a l e ż n o ś c i M . a w ię c z w ię k s z e n iu p o w in ie n u l e c ró w n ie ż l i c z n i k
ką
/ Z g0/ . Tak b y ło b y je d n a k d l a m c o n s t . Tymczasem s t o s u n e k t e n s i ę z w ię k s z a ze w zrostem K , pow odująo tym samym, ż e o d o o w ia d a ją c y s t o s u n e k ~ J e s t
3 « a
m n ie js z y n i ż p o p r z e d n io , oo w dużym s t o p n i u , a p ra w d o p o d o b n ie c a łk o w ic ie kom pensuje w z r o s t bazy o d n i e s i e n i a j a k ą s ta n o w i g r a n i c a a k o m o d a c ji.
O c z y w iśc ie t o , c z y t a k o m p e n sa c ja z a c h o d z i we w s z y s tk ic h p rz y p a d k a c h n y s . 5
Z a le ż n o ś ć m iędzy g r a n i c ą s p r ę ż y s t o ś c i / g r a n i c a a k o m o d a c ji/, a w y tr z y m a ło ś c ią n a zmę
c z e n i e w p r ó b ie o b r o to w o - g ię tn e j
- 199 -
c a łk o w ic ie / a w ykres n a r y s . 5 o d n o s i s i ę p r a k ty c z n ie do w s z y s tk ic h m etali i stopów te c h n ic z n y c h / j e s t przedm iotem d a ls z y c h s z e r o k ic h badań związków m iędzy w y trz y m a ło ś c ią n a zm ęczenie a innym i w ła s n o śc ia m i m echanicznym i s to pów, w s z c z e g ó ln o ś c i ż e liw a .
L i t e r a t u r a
1 . Î . P l e n a r d , J . P l e s s i e . r : La l i m i t e d ' é l a s t i c i t é d es f o n te s e t r ô l e du f a c t e u r te m p s. F o n d e rie 251, s ty c z e ń 1967, s . 1 -1 4 .
2 . A .K aram ara: Z a g a d n ie n ie o z n a c z a n ia modułu s p r ę ż y s t o ś c i ż e liw a . P ra c e I n s t y t u t u O d lew nictw a, 1958, r o k IX , n r 3 - 4 /5 8 , s . 2 0 3 -2 2 8 .
3. A .K aram ara: S t a ł e s p r ę ż y s te ż e liw a . K o n fe re n c ja Naukowa PAN-2T0P Kra
ków, l i s t o p a d 1966, s . 4T -61.
4 . P .L e H o lla n d , Ź .P le n a r d : M esure du module d ' é l a s t i o i t e d e s f o u te s p a r p l u s i e u r s m éthodes e t co m p araiso n d e s r é s u l t a t s . F o n d e rie n r 131, g ru d z ie ń 1956, s . 477—495.
5 . G .A u b rio n : E f f e t d e n t a i l l e du au g r a p h i t e . F o n d e rie n r 1 8 1 ,l u t y 1961, s . 70.
6. G .N .J .G i l b e r t : F a c t o r s R e l a t i n g to th e S t r e s s / S t r a i n P r o p e r t i e s o f C a s t I r o n . J o u r n a l o f R e s e a rc h and D evelopm ent o f th e B r i t i s h C a st I r o n R e s e a rc h A s s o c i a t i o n , t . 6 , n r 11, k w ie c ie ń 1957.
7 . G .N . J .G i l b e r t : An E v a lu a tio n o f th e S t r e s s / S t r a i n P r o p e r t i e s o f F la k e G ra p h ite C a st I r o n in T en sio n and C o m p ressio n . B .C .I.ii.A . J o u r n a l o f R e s e a rc h and D evelopm ent t . 7 , 1959, n r 13, s . 7 4 5 -7 9 0 .
ö . M.Ros, A .E ic h in g e r : D ie B ru c h g e fa h r f e s t e r K ö rp e r. E iiPA -Z urich, 1949, t . i f 2 ; 1950, t . 173
9 . A .C o lla u d : La c a r a c t é r i s t i q u e , de d u r e t é de E.D ttbi g é n é r a lis é e .C o n g r u s I n t e r n a t i o n a l de F o n d e r ie , P a ry ż 1953.
1 0 . A .C o lla u d : C o n t r ib u t io n à l a q u a l i f i c a t i o n m écanique d es f o n t e s g riees e t à l 'a m é l i o r a t i o n de l e u r com portem ent on s e r v i c e ; M itte ilu u g e n von R o l ï ; 3—c i r o k , t . 1 / 2 , c z e r w i e c 19 4 4 .
1 1 . L . F . C o f f i n , N . Y . S c h e n e c t a d y : The Flow a nd F r a c t u r e o f a B r i t t l e Ma
t e r i a ł . J o u r n a l o f A p p l i e d M e c h a n i c s , w r z e s i e ń 19 5 9 , s . 2 3 3 -2 4 S . 1 2 . l î . P l é n a r d : I n t é r ê t p r a t i q u e d ' u n e n o u v e l l e c a r a c t é / r i s t i q u e m éca nique
l a l i m i t e d ' a c c o m m o d a t i o n . Revue de M é t a l l u r g i e , g r u d z i e ń 1 9 6 8 , s . 8 4 5 - - 3 6 2 .
1 3 . A .K a r a m a r a : Z a g a d n i e n i e j e d n o z n a c z n e j oceny j a k o ś c i ż e l i w a w ś w i e t l e b a d a ń j e g o w ł a s n o ś c i m e c h a n i c z n y c h i m a g n e t y c z n y c h . P r a c e I n s t y t u t u
O d lew n ictw a, r o k X I, 1 9 6 1 , z e s z y t 1 / 6 1 , s . 2 1-69«
1 4 . A. K aram ara« A kkom m odationsverm ogen d e s G u s s e i s e n s a l s s t a t i s c h e s K e n n z e ic h e n s e i n e r D a u e r f e s t i g k e i t , I I I K o n g re s B adań M a te r ia ło w y c h , B u d a p e s z t, w r z e s i e ń 1 9 6 4 , r e f e r a t I / 6 j s . 71~87«
1 5 . A. K aram ara: M etoda te n s o m e tró w oporow ych w z a s to s o w a n ia c h p r a k t y c z n ych do o cen y n a p r ę ż e ń w e le m e n ta c h m a sz y n . P r a c e I n s t y t u t u O d lew n i
c tw a , r o k XV, 1 9 6 5 , z e s z y t 4 / 6 5 , s . 2 7 5 -3 1 8 .
1 6 . A. K aram ara: W yznaczanie w y tr z y m a ło ś c i p o s t a c i o w e j odlewów n a p o d s t a w ie g r a n i c y a k o m o d a c ji. P o ls k a A kadem ia Nauk - O d d z ia ł w K ra k o w ie .P r a ce K o m is ji M e ta lu r g i c z n o - O d le w n ic z e j. M e t a l u r g i a 1 7 , 1 9 7 1 , s . 7 - 7 0 . 1 7 . W y znaczanie m odułu s p r ę ż y s t o ś c i i w s p ó łc z y n n ik a P o is s o n a z a pomocą
t8 n s o m e try c z n y c h c z u jn ik ó w oporow ych P N -6 5 /H -8 3 1 2 2 .
1 8 . M.T. H u b e r: S te r e o m e c h a n ik a t e c h n i c z n a (w y trz y m a ło ś ć m a t e r i a ł ó w ) War
szaw a 1951« Państw ow e Z a k ła d y W ydawnictw S z k o ln y c h .
JlpBHązIIbl Iio x ß o p a JJHTeÜHHX MaTepzaJIOB
Ha OCHOliaHZZ pe3yJIŁTaT0B ZCCJiejłOBaHZM OßpaTZMKX Z HeoßpaTHMBK HBJieHZZ B x o fle McntiTaHZił Ha p a c T a x e H Z e
P e a n m e
ilpaBzzbHHÜ nosfiop JJKTeiiHtK MaTepnaJIOB c npaKTHHecKoiś TOIJCH 3peHZłi OÓyCJIOBZeH OGCTOHTeJIbHhlM SHaHHeU ZX CBOÜCTB. CpeÄK HZX OHeHB H acio pemamuee 3HaHeHze iiMecT M exaH ziecK ze CBokcTBa. 3 SToii paóOTe n p e x - CTaBJIGHK BC3M0XHCCTH, OTKpKBajUIKzeCH B OÓJIaCTH OąeHKZ MeTaHJIOB Z JIZT eilHUX cnaaBOB b cbä3z ' c pe3yzbTaTaMn zccxexoB aH zß hbjieHzii, B03HZKaBązx b n e p z c s zc n u ra H z a Ha p a c ia x e H z e . Ochobho 3Ha<ieHze 3xeci> zaeeT Ha*Jiexamaa zH T epnpe- TauHfi oGpaTMMux HBJieHzü, Ha« H anp. x o x a CTa6z.nz30BaHHoii rzcT ep zcH o z Mexa- HHHecKoü neTJiz, a T axxe oßpaTZMux np o so x tH u x z xionepeVHtK *e<j)cpManzM, b łi- 3BaHHhBC pOCTOM HanpHxeHZM z HeOÖpaTHMUX HlBJleHZM, K a K Hanlp. H3ideHeHHfi UOJ,y- x a ynpyroCTH / E / z X0 3$$uitHeiiTa JlayccoH a / M /, BU3BaHHbie z3MeHeHzsuz b u a - npHXeHMHX.
OKasajiocb, hto 3Tz hbjighkh uoryT eb jih tb ca kcxoaho« tohkoA äjsh oąeHKz ycTaxocTHoä npoHHOCTz MaTepzaJIOB z TeM cbmum noryT 6KTb npej,ezbHbin sH s^ e- Hzeu KanpaxeHzz, Koiopbie Moryx B03HZKaTb b oiazB K ax, ae B asK saa p zcx a zx paspyaieHza.
- 201 -
P r i n c i p l e s f o r t h e c h o i c e o f c a s t i n g m e t e r í a i s on t h e b a s i s o f i n v e s t i g a t i o n r e s u l t s c o n c e r n i n g r e v e r s i b l e and i r r e v e r s i b l e phenom ena o b s e r v e d d u r i n g t e n s i l e t e s t s
S u m m a r y
The p r o p e r c h o i c e o f c a s t i n g m a t e r i a l s - fro m t h e v i e w p o i n t o f t h e i r a d a p t a b i l i t y - i s c o n d i t i o n e d b y t h e e x a c t k n o w le d g e o f t h e i r p r o p e r t i e s , t h e m e c h a n i c a l p r o p e r t i e s b e i n g m o s t o f t e n o f d e c i s i v e i m p o r t a n c e . The p a p e r d i s c u s s e s new p o s s i b i l i t i e s i n t h e f i e l d o f e v a l u a t i n g m e t a l s end o a s t a l l o y s , w h i c h a r e due t o t h e i n v e s t i g a t i o n r e s u l t s c o n c e r n i n g t h e phen o m en a t h a t a r e t o b e o b s e r v e d i n t h e c o u r s e o f t e n s i l e t e s t s . Of f u n d a m e n t a l i m p o r t a n c e i s i n t h i s c a s e t h e p r o p e r i n t e r p r e t a t i o n o f r e v e r s i b l e p h e n o m e n a - a s e . g . t h e c o u r s e o f an e s t a b l i s h e d l o o p o f t h e m a c h s n i c a l h y s t e r e s i s and o f r e v e r s i b l e l o n g i t u d i n a l and l n t e i f e l d e f o r m a t i o n s b r o u g h t a b o u t by t h e i n c r e a s e o f s t r e s s e s , a s w e l l a s o f i r r e v e r s i b l e phenom ena, a s f o r i n s t a n c e t h e c h a n g e o f t h e c o e f f i c i e n t o f e l a s t i c i t y / E / and o f t h e P o i s s o n n u m b e r
/ ^
/ , b r o u g h t a b o u t b y c h a n g e s i n s t r e s s .F o r i t h a s t u r n e d o u t t h a t s u c h phenom ena may s e r v e a s t h e s t a r t i n g - p o i n t when e v a l u a t i n g t h e f a t i g u e s t r e n g t h o f m a t e r i a l s , and t h u s a l s o t h e l i m i t i n g v a l u e s o f s t r e s s , w h i c h may
o c c u r i n c a s t i n g s w i t h o u t a n y r i s k o f dam age.
![[2008/Nr 3] Produkty należące do żywności wygodnej jako źródło wapnia, magnezu i żelaza]()