Opracowane w Wydziale Doskonalenia Nauczycieli, Projektów Edukacyjnych i Europejskich Termin przeprowadzenia ankiety:
21 marca – 28 maja 2019 r.
Cel:
Ilościowa analiza organizacji zajęć szachowych w stołecznych szkołach podstawowych w roku szkolnym 2018/2019
Prowadzący badanie:
Biuro Edukacji Urzędu m.st. Warszawy (WDN) Adresaci:
Dyrektorzy szkół podstawowych, dla których organem prowadzącym jest m.st. Warszawa (210 SP), w tym:
- 139 SP z projektu „WARS i SAWA grają w szachy” (66% wszystkich SP) oraz - 70 szkół, które nie uczestniczyły dotychczas w ww. projekcie
Skuteczność ankiety: bliska 100 %
Ankietę wypełniło 209/210 SP (bez jednej SP spoza projektu)
PODSUMOWANIE wyników ANKIETY SZACHOWEJ - rok szkolny 2018/2019 -
WYNIKI:
1. W bieżącym roku szkolnym 2018/2019 zajęcia szachowe dla uczniów realizowane są w 131 stołecznych szkołach podstawowych, co stanowi ponad 60% wszystkich podstawówek, dla których organem prowadzącym jest m.st. Warszawa (210).
Wśród grupy 131 szkół podstawowych, w których uczniowie grają w szachy w r. szk. 2018/2019:
a) 105 to SP objęte dotychczas projektem „WARS i SAWA grają w szachy”, b) 26 to SP realizujące zajęcia szachowe poza ww. projektem.
Wynika stąd, że ponad 75% (105/139) szkół podstawowych z projektu kontynuuje obecnie naukę gry w szachy.
2. Częstotliwość, z jaką odbywają się zajęcia szachowe dla jednej klasy/grupy w szkole:
W przeważającej większości warszawskich szkół podstawowych, podobnie jak w latach ubiegłych, zajęcia szachowe prowadzone są raz w tygodniu. Tendencja ta dotyczy zarówno szkół z projektu, jak
TAK 131 SP
63%
NIE 78 SP
37%
Czy w r.szk. 2018/2019 w szkole organizowane są zajęcia szachowe?
82
14 9
0 17
5 4 0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
raz w tygodniu dwa razy w tygodniu
częściej niż dwa razy w tygodniu
rzadziej niż raz w tygodniu szkoły z projektu szkoły poza projektu
Opracowane w Wydziale Doskonalenia Nauczycieli, Projektów Edukacyjnych i Europejskich 3. Etapy edukacyjne, obejmujące naukę gry w szachy:
W warszawskich placówkach zajęcia szachowe prowadzone są od pierwszych klas szkoły podstawowej. Nauka gry w szachy w pierwszym etapie edukacyjnym odbywa się w 129 szkołach, tj. w blisko 100% SP, w których uczniowie grają w szachy w bieżącym roku szkolnym 2018/2019.
Wynika to m. in. z założeń projektu „WARS i SAWA grają w szachy” i takie rozwiązanie praktykują także szkoły spoza warszawskiego projektu szachowego. Mierzalna wartość podejmowanych działań w zakresie edukacji szachowej najmłodszych uczniów ma odzwierciedlenie w badaniach naukowych – np. wnioski z ewaluacji warszawskiego pilotażu „WARS i SAWA grają w szachy”, przeprowadzonej przez pracowników naukowych Akademii Leona Koźmińskiego, pozwalają sformułować tezę, że rozwój uczniów w „klasach szachowych” jest mierzalnie szybszy niż ich rówieśników z klas nieobjętych nauka gry w szachy.
Na uwagę zasługuje fakt, że 36 (na 139) szkół podstawowych z projektu (26%; blisko 1/3) rozszerzyło zakres działań i nauką gry w szachy objęło także uczniów z klas IV-VIII.
4. Liczba dzieci objętych zajęciami szachowymi
Z przeprowadzonych badań wynika, że w warszawskich szkołach podstawowych nauką gry w szachy w r. szk. 2018/2019 objętych jest łącznie 9 509 uczniów, w tym:
a) 8 596 z klas I-III, 841 z klas IV-VI oraz 72 z klas VII – VIII,
b) 8 519 ze szkół objętych projektem „WARS i SAWA grają w szachy” oraz 990 ze szkół, które nie uczestniczą w projekcie,
c) 7 798 uczniów z klas I-III z projektu „WARS i SAWA grają w szachy” (tj. o ponad 1300 więcej niż w ubiegłym roku szkolnym 2017/2018 i o ponad 1800 więcej niż w roku szkolnym 2016/2017).
7798
665
56 798
176 16
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000
klasy I-III klasy IV-VI klasy VII-VIII
uczniowie ze szkół z projektu uczniowie ze szkół, które nie uczestniczą w projekcie
Opracowane w Wydziale Doskonalenia Nauczycieli, Projektów Edukacyjnych i Europejskich W porównaniu do lat ubiegłych w roku szkolnym 2018/2019 obserwujemy:
a) znaczny wzrost liczby uczniów objętych nauką gry w szachy w warszawskich szkołach podstawowych (tj. o ponad 1500 więcej uczniów niż w ubiegłym roku szkolnym i o ponad 1800 więcej niż w roku szkolnym 2016/2017),
b) znaczny wzrost liczby uczniów objętych nauką gry w szachy w warszawskich szkołach podstawowych, które uczestniczą w projekcie „WARS i SAWA grają w szachy” (tj. o ponad 1300 więcej niż w ubiegłym roku szkolnym i o blisko 2 200 więcej niż w roku szkolnym 2016/2017),
c) znaczny wzrost liczby uczniów z klas I-III objętych nauką gry w szachy w ramach projektu
„WARS i SAWA grają w szachy” (tj. o ponad 1300 więcej niż w ubiegłym roku szkolnym i o ponad 1800 więcej niż w roku szkolnym 2016/2017).
Z powyższej analizy wynika również, że w roku szkolnym 2018/2019 - 22% (w ubiegłym roku szkolnym 2017/2018 – 16%) wszystkich uczniów warszawskich szkół podstawowych z klas I-III1 objętych jest obecnie nauką gry w szachy. Na zajęcia szachowe uczęszcza w przybliżeniu co czwarty uczeń z klas I-III SP.
1 Wg arkusza organizacyjnego na rok szkolny 2018/2019 (stan z 13 czerwca 2019 r.), do stołecznych szkół podstawowych (kl. I-III) uczęszcza 38 203 uczniów.
7675 8004
9509
6346
7216
8519
5971
6482
7798
rok szkolny 2016/2017 rok szkolny 2017/2018 rok szkolny 2018/2019
Liczba wszystkich uczniów SP objętych nauką gry w szachy
Liczba uczniów objętych nauką gry w szachy w SP uczestniczących w projekcie Liczba uczniów SP z klas I-III objętych nauką gry w szachy w ramach projektu
5. Kto prowadzi zajęcia szachowe z uczniami?
(pytanie wielokrotnego wyboru;
w przypadku zaznaczenia wariantu „inne” – respondenci wskazywali kto)
W ponad 96% warszawskich szkół podstawowych, grających w szachy w ramach projektu (w 101/105 SP), zajęcia szachowe prowadzą nauczyciele przeszkoleni podczas 72-godzinnego kursu z metodyki nauczania gry w szachy, zorganizowanego przez samorządową placówkę doskonalenia nauczycieli – Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń, w ramach projektu
„WARS i SAWA grają w szachy”.
Nauczyciele z projektu prowadzą zajęcia szachowe również w 7 podstawówkach, które dotychczas nie uczestniczyły w projekcie, co najpewniej wiąże się ze zmianą miejsca zatrudnienia nauczyciela, który w ramach projektu uzyskał uprawnienia do prowadzenia zajęć szachowych z dziećmi w wieku wczesnoszkolnym w swojej poprzedniej szkole.
Ponadto w 6 SP spoza projektu do prowadzenia zajęć szachowych zatrudniani są instruktorzy lub trenerzy z instytucji zewnętrznych - z czego 5 szkół jest zainteresowanych kontynuacją zajęć szachowych, a 2 zgłaszają zapotrzebowanie przeszkolenia nauczycieli z metodyki nauczania gry w szachy.
2 1
2 1 1 1 1 1
8 7
1 1 1
8 14
101
0 20 40 60 80 100 120
inne, instruktor szachowy opłacany przez rodziców inne, instruktor szachowy z firmy zewnętrznej Bemowskie Centrum Kultury inne, firma zewnętrzna/stowarzyszenie inne, wychowawca świetlicy inne, nauczyciel wspomagający, pasjonat szachowy inne, nauczyciel po ukończonym kursie inne, nauczyciel przeszkolony z budżetu instruktor szachowy/trener zatrudniony przez szkołę do…
nauczyciel ze szkoły spoza projektu "WARS i SAWA grają w szachy"
nauczyciel ze szkoły przeszkolony w ramach projektu "WARS i…
szkoły z projektu szkoły spoza projektu
Opracowane w Wydziale Doskonalenia Nauczycieli, Projektów Edukacyjnych i Europejskich 6. Liczba nauczycieli prowadzących zajęcia szachowe
Blisko 50% wszystkich nauczycieli przeszkolonych z metodyki nauczania gry w szachy w ramach projektu „WARS i SAWA grają w szachy” (bez nauczycieli z VI edycji – rekomendacja rozpoczęcia zajęć szachowych z początkiem roku szkolnego 2019/2020) prowadzi zajęcia szachowe z uczniami w r. szk. 2018/2019.
Zgodnie z odpowiedziami respondentów, naukę gry w szachy w warszawskich szkołach podstawowych prowadzi grupa 278 nauczycieli, w tym 232 z projektu.
224
8 32
14 0
50 100 150 200 250
szkoły z projektu szkoły spoza projektu
nauczyciele przeszkoleni w ramach projektu nauczyciele spoza projektu
7. Czy w szkole nastąpiła migracja nauczycieli przeszkolonych z metodyki nauczania gry w szachy w ramach projektu „WARS i SAWA grają w szachy", od początku realizacji projektu w szkole
Według odpowiedzi zdecydowanej większości respondentów, od początku realizacji projektu w szkole nie nastąpiła w szkole migracja nauczycieli przeszkolonych z metodyki nauczania gry w szachy w ramach „WARS i SAWA grają w szachy”.
Porównując jednak wskazania respondentów dotyczące liczby nauczycieli, którzy zostali przeszkoleni z metodyki nauczania gry w szachy w ramach projektu, z liczbą nauczycieli z projektu, prowadzących zajęcia szachowe w szkołach w r. szk. 2018/2019 – w zdecydowanej większości szkół liczby te są rozbieżne… Jeśli to pomyłki, to ich skala jest duża (ew. dane wymagają pogłębionej analizy).
25
4
75
1 1 2
13 11
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Tak - ubyło "szachowych"
N
Tak - przybyło z innej szkoły/z innych szkół
Nie Nie dotyczy (w szkole nie ma nauczycieli przeszkolonych z metodyki nauczania gry
w szachy w ramach projektu "WARS i SAWA
grają w szachy") szkoły z projektu szkoły poza projektu
Opracowane w Wydziale Doskonalenia Nauczycieli, Projektów Edukacyjnych i Europejskich
8. Corocznie z metodyki nauczania gry w szachy przeszkolona zostaje kolejna grupa nauczycieli. Na ten moment miejskimi projektami szachowymi zostało objętych już blisko 570 tysięcy warszawskich nauczycieli i uczestniczy w nim rocznie ok. 6 tysięcy najmłodszych uczniów z klas I-III (w bieżącym roku szkolnym 2018/2019 nastąpił znaczący wzrost liczby uczniów uczęszczających na projektowe zajęcia szachowe – zgodnie z raportem: to aż blisko 7800 dzieci, tj. o ponad 1,3 tys. więcej niż w ubiegłym roku szkolnym).
Rys. Liczba nauczycieli przeszkolonych w danym roku szkolnym z metodyki nauczania gry w szachy, w ramach miejskich projektów szachowych, realizowanych we współpracy z Polskim Związkiem Szachowym
(„WARS i SAWA grają w szachy” oraz „Rehabilitacja przez Szachy”), w danym roku szkolnym
Rys. Łączna liczba nauczycieli, przeszkolonych z metodyki nauczania gry w szachy
w ramach miejskich projektów szachowych, realizowanych we współpracy z Polskim Związkiem Szachowym
Pierwsza, blisko 150-osobowa grupa nauczycieli (przeszkolonych wiosną 2013 r. podczas 72-godzinnego kursu podstawowego z metodyki nauczania gry w szachy, opracowanego przez doradców metodycznych m.st. Warszawy we współpracy z Polskim Związkiem Szachowym) rozpoczęła prowadzenie zajęć szachowych z najmłodszymi uczniami w swoich macierzystych szkołach z początkiem roku szkolnego 2013/2014. Był to zarazem warszawski, dwuletni pilotaż ogólnopolskiego projektu „Edukacja przez Szachy w Szkole” – pn. „WARS i SAWA grają w szachy”.
148
122
74
108
75
40
0 20 40 60 80 100 120 140 160
r . szk.
2012/2013
r . szk.
2014/2015
r . szk.
2015/2016
r . szk.
2016/2017
r . szk.
2017/2018
r . szk.
2018/2019
148
270
344
452
527 567
0 100 200 300 400 500 600
r . szk.
2012/2013 i 2013/2014
r . szk.
2014/2015
r . szk.
2015/2016
r . szk.
2016/2017
r . szk.
2017/2018
r . szk.
2018/2019
9. Źródło finansowania szkolnych zajęć szachowych (pytanie wielokrotnego wyboru)
Zgodnie z początkowymi założeniami projektu „WARS i SAWA grają w szachy”, projektowe zajęcia szachowe organizowane były w ramach dwóch dodatkowych godzin, realizowanych w obowiązkowym wymiarze godzin. Sytuacja ta zmieniła się od r. szk. 2016/2017, kiedy zostały zlikwidowane tzw. „godziny karciane”. W bieżącym roku szkolnym 2018/2019 najliczniejsza grupa szkół (61) prowadzi zajęcia szachowe finansowane w ramach dodatkowych godzin od Burmistrza, inaczej niż w minionym roku szkolnym, kiedy najwięcej szkół prowadziło zajęcia szachowe w ramach pensum. W ramach pensum zajęcia szachowe prowadzi obecnie 39 szkół, 30 – w ramach godzin do dyspozycji Dyrektora szkoły, a 5 korzysta ze wsparcia finansowego Rady
1 1 2 1 1 2 1
2 1
2
31 28 4
52
1 1 2 1 1
8 2 1
9
0 20 40 60
inne, budżet partycypacyjny inne, brak finansowania, bezpłatne zajęcia
pozalekcyjne
inne, dodatek motywacyjny inne, własne lub rodziców inne, instruktor opłacony przez rodziców inne, zajęcia płatne finansowane przez rodziców inne, w ramach zajęć świetlicowych inne, Bemowskie Centrum Kultury inne, Wydział Profilaktyki i Spraw Społecznych inne, przez Wydział Zdrowia i Opieki Społecznej inne, zajęcia pozalekcyjne z Wydziału Sportu inne, zajęcia statutowe i "zajęcia na miarę"
inne, w ramach zadań statutowych/godziny statutowe
w ramach pensum godziny do dyspozycji Dyrektora szkoły wsparcie Rady Rodziców godziny dodatkowe od Burmistrza
szkoły spoza projektu szkoły z projektu
Opracowane w Wydziale Doskonalenia Nauczycieli, Projektów Edukacyjnych i Europejskich 10. Forma organizacyjna zajęć (pytanie wielokrotnego wyboru):
Najczęstszą formą organizacji zajęć szachowych są podobnie jak w minionym roku szkolnym zajęcia pozalekcyjne (ponad 60% szkół). Cieszy fakt, że 13 szkół zdecydowało się na prowadzenie edukacji szachowej w formie innowacji pedagogicznej, w 1 uruchomiono klasę sportową o profilu szachowym.
1 1 1 1
30
70 9
39
1 1 1
8 12 4 1
0 10 20 30 40 50 60 70 80
inna, praca z uczniem zdolnym inna, "WARS i SAWA grają w szachy"
inna, Bon oświatowy przyznany przez Burmistrza
inna, dodatkowa dla chętnych inna, aktywne przerwy klasa sportowa o profilu szachowym zajęcia na świetlicy szkolnej zajęcia pozalekcyjne innowacje pedagogiczne w ramach edukacji wczesnoszkolnej
szkoły spoza projektu szkoły z projektu
11. Kontynuacja zajęć szachowych w przyszłości…
Wprowadzenie edukacji szachowej od najmłodszych lat sprawdza się w stołecznych placówkach.
Co więcej, ponad 80% szkół podstawowych (173/209, porównywalnie jak w roku ubiegłym) zamierza organizować zajęcia szachowe w przyszłości.
Wątpliwości czy kontynuować edukację szachową w przyszłości nie mają szkoły uczestniczące w projekcie „WARS i SAWA grają w szachy”, spośród 139 – blisko 90% jest na tak ☺ (98 – zdecydowanie tak, 25 – raczej tak).
Respondenci ze 101 szkół wyrazili zapotrzebowanie na przeszkolenie jeszcze łącznie 169 nauczycieli z metodyki nauczania gry w szachy.
Wśród tej grupy są:
a) 34 szkoły spoza projektu (w tym 21 szkół, które nie prowadzą zajęć szachowych również poza projektem) - liczba pożądanych nauczycieli szachowych: 57;
b) 13 szkół z projektu, w których w r. szk. 2018/2019 nie są organizowane zajęcia szachowe (w tym 4 uczestniczące w projekcie od I edycji, 3 od III, 2 od IV i jedna od VI edycji) - liczba pożądanych nauczycieli szachowych: 23.
0
4
12
25
98
1
8 11
22
28
0 20 40 60 80 100 120
zdecydowanie nie raczej nie trudno powiedzieć raczej tak zdecydydowanie tak szkoły z projektu szkoły spoza projektu
Opracowane w Wydziale Doskonalenia Nauczycieli, Projektów Edukacyjnych i Europejskich Podsumowanie analizy:
1. Zajęcia szachowe dla uczniów realizowane są w 131 stołecznych szkołach podstawowych, co stanowi ponad 60% wszystkich podstawówek, dla których organem prowadzącym jest m.st.
Warszawa (210). Wśród tej grupy szkół, 105 SP to szkoły z projektu „WARS i SAWA grają w szachy”
(oznacza to, że w ponad 75% szkół projektowych realizowana jest obecnie edukacja szachowa).
Dotychczas projektem objęto łącznie 139 SP, co stanowi blisko 70% wszystkich warszawskich podstawówek.
2. Corocznie w projekcie „WARS i SAWA grają w szachy uczestniczy ok. 6 tysięcy najmłodszych uczniów z klas I-III, ale w porównaniu do lat ubiegłych obserwujemy dziś znaczny wzrost liczby uczniów objętych nauką gry w szachy:
a) 7 798 uczniów z klas I-III objętych nauką gry w szachy w ramach projektu „WARS i SAWA grają w szachy” (tj. o ponad 1, 3 tys. więcej niż w ubiegłym roku szkolnym i o ponad 1,8 tys. więcej niż w roku szkolnym 2016/2017),
b) 9 509 wszystkich uczniów, w tym ze szkół spoza projektu i klas IV-VIII (tj. ponad 1,5 tys.
więcej niż w ubiegłych latach).
3. Dotychczas miejskimi projektami szachowymi zostało objętych już blisko 570 tysięcy warszawskich nauczycieli.
W blisko 96% warszawskich szkół podstawowych, grających w szachy w ramach projektu (w 105/139 SP) i ponad połowie wszystkich stołecznych SP (108/210) zajęcia szachowe prowadzą nauczyciele z projektu „WARS i SAWA grają w szachy”.
Blisko 50% wszystkich nauczycieli przeszkolonych z metodyki nauczania gry w szachy w ramach projektu „WARS i SAWA grają w szachy” (edycja I-V), prowadzi zajęcia szachowe z uczniami w roku szkolnym 2018/2019.
4. Najliczniejsza grupa szkół (61/131) prowadzi zajęcia szachowe finansowane w ramach dodatkowych godzin od Burmistrza, inaczej niż w minionym roku szkolnym, kiedy najwięcej szkół prowadziło zajęcia szachowe w ramach pensum. W ramach pensum zajęcia szachowe prowadzi obecnie 39 szkół, 30 – w ramach godzin do dyspozycji Dyrektora szkoły, a 5 korzysta ze wsparcia finansowego Rady Rodziców (pytanie wielokrotnego wyboru).
5. Najczęstszą formą organizacji zajęć szachowych są podobnie jak w minionym roku szkolnym zajęcia pozalekcyjne (ponad 60% szkół). 13 szkół - w formie innowacji pedagogicznej, w 1 uruchomiono klasy sportowe o profilu szachowym.
6. Ponad 80% szkół podstawowych (173/209, porównywalnie jak w roku ubiegłym) zamierza organizować zajęcia szachowe w przyszłości. Spośród szkół z projektu „WARS i SAWA grają w szachy” blisko 90% (123/139) jest na tak ☺.
7. 101 szkół wyraziło zapotrzebowanie na przeszkolenie z metodyki nauczania gry w szachy jeszcze łącznie 169 nauczycieli (w tym 57N z 34 szkół spoza projektu).
