Marian Rola
Posiedzenie naukowe pracowników
naukowo-dydaktycznych : (15 XI
1982)
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 26/3-4, 230-232
1983
230 Z ży cia W y d z ia łu P r a w a K a n o n ic z n e g o A T K
P o p rz e m ó w ie n iu k s. P r o d z ie k a n a z n ó w z a b r a ł głos k s. D z ie k a n P a - w lu k . W d o w ó d w d z ię c z n o śc i W y d z ia łu P r a w a K a n o n ic z n e g o za w ie lk ą p ra c o w ito ś ć i s z la c h e tn o ś ć J u b i l a t a w rę c z y ł m u k się g ę p a m ią tk o w ą z p o d p is a m i w s z y s tk ic h p r a c o w n ik ó w W y d zia łu .
N a s tę p n ie z a b ie r a ły g ło s in n e o so b y u c z e stn ic z ą c e w u ro c z y s to śc i. R e k to r A T K , k s. p ro f. d r h a b . R e m ig iu sz S o b a ń s k i w sw o im p o d z ię k o w a n iu p o d k re ś lił, ja k w ie le c z a su o. P ro f e s o r p o ś w ię c a ł U c z e ln i i ja k ą n ie z w y k łą ż y c z liw o śc ią o ta c z a ł m ło d sz y c h , k tó r y m b a rd z o c zęsto p o m a g a ł s ta w ia ć p ie rw s z e k r o k i w s a m o d z ie ln e j p r a c y n a u k o w e j, p o d s u w a ją c i p o p ie r a ją c ic h in ic ja ty w y . K s. p ro f. d r h a b . J ó z e f K ru k o w s k i, D z ie k a n W y d z ia łu P r a w a K a n o n ic z n e g o K a to lic k ie g o L u b e lsk ie g o , z w ró c ił u w a g ę n a p io n ie r s k ą ro lę , ja k ą o d e g ra ł J u b i la t w z o rg a n iz o w a n iu w s p ó łp r a c y k a n o n is tó w p o ls k ic h . K s. p ro f. d r h a b . M a r ia n M y rc h a , R e d a k to r N a c z e ln y P r a w a K a n o n ic z n e g o , n a ś w ie tlił z a s łu g i o. B a r a d la te g o p e r io d y k u i p o d z ię k o w a ł za w ie lo le tn ią w s p ó łp ra c ę . K s. p ro f. d r h a b . H e lm u t J u r o s , P r o r e k to r A T K , w s p o m n ia ł c z a sy sw o ic h s t u d ió w w K ra k o w ie , g d z ie d la n ie g o i jeg o k o le g ó w O jc ie c P ro f e s o i b y ł u o s o b ie n ie m e ty k i n a u k o w c a , u o s o b ie n ie m su m ie n n o ś c i i r z e t e l n o śc i p r a c y n a u k o w e j. N a k o n ie c z a b r a ł g ło s s a m J u b i la t . D z ię k u ją c w s z y s tk im za w s p ó ł p r a c ę i ż y c z liw e sło w a , k tó r e dziś p a d ły p o d je g o a d re s e m , w y r a z ił te ż n a d z ie ję , że d o k o n a n ia , k tó r e u d a ło m u się z re a liz o w a ć d z ię k i p o m o c y W s p ó łp ra c o w n ik ó w z A k a d e m ii T e o lo g ii K a to lic k ie j w W a rs z a w ie , b ę d ą s łu ż y ły n a s tę p n y m p o k o le n io m s tu d iu ją c e j m ło d zieży .
K s. M a r ia n R o la POSIEDZENIE NAUKOWE PRACOWNIKÓW NAUKOWO-DYDAKTYCZNYCH (15 X I 1982) P ie r w s z e w r o k u a k a d e m ic k im 1982/83 p o sie d z e n ie n a u k o w e p r a c o w n ik ó w n a u k o w o -d y d a k ty c z n y c h W y d z ia łu P r a w a K a n o n ic z n e g o A k a d e m ii T e o lo g ii K a to lic k ie j w W a rs z a w ie o tw o rz y ł D z ie k a n W y d z ia łu , k s . p ro f. d r h a b . T a d e u s z P a w lu k . P o k r ó t k ie j m o d litw ie p o w ita ł z e b r a n y c h i z a p o w ie d z ia ł r e f e r a t o d r a J ó z e f a Ł a p iń s k ie g o n a te m a t P r o b le m a ty k a u c h w a l s y n o d a ln y c h b is k u p a P o r fir iu s z a S k a r b k a W a ż y ń s k ie g o f o r d y n a r iu s z a u n ic k ie j d ie c e z ji w C h e łm ie w la ta c h 1790— 1804. P r e le g e n t w s w y m w y s tą p ie n iu p rz e d s ta w ił n a jp i e r w s y lw e tk ę b p a W a ż y ń sk ie g o , k tó r y u ro d z ił się n a W ile ń sz c z y ź n ie w r o k u 1730 i b y ł c z ło n k ie m Z a k o n u O jc ó w B a z y lia n ó w . Z a c zasó w sw e j s łu ż b y b is k u p ie j w d ie c e z ji c h e łm s k ie j z w o ła ł a ż 12 sy n o d ó w , k tó r e w w y d a tn y sp o sób p rz y c z y n iły się do o b ro n y ż y c ia re lig ijn e g o u n itó w , w w ie lk im s to p n iu zag ro ż o n e g o w d o b ie ro z b io ró w P o ls k i. T e m a ty k a s y n o d ó w k o n c e n tr o w a ła się w o k ó ł c z te re c h z a g a d n ie ń : ż y c ia s a k r a m e n ta ln e g o , p r z y
n a le ż n o ś c i do o b rz ą d k u , o b o w ią z k ó w d u c h o w n y c h o ra z m ie js c i c z a só w ś w ię ty c h . W r e f e r a c ie o. d r a Ł a p iń s k ie g o z o s ta ły o m ó w io n e d w a p ie rw s z e sp o ś ró d w y m ie n io n y c h z a g a d n ie ń .
S y n o d y b p a W a ż y ń sk ie g o r o z p a t r y w a ły ży cie s a k r a m e n t a ln e n ie w a s p e k c ie d o g m a ty c z n y m , le c z litu r g ic z n y m . D o p o ło w y X V II w ie k u w o b r z ą d k u g r e k o - k a to lic k im n ie b y ło z w y c z a ju o d p r a w ia n ia M szy św. c z y ta n e j. B y ły ty lk o M sze św . śp ie w a n e , s p r a w o w a n e w e d łu g li tu r g ii św . J a n a C h ry z o s to m a i św . B az y le g o W ielk ieg o . O d p o ło w y X V II w ie k u za c z ę to o d p ra w ia ć M sze św . c z y ta n e , co o s ta te c z n ie u s a n k c jo n o w a ł S y n o d Z a m o js k i w 1720 r. P o n ie w a ż je d n a k n ie b y ło p rz e p isó w , ja k o d p r a w ia ć M szę św . c z y ta n ą , d o w o ln ie a d a p to w a n o p rz e p is y o M szy św . ś p ie w a n e j, co b y ło p o w o d e m ta k d a le k o p o s u n ię ty c h in n o w a c ji, że z a c h o d z iły o b a w y o w a ż n o ś ć M szy św . w ogóle. D la te g o n a o m a w ia n y c h sy n o d a c h o d p ra w ia n o w z o rc o w e , „ s u c h e ” m sze o ra z k o ry g o w a n o b łę d y . U re g u lo w a n o te ż s p r a w ę w y m ie n ia n ia im io n p a p ie ż a i b is k u p ó w , ty m b a r d z ie j, że n ie k tó r z y k a p ła n i p o s łu g iw a li się — w b r e w z a k a z o w i S y n o d u Z a m o js k ie g o — m s z a ła m i p ra w o s ła w n y m i, g d zie p a p ie ż a w ogóle n ie w s p o m in a n o . O m a w ia ją c p r a k ty k ę p rz y s tę p o w a n ia do s a k r a m e n t u p o k u ty , sy n o d y c h e łm s k ie z a le c a ły , b y w ie r n i s p o w ia d a li się p r z y n a jm n ie j 4 r a z y w ro k u . O p o rn i w ty m w z g lę d z ie m ie li b y ć u p o m in a n i p rz e z p ro b o s z c z ó w i d z ie k a n ó w , a n a w e t p o d a w a n i do s ą d u k o śc ie ln e g o . Z s a k r a m e n t u p o k u ty m ie li te ż g o rliw ie k o rz y s ta ć k a p ł a n i, w c z y m m ia ło im p o m ó c u s ta n o w ie n ie s p e c ja ln y c h sp o w ie d n ik ó w d e k a n a ln y c h i p rz e s y ła n ie b is k u p o w i z a ś w ia d c z e ń o o d b y ty c h s p o w ie d z ia c h . W c e lu z aś p o d n ie s ie n ia k w a lif ik a c ji sp o w ie d n ik ó w u r z ą d z a n o d la n ic h n a sy n o d a c h s p e c ja ln e e g z a m in y . W y ja ś n io n o te ż — w o b e c in te r w e n c ji w ła d z św ie c k ic h — że z o k a z ji sp o w ie d z i w ie lk a n o c n e j n ie w y łu d z a się p ie n ię d z y , lecz is tn ie je z w y c z a j s k ła d a n ia d o b ro w o l n y c h o fia r p rz e z w ie rn y c h . W z w ią z k u z s a k r a m e n t e m n a m a s z c z e n ia c h o ry c h s y g n a liz o w a n o n ie b e z p ie c z e ń s tw o , że d łu g ie m o d litw y i o b rz ę d p o ś w ię c e n ia o le ju b e z p o ś re d n io p rz e d n a m a s z c z e n ie m m o g ą b y ć p o w o d e m , iż c h o ry u m rz e , z a n im z o s ta n ą o n e o d p ra w io n e . D la te g o — n ie z a le ż n ie od p o s ta n o w ie n ia S y n o d u Z a m o jsk ie g o , k tó r y z a le c ił s k ró c e n ie m o d litw — je d e n z s y n o d ó w b is k u p a W a ż y ń sk ie g o n a k a z y w a ł, b y ju ż p o ś w ię c o n y o le j p rz e c h o w y w a ć w d o g o d n y m m ie js c u . I n n y s y n o d , w y r a ż a j ą c tr o s k ę o n ie r o z e rw a ln o ś ć m a łż e ń s tw a , w y d a ł p o s ta n o w ie n ie , b y p ro b o s z c z o w i tro s z c z y li się o ja k n a js z y b s z e p o g o d z e n ie z w a ś n io n y c h m a łż e ń s tw i z a w ia d a m ia li b is k u p a o w s z y s tk ic h m a łż e ń s tw a c h r o z b i ty c h , is tn ie ją c y c h n a te r e n ie p a ra f ii. P o o m ó w ie n iu z a rz ą d z e ń s y n o d a ln y c h d o ty c z ą c y c h ż y c ia s a k r a m e n t a l n e g o o. d r Ł a p iń s k i p r z e d s ta w ił z k o le i p r o b le m a ty k ę p rz y n a le ż n o ś c i d o o b rz ą d k u . J a k w ia d o m o , K o śc ió ł od d a w n a tro s z c z y ł się o z a c h o w a n ie w ie lk ic h w a rto ś c i, ja k ie k r y j ą w so b ie p o szczeg ó ln e o b rz ą d k i w sc h o d n ie . D la te g o p r z y n a jm n ie j od X V II w ie k u is tn ie je z a k a z s a m o w o ln e g o z m ie n ia n ia o b r z ą d k u i z a k a z n a k ła n i a n ia k o g o k o lw ie k do z m ia n y w ła s n e g o o b rz ą d k u . P o n ie w a ż je d n a k n ie z a w sz e ty c h n a k a z ó w S to
232 Z życia Wydziału Prawa Kanonicznego ATK [8] lic y A p o s to ls k ie j p rz e s trz e g a n o , sy n o d y c h e łm s k ie w y d a ły sz e re g z a r z ą d z e ń m a ją c y c h n a c e lu o c h ro n ę o b r z ą d k u u n ic k ie g o . O soby, k tó r e p o rz u c a ły sa m o w o ln ie sw ó j o b rz ą d e k i n ie p rz y s tę p o w a ły do s p o w ie dzi w ie lk a n o c n e j u sw eg o p ro b o s z c z a u n ic k ie g o , n a le ż a ło re je s tr o w a ć , p o d a w a ć do w ia d o m o ś c i d z ie k a n a i b is k u p a o ra z z o b o w ią z y w a ć do p o w r o tu n a w e t za p o m o c ą k a r k o ś c ie ln y c h . N a le ż a ło ró w n ie ż z a w ia d a m ia ć b is k u p a o k a ż d y m w y p a d k u n a k ła n i a n ia u n itó w do z m ia n y o b rz ą d k u p rz e z k l e r ła c iń s k i. B is k u p u n ic k i za k a ż d y m ra z e m m ia ł in te r w e n io w a ć u o r d y n a r iu s z a ła c iń sk ie g o . Z d ru g ie j je d n a k s tr o n y z a k a z a n o i d u c h o w n y m u n ic k im , a b y n ie u d z ie la li ła c in n ik o m s a k r a m e n tó w i p o g rz e b u , a je ż e li w w y p a d k u k o n ie c z n o śc i to u c z y n ią , m a j ą n ie z w ło c z n ie p o w ia d o m ić p ro b o s z c z a ła c iń sk ie g o . Ze s p r a w ą z m ia n y o b rz ą d k u łą c z y ła się ta k ż e w p e w n e j m ie rz e s p r a w a n a w r a c a n ia Ż y d ó w . S y n o d z r . 1793 z a k a z a ł p o s łu g iw a n ia się ja k im k o lw ie k p rz y m u s e m w c e lu n a w r a c a n ia Ż y d ó w . N ie w o ln o te ż b y ło u d z ie la ć c h r z tu in n o w ie r c o m b ez zg o d y b is k u p a . P o z a k o ń c z e n iu r e f e r a t u k s. d z ie k a n P a w lu k p o d z ię k o w a ł p r e le g e n to w i i o tw o rz y ł d y s k u s ję . O. doc. d r h a b . F e r d y n a n d P a s te r n a k z w ró c ił u w a g ę , że p o d k re ś lo n a w r e f e r a c ie i is tn ie ją c a do dziś p e w n a s u ro w o ść ż y c ia p r a k t y k o w a n a w K o śc io ła c h W sc h o d n ic h m o że s ta n o w ić p rz e s z k o d ę w d ia lo g u e k u m e n ic z n y m ; c h rz e ś c ija n ie w s c h o d n i s ty k a ją c się ze z w y c z a ja m i z a c h o d n im i m o g ą o b a w ia ć się, że z b liż e n ie z Z a c h o d e m b ę d z ie p o w o d e m ic h la ic y z a c ji. K s. p ro f. d r h a b . E d w a r d S z ta - f r o w s k i z a in te r e s o w a ł się p u b lik a c ją o m a w ia n y c h w r e f e r a c ie u c h w a ł s y n o d a ln y c h , k tó r e — ja k w y ja ś n i ł a u to r r e f e r a t u — częścio w o z o s ta ły o p u b lik o w a n e p rz e z b p a E d w a r d a L ik o w sk ie g o , a częścio w o z n a jd u j ą się w a rc h iw a c h . K s. p ro f. d r h a b . T a d e u s z P a w lu k p o d k r e ś lił p a r a le lę , ja k a z a c h o d z i m ię d z y tr o s k ą o o d b y w a n ie sp o w ie d z i w ie lk a n o c n e j w K o śc io ła c h W sc h o d n ic h i K o śc ie le Z a c h o d n im . P . m g r A n d rz e j D u - b e c w s k a z a ł — w k o n te k ś c ie U n ii B rz e s k ie j — n a tr u d n o ś c i, ja k ie o b rz ą d k i w s c h o d n ie n a p o ty k a ły w d a w n e j P o ls c e : b r a k n ie k tó r y c h p rz y w ile jó w sp o łe c z n o -p o lity c z n y c h , ja k im i c ie sz y li się ła c in n ic y ; s ła b y p o z io m w y k s z ta łc e n ia d u c h o w ie ń s tw a (ty lk o n ie lic z n i k s z ta łc ili się w W iln ie , a w ię k sz o ś ć u p ro b o sz c z ó w ); m n ie j s p r a w n a o rg a n iz a c ja k o śc ie ln a . P o d s u m o w u ją c d y s k u s ję k s. d z ie k a n P a w lu k w y r a z ił ra d o ś ć z p o w o d u w z b o g a c e n ia p r o b le m a ty k i, k t ó r ą z a jm u je się W y d z ia ł, o s p r a w y w sc h o d n ie . N a s tę p n ie o m ó w ił p e w n e p ro b le m y z w ią z a n e z p u b li k a c ja m i n a u k o w y m i i m o d litw ą z a k o ń c z y ł p o sie d z e n ie . K s. M a r ia n R o la
