K R O N IK A
627
go, zakazującego noszenia długich w łosów i — jako odzieży —· kożuchów. Hošek są dzi, że w ten sposób ludność m anifestow ała sw e sym patie do „barbarzyńców”.
Tak w ygląda krótki przegląd nowszych czeskich prac na temat historii Rzymu. Jego użyteczność dla polskich historyków będzie chyba polegać nie tylko na zazna jom ieniu ich z tem atyką prac czechosłowackich badaczy, ale także na tym, że ułatwi on naw iązanie kontaktów tym autorom, którzy pracują nad podobną tematyką.
Pavel Oliva
PIENIĄDZ I WYMIANA WE WCZESNYM ŚREDNIOWIECZU
Ósmy tydzień dyskusyjny w łoskiego ośrodka badań wczesnośredniowiecznych, 0 którego działalności w tym m iejscu już pisano kilkakrotnie (ostatnio por. „Prze gląd Historyczny” t. L, 1959, s. 408—410) został skoncentrowany dokoła zagadnienia w ym iany i pieniądza. Obrady m iały m iejsce w siedzibie Centro Italiano di studi
sulľalto m edioevo w Spoleto w dniach 21—27 kw ietnia 1960 r.; wycieczka naukowa
poprowadziła uczestników obrad przez Montecorona i Petroia do Città di Castello w północnej Umbrii. W spotkaniu w zięło udział łącznie około 100 osób spośród sa m odzielnych i młodszych pracowników nauki z kilkunastu krajów; z Polski uczest niczyli A. G i e y s z t o r , R. K i e r s n o w s k i , T. R o s ł a n o w s k i i St. S u c h o d o l s k i .
Wykład w stępny m iał Gino L u z z a t t o (Wenecja) o stosunku ekonomiki natu ralnej do ekonomiki pieniężnej na Zachodzie Europy, po czym w łaściw e obrady wraz z dyskusją rozpoczął referat Philipa G r i e r s o n a (Cambridge) o. spraw ie m onety bizantyńskiej w e W łoszech VII—XI w., obrazujący szybko postępujące ograniczanie jej funkcji do roli m iernika wartości i środka tezauryzacyjnego. Z kolei Roberto Sabatino L o p e z (Yale University) przedstaw ił społeczną i ekonomiczną rolę min- cerzy w zbarbaryzowanej, ale nadal upieniężnionej Italii. Ugo G u a l a z z i n i (Par ma) m ówił o aspekcie praw nym problemu pieniądza w łoskiego w e wczesnym śred niowieczu, akcentując jego znaczenie publiczne jako nieutraeonego spadku po an ty ku. Dwa referaty hiszpańskie, Claudio Sanchez A l b o r n o z (Buenos Aires) i Luis G. de V a l d e a v e l l a n o (Madrid) o pieniądzu, w ym ianie towarow o-pieniężnej 1 ruchu cen na półw yspie Iberyjskim VI—X I w. odczytano w zastępstw ie nieobec nych autorów. Z powodu nieprzybycia autora spadł zapowiedziany referat Jean H u b e r t (Paryż) o roli m onety w twórczości artystycznej wcześniejszego średnio wiecza; zam iast niego Paul G o u b e r t (Rzym) powrócił do tem atyki pieniądza bi zantyńskiego na Zachodzie.
Z dużą uwagą wysłuchano interesującej m etodycznie prelekcji Jeon L a f a u r i e (Paryż) o m ożliwościach w yznaczania dróg handlowych przez skarby merowińskie, a także przejrzystego w ykładu Fernanda V e r c a u t e r e n (Liège) o obrocie pie niężnym w e Francji północnej; z ostatniego w ykładu warto zanotować słabe po św iadczenie na miejscu, w krajach em isji, produkcji m ennic lotaryńskich za to zna kom icie reprezentowanej, jak wiadomo, w strefie bałtyckiej. Joachim W e r n e r (Monachium) om ówił obieg pieniężny w Niem czech południowych i zachodnich V—VIII w. w św ietle zachowanych tylko w grobach m onet oraz luźnych w związku z zanikiem skarbów na tym obszarze w pocz. V w. Przegląd sytuacji monetarnej w różnych krajach kontynuował Ph. Grierson przedstawiając swój pogląd na funkcję pieniądza w Anglii VI—IX w.; jest on zdania, że moneta m iała tam w ów czas jedy nie znaczenie miernika wartości.
628
K R O N IK AW ykład Sture B o l i n (Lund) o m ennictw ie skandynaw skim doby W ikingów w y w ołał żyw ą wym ianę zdań uczestników zgodnie z zarysowującą się dziś rew izją po glądów na przecenianą jeszcze niedawno rolę handlu północnego w e w czesnym średniowieczu. Międzynarodową funkcję pieniądza bizantyńskiego w VII—X w. w całym basenie morza Śródziemnego krytycznie zreferował Vitalien L a u r e n t (Paryż).
O strukturach ekonomicznych w krajach słow iańskich i początkach w ym iany towarow o-pieniężnej m ów ił A. G i e y s z t o r , po czym Valentin Ł. J a n i n (Mo skwa) przedstaw ił problem atykę badań nad pieniądzem na Rusi IX —X II w. D ysku sja przeprowadzona łącznie nad tym referam i oraz w ystąpienie Erny P a t z e l t (Wiedeń) o stosunkach Szw edów z Orientem arabskim pozw oliła .wyjaśnić ważne m om enty z historii handlu luksusowego i genezy w ym iany towarowo-pieniężnej, m. in. z głosem G. S z è k e l y (Budapeszt) o stosunkach w ęgierskich X i X I w . Istotne elem enty do sprawy handlu dalekosiężnego i gospodarki naturalnej w niósł referat Joachim a Wernera o św iadectw ach archeologicznych i numizm atycznych eko nomiki w schodniom erowińskiej VI i VII w. z ciekawym przedstaw ieniem roli rze m iosła w ędrownego w zakresie złotnictwa.
Duże i sporne w rażenie w yw ołał efektowny w ykład Carlo M. C i p o 11 i (Wene cja) o istocie pieniądza średniowiecznego, będący próbą zastosowania aparatu poję ciowego ekonomii współczesnej do zjaw isk w czesnego średniowiecza; cenne w ydało się wyprow adzenie pojęcia stopnia płynności pieniądza, którym referent próbował zastąpić pojęcia gospodarki naturalnej i pieniężnej; m niej mogło zadowolić oderwa nie zjaw isk rynkowych od charakteru produkcji. Stały rzeczoznawca językowy spotkań spoletańskich Carlo B a t t i s t i (Florencja) zajął się reperkusjami leksyk al nymi handlu wschodniego w okresie justyniańskim tzn. przed dużym i ważnym w kładem arabskim w term inologię romańską; analiza słow nika łaciny ludowej V—VII w . pokazuje w cale poważny w kład ow ych mercatores orientalium speci'erum w nazew nictw ie korzeni, m inerałów, transportu morskiego, tkanin itp.
Podsum owanie obrad przypadło R. S. Lopezowi, który ze zw ykłą sobie swadą wykorzystał dorobek tygodnia dila w ydobycia kilku cech, tej obszernej w ym iany po glądów. Podniósł przede w szystkim jej wielostronność tak geograficzną jak rzeczo wą, a następnie pośród dotkniętych problem ów — kontrastowość św iata śródziem no m orskiego wobec krajów zaalpejskich i Europy środkowej oraz w schodniej.
Zapowiedziano ze strony organizatorów tem atykę następnego spotkania
w r. 1961; będzie to sprawa zakresu i treści pojęcia w czesnego średniowiecza, ośw ie tlona z m ożliw ie rozległych punktów widzenia zarówno specjalistyczny cli jak geo graficznych.
A. G.
*
W dniach od 2 do 4 listopada 1959 roku obradowała w Pradze międzynarodowa konferencja poświęcona problem om literatury Oświecenia w krajach Europy środ kowej i w schodniej. K onferencję zorganizował K om itet Słow ianoznaw stw a Czecho słow ackiej Akadem ii Nauk. Udział w obradach w zięli oprócz gospodarzy przedsta w iciele Bułgarii, NRD, Polski i Węgier. W ygłoszono 3 podstaw owe referaty: J. D o· l a n s k y o celach i zadaniach konferencji, L. S v o b o d a o społecznym podłoża rozwoju literatur środokowo- i wschodnio-europejskich w XVIII w ieku, oraz F. V o- d i č k a , o źródłach odrodzenia literatury czeskiej w XVIII wieku.
