Andrzej M. Michalski, Dominika
Goltz-Wasiucionek
Nauczanie języka obcego online jako
forma wspomagająca przygotowanie
zawodowe studentów
Problemy Profesjologii nr 1, 11-17
2010
UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI • POLSKIE TOWARZYSTWO PROFESJOLOGICZNE
Problem y Profesjologii 1/2010
Andrzej M. M ichalski D om inika G oitz-W asiucionek
NAUCZANIE JĘZYKA OBCEGO ONLINE JAKO
FORMA WSPOMAGAJĄCA PRZYGOTOWANIE
ZAWODOWE STUDENTÓW
Streszczenie
Nauczanie na odległość (ang. e-learning), zwłaszcza za pośrednictwem łączy interneto wych, stanowi ciekawą alternatywę w stosunku do szkolenia tradycyjnego. Jest to najno wocześniejsza forma zdalnego kształcenia, zastępująca stare formy szkolenia korespon dencyjnego, czy radiowo-telewizyjnego. Nauczanie online sprawdziło się już na rynku szkoleń zawodowych prowadzonych przez duże firmy, korporacje czy administrację pań stwową. Kształcenie zdalne umożliwia przeszkolenie dużej liczby studentów bądź pra cowników oraz zarządzanie zespołem ludzkim w tym samym czasie, bez względu na dzielące ich odległości.
Celem artykułu jest analiza możliwości wykorzystania platformy edukacyjnej w komplementarnym nauczaniu studentów języka obcego. Formułuje także czynniki, które należy uwzględnić przy tworzeniu kursów mieszanych.
Słowa kluczowe: nauczanie na odległość, platforma edukacyjna, język obcy, TEACHING FOREIGN LANGUAGE O NLIN E AS A FORM OF SUPPORT IN PREPARING STUDENTS FOR PROFESSIONAL LIFE
A bstract
Distant teaching based on the use o f Internet connection is a very interesting alternative to traditional teaching. It is the most modern form o f distant teaching which replaces old forms of correspondence teaching or training based on radio or television. Online method turned out to be a good way o f training used by companies, corporations or government administration. It enables training a huge number o f students or employees as well as managing a team o f people, which take place at the same time regardless o f the distance. The articles aims to analyze the possibilities of using educational platform in students foreign language blended learning. It provides factors that need to be taken into consideration while preparing blended learning courses.
Key words: distant teaching, educational platform, foreign language
N auczanie na odległość (ang. e-learning), zw łaszcza za pośrednictw em łączy interne tow ych, stanowi ciekaw ą alternatyw ę w stosunku do szkolenia tradycyjnego. Jest to najnow o cześniejsza form a zdalnego kształcenia, zastępująca stare form y szkolenia korespondencyjne go, czy radiow o-telew izyjnego. W wielu polskich uczeniach w yższych podejm ow ane są dziś działania m ające na celu w prow adzenie kształcenia zdalnego do program u studiów. W ślad za
12 A N DRZEJ M. M ICH A LSK I, D O M IN IKA G O LTZ-W A SIU CIO NEK
zagranicznym i ośrodkam i, w których te rozw iązania istnieją od dawna, próbuje się w prow a dzać w irtualną edukację ja k o stały elem ent procesu kształcenia i zarządzania zespołem na poziom ie uniw ersyteckim .
N auczanie online spraw dziło się ju ż na rynku szkoleń zawodowych prowadzonych przez duże firmy, korporacje czy adm inistrację państwową. Szkolenia zdalne um ożliw iają przeszkolenie dużej liczby pracow ników oraz zarządzanie zespołem ludzkim w tym samym czasie, bez w zględu na dzielące ich odległości. Daje to wym ierne korzyści finansowe. Działa nie te są rów nież w spierane ze środków budżetow ych Unii Europejskiej, na przykład w for mie dotacji udzielanych przez Europejski Fundusz Społeczny.
N a rynku istnieją gotow e rozw iązania program ow e, narzędzia do tw orzenia zdalnych kursów internetow ych. P ozw alają one na tw orzenie kursów online na każdym poziom ie za aw ansow ania, od udostępniania m ateriałów w sieci poprzez tw orzenie kom pletnych portali edukacyjnych. Istnieje w iele rozw iązań kom ercyjnych w tym zakresie, które m im o zalet m ają wadę w postaci drogich kosztów ich w drażania i użytkowania. Dlatego sw oją przygodę z e- larningiem w arto zacząć od program ów rozpow szechnianych na zasadzie w olnego oprogra m ow ania (licencji open source). Program y te są przeznaczone do darm ow ego użytkowania, pod w arunkiem przestrzegania dostarczanych w raz z nimi licencji (GNU/GPL). Przykładem takiego program u je s t platform a zdalnej edukacji M oodle. O ferow ane w niej narzędzia po zw alają na tw orzenie kursów internetow ych, w niczym nieustępujących tym w ykonanym na platform ach kom ercyjnych.
Dotyczy to rów nież prow adzenia kursów językow ych online. System kształcenia na odległość stał się w yzw aniem cyw ilizacyjnym zarówno dla organizatorów edukacji języ k o wej, ja k i dla nauczycieli.
W XXI w ieku edukacja z racji swojej m isji, ja k i rozlicznych form , które przybiera, pow inna obejm ow ać w szystkie okresy życia od dzieciństw a aż po starość. Uznając znaczenie edukacji całożyciow ej, ja k o jednego ze sposobów zw iększania dostępu do edukacji na pozio m ie w yższym i w yrów nyw ania szans, m inistrow ie krajów europejskich odpow iedzialni za edukację podkreślili konieczność zw iększenia udziału uczelni w strategiach działań zm ierza jących do realizacji idei lifelong learning. W Europie przyszłości, opartej na społeczeństwie
i gospodarce w iedzy, strategie kształcenia ustaw icznego będą musiały sprostać wyzwaniu konkurencyjności i w ykorzystyw ać najnow sze technologie w celu zw iększenia spójności spo łecznej, równości szans i jakości życia.
U czenie się przez całe życie coraz częściej rozum iane dosłow nie — od dzieciństw a do późnej starości to kontinuum - opisano ju ż w 1998 w raporcie Delorsa Edukacja j e s t w niej
ukryty skarb'. W wyżej w spom nianym opracow aniu M iędzynarodowej Komisji do Spraw
Edukacji w XXI w ieku przygotow anym dla UN ESCO Delors podkreśla znaczenie edukacji przez cale życie m ów iąc, że je s t to klucz do XXI wieku.
1 Delors J., Learning: The Treasure Within, http://www.unesco.org/delors/treasure.htm, pobrano 06.01.2010 r.
Nauczanie języka obcego online. 13 W 1999 roku m inistrow ie odpowiedzialni za szkolnictw o wyższe w krajach europej skich podpisali dokum ent zw any D eklaracją Bolońską. Podpisanie tego dokum entu rozpoczę ło przekształcenia, których istotą je s t zm iana w system ach szkolnictw a wyższego w Europie, a ostatecznym celem utw orzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictw a W yższego. U tw orzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictw a W yższego (EO SW ) zm ierza do wypracow ania wspólnej „europejskiej” reakcji na problem y w ystępujące w większości krajów tak, aby stw orzyć w a runki do mobilności obyw ateli, dostosow ać system kształcenia do potrzeb rynku pracy, pod nieść atrakcyjność i popraw ić pozycję konkurencyjną system u szkolnictw a w yższego w Eu ropie.
N ow oczesna edukacja staje w ięc przed wyzw aniem sprostania potrzebom społeczeń stw a wiedzy, społeczeństw a ciągle uczącego się, korzystającego z w ciąż rozrastających się zasobów inform acji2.
W zw iązku z koniecznością um ocowania kształcenia na odległość w prawie powstały akty praw ne określające w arunki, ja k ie m uszą być spełnione, aby zajęcia dydaktyczne na stu diach mogły być prow adzone z w ykorzystaniem m etod i technik kształcenia na odległość - R ozporządzanie M inistra N auki i Szkolnictw a W yższego z dnia 25 w rześnia 2007 r. (wraz z aktualizacjam i z 31 października 2007 r. i 9 m aja 2008 r.)3.
Posiadając narzędzia praw ne m ożna zacząć w spierać procesy kształcenia now ocze snymi technologiam i inform acyjnym i, nowymi narzędziam i i kształcić na odległość
(e-learning).
E-edukacja to szansa zdobycia w ykształcenia dla w szystkich tych, którzy nieustannie m uszą się uczyć, doszkalać (w pisuje się zatem w ideę kształcenia ustaw icznego - Lifelong
Learning). Jest to także czasam i jed y n a m ożliw ość zdobycia w ykształcenia dla ludzi pocho
dzących spoza dużych ośrodków akadem ickich czy osób niepełnosprawnych.
Istotnym elem entem w spółczesnego w ykształcenia staje się w coraz większym stopniu zna jom ość języka obcego. O tw arcie dla Polski europejskich rynków pracy determ inuje prócz
kwalifikacji w w ykonyw anym zaw odzie posługiwanie się językiem obcym. M ożna śm iało zaryzykow ać tw ierdzenie, że znajom ość ję zy k a obcego je s t jednym z w arunków kariery za wodowej zarówno w Polsce ja k i zagranicą. Toteż je g o dobra znajom ość staje się w chwili obecnej niezbędna.
Pośród wielu form i technik nauczania języka obcego ostatnio bardzo dużo m ówi się o kom plem entarnej form ule nauczania ja k ą je st blended learning, który stosowany je s t za równo na uczelniach w ram ach lektoratów ja k i przez szkoły językow e. Kurs zdalny m oże stanowić integralną część kursu językow ego ale m oże też stanow ić bonus, dodatek godzino wy przeznaczony na pracę indyw idualną uczącego się. B lended -learning to nauczanie łączą
2 Lubina E., Edukacja w społeczeństwie wiedzy - wieloznaczność rzeczywistości społecznej i kulturowej, „E-mentor” nr 3 (17), SGH, Warszawa 2006.
3 Rozporządzanie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 września 2007 r. w sprawie warun ków, jakie muszą być spełnione, aby zajęcia dydaktyczne na studiach mogły być prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.
14 A N DRZEJ M. M ICH A LSK I, D O M IN IK A G O LTZ-W A SIU CIO NEK
ce jednocześnie realizow ane zajęcia odbyw ające się w tradycyjnej klasie i online. W ykorzy stuje zatem zalety e-learrtingu i nauczania tradycyjnego.
Praca na platform ie nakłania do system atyczności, a tym samym podnosi efektyw ność nauczania. Prow adzący kurs zdalny m a m ożliw ość zarządzania praca zespołu studentów po przez przesyłanie zadań, udostępnianie m ateriałów dydaktycznych czy poprzez rozm owy prowadzone na Forum.
W pracach nad tw orzeniem kursów m ieszanych należy uw zględnić w iele czynników począwszy od uw arunkow ań prawnych a na sprzętow ych kończąc.
Pierwszy krok to podjęcie decyzji jakiego ję zy k a kurs będzie dotyczył, czy będzie to kurs ję zy k a ogólnego czy branżowego? Jaka będzie proporcja zajęć online i tych prow adzo nych m etodą tradycyjną dla całego kursu? Czy kurs będzie zintegrow any z podręcznikiem w iodącym czy m a stanow ić jedynie uzupełnienie kursu m ateriałam i związanym z treściam i program u nauczania i podręcznika?
Podane w skazów ki odnoszą się do tw orzenia kursu kom plem entarnego, który m a na celu uzupełnienie zajęć bezpośrednich, stanowi w ięc integralną część procesu kształcenia i je st ściśle pow iązany z teściam i podręcznika w iodącego.
N ajw ażniejszą kw estią je s t pow ołanie koordynatora, który zarządzał będzie pracami zespołu autorów. Z arządzanie zespołem w tym przypadku winno uw zględniać takie działania jak: proporcjonalny podział treści m iędzy autorów , w yznaczenie szczegółow ych zadań, które dotyczyć będą etapów prac nad kursam i: przed rozpoczęciem kursu, w trakcie trw ania kursu, po zakończeniu kursu. Do głów nych zadań autorów kursów należy przygotow anie m ateriałów zgodnie z w ytycznym i koordynatora oraz m etodyka zdalnego nauczania, w prow adzanie m ate riałów na platform ę oraz ich korekta, udział w pilotażu, przeprow adzenie ankiet wśród uczą cych się, a także w prow adzenie zm ian w ypływ ających z rocznej pracy z kursami oraz ankiet ewaluacyjnych.
Każdy kurs winien zaw ierać konkretną liczbę godzin, z czego obrane proporcje sta nowić będą spotkania fa c e - to - fa c e i pracę z m odułam i na platform ie edukacyjnej. Tak w ięc każdy z kursów rozpisany będzie na dw ie części, spotkania bezpośrednie oraz część zdalną na platform ie.
Co pow inno znaleźć się w części fa c e -to -fa c e kursu zdalnego?
Powinny tu znaleźć się ćw iczenia dotyczące tych um iejętności, których nie m ożna ćw iczyć na platform ie. Z najdą się tu ćw iczenia zw iązane z:
• mówieniem • słuchaniem
• w prow adzeniem do pisania
• ew entualnie dyskusjam i, jeżeli przewiduje je podręcznik lub program nauczania Co pow inno znaleźć się w części online kursu zdalnego?
W części zdalnej zn a jd ą się quizy dotyczące ćw iczenia tych spraw ności, które sw obodnie uczący się m oże sam odzielnie w ykonyw ać.
Pierw szą częścią, która pow inna zostać zam ieszczona na platform ie je st w prow adze nie do kursu dokładnie opisujące je g o założenia, je g o części składowe, sposób pracy z
quiza-Nauczanie języka obcego online. 15 mi na platform ie, kryteria dotyczące oceniania wypowiedzi pisemnych i ustnych (pom im o faktu, że te dw ie kw estie ćw iczone będą na zajęciach bezpośrednich), inform acje o sposobie przekazywania nauczycielow i zadań pisem nych, term iny na dostarczenie zadań, czas otw arcia m odułu oraz sposób oceniania jeżeli chcem y aby była to integralna część kursu, i w ten spo sób chcemy m otyw ow ać uczestników kursu. Ocenianie m oże zostać pominięte, a kurs stano wić m oże w takim w ypadku uzupełnienie zajęć bezpośrednich. W takim przypadku należy tak zarządzać kursem i m ateriałam i aby m otyw ow ać uczestników do wykonyw ania zadań na plat formie zdając się jednocześnie na sam ozaparcie uczestników kursu nie dając im bodźca do rywalizacji i spraw dzania sw oich osiągnięć poprzez w ystawianie ocen a jedynie poprzez przyznawania punktów.
W każdym m odule uczący się rozw iązują quizy (zadania) dotyczące gram atyki, słow nictwa, zadań na rozum ienie tekstów pisanych odnoszące się do treści podręcznika lub z nim nie związane. Każdy m oduł pow inien być otw arty przez czas określony przez prowadzącego zajęcia, konieczny do zrealizow ania danego tem atu. Pracami na platform ie w takim przypad ku zarządza prowadzący w porozum ieniu z kursantam i. Fakt określenia czasu na w ykonanie zadań m a być czynnikiem m otyw ującym uczącego się do system atycznej pracy m iędzy kolej nymi spotkaniami bezpośrednim i.
W części zdalnej znajdą się w ięc zadania na: a) czytanie
Jeżeli kurs zintegrow any je s t z podręcznikiem należy pam iętać, że teksty zam ieszczone w podręczniku nie m ogą znaleźć się na platform ie ze względu na praw a autorskie.
b) quizy na rozum ienie tekstu pisanego, dotyczące słow nictw a, quizy gram atyczne
K ażde zadanie zam ieszczone na platform ie musi posiadać dokładne polecenie precyzujące zagadnienie którego dotyczy. W arto dodać inform ację o ilości punktów możliw ych do uzy skania, czasie na rozw iązanie zadań i ilości prób na je g o wykonanie. Zazwyczaj zadania na platform ie m ożna w ykonyw ać nieograniczoną liczbę razy, a najwyższy w ynik zostanie zapi sany. M ożna oczyw iście podjąć decyzję o tym , że niektóre z zadań m ożna będzie rozw iązać tylko raz.
c) teoria gram atyczna, linki do stron W W W
M ożemy na platform ie zam ieścić plik zaw ierający teorię gram atyczną, przygotow aną przez autora m ateriałów, w raz z przykładam i. M ożna odesłać do konkretnych stron W W W , przy czym należy system atycznie spraw dzać czy linki są aktualne, a dana strona nie wygasła. d) powtórki
Stanow ią one odrębna część kursu. W arto w ięc skonstruow ać powtórki ja k o sam ospraw dza- jący test, w którym za każdym otw arciem zadania będą losowo dobierane. D odatkowym ele
mentem m oże być w prow adzenie licznika czasu, który uczącem u się da inform ację o tym na ile opanow ał dane zagadnienia.
16 A N D R ZEJ M. M ICH A LSK I, D O M IN IK A G O LTZ-W A SIU CIO N EK
N a platform ie m ożna um ieścić w prow adzenia do dyskusji, która będzie m iała m iejsce na za jęciach face-to-face. W ystarczy podać tem at dyskusji oraz sposób w jaki uczestnicy kursu m ają się do niej przygotować.
f) zadania pisem ne
Platform a m a sw oje ograniczenia tak w ięc nie m a możliwości aby uczący się w yko nywali zadania pisem ne bezpośrednio na platform ie. Jednak sam o zadanie, je g o form at oraz w ytyczne w raz z inform acją o term inie i sposobie jego dostarczenia m ożna zam ieścić na plat formie.
Zaw artość kursu m ieszanego uzależniona je s t od inwencji je g o tw órców , a także faktu pow iązania go z podręcznikiem kursow ym . Platform a oferuje w iele ciekawych rozwiązań i stanow ić m oże atrakcyjny sposób uczenia się i nauczania.
Tw orząc kurs zdalny należy pam iętać, że na platform ie nie m ogą znaleźć się ja k ie kolw iek m ateriały naruszające praw a autorskie.
Fakt przygotow ania kursu nie oznacza jednak zakończenia prac, gdyż koordynator oraz osoby odpow iedzialne na funkcjonow anie platform y (m etodycy, adm inistratorzy) nadal będą zarządzali kursam i. Pierw sze kroki to przetestow anie kursu, spraw dzenie pod kontem technicznym i m erytorycznym oraz rozpoczęcie etapu pilotażu. Po okresie pilotażu należy w prow adzić popraw ki, a potem dbać o aktualizacje linków do stron W W W . W arto rów nież przeprow adzić ankietę wśród uczących się ja k i prowadzących taki kurs, aby zapoznać się z ich opiniam i, a także by uzyskać inform acje na tem at wyglądu, treści kursu i ich oceną na tem at samej m etody.
Poprzez pracę na platform ie uczący się m a kontakt z językiem angielskim w przerwie m iędzy kolejnym i spotkaniam i bezpośrednim i, ma m ożliw ość pracy w sw oim tem pie, kontak tu w każdej chwili z lektorem, a także w ykorzystania najnowszej technologii do rozw ijania swoich um iejętności językow ych. Praca na platform ie nakłania do system atyczności, a tym samym m oże w płynąć na efektyw ność nauczania.
Bibliografia
Bednarek J., Lubina E., Kształcenie na odległość. Podstawy metodyki, PWN, Warszawa 2008. Deklaracja Bolońska, http://www.univ.gda.pl/pl/bologna/7tpHdeklaracja, pobrano 06.01.2010 r. Delors J., Learning: The Treasure Within, http://www.unesco.org/delors/treasure.htm, pobrano
06.01.2010 r.
E-Europe 2002 Action Plan, http://ec.europa.eu/information_society/eeurope/2002/index_en.ht, pobrano 09.01.2010 r.
E-Polska, http://kbn.icm.edu.pl/cele/epolska.html, pobrano 12.01.2010.
Komunikat Praski, http://www.univ.gda.pl/pl/proces_bolonski/pl/komunikat_z_konferencji_w_pradze _2001_r/, pobrano 06.01.2010 r.
Kraśniewski A., Proces boloński to ju z 10 lat. Fundacja Rozwoju Systemu edukacji, Warszawa 2009. Lubina E., Edukacja w społeczeństwie wiedzy - wieloznaczność rzeczywistości społecznej i kulturowej,
Nauczanie języka obcego online. 17
Rozporządzanie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 września 2007 r. w sprawie wa runków, jakie muszą być spełnione, aby zajęcia dydaktyczne na studiach mogły być prowadzo ne z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość
http://www.bip.nauka.gov.pl/_gAllery/28/08/2808/20070925_rozporzadzenie.pdf, pobrano 08.01.2010 r.
Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej - ePolska na lata 2004-2006, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Grudzień 2003 r.,
www.ukie.gov.pl/HLP/files.nsf/.. ,/79d0526b49538ae3cl 25721 f00335df3?, pobrano 07.01.2010 r.
Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego,
http://www.mimuw.edu.pl/~sjack/usw/strat_pliki/strategia.htm, pobrano 12.01.2010 r.
