III Międzynarodowa Konferencja Poświęcona Bronisławowi Piłsudskiemu i Jego Dziedzictwu Naukowemu : Bronisław Piłsudski i Futabatei Shimei : piekna karta w dziejach stosunków polsko-japońskich (30 sierpnia - 3 września 1999), Kraków-Zakopane

Antoni Kuczyński

III Międzynarodowa Konferencja

Poświęcona Bronisławowi

Piłsudskiemu i Jego Dziedzictwu

Naukowemu : Bronisław Piłsudski i

Futabatei Shimei : piekna karta w

dziejach stosunków

polsko-japońskich (30 sierpnia - 3

września 1999), Kraków-Zakopane

Niepodległość i Pamięć 8/1 (17), 183-200

KRONIKA

„Niepodległość i Pamięć”

N r 17, 2001

Antoni Kuczyński

III Międzynarodowa Konferencja

Poświęcona Bronisławowi Piłsudskiemu

i Jego Dziedzictwu Naukowemu.

Bronisław Piłsudski i Futabatei Shimei.

Piękna karta w dziejach stosunków polsko-japońskich

(30 sierpnia-3 września 1999). Kraków-Zakopane

Skoro trzecia konferencja, to co było wcześniej?

W łaśnie, co było w cześniej? W cześniej, niestety, Bronisław Piłsudski, należący do g rona polskich zesłańców n a Syberii, których pasja poznaw cza i szczęśliwy zbieg okoliczności — przejaw iający się n iesieniem im pom ocy przez rosyjskie środow iska naukow e — w prow adzi­ ły na karty historii nauki polskiej, był w swoim kraju, m ów iąc najogólniej, m ało znany. D ziało się to tro ch ę za spraw ą anatem y, k tó rą w czasach tzw. Polski Ludow ej o błożona była p ostać jego b rata , M arszałka Józefa Piłsudskiego, ale także i z pow odu m ałego za in te re so ­ w ania naszych uczonych je g o badaniam i nad tubylczymi ludam i wyspy Sachalin. W iemy dzisiaj dok ład n ie, ja k to się stało, że on, urodzony w Z ułow ie nieopodal W ilna, trafił na Sachalin ja k o zesłaniec oskarżony o udział w zam achu n a cara A leksandra III. Tam , n a tej odległej wyspie, w iedziony instynktem poznawczym, a także wielką sym patią w obec k ra ­ jowców, zgrom adził obfity m ateriał słownikowy, teksty bajek i legend oraz w iele ek sp o n a­ tów etnograficznych, w ykonał setki zdjęć, przeprow adził obserw acje klim atyczne i zbudow ał stacje m e teorologiczne, w reszcie zorganizow ał szkoły elem e n ta rn e dla krajowców. Przez pew ien czas m ieszkał we W ładyw ostoku, gdzie pracow ał w miejscowym m uzeum . K rótko

przebywał w N ikołajew sku nad A m urem , skąd odbył p o d ró ż do osad Olczów. W roku 1905 — nadal w bliżej niew yjaśnionych okolicznościach — opuścił R osję i udał się do Japonii, skąd po 8-m iesięcznym pobycie przez Stany Z jedn o czo n e i F rancję wrócił do kraju i zam ie­ szka! początkow o w K rakow ie. Przez pew ien czas m ieszkał we Lwowie i Z akopanem . L a ­ ta 1906-1914 to w jego życiorysie p rac a nad opracow yw aniem zgrom adzonych na Sachali- nie m ateriałów etnograficznych, znaczona w ielom a publikacjam i w czasopism ach krajowych i zagranicznych oraz licznymi podróżam i po E uropie. Kiedy rozpoczęła się pierw sza w ojna św iatowa B. Piłsudski w yjechał przez W iedeń do Szwajcarii, skąd na k rótko przed śm iercią (17 m aja 1918 r.) u d ał się d o Paryża. Przez cały okres em igracji żywo uczestniczył w różnych grem iach prow adzących działalność na rzecz o drodzenia Rzeczypospolitej. Jego d o robek naukow y — publikacje, kolekcje etnograficzne i fotograficzne, rękopisy nieopublikow anych p rac oraz liczna k o resp o n d e n cja — rozproszony je st szeroko po świecie, a miejsca, w k tó ­ rych się on znajduje wytyczają szlak jego podróży i w ielorakich kontaktów . Są też zapisem jego losów, tru d u i ro zte re k , których wiele w swym życiu doświadczył!

Spośród wielu polskich zesłańców , którzy prow adzili b ad a n ia etnograficzne nad ludam i Syberii, B ronislaw Piłsudski budzi obecnie największe zainteresow anie etnologów . N ad o c e ­ ną je g o doro b k u p racu ją specjaliści z wielu krajów. O pisana przez niego rzeczywistość kul­ turow a A jnów , Niw chów i O roków fascynuje nie tylko antropologów kultury, ale również folklorystów , historyków , językoznawców . W jego doro b k u spotykam y się z konfrontacją dwóch żywiołów: pasji badaw czej i etnologii. Pierw sza stała się podstaw ą osiągnięć drugiej. Te jednak dopiero po latach pełniej rozpoznajemy! W ypada zaznaczyć, że przy wybitnej pomocy badaczy rosyjskich i japońskich. W Japonii bowiem w roku 1985 zorganizowana została p ie r­ w sza m iędzynarodow a k o nferencja naukow a pośw ięcona B. P iłsudskiem u, a to za przyczyną odczytania zapisów na w ałkach fonograficznych, dotyczących bogatego folkloru Ajnów.

Pom ysł z odczytaniem w ałków pow iódł się dzięki zastosow aniu najnowszej techniki lase­ row ej i skom plikow anym procesom chem icznym , usuwającym pleśń z woskowych cylindrów. W 1985 roku odbyła się na U niw ersytecie H o kkaido w S apporo m iędzynarodow a k o n feren ­ cja pod nazw ą In te rn a tio n a l Sym posium on B. Pilsudski’s P h onographic R ecords and th e A inu C u ltu re (M iędzynarodow e Sym pozjum na te m at n agrań fonograficznych Bronisław a Piłsudskiego i kultury ajnuskiej), w której wzięli udział antropologow ie, etnologow ie, folklo­ ryści, językoznaw cy i specjaliści od technologii o dtw arzania dźwięku. M ateriały tej k o n fe­ rencji zostały o publikow ane w wydawnictwie pod redakcją T. A sak u ra i I. T o ru , noszącym tytuł Proceedings o f the International Sym posium on B. P ilsudski’s Phonographic Records and

the A in u Culture. Septem ber 16-20, 1985, H o kkaido U niversity, S apporo 1986. R zeczona

ko n ferencja d ała też większy im puls do prześledzenia losów B. Piłsudskiego w Japonii, co skutecznie czynią d o dzisiaj profesorow ie K oichi In o u e i K azuhiko Saw ada, m ający na tym polu znaczące osiągnięcia. Jej o b rad o m towarzyszyło duże zainteresow anie japońskich m e­ diów — u kazało się w iele audycji telewizyjnych i radiowych oraz artykułów prasowych. M ożna naw et zaryzykow ać tw ierdzenie, że law ina inform acji, k tó ra za spraw ą tej k o n feren ­ cji przew inęła się wówczas w japońskich m ediach, spow odow ała znaczące spopularyzow anie postaci B. Piłsudskiego. K tóryś z Japończyków pow iedział mi naw et kiedyś, że jeśli m owa w K raju Kw itnącej W iśni o W ielkich P olakach, to zalicza się tam do nich Fryderyka C h o p i­ na, pap ieża P olaka Ja n a Paw ła II, B ronisław a P iłsudskiego i L echa W ałęsę. W spom niana k o n ferencja w S a p p o ro d ała też asu m p t do skom ponow ania przez M ariko H osokaw ę sp e ­

III Międzynarodowa Konferencja Poświęcona Bronisławowi Piłsudskiemu... 185

cjalnego m usicalu o B. Piłsudskim , a kierow any przez nią dziecięcy zespól gościł na p oczą­ tku lat 80. w Polsce, dając k oncert w telewizji. P iosenka M. H osokaw y nosząca tytuł W ujek

Piłsudski zn an a je st dzieciom na H okkaido. W japońskich podręcznikach języka ojczystego

dla II klasy szkoły średniej, w części zatytułow anej „Język i k u ltu ra ”, znajduje się obszerna czytanka o B. Piłsudskim ja k o badaczu folkloru Ajnów . K onferencja na U niw ersytecie H o k ­ kaido w S a p p o ro sform ułow ała też po stu lat organizow ania kolejnych specjalistycznych sp o t­ kań uczonych zajm ujących się postacią B. Piłsudskiego. W ytyczono plan dalszych b ad a ń nad jego dziedzictw em naukow ym .

Ż m u d n e p ra c e edycyjne zaowocowały ju ż w prow adzeniem do b ad a ń naukow ych ce n ­ nych, lecz d o tej pory nieznanych źródeł, znajdujących się w archiw ach, bibliotekach i m u ­ zeach A ustrii, F rancji, Jap o n ii, N iem iec, Rosji, Stanów Zjednoczonych i Polski. Każdy rok przynosi nowe odkrycia. N a ich podstaw ie uściślono wiele faktów z życia B. Piłsudskiego. Badacze japońscy naw iązali ko n tak t z jego ro dziną m ieszkającą w Japonii, zaś Państw ow e M uzeum K rajoznaw cze w Jużnosachalińsku po d jęło się odszukania w archiw ach rosyjskich pełniejszej doku m en tacji dotyczącej jego życia i pracy. R ezultaty tych b adań okazały się rew elacyjne, a znaczne poszerzenie bazy źródłow ej zrodziło konieczność ponow nego sp o t­ kania się badaczy, po to, by w prow adzić w szerszy obieg naukow y nowe ustalenia źródłow e. S tąd też w roku 1991 odbyła się w Jużnosachalińsku druga m iędzynarodow a konferencja pod hasłem „B ronisław Piłsudski — badacz n arodów S achalinu”. Pokłosie konferencji o p u ­ blikow ano w dw óch tom ach w języku rosyjskim pt. B. O. Piłsudskij — issłedowatiel narodow

Sachalina. M ateriały m ieżdunarodnoj naucznoj konferencii. 31 oktjabrja — 2 nojabrja 1991 g,

p od redakcją W. M. Łatyszew a i M. I. Iszczenko, Jużnosachalińsk 1992 oraz w w yborze w języku japońskim pt. S aharin-to B. Piusutsuki. B. Piusutsuki seitan 125-shunen kinen koku-

sai shipojium u h ó ko k u , po d redakcją K. M urasaki, S ap p o ro 1992 i angielskim pt. Linguistic an d Oriental S tu d ie sfro m Poznań 2, P oznań 1995. K onferencji towarzyszyło duże za in te re so ­

w anie m ediów rosyjskich. Z tej okazji ukazały się rów nież specjalne wydawnictwa. Jej o rg a ­ nizatorzy zadbali o to, by egzem plifikacją tem atyki podnoszonej przez referentów była sp e­ cjalna wystawa. U kazały się też druki filatelistyczne, a w centralnym punkcie Jużnosacha- lińska, na rozległym dziedzińcu Państwowego M uzeum K rajoznaw czego, od sło n ięto p o m ­ nik B. P iłsudskiego, trw ały znak uznania nauki rosyjskiej za jego troskę o krajowców wyspy Sachalin i b ad a n ia ich kultury. Polskim pogłosem tego ze wszech m iar w ażnego w ydarzenia naukow ego i m edialnego w Rosji była zorganizow ana na p rzełom ie lat 1991/92 w M uzeum Azji i Pacyfiku w W arszawie wystawa b io g raficzno-etnograficzna pośw ięcona B. Piłsudskie­ m u, na k tórej za p reze n to w an o zbiory z m uzeów n a Sachalinie i W ładyw ostoku, dodajm y zarazem — pierw sza w Polsce tak szeroka p rez en ta cja jego życia i pracy.

Ożywiony n u rt b ad a ń , jaki ow ładnął nau k ę rosyjską w zakresie dokum entacji i oceny d orobku naukow ego tego ze sła ń ca -e tn o g rafa, spraw ił, że w roku 1997 pow stał w Ju ż n o sa­ chalińsku Instytut N aukow ego D ziedzictw a B ronisław a Piłsudskiego, rzec m ożna koo rd y n u ­ jący na te re n ie Rosji b ad a n ia nad spuścizną naukow ą naszego rodaka, posiadający także rozległe k ontakty m iędzynarodow e. O rganem wydawniczym Instytutu je st św ietnie red a g o ­ w ane pism o po d nazw ą „Izwiestja In stitu ta N asledija B ronisław a P ilsudskogo”, skupiające m iędzynarodow y zespół autorów zajm ujących się różnym i aspektam i naukow ej działalności polskiego b adacza kultury sachalińskich tubylców. W spom niany Instytut pow iązany je st o r­ ganizacyjnie z Państw ow ym M uzeum Krajoznaw czym w Jużnosachalińsku, w którym przez

la ta g ro m ad z o n o ró ż n o ro d n e archiw alia zw iązane z życiem i naukow ą działalnością B. P ił­ sudskiego. W śród nich zn ajd u ją się oryginały jego prac, liczne rękopisy z terenow ych wy­ praw , fotografie, eksp o n aty etnograficzne, k o resp o n d e n cja itp. N ie od rzeczy będzie tu podkreślić, że do rzadkości należy zorganizow anie placów ki naukow ej utw orzonej z myślą 0 dokum en tacji p rac je d n e g o badacza, dodajm y, placówki dysponującej ważnym czasopi­ sm em , jakim są w spom niane powyżej „Izw iestija” . I o to p rzed rokiem pojaw iła się kolejna inicjatyw a edytorska, k tó rą je st w ydaw ana w Jap o n ii przez U niw ersytet H o kkaido w S ap p o ­ ro seria p o d nazw ą „P ilsudskiana de S ap p o ro ”, u tw orzona i redagow ana przez etnologa K oichi In o u e, nieo cen io n eg o o rg an iz ato ra p rac badaw czych nad spuścizną i działalnością naukow ą B. P iłsudskiego.

Jak do tego doszło

W spom niane p o p rze d n io dwie k onferencje, oprócz ew identnych osiągnięć badawczych n ad życiem i naukow ą spuścizną B. Piłsudskiego, integrow ały także m iędzynarodow y zes­ p ó ł specjalistów z różnych dziedzin — etnologów , językoznaw ców , folklorystów , historyków , antropologów kultury itp. O ni też częstokroć, uczestnicząc w tych konferencjach, fo rm u ło ­ wali supozycje dotyczące kolejnych konferencji, oczekując zarazem , że je d n a z nich o d b ę ­ dzie się w Polsce. P rz eto i u nas zastanaw iano się nad tym, fo rm u łu jąc odpow iednie plany. W n u m erze 2 pism a „Z e sła n ie c ” (1997), o rganie wydawniczym R ady N aukow ej Z arzą d u G łów nego Zw iązku Sybiraków zn ajduje się następująca inform acja:

„D n ia 25 kw ietnia 1996 r. odbyło się w C e n tru m Sztuk i Techniki Japońskiej «M anggha» w K rakow ie sp o tk an ie konsultacyjne pośw ięcone spraw om organizacji w czerw cu 1998 r. konferencji naukow ej pośw ięconej B ronisław ow i P iłsudskiem u, zesłańcow i sachalińskiem u, badaczow i ludów D alekiego W schodu, w ybitnem u etnografow i i etnologow i.

O rg a n iz ato rem k o nferencji będzie O śro d ek B adań W schodu U niw ersytetu W rocław skiego, Z arzą d G łów ny Polskiego Towarzystwa L udoznaw czego, M uzeum T atrzańskie i C en tru m Sztuki i Techniki Japońskiej «M anggha» w K rakow ie. M iejscem konferencji będzie K raków 1 Z ak o p a n e.

W e wszystkich spraw ach zw iązanych z k onferencją, prosim y zw racać się do inicjatora k o n fe­ rencji A n to n ie g o K uczyńskiego z U niw ersytetu W rocław skiego i je g o pełnom ocnika n a K ra ­ ków — W ładysław a M asiarza, na ad res redakcji «Z esłań ca» ” .

Tragiczna pow ódź, k tó ra naw iedziła W rocław w ro k u 1997, o d su n ę ła te plany na okres późniejszy. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności d o u rea ln ien ia tego pom ysłu włączył się prof. A lfred M ajew icz z U niw ersytetu im. A . M ickiewicza w P oznaniu, który przejął na siebie główny ciężar spraw organizacyjnych. Inicjatyw ę tę w spierał aktywnie prof. K oichi In o u e z U niw ersytetu H o k k aid o w S apporo, który na początku 1998 roku przebyw ał na stażu naukow ym w Polsce (P oznań, W rocław ). O n też wziął na siebie sprawy zw iązane z przyja­ zdem do Polski na w sp o m n ian ą k o n ferencję w nuka B. P iłsudskiego, Kazuyasu Kimury, stale m ieszkającego w Japonii. Powiększyło się także gro n o organizatorów . Z ich inicjatywy z o r­ ganizow ana została 30 sierpnia — 3 w rześnia 1999 roku w K rakow ie i Z a k o p a n em trzecia „M iędzynarodow a K onferencja Pośw ięcona Bronisławowi P iłsudskiem u i Jeg o D ziedzictw u N aukow em u. B ronisław Piłsudski i F u tab a tei Shimei. P iękna k a rta w dziejach stosunków

III Międzynarodowa Konferencja Poświęcona Bronisławowi Piłsudskiemu...________187

p o lsk o -ja p o ń sk ic h ”. Jej gospodarzam i były: C e n tru m Sztuki i Techniki Japońskiej „M an- ggha” w K rakow ie oraz M uzeum Tatrzańskie im. d ra Tytusa C hałubińskiego w Z ak o p a n em . D o g ro n a w spółorganizatorów konferencji należały: A rchiw um Polskiej A kadem ii N au k — O ddział w K rakow ie, B iblioteka Polskiej A kadem ii N auk — O ddział w K rakow ie, Instytut Filologii O rien ta ln ej U niw ersytetu Jagiellońskiego, In tern atio n al In stitu te o f E thnolingui- stic and O rien tal Studies w Stęszew ie, K ate d ra E tnologii U niw ersytetu W rocław skiego, K a­ te d ra O rientalistyki i B altologii U niw ersytetu im. A. M ickiewicza w P oznaniu, O śro d ek B a­ dań W schodnich U niw ersytetu W rocławskiego oraz P racow nia Języka i K ultury Japońskiej U niw ersytetu M. K op ern ik a w Toruniu.

K rak o w sk o -zak o p iań sk a konferencja w pisana została do pro g ram u w ydarzeń k u ltu ra l­ nych związanych z 80. rocznicą naw iązania stosunków oficjalnych między Ja p o n ią a Polską i stanow iła ważny elem e n t obchodów , skwapliwie przygotow anych przez pow ołany w tym celu K om itet O rganizacyjny Jubileuszow ych W ydarzeń K ulturalnych i Towarzystwo Pol- sk o -Jap o ń sk ie. W wydanym z tej okazji, w wersji japońskiej i polskiej, Programie wydarzeń

kulturalnych, K raków 1999, znalazła się także inform acja o konferencji pośw ięconej B. Pił­

sudskiem u. W jej nazw ie je st uzupełnienie: „B ronisław Piłsudski i F u tab a tei Shim ei. Piękna k arta w dziejach stosunków polsk o -jap o ń sk ich ”. Ów F u tab a tei Shim ei (1864-1909) to ja ­ poński pisarz (właściwe nazwisko H asegaw a T atsunosuke), z którym ro d ak nasz po zn ał się podczas pobytu w Jap o n ii i w spólnie przedsięw ziął pom ysł założenia „Towarzystwa Jap o - n ia -P o lsk a” , m ającego prom ow ać w Jap o n ii polską ku ltu rę i literatu rę. Kiedy B. Piłsudski pow rócił z Sachalinu do kraju, prowadzili oni m iędzy sobą bo g atą k orespondencję, sta n o ­ w iącą dzisiaj św ietne ź ró d ło wiedzy o planow anym przez nich propagow aniu literatury p o l­ skiej w Japonii, a także o innych spraw ach łączących ich obu. G dy F u tab a tei Shim ei zm arł, B. Piłsudski napisał o nim esej wspomnieniowy, którego fragm enty odczytane zostały w dniu rozpoczęcia konferencji, a plenarny re fe ra t wygłoszony przez K azuhiko Saw adę z U niw ersy­ tetu Saitam a, św ietnego znaw cę pobytu B. Piłsudskiego w Japonii, dotyczył m.in. także i tego zagadnienia i w zbudził szerokie zainteresow anie.

P o d o b n ie ja k n a p o p r z e d n ic h k o n f e re n c ja c h , ta k ż e w K ra k o w ie i Z a k o p a n e m w 1999 roku spotkali się językoznawcy, etnologow ie, folkloryści, historycy z wielu krajów — Anglii, B iałorusi, C hin, Finlandii, Francji, H olandii, Japonii, Litwy, N iem iec, Polski, Rosji, Szwajcarii i Szwecji, którzy wygłosili wiele ciekawych referatów . G ościł na niej także w nuk B. P iłsudskiego z jego m ałżeństw a z A jnoską im ieniem C huhsam m a, K azuyasu K im ura, z tow arzyszącą m u córką K anako, który w dro d ze do K rakow a zatrzym ał się w Paryżu, by udać się na grób B. Piłsudskiego na cm entarzu M ontm orancy. W Polsce odw iedził o n W ar­ szawę i Z a k o p a n e oraz spotkał się z rodziną Józefa Piłsudskiego — Jadw igą Jaraczew ską, córką M arszałka i w nuczką Jo a n n ą Onyszkiewicz z rodziną, n ad to z innymi członkam i ro ­ dziny Piłsudskich.

Wszyscy oni byli honorow ym i uczestnikam i konferencji. Brali w niej również udział inni oficjalni goście, rep rezen tu jący przedstaw icielstw a dyplom atyczne Japonii i Rosji w Polsce. P o nadto przybyli na nią członkow ie w ładz Z arzą d u G łów nego Zw iązku Sybiraków, F u n d a ­ cji „Pom oc P olakom na W schodzie”, Z ak ład u N arodow ego im. O ssolińskich we W rocła­ wiu, M uzeum N arodow ego w K rakow ie, U niw ersytetu Jagiellońskiego i innych krakow skich uczelni oraz liczna g ru p a dziennikarzy prasy krajow ej i innych m ediów , za spraw ą których rezonans tej konferencji był w Polsce bardzo rozległy. Z serdeczną przyjaźnią uczestnicy

konferencji spotkali się ze strony Krystyny Zachw atow icz-W ajdy, k tó ra dyskretnie pełniła rolę gospodarza. N a sp o tk an ie z uczestnikam i konferencji przybył także A ndrzej W ajda, który p rzed laty utw orzył C e n tru m Sztuki i Techniki Japońskiej „M anggha” , gdzie odbyw ała się konferencja. D odajm y — dzięki B ognie D ziech ciaru k -M aj kierującej tym ośrodkiem , k tó ra od początku pojaw ienia się idei, by konferencja odbyw ała się we w spom nianym C e n ­ trum , stała się jej przyjacielem , w spierała ją, a co najważniejsze, aktywnie uczestniczyła w przygotow aniach i różnych przedsięw zięciach natury organizacyjnej.

Obrady

D zień chylił się ku końcow i, a w C en tru m Sztuki i Techniki Japońskiej „M anggha” 29 sierpnia 1999 roku odbyw ał się k oncert muzyki Fryderyka C hopina, K arola Szym anow ­ skiego, M ieczysława K arłow icza, Stanisław a N iew iadom skiego i W ładysław a W alentynow i­ cza w w ykonaniu M arty A b ak o oraz M arioli Cieniawy, ropoczynający U l M iędzynarodow ą K onferencję pośw ięconą B. P iłsudskiem u. N a sali w ypełnionej po brzegi oprócz uczestni­ ków konferencji i jej gości honorow ych znaleźli się także inni zaproszeni goście. Tak inaugu­ row ano tę ze w szech m ia r interesu jącą konferencję i przyznać należy, że trw ający wiele lat cień zap o m n ien ia o tym człow ieku w ynagradzał te n wstydliwy fakt w spaniały koncert, przy­ b ierając w te n sposób ch a ra k te r spłaty p aradoksalnego długu, kreow ał odrad zan ie się zw ie­ trzałej różnym i czynnikam i pam ięci o nim , na k tó rą i chaos naszej historii kładł się cieniem . K olejnego dnia (30 sie rp n ia) odbyło się uroczyste rozpoczęcie konferencji. Przybyłych pow i­ tał A lfred M ajewicz, przypom inając p okrótce cel tego spotkania. Po nim zab rała głos w spo­ m n ia n a ju ż B ogna D z ie c h c ia ru k -M a j, d y re k to r C e n tru m Sztuki i Techniki Japońskiej „M anggha”, k tó ra w itając uczestników nie kryła zadow olenia z faktu, że to w łaśnie tej instytucji przypadło w udziale w spółorganizow anie tej konferencji. W im ieniu delegacji j a ­ pońskiej przem aw iał K oichi In o u e z U niw ersytetu H o kkaido w S apporo, który przedstaw ił zebranym w nuka B. P iłsudskiego Kazuyasu K im urę i jego córkę K anako. R e fe rat plenarny o k o n tak tach B. Piłsudskiego z Ja p o n ią wygłosił w spom niany ju ż K asuhiko Saw ada i nie było to tylko pobieżn e p rzedstaw ienie pobytu B. P iłsudskiego w Japonii, ale m ocno o sad zo ­ ny w źródłach ob raz tego, co absorbow ało go w tym kraju, gdy przebywał w nim przez p arę miesięcy w latach 1905-1906. O kazuje się bow iem , że był on w praw dzie przelotnym m ie­ szkańcem K raju K w itnącej W iśni, ale z m nogością kontaktów i w ielorakich form aktywności — naukow ej, społecznej, kultu raln ej, a naw et politycznej.

Po sesji p le n arn ej, k tórej towarzyszyło otw arcie wystawy o B. Piłsudskim , w następnych dniach (31 sie rp n ia -2 w rześnia) nastał czas na swoiste studium myśli związanej z różnym i form am i działalności badaw czej B. Piłsudskiego, jego życiowymi szlakam i i recepcją d o k o ­ nań. By ustrzec się przyklejania konw encjonalnej etykietki, m ożna pow iedzieć, że p rz e d sta ­ w iona w referata ch w ielość i różn o ro d n o ść in terp retacji tych zagadnień pozw oliła na stw o­ rzenie rozległej perspektyw y ukazującej w alory kulturow e eksploracji B. Piłsudskiego na w schodnich rubieżach Azji. P rogram naukow y konferencji był b ardzo obfity, zatem obrady odbywały się w dw óch sekcjach. Tem atyka referatów była bardzo rozległa. Dotyczyły one różnych segm entów naukow ej działalności B. Piłsudskiego i jego niełatw ego życia. O sp ra­ w ach n atury biograficznej, zw iązanych z pobytem w w ięzieniu w S ankt P etersburgu i p ie r­

III Międzynarodowa Konferencja Poświęcona Bronisławowi Piłsudskiemu...________189

wszych latach na zesłaniu, mówiły referaty Koichi In o u e z S ap p o ro oraz A ntoniego Kuczyń­ skiego. Kw estie te przedstaw ione zostały w o parciu o plik listów do ojca i rodziny, jakie pisał B. Piłsudski. D o niedaw na nieznane — o dnalezione w Bibliotece Litewskiej A kadem ii N auk — stanow ią rew elacyjny m ateriał uzupełniający stan naszej dotychczasowej wiedzy 0 k o ntaktach B. Piłsudskiego z rodziną i pobycie na Sachalinie. F ragm ent tej k o re sp o n d e n ­ cji opublikow any został przez A. Kuczyńskiego w dw um iesięczniku „L iteratu ra L udow a”, 1999, n r 4 -5 , pośw ięconym B. Piłsudskiem u, oraz przez Koichi Inoue w serii wydawniczej p o d nazw ą „Pilsudskiana de S ap p o ro ” . O B. Piłsudskim we w spom nieniach współczesnych m u m ów ił re fe ra t W ładysław a M asiarza z K rakow a, nato m iast A leksander Śpiewakowski z U niw ersytetu w O ta ru (Jap o n ia ) poświęcił swój re fe ra t osobowości B. Piłsudskiego i jego działalności etnograficznej, a Bolesław Szostakowicz z Irkucka przedstaw ił postać b o h a te ra konferencji ja k o historyka polskich zesłań na Syberię. Były też referaty om aw iające kolekcje etnograficzne i fotograficzne oraz archiw alne zasoby różnych placów ek naukowych w Rosji 1 innych krajach, k tó re poszerzały wiedzę o działalności B. Piłsudskiego na Sachalinie. M ó­ wiła o tym zajm ująco S hinko O gihara (Jap o n ia), k tó ra przedstaw iła kolekcję etnograficzną B. Piłsudskiego zn ajdującą się w petersburskim M uzeum A ntropologii i E tnografii, te m aty ­ ki tej dotyczył także re fe ra t M ichaiła W. Prokofiew a (R osja), który om ów ił kolekcje B. Piłsudskiego znajdujące się w m uzeach Rosji i Japonii, Irina Susłowa (R osja) przedstaw iła losy kolekcji B. Piłsudskiego i W. Sieroszew skiego z Chin. Z w rócono także uwagę na w ar­ tość d okum entacyjną fotografii wykonanych przez B. Piłsudskiego, stanow iących szczególny rodzaj źró d ła naukow ego (Filip D allais — Szwajcaria i A. Kuczyński). Poglądy B. Piłsud­ skiego na kw estie ak ulturacji przedstaw ił W ładysław Łatyszew (R osja) w oparciu o o d n a le ­ ziony w Tom sku jego rękopis poświęcony o chronie tradycyjnej kultury Ajnów, n atom iast M arina Iszczenko (R osja) om ów iła zagadnienia dotyczące pobytu P olek na sachalińskim zesłaniu.

W ędrów ka p o różnych tem atach związanych z osiągnięciam i badawczymi B. Piłsudskie­ go nad tubylczym i ludam i Sachalinu, Pom orza A m urskiego i H okkaido była zarazem p re ­ zentacją jego d o ro b k u eksploracyjnego, d okum entow ała go i poddaw ała krytycznej ocenie. Wszystko to pozw oliło zobaczyć tę postać w w ym iarze innym niż historyczny. R eferaty były form ą kum ulacji wiedzy na ten tem at, hierarchizow ały jej w artość, wskazywały na przy­ datność w studiach językoznaw czych, etnoreligijnych, antropologicznych, biograficznych itp. U kazywały człow ieka, który na zesłańczym szlaku dobrze służył nauce, podkreślając, iż efekty jego pracy niosą częstokroć znam iona dojrzałych studiów, jakich nikt po nim nie przeprow adził. Siedząc treść referatów m ożna było stw ierdzić, iż w arunki bytow ania B. Pił­ sudskiego n a zesłaniu, zwłaszcza w pierwszym okresie jego pobytu na Sachalinie, częstokroć urągały ludzkiej godności. M im o to nauczył się on w nich żyć, skłonny — szukając praw dy o życiu tubylczych ludów — być w śród nich, ro ztro p n ie w łączać się w n u rt ich życia, m im o iż ciągle w tym nowym dla siebie świecie m usiał ustępow ać m iejsca różnym przeciw nościom losu. Ten i wiele innych przykładów pozw ala widzieć pełniej po stać B. Piłsudskiego, w artość jego badawczych d o k o n ań i ich recepcję w wielu dziedzinach współczesnych n auk hu m an i­

stycznych. Takimi k onstatacjam i autorzy kończyli częstokroć swe referaty, a kuluarow e dys­ kusje dopełniały tych ocen. Takiej skali w artości m ożna było dopatrzyć się w referacie księ­ dza Franciszka R osińskiego z Wyższego S em inarium oo. Franciszkanów we W rocław iu, k tó ­ ry przedstaw ił B. P iłsudskiego ja k o etnologa religii. Pogłos tych spraw pobrzm iew ał także

w referata ch Tatiany Sem i A lek san d ra O strow skiego, z S ankt P etersburga, i innych. Spory blok zagadnień dotyczy! ajnoskich, nanajskich, niwskich, orockich i ulczyjskich m ateriałów językowych zgrom adzonych przez B. Piłsudskiego. Im pośw ięcone były referaty Larysy O zo- liny i M ichaiła S im onow a, znawców języków tun g u sk o -m an d żu rsk ich (Now osybirsk), Jeka- tieriny G ruzdiew ej (H elsinki), L udm iły Gaszyłowej, Tatiany Bułgakow ej i A lek san d ra Piew- now a z S ankt P etersb u rg a. W ich opiniach te n zespół m ateriałow y stanow i zabytek języka tych ludów , częstokroć z wyraźnym i śladam i leksykalizacji, daje rów nież w yobrażenie o folk­ lorze i innych elem e n ta ch kultury, k tó ra od czasów, gdy m ateriał te n był grom adzony, u le ­ gła procesow i niekorzystnych przem ian. N iejed n o k ro tn ie te ż w referata ch naw iązyw ano do ustaleń z poprzed n ich konferencji, relacjonow ano stan dalszych studiów nad określonym i zagadnieniam i bądź p rez en to w an o różne form y dokum entacji z tego zakresu. Toshimit- su A sak u ra z Ja p o n ii przedstaw ił żm udny proces technologiczny, związany z odczytaniem z woskowych w ałków fonograficznych zapisu folkloru Ajnów. D o p ełn ien ie m tej wypowiedzi było w ystąpienie T akashiego Aym agishi rów nież z Japonii, który w 1984 roku zrealizow ał film o B. Piłsudskim i p rocesie reprodukcji dokonanych przez niego nagrań fonograficznych ajnoskiego folkloru, jak i p o d ję to na U niw ersytecie H o kkaido w S apporo. O n też jest a u to ­ rem czytanki o B. Piłsudskim , w łączonej do podręcznika, z któ reg o uczą się uczniow ie d ru ­ giej klasy szkoły średniej w Ja p o n ii i przedstaw ił zarazem o d b ió r tego tekstu, będącego bez w ątp ien ia je d n ą z form p ropagow ania wiedzy o B. Piłsudskim w tym dalekim krajuw. Nie p o d o b n a tutaj pow strzym ać się od pewnej refleksji związanej z w ieloletnim i zabiegam i o to, by M inisterstw o Ł ączności w ydało znaczek pocztowy z w izerunkiem B. Piłsudskiego — jak d o tą d bezskutecznym i. N ależy je d n a k m ieć nadzieję, że i ten rodzaj popularyzacji jego postaci doczeka się u nas szczęśliwego finału. O by ja k najwcześniej, bo obaw iam się, że w dalekiej Ja p o n ii zro d z ą się now e form y m edialne czczące p am ięć o naszym rodaku, p o d o ­ bnie ja k w Rosji, gdzie n a Sachalinie istnieje G ó ra Piłsudskiego i stoi jego pom nik w Już- nosachalińsku.

K olejna część k o nferencji odbyła się w Z ak o p a n em (3 w rześnia), gdzie B. Piłsudski po pow rocie z zesłan ia działał na niw ie ludoznaw stw a i przyczynił się d o pozn an ia góralszczy­ zny polskich T atr o raz d o organizacji b ad a ń etnograficznych. Tym zw iązkom z P odhalem , S piszem i O ra w ą pośw ięcony był r e fe ra t Je rz e g o R oszkow skiego. Z a k o p iań sk i w ątek zaw ierał także re fe ra t A lfre d a M ajewicza, dotyczący A dom asa W arnasa, litew skiego m a la­ rza, który w początkach X X stulecia m ieszkał w Z a k o p a n em i nam alow ał tam p o rtre t B. Piłsudskiego. K o n tek st litewski stanow ił treść re fe ra tu Alwidy B ajor z W ilna, k tóra p rzedstaw iła m łodzieńcze la ta B. Piłsudskiego w Z ułow ie, poszerzając te n w ątek o atm o sfe­ rę dom u P iłsudskich i sytuację p o lityczno-społeczną pan u jącą wówczas na Litwie. Był to jakby p ow rót d o ko rzen i rodow ych B. Piłsudskiego z p o dkreśleniem jego ciągłej tęsknoty za Litwą, do któ rej nie d a n e m u było powrócić. O tym niespełnionym m arzeniu m ówił też re fe ra t A. K uczyńskiego, k tóry zajął się nowym pro b lem em w biografii B. P iłsudskiego — działalnością polityczną na rzecz odzyskania niepodległości przez Polskę. Z archiw alnych m ateriałów w ynika, iż d ziałając w różnych grem iach politycznych n a em igracji w Szwajcarii i we Francji, B. Piłsudski snuł nadzieje na w skrzeszenie R zeczypospolitej O bojga N arodów , w iele na te n te m a t rozm aw iał z Litw inam i przebywającym i wówczas w L ozannie i założył naw et stow arzyszenie polsk o -litew sk ie m ające sprzyjać realizacji tej idei. Tymi działaniam i

III Międzynarodowa Konferencja Poświęcona Bronisławowi Piłsudskiemu... 191

wpisał się on w h istorię odzyskania niepodległości przez Polskę, oczywiście w zakresie i wy­ m iarze, na jakie było go stać.

K onferencja w skazała jednoznacznie, że reko n stru k cja w ielorakich działań B. Piłsud­ skiego na krańcach azjatyckiego kontynentu nie je st zadaniem ani prostym , ani łatwym, z uwagi na fakt, że m a teria ł z tego zakresu je st niezm iernie rozproszony. Snuto je d n ak przypuszczenia, iż dalszy tok b adań z tej dziedziny pozwoli na rozw ikłanie wielu niewyja­ śnionych d o tą d szczegółów z jego biografii oraz na pełniejsze oceny jego dorobku w różnych dziedzinach n auk hum anistycznych. Z e je st to możliwe, świadczy fakt, iż od czasu, jaki upłynął od dwóch p o p rzed n ich konferencji, stan naszej wiedzy o życiu i pracy tego zesłańca i k atorżnika uległ znacznem u w zbogaceniu. Z n alazło to w yraźne odbicie w referata ch , a p o ­ kłosiem konferencji będzie nie tylko więź jej uczestników , którzy m ieli okazję poznać się bliżej, wym ienić o pinie na interesujące ich tem aty, pogłębić wiedzę o różnych aspektach badawczej działalności B. Piłsudskiego, ale także zapow iedziany przez organizatorów tom studiów, zaw ierający w ygłoszone referaty. Oby o b ietnica ta spełniła się jak najrychlej! O b ra ­ dom krakow skiej części konferencji towarzyszyło uroczyste spotkanie w salach M uzeum N arodow ego w Sukiennicach, gdzie w scenerii galerii m alarstw a polskiego toczyły się długie rozmowy, w ym ieniano poglądy, snuto projekty na przyszłość, planow ano kolejne k o n fe re n ­ cje i edycje. Wszystkich zachwyciły w spaniałe obrazy świadczące wymownie — zwłaszcza gościom zagranicznym — że polskie dziedzictwo narodow e w dziedzinie m alarstw a jest zadziw iająco bogate. P o n ad to zw iedzono Z am ek Królewski na W awelu, podziw iano dzwon Z ygm unta, k a te d rę w aw elską i krypty. Z ło żo n o także kwiaty w krypcie Józefa Piłsudskiego. W spaniały K raków wywarł nie za tarte w rażenie na gościach przybyłych tutaj z różnych k ra ­ jów świata. Zw iedzili oni także krakowski K azim ierz, a opow iedziana im historia ek sterm i­ nacji Żydów w strząsnęła nimi. Część uczestników konferencji była także na cm entarzu R akow ickim , w kościele N a Skałce, w klasztorze oo. Franciszkanów , m im o iż p ro g ram k o n ­ ferencji nie przew idyw ał takich spacerów po starym K rakow ie.

Wystawy towarzyszące konferencji

O b rad o m konferencji w K rakow ie towarzyszyła wystawa pod hasłem „B ronisław P iłsud­ ski 1866-1918”, której au to re m był Janusz K am ocki, zaś aranżację plastyczną wykonał M aciej L eśniak. Z o rganizow ało ją C en tru m Sztuki i Techniki Japońskiej „M anggha”, M u­ zeum N arodow e w K rakow ie oraz F undacja Kyoto — K raków. W ystawa m iała c h a rak te r retrospektyw ny i ukazyw ała postać B. Piłsudskiego w chronologicznym ciągu, a zręczną eg- zem plifikacją d o ta k przyjętej koncepcji była prezen tacja obiektów ajnoskiej kultury oraz różnojęzycznych w ydawnictw poświęconych B. Piłsudskiem u oraz prac jego autorstw a. N ie­ rzadko były to jed y n e istniejące egzem plarze, z tym większą w ięc atencją odnieść się n ale­ ży do instytucji, k tó re wypożyczyły je na wystawę, takich jak: B iblioteka Jagiellońska, B ib­ lioteka Polskiej A kadem ii N au k w K rakow ie, A rchiw um Polskiej A kadem ii N auk, O ddział w K rakow ie, M u zeu m E tn o g raficzn e im. S. U dzieli w K rakow ie, M uzeum T atrzańskie w Z ak o p a n em , Polskie Towarzystwo L udoznaw cze i inne. Przew odnikiem po wystawie byl sta ra n n ie wydany folder, w którym niestety nie u niknięto pewnych błędów, jak choćby ten inform ujący, iż „C iekaw ą je st rzeczą, że drugie m iędzynarodow e sym pozjum , tym razem

p o d hasłem «B ronisław Piłsudski — badacz ludów Sachalinu», zorganizow ane zostało z ini­ cjatywy polskich badaczy w Jużnosachalińsku na Sachalinie jesien ią roku 1991, w 125. rocz­ nicę urodzin P iłsudskiego” . K to zna dzieje tej konferencji i trud, jaki włożyli „Sachalińcy” w jej zorganizow anie, przyzna, że takie stw ierdzenie to niepotrzebny dysonans dyskredytu­ jący jej organizatorów , którzy zadbali w tym czasie o to, by z okazji tej im prezy o m iędzyna­

rodowym ch a rak te rz e w znieść pom nik B. Piłsudskiego w Jużnosachalińsku.

W ystawa cieszyła się wielkim zainteresow aniem uczestników konferencji oraz społecz­ ności K rakow a i m ożna pow iedzieć, że przyczyniła się o n a w znacznym stopniu d o przypo­ m nienia tej postaci, ta k iż niektórzy ze zwiedzających na w zm iankę o Józefie Piłsudskim b ęd ą m ogli pow iedzieć: „był także B ronisław ” zwany też „K rólem A jnów ” .

D rugiej części konferencji odbywającej się w stolicy polskich T atr towarzyszyła także wystawa zorganizow ana w 110 rocznicę istnienia M uzeum T atrzańskiego im. d ra Tytusa C hałubińskiego w Z ak o p a n em . Pew ien fragm ent tej ekspozycji poświęcony był B. Piłsud­ skiem u i pokazyw ał je g o działalność kolekcjonerką na P odhalu, Spiszu i O raw ie. D o dziś w zbiorach tej placów ki znajduje się 168 eksponatów , w posiadanie których weszła ona dzięki B. Piłsudskiem u. Najw ięcej obiektów wiąże się z P odhalem . Są w śród nich elem enty odzieży, przedm ioty gospodarstw a dom ow ego, ozdoby, uprząż, instrum enty m uzyczne, o b ­ razy o tem atyce sakralnej itp. Ekspozycja ujawniła w sposób przekonywujący, iż badawczy tru d B. Piłsudskiego n a P odhalu nie był jakim ś chwilowym epizodem w jego życiu. D o d ziałań ludoznaw czych w tym regionie przykładał on duże znaczenie, co znalazło p o tw ier­ dzenie w prezentow anych na wystawie eksponatach, od kolekcji etnograficznych poczynając d o rękopisów i różnych spraw ozdań Sekcji Ludoznaw czej Towarzystwa Tatrzańskiego, k tó ­ rej był założycielem i przewodniczącym .

Podróż studyjna po Podhalu, Spiszu i Orawie

Pobyt w Z ak o p a n e m pozw olił uczestnikom konferencji na poznanie m iejsc związanych z pobytem B. P iłsudskiego w tym m ieście. O prócz M uzeum T atrzańskiego im. d ra Tytusa C hałubińskiego odw iedzono dom rodziny Korniłowiczów na Bystrem , gdzie w okresie m ię­ dzywojennym odnalezio n o walki fonograficzne z zapisem folkloru Ajnów. Z w iedzono także C m en ta rz Z asłużonych n a Pęksowym Brzyzku, gdzie planow ano poświęcić w roku 2000 sym boliczną m ogiłę B. Piłsudskiego. Była także wycieczka w góry — W iktorów ka i R usino­ wa P olana — k tó ra pozw oliła uczestnikom konferencji p oznać choć mały fragm ent polskich Tatr. Z w iedzanie Z a k o p a n eg o łączyło się także z wizytą w „K olibie”, gdzie znajduje się M uzeum Stylu Z akopiańskiego im. Stanisław a W itkiewicza. G ościom p o kazano także b u ­ dynki w zniesione w edług jego projektów , stanow iące szczególny rodzaj zabytków Z a k o p a ­ nego. Najw ażniejszym i z zachow anych do dzisiaj obiektów zaprojektow anych przez S. W i­ tkiew icza są „D om p o d Je d la m i” i kaplica w Jaszczurów ce, a z m urow anych — M uzeum Tatrzańskie. O bjazd terenow y trwający 3 dni (4 -6 w rześnia) w iódł przez ciekawe turystycz­ nie rejony P odhala z dłuższym pobytem w C hochołow ie, miejscowości, któ rą swego cza­ su odw iedzał B. Piłsudski. N a O raw ie zw iedzano O raw ski Park Etnograficzny w Zubrzycy G ó rn ej oraz zatrzym ano się w Jab ło n ce i Czarnym D unajcu, m iejscowości przez któ re p ro ­ w adziły szlaki w ędrów ek B. Piłsudskiego po O raw ie. Ja d ąc przez Spisz, zw iedzono wsie:

III Międzynarodowa Konferencja Poświęcona Bronisławowi Piłsudskiemu...________193

N ow a B iała, K rępachy, Kacwin oraz C zarna G ó ra, gdzie zatrzym ano się w typowej dla tego regionu zabytkow ej zagrodzie rodziny K arkoszków oraz o bejrzano kilka starych chat o a r ­ chitek tu rze typowej dla doliny D unajca. Trasa objazdu w iodła przez N idzicę, gdzie zw iedzo­ no stary zam ek, a korzystając z uprzejm ości jego zarządców , obejrzano także n ied o stęp n e dla w ycieczek m iejsca w tym obiekcie.

Edycje okolicznościowe

W spom niano p o p rze d n io , że pierw otnie k o n ferencja planow ana była na ro k 1998, ale olbrzym ia pow ódź we W rocław iu w 1997 roku zniweczyła te zam ierzenia. Je d n ak zgodnie z przyjętym tokiem przygotow ań nie zrezygnow ano z druku książki pt. Syberia w historii

i kulturze narodu polskiego p o d redakcją naukow ą A . K uczyńskiego, W rocław 1998. K siążkę

tę, pośw ięconą pam ięci B. Piłsudskiego, otrzym ali wszyscy uczestnicy konferencji, a w krótce ukaże się ona w języku rosyjskim w edycji K ongresu Polaków w Rosji. Z planow anym te rm i­ nem konferencji w iązała się także znacząca d ata w biografii B. Piłsudskiego, zw iązana z se t­ ną rocznicą d ru k u je g o pierw szej pracy pt. N użdy i potriebnosti sachalińskich Giliakow w cza­ sopiśm ie „Z apiski P riam u rsk o g o otd ieła Im p erato rsk o g o Russkogo G eograficzeskogo Ob- szczestw a” , 1898, t. 4, a także znaczące w ydarzenie edytorskie, jakim było ukazan ie się pierw szego to m u The Collected Works o f Bronisław Piłsudski. Volume 1: The Aborigenes

o f Sakhalin, B erlin -N ew York 1998.

K onferencję p rzeło żo n o więc na rok 1999, a O śro d ek B adań W schodnich U niw ersytetu W rocław skiego i red ak cja „L iteratury L udow ej” opublikow ały z tej okazji m onotem atyczny zeszyt (1999, n r 4 -5 ) pośw ięcony B. Piłsudskiem u. W spom nianą powyżej książkę dotyczącą Syberii o raz powyższy n u m e r „L iteratu ry L udow ej” ofiarow ano uczestnikom k o n fe re n ­ cji. K onferencja ta stała się także okazją do zaprezentow ania i podarow ania niektórym jej uczestnikom innych wydawnictw związanych z postacią B. Piłsudskiego. W. Łatyszew z Sa- chalinu przywiózł do K rakow a najnowszy n u m e r „Izwiestji In stituta nasledija B ronisław a Piłsudskogo” (1999, n r 3), a K oichi In o u e pierwszy tom serii „Pilsudskiana de S ap p o ro ”, zatytułow any „D ear Father!” A Collection o f B. P ilsudski’s Letters, et alii, Edited, compiled,

translated, annotated, a n d written by Koichi Inoue, S apporo 1999, zaś Shinko O gihara, p ro fe ­

sor studiów euroazjatyckich z U niw ersytetu Cziba w Jap o n ii przywiozła na kon feren cję p u ­ blikację pt. A in u Collections o f Peter the Great M useum o f Anthropology and Ethnography,

Rusian A ca d em y o f Sciences. Cataloque, Tokyo 1998. C zęsto też uczestnicy konferencji wy­

m ieniali egzem plarze au to rsk ie swych prac. W ydaw nictwo U niw ersytetu W rocław skiego ofiarow ało im książkę A. K uczyńskiego pt. Polskie opisanie świata. Studia z dziejów poznania

kultur ludowych i plem iennych, t. I: A zja i A fryka, W rocław 1994, a Polskie Towarzystwo

L udoznaw cze książkę pt. B enedykt Dybowski. Życie i dzieło, W rocław 1994, autorstw a G a ­ b riela B rzęka. R edakcja pism a „Z esłan iec”, w ydaw anego przez R ad ę N aukow ą Zw iązku Sybiraków p rzek azała na potrzeby organizatorów 50 egzem plarzy trzeciego nu m eru tego pism a, w którym znalazły się teksty o B. Piłsudskim , a wydawcy periodycznych in fo rm ato ­ rów „M iesiąc w K rakow ie” i „K raków in Y our P o ck et”, przekazali b ezpłatnie eg zem pla­ rze tych w ydawnictw (zawierających obszerne inform acje o konferencji i wystawie) k aż d e­ m u uczestnikow i konferencji. O kolicznościow ą k orespondencję dotyczącą konferencji jej

uczestnicy mogli wysiać n a trojakiego rodzaju kartach pocztowych z w izerunkiem B. Piłsud­ skiego, dołączonych do teczek zawierających cały program konferencji, wydany nakładem w łasnym A . Kuczyńskiego. Z jej okazji w ydano także specjalny plakat, który był je d n ą z lep­ szych form inform acji o wystawie w C entrum Sztuki i Techniki Japońskiej „M anggha” . P o­ n ad to dostępny był dla uczestników konferencji in fo rm ato r pt. Zbiory etnograficzne M uzeum

Tatrzańskiego, Z a k o p a n e 1999, w którym je d en z rozdziałów nosił tytuł D ziałalność Bronisła­ wa Piłsudskiego. K onferencja była szeroko kom entow ana przez lokalne m edia w K rakow ie

i Z ak o p a n em , a ta k że redakcje centralnych czasopism oraz program ów radiowych i te le ­ wizyjnych. Ju ż po jej zakończeniu ukazały się spraw ozdania w periodykach zagranicznych — litew skich, rosyjskich, japońskich — n atom iast sporadycznie w krajowych czasopism ach naukow ych1.

1 A. F. M. [Alfred Majewicz], Trzecia międzynarodowa konferencja na tem at Bronisława Piłsudskiego i jego

spuścizny naukowej, Kraków 29 sierpnia-3 września 1999 roku, „Japonica”, 1999: 11, s. 268-275; M. M. [Mi­

kołaj Melanowicz], Wystawa Bronisława Piłsudskiego 1966-1918, tamże, s. 275-276; M. Stępka, Bronisław

Piłsudski — starszy brat Józefa (Konferencja w Krakowie), „Zesłaniec”, 1999: 4, s. 20-27; J. Kamocki, Bronisław Piłsudski 1866-1918 — Wystawa biograficzna, tamże, s 25-27; A. A. Bajor, Broniś, Na marginesie Międzynarodowej Konferencji w Krakowie i Zakopanem — 1999 — ku czci Bronisława Piłsudskiego, „M aga­

zyn W ileński”,1999: 10, s. 29-33; J. M. Roszkowski, O zakopiańskiej działalności Bronisława Piłsudskiego.

III Międzynarodowa Konferencja Poświęcona Bronisławowi Piłsudskiemu..._______ 195

Inform acja o konferencji zam ieszczona w periodyku „M iesiąc w K rak o ­ w ie” , 1999, n r 9

Jap o ń sk i i polski tekst inform ujący o konferencji zam ieszczony w Programie wydarzeń ku ltu ­

ralnych z okazji 80. rocznicy naw iązania stosunków oficjalnych m iędzy Ja p o n ią i Polską,

III Międzynarodowa Konferencja Poświęcona Bronisławowi Piłsudskiemu... 197

P am iątkow e zdjęcie uczestników konferencji

Przybyli z dalekiej Ja p o n ii: o d lewej K oichi In o u e , K azuyasu K im ura — w nuk B. Piłsudskiego z córką K anako, A ntoni Kuczyński. Fot. Filip D allais, K raków 1999 r.

K anako K im ura — praw nuczka B. Pił­ sudskiego. F ot. A ndrzej N iedźwiecki, K raków

A. Kuczyński p rez en tu je książkę dedykow aną B. Piłsudskiem u. O d lewej Jo a n n a Onyszkiewicz, K azuyasu K im ura, K anako K im ura i K oichi Inoue

K azuyasu K im ura. Fot. A ndrzej N ie­ dźwiecki, K raków 1999 r.

III Międzynarodowa Konferencja Poświęcona Bronisławowi Piłsudskiemu..._______ IW

Jadw iga Jaraczew ska i K azuyasu K im ura, 30 w rześnia 2000 r.

A . Kuczyński i K. Saw ada w przyjacielskiej pogaw ędce. F ot. A. Niedźwiecki, K raków 1999 r.

Tak dziękow ali sobie dwaj sprawcy k o n fe­ rencji na chwilę po jej zakończeniu. A. K u­ czyński i A. F. M ajewicz, Z a k o p a n e 1999 r. Fot. B. Spiew akowski