ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XLIX NR 3/4 W ARSZAW A 1998: 4 1 -4 9
TERESA KOZANECKA, JÓZEF CHOJNICKI
MANGAN DOSTĘPNY I ROZPUSZCZALNY
W 20% HC1 W GLEBE PŁOWEJ SADU JABŁONIOWEGO
Katedra Gleboznawstwa SGGW w Warszawie
WSTĘP
Z aw artość m anganu dostępnego w glebie uzależniona jest od wielu czynników , a m iędzy innymi od wartości pH, uziarnienia, procesów oksydo-redukcyjnych, ilości próchnicy oraz od czynników agrotechnicznych, do których m ożna zaliczyć naw ożenie m ineralne oraz sposób utrzym ania gleby.
M angan, m ikroelem ent ważny dla życia roślin, bierze udział w w ielu proce sach fizjologicznych, m iędzy innymi w fotosyntezie, oddychaniu roślin itp. Stąd też nadm iar lub niedobór tego pierw iastka w glebie w pływ a na przebieg procesów fizjologicznych roślin i tym sam ym decyduje o praw idłow ym ich rozw oju, jak i nierzadko o w ysokości i jakości plonu.
C elem niniejszych badań było określenie w glebie płow ej, użytkow anej sądow niczo zaw artości m anganu dostępnego i rozpuszczalnego w 20% HC1 oraz p rze śledzenie zm ian, jak ie zachodzą w jego zawartości pod w pływ em w ieloletniego, zróżnicow anego naw ożenia azotem, w apnow ania i sposobu utrzym ania gleby.
MATERIAŁ I METODY
B adania zaw artości m anganu dostępnego i rozpuszczalnego w 20% HC1 w glebie płowej wytworzonej z gliny lekkiej, od góry spłaszczonej (piasek gliniasty lekki) przeprow adzono w sadzie jabłoniow ym w Łyczynie. Analizy prow adzono w profilach glebow ych, w których od 16 lat stosow ano stale naw ożenie azotow o- potasow e w układzie czynnikow ym następujących kom binacji naw ozow ych:
a) bez naw ożenia,
b) azot w form ie saletry amonowej w dawkach 40, 140 i 240 kg/ha, c) potas w form ie soli potasow ej w dawkach 50, 175 i 300 K20 kg/ha.
Na obiektach tych utrzym yw ano pasy m urawy w m iędzyrzędziach drzew i pasy ugoru herbicydow ego w rzędach drzew. Połow a badanych obiektów była zw apno- w ana przed siedm iu laty w edług oznaczonej kwasowości hydrolitycznej.
W iosną, po 16 latach nawożenia, przed rozsianiem nawozów azotow ych p o brano próby glebow e z każdej kom binacji nawozowej w trzech pow tórzeniach:
42
Г.
Kozanecka, J- ChojnicJdspod m urawy i ugoru herbicydow ego, oraz obiektów nie w apnow anych i w apno w anych. Próby pobierano z poziom u A z głębokości 0 -2 5 cm, z poziom u Eet z głębokości 3 0 -5 0 cm oraz poziom u Bt z głębokości 7 0 -1 0 0 cm.
O znaczono w nich ilość: m anganu aktywnego - kolorym etrycznie m etodą siarczynow ą przy pH 8,2 w edług Schachtschabela, a m anganu rozpuszczalnego w 20% HC1 po ekstrakcji gleby - techniką ASA.
W yniki otrzym ane dla m anganu aktyw nego w glebie obliczono statystycznie m etodą analizy wariancji. Do porów nania średnich stosow ano test ^-Studenta.
OMÓWIENIE WYNIKÓW
W następstw ie w ieloletniego naw ożenia zróżnicow anym i dawkam i azotu, poziom próchniczny w sadzie jabłoniow ym został silnie zakw aszony. W poziom ie A (0 -2 5 cm) wartości pH gleby obiektów nie naw ożonych i naw ożonych w daw kach 40, 140 i 240 kg N /ha wynosiły odpowiednio: 4,8, 4,1 i 3,9.
O bliczenia statystyczne wykazały, że na zawartość m anganu aktyw nego w poziom ie A, ja k i na jego rozm ieszczenie w profilu glebow ym badanych obiektów wpłynęły w różnym stopniu stosow ane dawki azotu, w apnow anie oraz utrzym y wanie m urawy i ugoru herbicydow ego (tab. 1).
Stosow anie przez 16 lat zróżnicow anych dawek azotu w istotny sposób w pły nęło na zaw artość m anganu dostępnego w badanych poziom ach genetycznych (tab. 2). W poziom ie próchnicznym A ( 0 -2 5 cm) zaw artość m anganu aktyw nego
TABELA 1. Wartość testu F dla zawartości Mn aktywnego w glebie TABLE 1. The value of F test for contents of active Mn in soil Źródło zmienności Source of variability Liczba stopni swobody Number of degrees of freedom Głębokość - Depth [cm] 0-25 30-50 70-100
Wapnowanie - Liming (A) 1 **
Błąd I - Error I 4 Nawożenie (В) - Fertilization (В) 9 Potasem К - Potassium К 2 * Azotem N - Nitrogen N 2 ** * * К X N 4 A X N 2 * * * A X К 2 A X К X N 4 Błąd II - Error II 16
Sposób utrzymania gleby (С) 1 Soil management system (С)
A x С 1 **
К X С 2
N X С 2 * *
А X N X С 2 *
M angan dostępny i rozpuszczalny w 20% H C l 43
TABELA 2. Wpływ nawożenia azotem na zawartość manganu aktywnego w glebie [mg/kg] TABLE 2. Effect of fertilization of N on the content of active Mn in soil [mg/kg] Poziom i głębokość [cm]
Horizon and depth [cm]
Dawka N - Rates N [kg/ha]
0 40 140 240
NIR-LSD0 051n i r-l s d0052
A (0-25) 24,3 27,7 19,4 13,2 2,7 3,7
Eet (30-50) 7,8 8,7 15,5 18,0 2,4 3,4
Bt (70-100) 12,5 15,7 21,7 57,7 6,8 9,6
'D la porów nania p oszczególn ych daw ek naw ożenia N - for com parison o f each rates o f fertilization o f N 2D la porównania daw ek naw ożenia N z obiektem nie naw ożonym - for com parison rates o f fertilization o f N w ith unfertilized N treatment
w ahała się od 13,2 do 27,7 m g/kg (tab. 2). N ajw iększą zaw artością tego składnika charakteryzow ały się obiekty, na których stosow ano przez 16 lat 40 kg N/ha, tj. niską daw kę azotu, oraz obiekty nie nawożone. Stosow anie zaś azotu w daw kach 140 i 240 kg/ha spow odow ało istotne obniżenie ilości m anganu dostępnego w porów naniu do obiektów nie naw ożonych i naw ożonych 40 kg N/ha. Stąd też w poziom ie tym na obiektach naw ożonych 240 kg N /ha zawartość m anganu była około dw ukrotnie niższa niż na obiektach nie naw ożonych i naw ożonych niską daw ką azotu. N atom iast w poziom ie przem yw ania Eet (3 0 -5 0 cm) i w m ycia B t (7 0 -1 0 0 cm) obserw ow ano na obiektach nawożonych 140 i 240 kg N /ha istotny w zrost zaw artości m anganu dostępnego. Przy stosow aniu 240 kg N /ha w poziom ie Eet nastąpił praw ie 2-krotny, a w poziom ie Bt praw ie 5-krotny w zrost m anganu w porów naniu z obiektam i nie nawożonym i. Podobny wzrost ilości m anganu wraz z głębokością profilu m ożna zaobserw ow ać i przy stosow aniu 140 kg N/ha.
W apnow anie zastosow ane przed siedm iu laty przyczyniało się jeszcze do obniżenia zaw artości m anganu aktyw nego w glebie zarów no w poziom ie A, jak i w poziom ie Eet i Bt. Istotny wpływ tego zabiegu zależał przede w szystkim od poziom u naw ożenia azotem i głębokości (tab. 3). I tak w poziom ie pow ierzchnio w ym w apnow anie istotnie zm niejszało zawartość m anganu aktyw nego w glebie tylko na obiektach nie naw ożonych i przy stosow aniu 40 kg N/ha, podczas gdy w poziom ie Bt na obiektach nawożonych 140 i 240 kg N/ha.
Istotne różnice w zaw artości m anganu aktyw nego w glebie pod ugorem herbi cydow ym i m uraw ą odnotow ano głów nie na głębokości 0 -2 5 (tab. 4) i 7 0 -1 0 0 cm (tab. 5), ale tylko w pow iązaniu z w apnow aniem i z określoną daw ką azotu. U gór herbicydow y naw ożony 140 kg N/ha niezależnie od w apnow ania charakteryzow ał się na głębokości 0 -2 5 cm w porów naniu z glebą pod m uraw ą istotnie niższą zaw artością m anganu dostępnego (tab. 4). Natom iast ugór herbicydow y naw ożo ny 40 kg N /ha oraz w apnow any w pływał na istotny wzrost m anganu dostępnego w porów naniu z m urawą. W ynika to stąd, że utrzym yw anie ugoru herbicydow ego pow oduje szybsze zakw aszenie gleby (w porów naniu z m urawą), co doprow adziło do w zrostu zaw artości m anganu dostępnego w glebie na tym obiekcie. Przy stosow aniu 240 kg N /ha nie zaobserw ow ano istotnych różnic w zawartości m anganu aktyw nego w glebie pom iędzy ugorem herbicydow ym a m urawą.
N a głębokości 7 0 -1 0 0 cm gleba pod ugorem herbicydow ym naw ożonym 140 i 240 kg N /ha zaw ierała istotnie więcej m anganu dostępnego niż gleba pod m uraw ą przy takim sam ym nawożeniu (tab. 5).
44 T. Kozanecka, J. Chojnicki
TABELA 3. Wpływ nawożenia azotem na zawartość manganu aktywnego w glebie [mg/kg] w zależności od wapnowania
TABLE 3. Effect of N fertilization on the content of active Mn in soil [mg/kg] depending on the liming
Poziom i głębokość Horizon and depth [cm] Obiekty Treatment Dawka N 0 - Doses of N [kg/ha] 40 140 240 NIR-LSD0 Q51 A (0-25) nie wapnowane 28,0 33,7 22,3 15,7 3,8 non liming wapnowane 20,7 21,7 16,6 10,7 liming NIR-LSDn « 2 7,2
Eet (30-50) nie wapnowane 10,0 10,6 22,0 21,4 3,4
non liming wapnowane 5,7 6,7 8,9 14,7 liming n i r-l s d0052 3,4 Bt(70-100) nie wapnowane 16,0 17,4 31,5 69,1 9,7 non liming wapnowane 9,0 14,0 11,8 46,3 liming NIR-LSDnn<2 14,1
1N IR -L S D 0 - dla porównania p oszczególn ych dawek N m iędzy sobą - for com parison different N doses; 2N IR -L S D Q 05 - porów nanie efektu w apnow ania na tle daw ek N - com parison effect o f the lim ing in relation to N doses
TABELA 4. Wpływ nawożenia azotem na zawartość Mn aktywnego w glebie [mg/kg] w zależności od wapnowania oraz utrzymania gleby, w poziomie A na głębokości 0-25 cm TABLE 4. Effect of N fertilization on the content of active Mn [mg/kg] depending on the liming
and soil management system in the A horizon (depth 0-25 cm) Obiekty Treatments Sposób utrzymania gleby Soil management system Dawka N 0 - Doses N [kg/ha] 40 140 240 n i r-l s d0 05‘
Nie wapnowane murawa - sod 30,7 34,1 24,7 16,8
Non liming ugór herbicydowy
herbicide fallow
25,3 33,3 9,9 14,7
4,6
Wapnowane murawa - sod 18,3 15,2 19,1 11,3
Liming ugór herbicydowy
herbicide fallow N I R - L S D 2
23,0 28,1 14,2
4,4
10,0
' N I R - L S D ^ - dla porównania różnych dawek naw ożenia azotem na tle sposobu utrzymania gleby i o b ie któw nie w apnow anych i w apnow anych - for com parison different doses fertilization o f N in relation to soil m anagem ent system and not lim ing and liming; 2N IR -L SD ()()5 - dla porównania sposobu utrzymania gleb y na tle różnych daw ek azotu i obiektów nie w apnow anych i w apnow anych - for com parison soil m anagem ent sy stem in relation to different doses o f N fertilization and not lim ing and lim ing.
M angan dostępny i rozpuszczalny w 20% H C l____________45
TABELA 5. Zawartość Mn aktywnego w glebie [mg/kg] w poziomie Bt,
na głębokości 70-100 cm w zależności od nawożenia azotem i sposobu utrzymania gleby TABLE 5. The content of active Mn [mg/kg] in Bt soil horizon, on 70-100 cm depth
depending on the N fertilization and soil management system
Sposób utrzymania Dawka N - Doses N [kg/ha]__________________________ NIR-LSD0 05]
gleby 0 40 140 240 Soil management system M uraw a- s o d 11,7 17,0 17,7 52,5 8,7 Ugór herbicydowy 13,3 14,4 25,6 62,9 Herbicide fallow NIR-LSD00?2_________________________________ 2Л_________________________________
'WIK-LSD - dla porównania daw ek N na tle sposobu utrzymania gleby - for com parison doses o f N in re lation to soil m anagem ent system;
2N IR -L S D ()05 - dla porównania sposobu utrzymania gleby na tle daw ek N - for com parison the soil m anagem ent system in relation to the N doses.
TABELA 6. Wpływ nawożenia azotem na zawartość Mn rozpuszczalnego w 20% HCl [mg/kg] w różnych poziomach genetycznych
TABLE 6. Effect of fertilization of N on the content of Mn soluble in 20% HCl [mg/kg] in different genetic soil horizons
Poziom i głębokość Horizon and depth [cm]
Dawka N -- Doses N [kg/ha]
0 40 140 240
A (0-25) 223 221 158 137
Eet (30-50) 82 100 112 112
Bt (70-100) 148 161 148 218
W ieloletnie naw ożenie azotem doprow adziło do w yraźnego zróżnicow ania się zaw artości m anganu aktyw nego w całym profilu glebow ym . O biekty nie naw o żone bądź naw ożone 40 kg N /ha m iały w iększe ilości m anganu w poziom ie pow ierzchniow ym niż w spągu profilu glebow ego, natom iast obiekty naw ożone daw ką 140, a przede w szystkim 240 kg N/ha, charakteryzow ały się niższą zaw ar tością M n aktyw nego w poziom ie pow ierzchniow ym i w zrostem jeg o zaw artości w glebie poziom ów głębszych.
TABELA 7. Zawartość Mn rozpuszczalnego w 20% HCl [mg/kg] w glebie sadu jabłoniowego w zależności od sposobu utrzymania i wapnowania
TABLE 7.The content of Mn soluble in 20% HCl [mg/kg] in soil of apple orchard depending on soil management system and liming
Głębokość Depth [cm] Murawa Sod Ugór herbicydowy Herbicide fallow Obiekty - Treatment - C a + Ca 0-25 203 167 193 177 30-50 106 101 103 100 70-100 169 168 187 150
46 T. Kozanecka, J. Chojnicki
TABELA 8. Procentowy udział Mn aktywnego w manganie rozpuszczalnym w 20% HC1 TABLE 8. Percent of active Mn in soluble in 20% HC1
Głębokość Depth [cm]
Dawka N - Doses N [kg/ha]
0 40 140 240
0-25 10,1 12,5 12,3 9,6
30-50 9,5 8,7 13,8 16,1
70-100 8,4 9,7 14,7 26,5
Zaw artość m anganu rozpuszczalnego w 20% HCl w zależności od badanych czynników i głębokości wahała się od 82 do 223 m g/kg (tab. 6). W ieloletnie
stosow anie azotu w daw kach 140 i 240 kg N /ha przyczyniło się do obniżenia zaw artości tej form y przede w szystkim w poziom ie pow ierzchniow ym , zaś przy daw ce 240 kg N /ha obserw ow ano w yraźny wzrost m anganu rozpuszczalnego w 20% HC1 w głębi profilu (tab. 6). Na obiektach utrzym yw anych w ugorze herbi
cydow ym obserw ow ano tendencję do zm niejszenia się tej form y Mn w porów na niu z m urawą, przede w szystkim w poziom ie akum ulacyjnym (tab. 7). W ap now anie nieznacznie zm niejszyło ilość m anganu aktyw nego na głębokości 0 -2 5 cm i 7 0 -1 0 0 cm.
R ozpatrując zaś rozm ieszczenie tej form y m anganu w głów nych poziom ach genetycznych gleby płowej w sadzie, stw ierdzono, że obiekty nie naw ożone bądź naw ożone 40 i 140 kg N /ha charakteryzow ały się w yższą zaw artością m anganu rozpuszczalnego w 20% HC1 w poziom ie A, a najniższą w poziom ie Eet. N ato m iast na obiektach naw ożonych dawką 240 kg N /ha najw yższe zawartości m an ganu rozpuszczalnego w 20% HC1 w ystępow ały w poziom ie Bt, a najniższe w poziom ie Eet (tab. 6).
U dział m anganu aktyw nego w m anganie rozpuszczalnym w 20% HC1 p rzed staw iał się różnie i wahał się od 8,4 do 26,5% (tab. 8). W poziom ie próchnicznym
w ynosił on od 9,6 do 12,5%. W poziom ie A najniższy procentow y udział m anganu aktyw nego w rozpuszczalnym w 20% HC1 obserw ow ano przy naw ożeniu 240 kg N/ha, zaś w yższy przy daw kach 40 i 140 kg N/ ha. W yraźny w zrost procentow ego udziału m anganu aktyw nego w stosunku do rozpuszczalnego w 20% HC1 w głębszych partiach profilu stw ierdzono na obiektach naw ożonych 140 i 240 kg N /ha (tab. 8).
DYSKUSJA
Z przeprow adzonych badań wynika, że głów nym czynnikiem decydującym o zaw artości, ja k i rozm ieszczeniu m anganu, zarów no aktyw nego jak i rozpuszczal nego w 20% HC1, jest 16-letnie naw ożenie azotem w form ie saletry am onow ej. W poziom ie A w ieloletnie naw ożenie 140 i 240 kg N /ha doprow adziło do istotnego zm niejszenia m anganu aktywnego, jak i rozpuszczalnego w 20% HC1 w tych obiektach badaw czych w porów naniu do pozostałych obiektów. Podobne zm niejszenie zawartości m anganu w glebie z 93 m g/kg (poletko kontrolne) do 38 m g/kg (poletko naw ożone) pod w pływ em stosow anego naw ożenia m ineralne go obserw ow ał K uszelew ski [1976]. O trzym ane wyniki nie potw ierdzają rezulta tów badań autorów, którzy uzyskali ujem ną korelację m iędzy w artością pH a
M angan dostępny^ i rozpuszczalny^ w 20% H C l____________4 7
zaw artością m anganu aktyw nego [Czarnow ska 1972; G w orek 1986] oraz innych badań donoszących o w zroście ilości m anganu dostępnego pod w pływ em stoso w ania w ysokiego naw ożenia m ineralnego [Adamus, K ozłow ska 1972; C zarno w ska, K ępka 1975; Czuba, M urzyński 1988; Góralski 1972].
O trzym ane wyniki w skazują także, że stosow ane dawki azotu w w ysokości 140 i 240 kg N /ha nie tylko w pływ ają na zm ianę zaw artości m anganu w poziom ie próchnicznym , ale rów nież przyczyniają się w przypadku gleby płowej do kilka krotnego zw iększenia jeg o zawartości w poziom ach Eet i Bt. W skazuje to, że w w arunkach silnego zakw aszenia poziom u A o uziarnieniu piasku gliniastego lekkiego zachodzi w zrost rozpuszczalności m inerałów pierw otnych zaw ierają cych m angan i następuje przem ieszczanie się badanych form w głąb profilu glebow ego. N iniejsze wyniki w skazują, że w przypadku gleby płowej przem iesz czanie się m anganu przy nawożeniu 240 kg N/ha dochodzi do głębokości 100 cm. N a przem ieszczanie się m anganu dostępnego w glebie m ają także stym ulujący w pływ opady atm osferyczne, uziarnienie, jak i rodzaj upraw ianej rośliny, czy tez sposób upraw y gleby. B adania Ruszkowskiej i in. [1989], Ruszkow skiej, Kusio, Sykut [1996a] potw ierdzają w iększe w ym ycie m anganu w dośw iadczeniu lizy- m etrycznym z gleby piaskowej niż z gleby lessowej i gliniastej. A utorzy ci nie uzyskali w yraźnego wpływ u naw ożenia m ineralnego na przem ieszczanie się m anganu w glebie.
Szesnastolenie naw ożenie azotem, przede w szystkim daw ką saletry amonowej 240 kg N /ha spow odow ało zm ianę zasobności gleby w m angan aktywny. W ielo letnie naw ożenie azotem przyczyniło się też do zmian w rozm ieszczeniu m anganu aktyw nego i rozpuszczalnego w 20% HCl w profilu glebow ym . W ielkość tych zm ian zależała od dawki azotu. M ałe zm iany obserw ow ano na obiektach nie naw ożonych i naw ożonych 40 kg N/ha, które charakteryzow ały się w yższą zaw artością obu form m anganu w poziom ie akum ulacyjnym , a niższą w pozio m ach Eet i Bt. Takie rozm ieszczenie m anganu w profilu glebow ym je st typow e dla gleb płow ych, m ało zm ienionych w wyniku działalności człow ieka [M usiero wicz, C zarnow ska 1961; G w orek 1986].
W przypadku zaś obiektów intensyw nie naw ożonych azotem , szczególnie w daw ce 240 kg N/ha, nastąpiło zm niejszenie obu form m anganu w poziom ie A i w zrost ich zaw artości idąc w głąb profilu. Znalazło to rów nież odzw ierciedlenie we w zroście procentow ego udziału m anganu aktyw nego w stosunku do m anganu rozpuszczalnego w dolnych częściach profilu. Taki układ m oże być w skaźnikiem degradacji gleby, która pow staje w wyniku w ieloletniego stosow ania daw ek azotu począw szy od 140 kg/ha. Ten układ dotyczyć będzie przede w szystkim gleb płow ych w ytw orzonych z gliny, których poziom y w ierzchnie charakteryzują się lżejszym składem granulom etrycznym i znacznym zakw aszeniem .
N iniejsze badania w skazują rów nież, że stosow anie ugoru herbicydow ego w sadzie w rzędach drzew z rów noczesnym naw ożeniem azotem w pływ a na szybsze przem ieszczanie się m anganu aktyw nego z poziom u pow ierzchniow ego w głąb profilu w porów naniu do gleby spod m urawy. Należy zaznaczyć rów nież, że w ieloletnie efekty stosow ania saletry amonowej w wysokości 240 kg N /ha na m uraw ę są podobne do rezultatów stosow ania jej na ugór herbicydow y. Stąd też stosow anie w ieloletnie ugoru herbicydow ego i m urawy w sadzie z rów noczesnym w ysokim naw ożeniem azotem (140 i 240 kg N/ha) prow adzi także do zubożenia poziom u A w m angan aktyw ny i rozpuszczalny w 20% HCl oraz do w zrostu antropogenizacji gleby w sadzie. W iększe w ym yw anie m anganu z gleby piasko
48 T. Kozanecka, J. Chojnicki
wej oraz z gleb ugorow anych w porów naniu z glebam i upraw nym i stw ierdzili w sw oich badaniach R uszkow ska i in. [1996а].
Zjaw isku zubożenia gleby w badanym sadzie w m angan dostępny i rozpusz czalny w 20% HC1 przeciw działa w apnow anie gleby i to zarów no pasów m uraw y, jak i ugoru herbicydow ego. Zabieg ten przez w zrost wartości pH zm niejsza rozpuszczalność zw iązków m anganu w glebie i zapobiega przem ieszczaniu się ich z poziom u próchnicznego w głąb profilu. Taki wpływ w apnow ania potw ier dzają i inne badania [Czuba, M urzyński 1988; Góralski 1972; R uszkow ska i in. 1996b].
WNIOSKI
N a podstaw ie przeprow adzonych w ieloletnich badań w sadzie jabłoniow ym m ożna stw ierdzić, co następuje:
1. Szesnastoletnie naw ożenie gleby azotem w dawce 140 i 240 kg/ha pow oduje istotne obniżenie zawartości m anganu aktyw nego oraz rozpuszczalnego w 2 0%
HC1 w poziom ie próchnicznym , a w zrost tych form w poziom ach głębszych. 2. U gór herbicydow y naw ożony azotem silniej w pływ a na zm iany w zawartości
m anganu aktyw nego w glebie w porów naniu do pasów m urawy. Stosow anie azotu w daw ce 240 kg/ha zarów no na ugór herbicydow y, jak i na m uraw ę pow oduje przem ieszczanie się obu form m anganu w głąb profilu.
3. W apnow anie zm niejsza zaw artość m anganu aktyw nego w glebie przez zw ię kszenie wartości pH gleby.
LITERATURA
ADAMUS М., KOZŁOWSKA H., 1972: Dynamika przyswajalnych form manganu i miedzi w glebie lekkiej na tle różnego nawożenia. Rocz. Glebozn. 23, 2: 45-49.
CZARNOWSKA K., 1972: Badania nad rozmieszczeniem Mn, Zn, Cu i Mo w glebach wytworzo nych z glin zwałowych. Rocz. Glebozn. 23, 2: 25-30.
CZARNOWSKA K., KĘPKA M., 1975: Wpływ długoletniego nawożenia organicznego i mine ralnego na zawartość niektórych mikroelementów w glebach. Rocz. Nauk Roi. A, 101,2:49-61. CZUBA R., MURZYŃSKI J., 1988: Zmiany w zawartości składników pokarmowych w sianie i glebie łąkowej w okresie 15-letniego intensywnego nawożenia mineralnego. Cz. I. Plony i zmiany właściwości gleb. RoczGlebozn. 39, 4: 245-264.
GÓRALSKI J., 1972: Zawartość manganu w formie aktywnej w glebie i w roślinach w zależności od długoletniego (45 lat) nie zmienionego nawożenia i wapnowania. Rocz. Glebozn. 23, 2: 149-152.
GWOREK B., 1986: Zawartość rozpuszczalnych pierwiastków śladowych w glebach wytworzo nych z glin zwałowych. Rocz. Glebozn. 37, 1: 79-90.
KUSZELEWSKI L., 1976: Wpływ zróżnicowanego wieloletniego nawożenia na plony i niektóre właściwości gleby. Materiały Symp. „Skutki wieloletniego stosowania nawozów”, Puławy IUNG 16-17.XI.cz. II: 11-18.
MUSIEROWICZ A., CZARNOWSKA K., 1961 : Mangan w ważniejszych glebach woj. łódzkiego.
Rocz. Nauk Roi. 84-A-4: 563-592.
RUSZKOWSKA M., RĘBOWSKA Z., KAPUSTA A., SYKUT S., 1989: Pobieranie mikroele mentów przez rośliny i wymywanie ich z gleby w zależości od rodzaju gleby, poziomu nawożenia i nawodnienia. Zesz. Probl. Post. Nauk Roi. 325: 37-39.
M angan dostępny^ i_ rozpuszczalny^ w 20% H C l 49
RUSZKOWSKA M., KUSIO M., S YKUT S., 1996a: Wymywanie pierwiastków śladowych z gleby w zależności od jej rodzaju i nawożenia (badania lizymetryczne). Rocz■ Glebozn. 4 7 ,1/2:11-22.
RUSZKOWSKA M„ KUSIO M., SYKUT S., MOTOWICKA-TERELAK T., 1996b: Zmiany zawartości pierwiastków śladowych w glebach w warunkach doświadczeia lizymetrycznego (1991-1994). Rocz- Glebozn. 47, 1/2: 23-32.
T. KOZANECKA, J. CHOJNICKI
MANGANESE AVAILABLE AND SOLUBLE IN 20% HCl
IN LESSIVE SOIL OF APPLE ORCHARD
Department of Soil Science, Warsaw Agricultural University
S U M M A R Y
The influence o f 16-year N and К fertilization, soil m anagem ent system {sod - betw een rows o f trees, herbicide fallow - in the rows o f trees) and lim ing on the contents o f active M n and soluble in 20% HCl in lessive soil of apple orchard was investigated. The doses of amm onium nitrate were 0, 40, 140, 240 kg per ha and KC1 respectively 50, 175, 300 K20 kg/ha. A half o f treatm ents was lim ing, and the investigations were carried out in A {0-25 cm), Eet (3 0-50 cm) and Bt (7 0 -1 0 0 cm) horizons.
It was stated that doses 140 and 240 kg N per ha o f am m onium nitrate fertilization caused the significant decrease of the active Mn content in A horizon and the increase in Eet and Bt horizons. The dose 240 kg N /ha caused the increase o f the content o f this form M n alm ost two times in Eet and five tim es in Bt horizons. T he 40 kg N /ha doses caused the significant increase of the content o f active M n in relation to 140 and 240 kg N /ha fertilized treatm ents. Also the 240 kg N /ha dose caused the decrease o f the content Mn soluble in 20% HCl in A horizon and the increase in Eet and Bt horizons.
T he nitrogen fertilization o f herbicide fallow in the rows o f trees caused stronger changes in the content Mn active than in the sod. It also caused the desrease content o f M n soluble in 20% HCl but only in A horizon.
Lim ing was decreasing the content o f Mn active as well as soluble in 20% HCl.
Praca wpłynęła do redakcji w listopadzie 1997 r. Dr Teresa Kozanecka
Katedra Gleboznawstwa
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 02-528 Warszawa, ul. Rakowiecka 26/32
